Giáo án Ngữ văn 10

i hoïc hoâm nay nay, em ruùt ra ñöôïc kinh nghieäm gì trong laøm vaên thuyeát minh? E. DẶN DÒ - Veà nhaø choïn moät ñeà taøi vaø töï thuyeát minh veà vaán ñeà ñoù. - Soaïn baøi tieáp theo. ---ëëë--- Tuaàn thöù: 19 Ngaøy soaïn: 10.01.2008 Tieát theo PPCT: 56 Ngaøy daïy: 12.01.2008 Phaàn Laøm vaên LAÄP DAØN YÙ BAØI VAÊN THUYEÁT MINH A. MUÏC TIEÂU Giuùp HS: 1. Kieán thöùc: Naém ñöïôc caùc hình thöùc keát caáu cuûa vaên baûn thuyeát minh. 2. Kó naêng: Xaây döïng ñöôïc keát caáu cho vaên baûn phuø hôïp vôùi ñoái töôïng thuyeát minh. 3. Giaùo duïc: Ñöùc tính caån troïng trong caùch laøm vaên. B. CHUAÅN BÒ Giaùo vieân: giaùo aùn, tham khaûo taøi lieäu…. Hoïc sinh: Nghieân cöùu baøi hoïc tröôùc ôû nhaø, caùc vaät duïng hoïc taäp caàn thieát. Phöông phaùp vaø caùch thöùc tieán haønh: thuyeát trình, keát hôïp vôùi gôïi môû, neâu vaán ñeà vaø caùc pp khaùc. C. TIEÁN TRÌNH DAÏY – HOÏC Oån ñònh toå chöùc: kieåm tra ss Kieåm tra baøi cuõ: Baøi môùi HOAÏT ÑOÄNG GV – HS NOÄI DUNG I.Ôn tập về dàn ý. 1.Nhắc lại bố cục của một bài văn và nhiệm vụ của mỗi phần. 2.Bố cục ba phần có phù hợp với văn bản thuyến minh không, vì sao? 3.So sánh phần mở bài và kết bài của văn tự sự thì văn bản thuyết minh có những điểm tương đồng và khác biệt nào? 4.Các trình tự sắp xếp ý cho phần thân bài kể dưới đây có phù hợp với yêu cầu của bài thuyết minh không? II.Luyện tập. -Muốn giới thiệu về một danh nhân một tác phẩm, tác giả tiêu biểu ta phải lần lượt làm những công việc gì? -(HS đọc SGK và trả lời). HS thực hành lập dàn ý cho bài văn thuyết minh về tác gia Nguyễn Du GV hướng dẫn: -Những nét chính về thời đại,gia đình và cuộc đời. -Sự nghiệp văn học của Nguyễn Du: +Thơ chữ Hán +Truyện Kiều -Vị trí vai trò, đóng góp của ông cho nền văn học dân tộc. -Mở bài: Giới thiệu sự vật, sự việc, đời sống cụ thể của bài viết. -Thân bài: Nội dung chính của bài viết. -Kết bài: Nên suy nghĩ, hành động của người viết. -Phù hợp. Bởi lẽ văn bản thuyết minh là kết quả của thao tác làm văn. Cũng có lúc người viết phải miêu tả, nêu cảm xúc, trình bày sự việc. -Nhìn chung là tương đồng giữa văn bản tự sự và thuyết minh ở hai phần mở bài và kết bài. Song có điểm khác ở phần kết bài. Ở văn bản tự sự chỉ cần nêu cảm nghĩ của người viết. Ở văn bản thuyết minh phải trở lại đề tài thuyết minh, lưu lại những suy nghĩ cảm xúc lâu bền trong long độc gỉa. Điều này thì văn bản tự sự không cần thiết. -Trình tự thời gian (Từ xưa đến nay). -Trình tự không gian (Từ gần đến xa, từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới). -Điều này tuỳ thuộc vào từng đối tượng. Song nên đi ngược lại:Từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, từ dưới lên trên. -Trình tự chứng minh®chứng minh cụ thể, ngắn gọn, tiêu biểu không có sự phản bác trong văn thuyết minh. -Muốn giới thiệu một danh nhân, một tác giả, tác phẩm tiêu biểu phải: +Xác định đề tài. *Một danh nhân văn hoá. *Một người tìm hiểu kĩ và yêu thích. *Nguyễn Du, Nguyễn Trãi. +Xây dựng dàn ý. *Mở bài: Giới thiệu một cách tự nhiên danh nhân văn hoá ấy. Lời giới thiệu phải thực sự thu hút mọi người về đề tài lựa chọn. *Thân bài: Cần cung cấp cho người đọc những tri thức nào? Những tri thức ấy có chuẩn xác, có độ tin cậy hay không. +Sắp xếp các ý theo hệ thống nào thời gian, không gian trật tự logic. *Kết bài: +Nhìn lại những nét chính đã thuyết minh về danh nhân. +Lưu giữ cảm xúc lâu bền trong độc giả. -Tham khảo phần ghi nhớ trong SGK. D. CỦNG CỐ ?: Qua baøi hoïc hoâm nay nay, em ruùt ra ñöôïc kinh nghieäm gì trong laøm vaên thuyeát minh? E. DẶN DÒ - Veà nhaø choïn moät ñeà taøi vaø töï thuyeát minh veà vaán ñeà ñoù. - Soaïn baøi tieáp theo. ---ëëë--- Tuaàn thöù: 19 Ngaøy soaïn: 12.01.2008 Tieát theo PPCT: 57 Ngaøy daïy: 14.01.2008 Phaàn Ñoïc vaên PHUÙ SOÂNG BAÏCH ÑAÈNG Baïch Ñaèng giang phuù ( Tröông Haùn Sieâu) A. MUÏC TIEÂU Giuùp HS: 1. Kieán thöùc: Naém ñöôïc nhöõng neùt ñaëc saéc ngheä thuaät cuûa baøi phuù (hình thöùc “chuû – khaùch ñoái ñaùp”, vieäc söû duïng hình aûnh, ñieån tích coù choïn loïc, keát hôïp tröõ tình hoaøi coå vôùi töï söï traùng ca, thuû phaùp lieân ngaâm); caûm nhaän nieàm töï haøo veà chieán coâng oanh lieät cuûa ngöôøi xöa treân soâng Baïch Ñaèng vaø tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc cuûa taùc giaû. 2. Kó naêng: Laøm quen vaø reøn luyeän kó naêng ñoïc-hieåu 1 taùc phaåm vaên hoïc ñöôïc vieát theo theå phuù. 3. Giaùo duïc: Boài döôõng cho HS nieàm töï haøo daân toäc. B. CHUAÅN BÒ Giaùo vieân: giaùo aùn, tham khaûo taøi lieäu…. Hoïc sinh: Nghieân cöùu baøi hoïc tröôùc ôû nhaø, caùc vaät duïng hoïc taäp caàn thieát. Phöông phaùp vaø caùch thöùc tieán haønh: thuyeát trình, keát hôïp vôùi gôïi môû, neâu vaán ñeà vaø caùc pp khaùc. C. TIEÁN TRÌNH DAÏY – HOÏC Oån ñònh toå chöùc: kieåm tra ss Kieåm tra baøi cuõ: Baøi môùi - Giôùi thieäu baøi môùi: Lôøi daãn cuûa GV: coù theå tham khaûo chuù thích veà tieâu ñeà Phuù soâng Baïch Ñaèng (trong SGK), hoaëc choïn 2 ñoaïn ñaàu noùi veà theå loaïi trong phaàn Tri thöùc ñoïc – hieåu (trong SGK) laøm môû baøi. Cuõng coù theå daãn: “Xöa kia, vôùi quan nieäm “thi dó ngoân chí”(thô ñeå noùi caùi chí cuûa mình), caùc thi nhaân thöôøng laøm thô phuù ñeå taû caûnh, qua ñoù nguï yù, nguï tình” ñeå baét ñaàu tieát daïy hoïc. HOAÏT ÑOÄNG GV – HS NOÄI DUNG - GV môøi 1 HS ñoïc phaàn Tieåu daãn trong SGK vaø yeâu caàu: Haõy toùm löôït caùc yù chính veà con ngöôøi vaø söï nghieäp cuûa Tröông Haùn Sieâu? - GV: haõy neâu xuaát xöù cuûa baøi Phuù soâng Baïch Ñaèng? HS theo doõi SGK traû lôøi, GV boå sung. - GV: Haõy ñoïc phaàn Tri thöùc ñoïc-hieåu vaø neâu ñaëc ñieåm cuûa baøi phuù, theå phuù? HS ñoïc thaàm vaø traû lôøi caâu hoûi. - GV höôùng daãn HS caùch ñoïc taùc phaåm. HS ñoïc, GV giuùp HS ñoïc ñuùng. - GV goïi 1 HS ñoïc vaø tìm hieåu caùc chuù thích. - GV nhaán maïnh 1 soá chuù thích then choát. - GV: haõy döïa vaøo phaàn tri thöùc ñoïc-hieåu ñeå neâu boá cuïc cuûa baøi phuù? HS thaûo luaän vaø traû lôøi. - GV höôùng daãn HS ñoïc töø ñaàu ñeán “tieâu dao” vaø neâu caâu hoûi: Thoâng qua caùc ñòa danh khaùch ñeán vaø caùch tieâu dao cuûa khaùch, taùc giaû theå hieän nhaân vaät khaùch trong baøi phuù laø ngöôøi nhö theá naøo? HS thaûo luaän vaø traû lôøi. - GV: Haõy cho bieát taïi sao “khaùch” laïi muoán hoïc “Töû Tröôøng” tieâu dao ñeán soâng Baïch Ñaèng? HS thaûo luaän vaø traû lôøi. - GV: Tröôùc caûnh soâng nöôùc Baïch Ñaèng, “khaùch” ñaëc bieät chuù yù ñeán nhöõng gì? Taâm traïng khaùch ra sao? (Ñeå tìm hieåu nhöõng ñieàu “khaùch” ñaëc bieät chuù yù, Gv höôùng daãn HS ñoïc tieáp phaàn coøn laïi cuûa ñoaïn 1 vaø yeâu caàu so saùnh caùch mieâu taû cuûa taùc giaû ôû ñoaïn tröôùc vôùi caùch mieâu taû theå hieän trong ñoaïn vöøa ñoïc) HS trao ñoåi thaûo luaän vaø traû lôøi. - GV neâu vaán ñeà cho HS töï nhaän xeùt: söï chuyeån ñoåi caáu truùc maïch vaên coù yù nghóa nhö theá naøo ñoái vôùi vieäc lí giaûi dieãn bieán taâm traïng cuûa “khaùch”? - GV höôùng daãn HS tieåu keát veà nhaân vaät “khaùch”. - GV: Taùc giaû taïo ra nhaân vaät “caùc boâ laõo” nhaèm muïc ñích gì? (Caên cöù vaøo ñaëc tröng theå loaïi, toå chöùc cho HS thaûo luaän: Ñaây vaãn laø lôøi “boâ laõo” vôùi “khaùch”. Nhöng tröôùc caûnh soâng nöôùc Baïch Ñaèng, vôùi moät tính caùch vaø taâm hoàn phoùng khoaùng – “khaùch” vöøa caûm phuïc, vöøa trôû neân söõng sôø buoàn tieác. Tính caùch vaø taâm hoàn aáy gaëp gôõ nieàm hoaøi caûm cuûa caùc “boâ laõo” chöøng nhö “sôû caàu” (ñieàu mong muoán) cuûa chính nhaân vaät “khaùch”). - GV: Qua lôøi thuaät cuûa “caùc boâ laõo”, nhöõng chieán coâng vó ñaïi treân soâng Baïch Ñaèng ñöôïc gôïi leân nhö theá naøo? Caùc hình aûnh, ñieån tích ñöôïc söû duïng coù phuø hôïp vôùi söï thaät lòch söû khoâng? Chuùng ñaõ dieãn taû vaø khaúng ñònh taøi-ñöùc cuûa vua toâi nhaø Traàn ra sao? HS thaûo luaän. - GV yeâu caàu HS tieåu keát ñeå chuyeån yù. Keát thuùc ñoaïn 2, taïi sao taùc giaû vieát: Ñeán beán soâng chöø hoå maët Nhôù ngöôøi xöa, chöø leä chan. - GV: Trong ñoaïn 3, taùc giaû töï haøo veà non soâng huøng vó gaén vôùi chieán coâng lòch söû vaø quan nieäm cuûa taùc giaû veà nhaân toá quyeát ñònh trong cuoäc ñaùnh giaëc giöõ nöôùc? HS thaûo luaän. - GV: Qua caùc ñieån coá ñöôïc söû duïng, qua hình töôïng doøng soâng, hình töôïng taùc giaû, haõy chæ ra chaát hoaønh traùng cuûa baøi phuù? HS trao ñoåi vaø traû lôøi. - GV: Haõy neâu chuû ñeà vaø toång keát giaù trò noäi dung vaø ngheä thuaät cuûa baøi phuù? HS trao ñoåi, thaûo luaän vaø traû lôøi. - Nhaèm môû roäng vaø naâng cao kieán thöùc, giuùp HS ñoïc “vöôït doøng” theo phöông höôùng cuûa ñoïc-hieåu vaên baûn vaên hoïc, GV cung caáp cho HS baøi Haäu Baïch Ñaèng giang phuù cuûa Nguyeãn Moäng Tuaân vaø baøi thô Qua soâng Baïch Ñaèng nhôù thi só hoï Tröông cuûa Nguyeãn Linh Khieáu ñeå HS coù ñieàu kieän so saùnh vaø suy ngaãm. I. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 1. Taùc giaû: - Tröông Haùn Sieâu (?-1354), töï laø Thaêng Phuû, queâ ôû laøng Phuùc Am, phuû Yeân Khaùnh, nay thuoäc phöôøng Phuùc Thaønh thò xaõ Ninh Bình, tænh Ninh Bình. - Tröông Haùn Sieâu coù tính tình cöông tröïc, coù hoïc vaán uyeân thaâm, sinh thôøi ñöôïc caùc vua Traàn tin caäy, nhaân daân kính troïng. OÂng töøng giöõ chöùc Haøn laâm hoïc só, laøm moân khaùch cuûa Traàn Höng Ñaïo. -Taùc phaåm cuûa Tröông Haùn Sieâu hieän coøn 4 baøi thô vaø 3 baøi vaên, trong ñoù coù Phuù soâng Baïch Ñaèng-moät taùc phaåm ñaëc saéc cuûa vaên hoïc trung ñaïi Vieät Nam. 2. Taùc phaåm: a. Xuaát xöù: - Baøi phuù ñöôïc vieát töø caûm höùng haøo huøng vaø bi traùng khi taùc giaû laø troïng thaàn cuûa vöông trieàu nhaø Traàn ñang coù bieåu hieän suy thoaùi (naêm 1358-sau khi Tröông Haùn Sieâu maát 4 naêm thì nhaø Traàn môùi baét ñaàu suy vi). Cho neân khi coù dòp du ngoaïn Baïch Ñaèng – moät nhaùnh soâng Kinh Thaày ñoå ra bieån naèm giöõa Quaûng Ninh vaø Haûi Phoøng – di tích lòch söû löøng danh, nôi quaân ta ít nhaát 2 laàn chieán thaéng quaân xaâm löôïc phöông Baéc (naêm 938, Ngoâ Quyeàn ñaùnh thaéng quaân Nam Haùn, baét soáng Löu Hoaèng Thao-con trai vua Haùn Löu Cung; naêm 1288, nhaø Traàn tieâu dieät giaëc Moâng – Nguyeân, baét soáng OÂ Maõ Nhi). Tröông Haùn Sieâu ñaõ vöøa töï haøo, vöøa thöông khoùc anh huøng xöa. b. Theå phuù: - Phuù soâng Baïch Ñaèng laø loaïi phuù coå theå, vôùi caùc ñaëc tröng chuû yeáu laø möôïn hình thöùc “chuû-khaùch ñoái ñaùp” ñeå baøy toû, dieãn ñaït noäi dung; vaän vaên vaø taûn vaên xen nhau; keát thuùc baèng 1 baøi thô. Keát caáu baøi phuù thöôøng coù 3 phaàn : Môû ñaàu (thoâng qua vieäc giôùi thieäu nhaân vaät, neâu lyù do saùng taùc), noäi dung (ñoái ñaùp), keát thuùc (lôøi töø bieät cuûa khaùch). - Loaïi phuù coå theå (coù tröôùc thôøi Ñöôøng, ñöôïc laøm theo loái vaên bieàn ngaãu hoaëc 1 loái vaên xuoâi coù vaàn) khaùc vôùi phuù Ñöôøng luaät (ra ñôøi töø thôøi Ñöôøng, coù vaàn, coù ñoái, coù luaät baèng traéc chaët cheõ). c. Caùch ñoïc: - Ñoïc theo ñaëc tröng theå loaïi. Chuù yù caùc chöõ “chöø” laø tieáng ñeäm duøng ñeå ngaét nhòp, taùch yù. - Caùc doøng ít chöõ caàn ñoïc chaäm. Ñoaïn thô luïc baùt cuoái baøi ñoïc gioïng ngaâm nga. - Khaùch. - Chöø. - Theá giaëc nhaøn. - Hai vò thaùnh quaân. d. Boá cuïc: Baøi phuù naøy coù keát caáu 3 phaàn theo nhö loái keát caáu thöôøng thaáy ôû theå phuù: - Môû ñaàu: Giôùi thieäu nhaân vaät, neâu lí do saùng taùc (töø ñaàu cho ñeán … daáu veát luoáng coøn löu). - Noäi dung: Ñoái ñaùp (töø Beân soâng caùc boâ laõo … cho ñeán Nhôù ngöôøi xöa chöø leä chan). - Keát thuùc: Lôøi töø bieät cuûa khaùch (phaàn coøn laïi). II. Tìm hieåu giaù trò noäi dung vaø ngheä thuaät cuûa taùc phaåm: 1. Nhaân vaät khaùch: - Qua caùc hình aûnh lieät keâ veà khoâng gian roäng lôùn, thôøi gian lieân hoaøn vaø ngöõ ñieäu trang troïng bôûi lieân töø “chöø” trong caùc caâu töø “Giöông buoàm giong gioù chôi vôi” ñeán “… Tam Ngoâ, Baùch Vieät”), nhaân vaät “khaùch” ñöôïc giôùi thieäu vôùi nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät veà tính caùc cuûa 1 ngöôøi coù taâm hoàn phoùng khoaùng, töï do, maïnh meõ: “Nôi coù ngöôøi ñi … Maø traùng chí boán phöông vaãn coøn tha thieát”. Ñoàng thôøi, ñoù cuõng laø moät ngöôøi ñi nhieàu, bieát roäng. - “Khaùch” muoán hoïc “Töû Tröôøng” tieâu dao ñeán soâng Baïch Ñaèng laø ñeå tìm hieåu veà lòch söû daân toäc. - Caùch mieâu taû cuûa taùc giaû ôû ñoaïn tröôùc thieân veà khaùi quaùt, öôùc leä. Trong ñoaïn vöøa ñoïc, taùc giaû ñöa ngöôøi ñoïc veà caûnh thöïc – ñoù cuõng laø nhöõng ñieàu “khaùch” ñaëc bieät chuù yù tröôùc caûnh soâng nöôùc Baïch Ñaèng (“cöûa Ñaïi Than”, “beán Ñoâng Trieàu”, “soâng Baïch Ñaèng”, “baùt ngaùt soùng kình”). - Caûnh thöïc ñoù ñöôïc theå hieän qua caùi nhìn mang tính hoài töôûng moãi luùc moät cuï theå: (“Bôø lau san saùt, beán laùch ñìu hiu – Soâng chìm giaùo gaõy, goø ñaày xöông khoâ”). - Taâm traïng cuûa “khaùch”: “…ñöùng laëng giôø laâu – Thöông noãi anh huøng ñaâu vaéng taù – Tieác thay daáu veát luoáng coøn löu”. - Tröôùc caûnh soâng nöôùc Baïch Ñaèng, moät tính caùch vaø taâm hoàn phoùng khoaùng, maïnh meõ cuõng trôû neân söõng sôø tieác nhôù, bôøi bôøi hoaøi nieäm veà moät quaù khöù oanh lieät. - Nhaân vaät “khaùch” tuy coù tính chaát coâng thöùc ôû theå phuù nhöng ñaõ ñöôïc Tröông Haùn Sieâu thoåi hoàn vaøo, trôû thaønh moät con ngöôøi sinh ñoäng. Nhaân vaät “khaùch” ôû ñaây chính laø “caùi toâi” cuûa taùc giaû. Ñoù laø moät con ngöôøi coù tính caùch traùng só, ñoàng thôøi coù moät taâm hoàn thô traùc vieät, moät keû só naëng loøng vôùi ñaát nöôùc vaø lòch söû daân toäc. 2. Traän Baïch Ñaèng qua lôøi keå cuûa caùc “boâ laõo” - Neáu nhö ôû ñoaïn 1, nhaân vaät “khaùch” chính laø “caùi toâi” cuûa taùc giaû thì ôû ñoaïn 2, nhaân vaät “caùc boâ laõo” laø hình aûnh taäp theå, xuaát hieän nhö moät söï hoâ öùng. - Taùc giaû taïo ra “nhaân vaät” naøy – hình aûnh coù tính lòch ñaïi – nhaèm theå hieän khoâng khí ñoái ñaùp töï nhieân, keå cho “khaùch” nghe veà nhöõng traän thuyû chieán ôû ñaây. - Qua lôøi thuaät cuûa “caùc boâ laõo”, nhöõng chieán coâng vó ñaïi treân soâng Baïch Ñaèng ñöôïc gôïi leân nhö moät khoâng khí böøng böøng chieán traän (“Thuyeàn taøu muoân ñoäi… giaùo göôm saùng choùi”), mieâu taû theá giaèng co quyeát lieät (“Aùnh nhaät nguyeät… chöø saép ñoåi”). - Caùc hình aûnh, ñieån tích ñöôïc söû duïng phuø hôïp vôùi söï thaät lòch söû ñaày töï haøo. Ñaây laø theá traän noùi chung – bao goàm caû thôøi Ngoâ Quyeàn laãn thôøi Traàn Höng Ñaïo – coù theå thaáy noåi baät tính chaát “thö huøng” heát söùc caêng thaúng, vaän nöôùc laâm nguy “ngaøn caân treo sôïi toùc” - Vieäc choïn loïc nhöõng hình aûnh, ñieån tích ñaõ taïo neân khaû naêng dieãn taû noåi baät söï thaát baïi thaûm haïi cuûa quaân giaëc (“Traän Xích Bích, quaân Taøo Thaùo tan taùc tro bay – Traän Hôïp Phì, giaëc Boà Kieân hoaøn toaøn cheát truïi”). Ñoù cuõng laø thuû phaùp aån duï, ñaët nhöõng traän thuyû chieán Baïch Ñaèng ngang taàm vôùi nhöõng traän oanh lieät nhaát trong lòch söû Trung Quoác. Nhöõng hình aûnh, ñieån tích ñöôïc söû duïng coù choïn loïc vì theá vöøa phuø hôïp vôùi söï thaät lòch söû, vöøa goùp phaàn khaúng ñònh moät caùch trang troïng veà taøi-ñöùc cuûa vua toâi nhaø Traàn (“Hoäi naøo baèng hoäi Maïnh Taân: nhö vöông sö hoï Laõ – Traän naøo baèng traän Duy Thuûy: nhö quoác só hoï Haøn”). - Nhöõng hình aûnh, ñieån tích ñöôïc söû duïng coù choïn loïc taïo ñöôïc söùc maïnh dieãn taû hình aûnh chieán thaéng Baïch Ñaèng nhö moät baøi thô töï söï ñaäm chaát anh huøng ca. Chuùng ta chieán thaéng oanh lieät treân soâng Baïch Ñaèng bôûi do “trôøi ñaát cho nôi hieåm trôû”; cuõng nhôø “nhaân taøi giöõ cuoäc ñieän an”, nhôø “ñaïi vöông coi theá giaëc nhaøn”. Chính vì theá, keát thuùc ñoaïn 2,taùc giaû vieát: Ñeán beán soâng chöø hoå maët Nhôù ngöôøi xöa, chöø leä chan. - Lôøi ca cuûa caùc “boâ laõo” khaúng ñònh söï toàn taïi vónh haèng cuûa doøng soâng vaø nhöõng chieán coâng hieån haùch. Ôû ñaây, ñoàng thôøi cuõng khaúng ñònh söï toàn taïi vónh haèng cuûa chaân lyù lòch söû: baát nghóa thì tieâu vong, anh huøng thì löu danh thieân coå. - Lôøi ca cuûa “khaùch” (theo loái lieân ngaâm) cuõng tieáp noái nieàm töï haøo veà non soâng huøng vó, nhöng theå hieän quan nieäm veà nhaân toá quyeát ñònh trong coâng cuoäc ñaùnh giaëc giöõ nöôùc khoâng chæ ôû ñòa theá hieåm yeáu maø laø vai troø quan troïng ñaëc bieät, hôn haún loøng ngöôøi – tröôùc heát laø “Anh minh hai vò thaùnh quaân”. Ñoù laø moät quan nieäm tieán boä, nhaân vaên cuûa taùc giaû. Chaát hoaønh traùng cuûa baøi phuù ñöôïc theå hieän qua: - Hình töôïng doøng soâng Baïch Ñaèng lòch söû ñöôïc taùi hieän theo 2 boái caûnh khaùc nhau : moät thôøi gian vaø khoâng gian coù tính chaát ñöông ñaïi (mieâu taû tröïc tieáp) ñoàng hieän vôùi moät khoâng gian vaø thôøi gian coù tính chaát lòch ñaïi (ñöôïc mieâu taû theo trí töôûng töôïng), maø daáu noái giöõa 2 boái caûnh ñoù laø tinh thaàn ngoan cöôøng, baát khuaát cuûa daân toäc ta trong vieäc baûo veä neàn ñoäc laäp. - Ñieån coá ñöôïc söû duïng coù choïn loïc, giaøu söùc gôïi, taïo ra moät hình dung roäng lôùn vaø aâm höôûng haøo huøng töø nhöõng chieán thaéng treân soâng Baïch Ñaèng lòch söû. - Hình töôïng taùc giaû theå hieän qua baøi phuù laø moät ngheä só – traùng só, daït daøo caûm höùng hoaøi nieäm vaø töï haøo veà truyeàn thoáng oai huøng cuûa daân toäc. III. Chuû ñeà (döïa vaøo phaàn ghi nhôù) - Phuù soâng Baïch Ñaèng theå hieän nieàm hoaøi nieäm veà chieán coâng cuûa caùc anh huøng daân toäc, neâu cao vai troø cuûa yeáu toá con ngöôøi vôùi tinh thaàn ngoan cöôøng, baát khuaát trong söï nghieäp döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc. IV. Toång keát: - Qua vieäc ñaët ra nhaân vaät “chuû – khaùch ñoái ñaùp” theo ñaëc tröng cuûa theå phuù, caùch duøng hình aûnh vaø ñieån tích choïn loïc, ñoái löu thuûy, söï keát hôïp nhuaàn nhuyeãn giöõa yeáu toá tröõ tình hoaøi coå vôùi yeáu toá töï söï traùng ca, keát caáu chaët cheõ, thuû phaùp lieân ngaâm, loái dieãn ñaït khoa tröông; taùc giaû ñaõ theå hieän noåi baät nieàm hoaøi nieäm vaø suy ngaãm, nieàm töï haøo veà nhöõng chieán coâng lòch söû treân soâng Baïch Ñaèng. V. Luyeän taäp: 1. Hoïc thuoäc loøng baøi phuù. 2. Phaân tích, so saùnh lôøi ca cuûa “khaùch” keát thuùc baøi “Phuù soâng Baïch Ñaèng” vôùi baøi “Soâng Baïch Ñaèng” cuûa Nguyeãn Söôûng (baûn dòch) Moà thuø nhö nuùi, coû caây töôi Soùng bieån gaàm vang, ñaù ngaát trôøi Söï nghieäp truøng höông ai deã bieát Nöûa do soâng nuùi, nöûa do ngöôøi. 2 lôøi ca ñeàu theå hieän: + Nieàm töï haøo veà chieán coâng treân soâng Baïch Ñaèng. + Khaúng ñònh vai troø, vò trí cuûa con ngöôøi. D. CỦNG CỐ ?: Ñoïc laïi baøi phuù. E. DẶN DÒ - Choïn loïc moät soá ñoaïn hay trong baøi phuù vaø hoïc thuoäc loøng. - Soaïn baøi tieáp theo. ---ëëë--- Tuaàn thöù: 20 Ngaøy soaïn: 16.01.2008 Tieát theo PPCT: 58 - 60 Ngaøy daïy: 18.01.2008 Phaàn Ñoïc vaên ÑAÏI CAÙO BÌNH NGOÂ ( Nguyeãn Traõi) A. MUÏC TIEÂU Giuùp HS: 1. Kieán thöùc: Naém ñöôïc nhöõng neùt chính veà cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp vaên hoïc cuûa Nguyeãn Traõi, ngöôøi khai saùng neàn thô tieáng Vieät; Hieåu roõ nhöõng giaù trò noäi dung ngheä thuaät lôùn trong baøi Ñaïi caùo bình Ngoâ. 2. Kó naêng: Naém vöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa theå caùoñoàng thôøi thaáy ñöôïc nhönngx saùng taïo cuûa N. Traõi trong baøi caùo, coù kó naêng ñoïc – hieåu tp chính luaän vieát baèng theå vaên bieàn ngaãu. 3. Giaùo duïc: Boài döôõng yù thöùc daân toäc; yeâu quyù di saûn vaên hoaù cuûa cha oâng. B. CHUAÅN BÒ Giaùo vieân: giaùo aùn, tham khaûo taøi lieäu…. Hoïc sinh: Nghieân cöùu baøi hoïc tröôùc ôû nhaø, caùc vaät duïng hoïc taäp caàn thieát. Phöông phaùp vaø caùch thöùc tieán haønh: thuyeát trình, keát hôïp vôùi gôïi môû, neâu vaán ñeà vaø caùc pp khaùc. C. TIEÁN TRÌNH DAÏY – HOÏC Oån ñònh toå chöùc: kieåm tra ss Kieåm tra baøi cuõ: Baøi môùi - Giôùi thieäu baøi môùi: HOAÏT ÑOÄNG GV – HS NOÄI DUNG - GV gọi học sinh đọc - Em hãy nêu những nét cơ bản nhất về cuộc đời của Nguyễn Trãi -> có ảnh hưởng như thế nào đến các sáng tác của ông? - Hãy liệt kê những tác phẩm chính. - Nội dung trong các sáng tác của Nguyễn Trãi? ?: Nguyễn Trãi đã có những đóng góp gì cho nền văn học tiếng Việt? - Em hãy nêu nhận xét của mình về cuộc đời và sự nghiệp của NT? - GV gọi HS đọc phần tiểu dẫn trong SGK ?: Em hãy nêu những đặc trưng cơ bản của thể cáo? ?: Hoàn cảnh ra đời bài cáo? ?: Nhận xét về nhan đề bài cáo? ?: Tư tưởng nhân nghĩa của NT được thể hiện như thế nào qua câu “ Việc nhân nhgiã cốt ở yên dân, quân điếu phạt tỷứơc lo trừ bạo”? ?: Nguyễn lí tư tưởng này có vai trò như thế nào trong toàn bộ bài cáo? ?: HS thảo luận: Vì sao có thể nói, đoạn mở đầu của bài cáo có ý nghĩa như một bản tuyên ngôn độc lập? - So sánh với bài Sông núi nước Nam của Lí Thường Kiệt. ?: Toäi aùc cuûa giaëc Minh ñöôïc khaéc hoaï nhö theá naøo? ?: ÔÛ ñoaïn 3, taùc giaû khaéc hoaï ai? Haõy neâu dieãn bieán cuûa cuoäc KN Lam Sôn? ?: Phaân tích ñoaïn 4 cuûa baøi caùo? - GV goïi HS ñoïc. I. CUỘC ĐỜI - Nguyễn Trãi sinh năm 1830 mất năm 1442, hiệu Ức Trai. Quê gốc Hải Dương. - Xuất thân trong gia đình có truyền thống yêu nước và văn hóa. - Là người có sự nghiệp anh hùng cứu nước và hoài bão lớn, suốt đời vì dân vì nước. - Là người có tài năng nhiều mặt, là nhà văn hóa lớn. - Cuộc đời mang bi kịch lớn nhất lịch sử xã hội phong kiến. ( vụ án Lệ Chi Viên) - Được UNESCO công nhận là danh nhân văn hoá thế giới (1980). II. SỰ NGHIỆP THƠ VĂN 1. Tác phẩm chính a. Văn chính luận: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Chí Linh sơn phú, Băng Hồ di sự lục b. Lịch sử: Lam Sơn thực lục, Văn bia Vĩnh Lăng c. Địa lí: Dư địa chí d. Thơ: Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập 2. Nội dung a. Quan điểm sáng tác: Văn thơ mang tính chiến đấu vì độc lập dân tộc vì đạo lí chính nghĩa: Đao bút phải dùng tài đã vẹn Chỉ thư nấy chép việc càng chuyên. (Bảo kính cảnh giới – bài 56) b. Tư tưởng nhân nghĩa: yêu nước, thương dân là nội dung bao trùm trong thơ văn Nguyễn Trãi: - Yêu nước là phải lo cuộc sống an lành của dân. Khi có giặc ngoại xâm, phải đặt nhiệm vụ chống ngoại xâm lên hàng đầu: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo. (Đại cáo bình Ngô) - Khi đất nước thanh bình, nhân bàn về âm nhạc trong triều, ông nói: “Hoà bình là gốc của nhạc” và ước ao “trong thôn cùng xóm vắng không còn tiếng hờn giận oán sầu”, và: Dẻ có Ngu cầm đàn một tiếng, Dân giàu đủ khắp đòi phương. (Cảnh ngày hè) - Nỗi lo cho dân cho nước luôn canh cánh bên lòng: Còn có một lòng lo việc nước, Đêm đêm thức nhẵn nẻo sơ chung. - Tác phẩm Nguyễn Trãi tràn đầy tinh thần tự tôn và niềm tự hào dân tộc: Như nước Đại Việt ta từ trước, Vốn xưng nền văn hiến đã lâu. Núi sông bờ cõi đã chia, Phong tục Bắc Nam cũng khác... (Đại cáo bình Ngô) c. Thơ văn Nguyễn Trãi thể hiện trí tuệ sâu sắc và nỗi đau đời: - Đọc sách thì thông đòi nghĩa sách, Đem dân mựa nữa mất lòng dân. (Bảo kính cảnh giới – bài 57) - Dưới công danh đeo khổ nhục Trong dại dột có phong lưu. (Ngôn chí – bài 2) - Ngoài chưng mọi chốn đều thông hết Bui một lòng người cực hiểm thay. (Mạn thuật – bài 4) d. Thơ văn Nguyễn Trãi thể hiện vẻ đẹp khí phách, tâm hồn phong phú: - Mượn hình tượng cây tùng, cây trúc, Nguyễn Trãi thể hiện khí tiết của người quân tử: Vườn quỳnh có chim kêu hót Cõi trần có trúc đứng ngay. (Bài 110) Và chọn lối sống thanh cao: - Chân mềm ngại lúc mây xanh Chốn cũ tìm về cảnh cũ thanh. - Một chốn am mây ngày tối rỗi, Song hờ, gối tựa, giấc vui say. (Đề am mây) - Nguyễn Trãi viết về thiên nhiên rất nhiều, qua đó thể hiện sự rung động tinh tế của tâm hồn trước vẻ đẹp thiên nhiên: Nước biếc non xanh thuyền gối bãi Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu. (Bảo kính cảnh giới – bài 26) Cây xa tăm tắp, xanh lồng khói Cát phẳng mênh mông, trắng lượn cò. (Vọng Doanh) Nguyễn Trãi xem thiên nhiên là bầu bạn và dành cho thiên nhiên một tình cảm đặc biệt: Rùa nằm hạc lẫn nên bầy bạn U ấp cùng ta làm cái con. (Ngôn chí – bài 20) - Nghĩa vua tôi và tình cha con trong thơ Nguyễn Trãi biểu hiện sâu sắc, cảm động: Quân thân chưa báo lòng canh cánh Tình phụ cơm trời áo cha. (Ngôn chí - bài 7) - Tình quê hương thắm thiết: Duy có non quê là nhớ mãi Chừng nào lều được cất bên hoa? (Tản mạn ngày hè) Những vần thơ tình cảm ấy rất bình dị đằm thắm, góp phần thể hiện con người đời thường mang đậm chất nhân văn trong con người anh hùng Nguyễn Trãi. 3. Nghệ thuật - Nguyễn Trãi đã Việt hoá thể Đường luật ở hai bình diện thể loại và ngôn ngữ. Thi văn liệu ít mang tính ước lệ công thức mà bình dị, dân dã: mồng tơi, rau muống, cây chuối... - Nguyễn Trãi vận dụng thành công ca dao, tục ngữ, lời nói hàng ngày của nhân dân. III. KẾT LUẬN - Nguyễn Trãi là anh hùng dân tộc, là nhân vật toàn tài hiếm có. - Thơ văn Nguyễn Trãi mở đường cho giai đoạn văn học mới phát triển. Nội dung kết tinh hai tư tưởng lớn: yêu nước và nhân đạo. Là nhà văn chính luận kiệt xuất, là nhà thơ mở đường cho văn chương tiếng Việt. PHẦN II: TÁC PHẨM I. TÌM HIỂU CHUNG - Đặc trưng cơ bản của thể cáo. Đây là tác phẩm chính luận giàu chất văn chương. - Hoàn cảnh ra đời (1428). - Bố cục: (bốn phần như SGK đánh dấu). - Nhan đề bài cáo. II. Đ ỌC - HIỂU VĂN BẢN 1. Luận đ ề chính nghĩa a. Nguyên lí nhân nghĩa: - Nhân nghĩa: