Giáo án môn Sinh học lớp 11

Baøi 1 : SÖÏ HAÁP THUÏ NÖÔÙC VAØ MUOÁI KHOAÙNG ÔÛ REÃ I. MUÏC TIEÂU Hoïc sinh : Moâ taû caáu taïo cuûa reã thích nghi vôùi chöùc naêng haáp thuï nöôùc vaø caùc ion khoaùng. - Phaân bieät ñöôïc cô cheá haáp thuï nöôùc vaø caùc ion khoaùng ôû reã caây. - Trình baøy ñöôïc moái töông taùc giöõa moâi tröôøng vaø reã trong quaù trình haáp thuï nöôùc vaø caùc ion khoaùng. II. THIEÁT BÒ DAÏY HOÏC - Tranh veõ hình 1.1, 1.2, 1.3 saùch giaùo khoa. Coù theå söû duïng theâm hình veõ caáu taïo chi tieát cuûa loâng huùt reã. - Maùy chieáu qua ñaàu neáu duøng baûng trong. III. TIEÁN HAØNH TOÅ CHÖÙC DAÏY HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ Khoâng kieåm tra, giôùi thieäu chöông trình Sinh hoïc 11 2. Baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa thaày troø Noäi dung kieán thöùc Ñaët vaán ñeà : - Theá giôùi bao goàm nhöõng caáp ñoä naøo ? Ñaëc tính chung cuûa taát caû caùc caáp ñoä toå chöùc soáng laø gì ? - Cho sô ñoà sau : Haõy ñieàn thoâng tin thích hôïp vaøo daáu”?” Nhö vaäy caây xanh toàn taïi phaûi thöôøng xuyeân trao ñoåi chaát vôùi moâi tröôøng, söï trao ñoåi chaát ñoù dieãn ra nhö theá naøo, chuùng ta cuøng nghieân cöùu noäi dung : Söï haáp thuï nöôùc vaø muoái khoaùng ôû reã. * Hoaït ñoäng 1 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh quan saùt hình 1.1, 1.2 Giaùo vieân : Döïa vaøo hình 1.1 haõy moâ taû caáu taïo beân ngoaøi cuûa reã ? Hoïc sinh : Reã chính, reã beân, loâng huùt, mieàn sinh tröôûng keùo daøi, ñænh sinh tröôûng. Ñaëc bieät laø mieàn loâng huùt phaùt trieån. Giaùo vieân : Döïa vaøo hình 1.2 haõy tìm ra moái lieân heä giöõa nguoàn nöôùc ôû trong ñaát vaø söï phaùt trieån cuûa heä reã ? Hoïc sinh : Reã caây phaùt trieån höôùng tôùi nguoàn nöôùc. I. REÃ LAØ CÔ QUAN HAÁP THUÏ NÖÔÙC : 1. Hình thaùi cuûa heä reã : * Hoaït ñoäng 2 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh nghieân cöùu muïc 2, keát hôïp quan saùt hình 1.1 ? Reã thöïc vaät treân caïn phaùt trieån thích nghi vôùi chöùc naêng haáp thuï nöôùc vaø muoái khoaùng nhö theá naøo ? ? Teá baøo loâng huùt coù caáu taïo thích nghi vôùi chöùc naêng huùt nöôùc vaø khoaùng nhö theá naøo? ? Moâi tröôøng aûnh höôûng ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa loâng huùt nhö theá naøo? Hoïc sinh : Trong moâi tröôøng quaù öu tröông, quaù Axít hay thieáu oâxy thì loâng huùt seõ bieán maát. 2. Reã caây phaùt trieån nhanh beà maët haáp thuï : - Reã ñaâm saâu, lan roäng vaø sinh tröôûng lieân tuïc hình thaønh neân soá löôïng khoång loà caùc loâng huùt laøm taêng dieän tích beà maët tieáp xuùc vôùi ñaát giuùp caây haáp thuï ñöôïc nhieàu nöôùc vaø moái khoaùng. - Teá baøo loâng huùt coù thaønh teá baøo moûng, khoâng thaám Cutin, coù aùp xuaát thaåm thaáu lôùn. * Hoaït ñoäng 3 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh döï ñoaùn söï bieán ñoåi cuûa teá baøo khi cho vaøo 3 coác ñöïng 3 dung dòch coù noàng ñoä öu tröông, nhöôïc tröông, ñaúng tröông ? Töø ñoù cho bieát ñöôïc haáp thuï töø ñaát vaøo teá baøo loâng huùt theo cô cheá naøo ? Giaûi thích ? Hoïc sinh : Neâu ñöôïc + Trong moâi tröôøng öu tröông teá baøo co laïi (co nguyeân sinh) +Trong moâi tröôøng nhöôïc tröông teá baøo trong nöôùc. + Nöôùc ñöôïc haáp thuï töø ñaát vaøo teá baøo loâng huùt luoân theo cô cheá thuï ñoäng nhö treân. - Dòch cuûa teá baøo loâng huùt vaø dòch öu tröng do dòch teá baøo chöùa caùc chaát hoaø tan vaø aùp suaát thaáu cao trong dòch teá baøo chuû yeáu do quaù trình thoaùt hôi nöôùc taïo neân. ? Caùc ion khaùng ñöôïc haáp thuï töø teá baøo loâng huùt nhö theá naøo ? - Hoïc sinh : Caùc ion khoaùng ñöôïc haáp thuï töø teá baøo loâng huùt theo hai con ñöôøng thuï ñoäng vaø chuû ñoäng. Hoïc sinh : Neâu ñöôïc haáp thuï ñoäng ôû ñieåm naøo? Hoïc sinh : Neâu ñöôïc haáp thuï ñoäng caàn coù söï cheânh leäch noàng ñoä. Coøn chuû ñoäng ngöôïc doác noàng ñoä vaø caàn naêng löôïng. III. CÔ CHEÁ HAÁP THU NÖÔÙC VAØ MUOÁI KHOAÙNG ÔÛ REÃ CAÂY. 1. Haáp thuï nöôùc vaø caùc ion khoaùng tö ñaát vaù teá baøo loâng huùt. a. Haáp thuï nöôùc - Nöôùc ñöôïc haáp thuï lieân tuïc töø nöôùc vaøo teá baøo loâng huùt luoân theo cô cheá thaåm thaáu : Ñi töø nhöôïc tröông vaøo dung dòch öu tröông cuûa caùc teá baøo reã caây nhôø söï cheânh leäch aùp xuaát thaåm thaáu (hay cheânh leäch theá nöôùc). b. Haáp thu muoái khoaùng - Caùc ion khoaùng xaâm nhaäp vaøo teá baøo reã caây moät caùch choïn loïc theo hai cô cheá : - Thuï ñoäng : Cô cheá khueách taùn töø nôi noàng ñoä cao ñeán noàng ñoä thaáp. - Chuû ñoäng : Di chuyeån ngöôïc chieàu Garañien noàng ñoä vaø caàn naêng löôïng. * Hoaït ñoäng 4 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh quan saùt hình 1.3 saùch giaùo khoa yeâu caàu hoïc sinh : Ghi teân caùc con ñöôøng vaän chuyeån nöôùc vaø ion khoaùng vaøo vò trí coù daáu “?” Trong sô ñoà ? Hoïc sinh : Chæ ra ñöôïc hai con ñöôøng vaän chuyeån laø qua giao baøo vaø caùc teá baøo 2. Doøng nöôùc vaø caùc ion khoaùng ñi töø loâng huùt vaøo maïch goã cuûa reã Goàm 2 con ñöôøng : + Töø loâng huùt -> khoaûng thôøi gian -> maïch goã. + Töø loâng huùt -> caùc teá baøo soáng -> maïch goã. ? Vì sao nöôùc töø loâng huùt vaøo maïch goã cuûa reã theo moät chieàu ? Hoïc sinh neâu ñöôïc : Söï cheânh leäch aùp suaát thaåm thaáu cuûa teá baøo theo höôùng taêng daàn töø ngoaøi vaøo. III. AÛNH HÖÔÛNG CUÛA MOÂI TRÖÔØNG ÑOÁI VÔÙI QUAÙ TRÌNH HAÁP THUÏ NÖÔÙC VAØ MUOÁI KHAÙNG ÔÛ REÃ CAÂY * Hoaït ñoäng 5 : Giaùo vieân : Cho hoïc sinh ñoïc muïc III ? Haõy cho bieát moâi tröôøng coù aûnh höôûng ñeán quaù trình haáp thuï nöôùc vaø muoái khaùng cuûa reã caây nhö theá naøo ? Cho ví duï ? Hoïc sinh neâu ñöôïc caùc yeáu toá aûnh höôûng : Nhieät ñoä, oâxy, pH…… Giaùo vieân : Cho hoïc sinh thaûo luaän veà aûnh höôûng cuûa reã caây ñeán moâi tröôøng, yù nghóa cuûa vaán ñeà naøy trong thöïc tieãn. - Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình haáp thuï nöôùc vaø caùc ion khoaùng laø : Nhieät ñoä, aùnh saùng, oâxy, pH, ñaëc ñieåm lí hoaù cuûa ñaát….. - Heä reã caây aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng. IV. CUÛNG COÁ * So saùnh söï khaùc bieät trong söï phaùt trieån cuûa heä reã caây treân caïn vaø caây thuyû sinh ? Giaûi thích ? * Neâu söï khaùc bieät giöõa haáp thuï nöôùc vaø muoái khaùng ? Laøm theá naøo ñeå caây coù theå haáp thuï nöôùc vaø muoái khoaùng thuaän lôïi nhaát ? V. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ * Chuaån bò caâu hoûi trang 8 saùch giaùo khoa. * Caét ngang qua thaân caây caø chua (hoaëc caây khaùc) haõy quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích ? Phaàn boå sung kieán thöùc : * Vì sao ôû moät soá caây nhö : Caây thoâng, caây soài, reã khoâng coù loâng huùt maø chuùng vaãn haáp thuï ñöôïc nöôùc vaø muoái khoaùng ? Caùc em haõy cuøng ñoïc muïc : Em coù bieát trang 8,9 saùch giaùo khoa. Baøi 2 : QUAÙ TRÌNH VAÄN CHUYEÅN CAÙC CHAÁT TRONG CAÂY I. MUÏC TIEÂU Hoïc sinh : - Moâ taû ñöôïc caáu taïo cuûa cô quan vaän chuyeån - Thaønh phaàn cuûa dòch vaän chuyeån - Ñoäng löïc ñaåy doøng vaät chaát di chuyeån - Reøn luyeän kó naêng quan saùt,phaân tích, so saùnh II. THIEÁT BÒ DAÏY HOÏC - Tranh phoùng to caùc hình 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 trong saùch giaùo khoa -Maùy chieáu qua ñaàu neáu duøng baûn trong -Phieáu hoïc taäp III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC BAØI HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ 1. Giaùo vieân treo so ñoà hình 1.3, yeâu caàu 1 hoïc sinh leân chuù thích caùc boä phaän cuõng nhö chæ ra con ñöôøng xaâm nhaäp cuûa nöôùc vaø khoaùng töø ñaát vaøo maïch goã. *Haõy phaân tích cô cheá haáp thuï nöôùc vôùi cô cheá haáp thuï muoán khoaùng ôû reã caây ? *Giaûi thích vì sao caùc caây loaøi caây treân caïn khoâng soáng ñöôïc treân ñaát ngaäp maën ? 2. Baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung kieán thöùc * Hoaït ñoäng 1 Sau khi hoïc sinh traû lôøi ñöôïc baøi cuõ, giaùo vieân ñaët vaán ñeà : Vaäy con ñöôøng vaän chuyeån cuûa nöôùc vaø caùc ion khoaùng töø trung truï reã ñeán laù vaø caùc cô quan khaùc cuûa caây nhö theá naøo ? Giaùo vieân : Giôùi thieäu trong caây coù hai doøng vaän chuyeån : +Doøng maïch goã (coøn goïi laø dìng nhöïa nguyeân hay doøng ñi leân) +Doøng maïch reây (coøn goïi laø doøng nhöïa luyeän hay doøng ñi xuoáng) * Hoaït ñoäng 1 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh quan saùt hình 2.1 ? haõy moâ taû con ñöôøng vaän chuyeån cuûa doøng maïch goã trong caây ? Hoïc sinh : doøng maïch goã töø reã qua theân leân laù, qua caùc teá baùo nhu moâ cuoái cuøng qua khí khoång ra ngoaøi. I.DOØNG MAÏCH GOÃ 1.caáu taïo cuûa maïch goã * Hoaït ñoäng 2 Giaùo vieân : cho hcoï sinh quan saùt hình 2.2 ? Haõy cho bieát quaûn baøo vaø maïch goã khaùc nhau ôû ñieåm naøo ? baèng caùch ñieàn vaøo phieáu soá 1 : Maïch goã goàm caùc teá baøo cheát (quaûn baøo vaø maïch oáng) noái keá tieáp nhau taïo thaønh con ñöôøng vaän chuyeån nöôùc vaø caùc ion khoaùng töø reã leân laù. Phieáu hoïc taäp soá 1 Tieâu chí so saùnh Quaûn baøo Maïch oáng Ñöôøng kính Chieàu daøi Caùch noái Noäi dung : Phieáu hoïc taäp Hoïc sinh : Thaûo luaän, hoaøn thaønh phieáu hoïc taäp, hoïc sinh : ? Haõy neâu thaønh phaàn cuûa dòch maïch goã ? Hoïc sinh ñoïc saùch giaùo khoa neâu ñöôïc caùc thaøng phaàn cuûa dòch. * Hoaït ñoäng 3 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh quan saùt hình 2.3 vaø 2.4 ? haõy cho bieát tröôùc vaø caùc uon khoaùng ñöôïc vaän chuyeån trong maïch goã nhôø nhöõng ñoäng löïc naøo ? Hoïc sinh : neâu ñöôïc 3 ñoäng löïc -Aùp suaát reã taïo ñoäng löïc ñaàu döôùi -Thoaùt hôi nöôùc laø ñoäng löïc ñaàu treân -Löïc lieân keát giöõa caùc phaân töû nöôùc vaø vôùi maïch goã Hoïc sinh cuõng giaûi thích ñöôïc maïch goã coù caáu taïo thích nghi vôùi quaù trình vaän chuyeån nöôùc, muoái khoaùng töø reã leân laù. Thaønh phaàn cuûa dòch maïch goã -Thaønh phaàn chuû yeáu goàm : Nöôùc, caùc ion khoaùng, ngoaøi ra coøn coù caùc chaãt höõu cô. 3. Ñoäng löïc ñaåy doøng maïch goã -Ñoäng löïc goàm : +Aùp suaát reã (ñoäng löïc ñaàu döôùi) taïo ra söùc ñaåy nöôùc töø döôùi leân +Löïc huùt do thoaùt hôi nöôùc ôû laù (ñoäng löïc ñaàu treân) +Löïc lieân keát giöõa caùc phaân töû nöôùc vôùi nhau vaø vôùi vaùch maïch goã taïo thaønh moät doøng vaän chuyeån lieân tuïc töø reã treân laù. * Hoaït ñoäng 4 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh quan saùt hình 2.2 vaø hình 2.5, ñoïc muïc II ? moâ taû caáu taïo cuûa maïch raây ? ? thaønh phaàn dòch cuûa maïch raây ? ? ñoäng löïc vaän chuyeån ? ? töø ñoù neâu ñieåm khaùc nhau giöõa doøng maïch goã vaø doøng maïch raây ? baèng caùch ñieàn vaøo phieáu hoïc taäp soá 2 : Phieáu hoïc taäp soá 2 Tieâu chí so saùnh Maïch goã Maïch raây Caáu taïo Thaønh phaàn dòch Ñoäng löïc II.DOØNG MAÏCH RAÂY Hoïc sinh thaûo luaän, hoaøn thaønh phieáu hoïc taäp soá 2. Giaùo vieân cho 1 hoïc sinh trình baøy caùc em khaùc theo doõi, boå sung hoaøn chænh. 2.Thaønh phaàn cuûa dòch maïch raây -Thaønh phaàn goàm : Ñöôøng saccaroâzô, caùc axit amin, vitamin, hoocmon thöïc vaät … 3.Ñoäng löïc cuûa doøng maïch raây -Ñoäng löïc cuûa doøng maïch raây laø söï cheânh leäch aùp suaát thaåm thaáu giöõa cô quan cho (laù) vaø cô quan nhaän (moâ). IV. CUÛNG COÁ -1 vì sao khi ta boùc voû quanh caønh hay thaân caây thì moät thôøi gian sau phía treân choã voû bò boùc phình to ra ? - 2 söï huùt nöôùc, muoái khoaùng ôû reã khaùc söï huùt nöôùc, muoái khoaùng ôû caây nhö theá naøo ? 3. Söï huùt nöôùc töø reã leân laù qua nhöõng giai ñoaïn naøo ? V. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ - Laøm baøi taäp : 1, 2, 3, 4, 5 saùch giaùo khoa -Laøm thí nghieäm sau quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Thí nghieäm : Laáy 1 bao poâlyeâtylen traéng bao quanh 1 caønh nhoû coù laù cuûa caây troàng trong chaäu hoaëc ngoaøi vöôøn roài coät mieäng bao laïi, ñeå 1 ngaøy sau ñoù quan saùt. Phaàn boå sung kieán thöùc * Töø nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc veà söï vaän chuyeån nöôùc vaø caùc chaát trong caây, haõy giaûi thích taïi sao trong töï nhieân coù nhöõng caây cao haøng chuïc meùt (caây choø chæ), beân caïnh ñoù laïi coù nhöõng caây thaáp beù chæ cao vaøi cm (reâu chaân töôøng cuøng toàn taïi ? Baøi 3 : THOAÙT HÔI NÖÔÙC ÔÛ LAÙ I. MUÏC TIEÂU Hoïc sinh : - Neâu ñöôïc vai troø cuûa quaù trình thoaùt nöôùc ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa thöïc vaät. - Moâ taû ñöôïc caáu taïo cuûa laù thích nghi vôùi chöùc naêng thoaùt hôi nöôùc - Trình baøy ñöôïc cô cheá ñieàu tieát ñoä môû cuûa khí khoång vaø caùc taùc nhaân aûnh höôûng ñeán quaù trình thoaùt hôi nöôùc. - Reøn luyeän kó naêng quan saùt vaø phaân vaø so saùnh. - Giaûi thích cô sôû khoa hoïc caùc bieän phaùp kæ thuaät taïo ñieàu kieän cho caây ñieàu hoaø thoaùt nöôùc deã daøng. - Tích cöïc troàng caây vaø baûo veä caây xanh ôû tröôøng hoïc, nôi ôû vaø ñöôøng phoá. II. THIEÁT BÒ DAÏY HOÏC - Tranh veõ hình 3.1, 3.2, 3.3 3.4 saùch giaùo khoa - Maùy chieáu qua ñaàu neáu duøng baûn trong (maùy overheah) - Baûng keát quaû thöïc nghieäm cuûa Garoâ - Thí nghieäm chöùng minh caây xan thoaùt hôi nöôùc. III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC BAØI HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Ñoäng löïc naøo giuùp doøng nöôùc vaø caùc muoái khoaùng di chuyeån ñöôïc töø reã leán laù ? 2. Baøi môùi - Ñaët vaán ñeà : Ñoäng löïc ñaàu treân giuùp doøng nöôùc vaø caùc ion khoaùng di chuyeån ñöôïc töø reã leânlaù laø söï thoaùt hôi nöôùc ôû laù. Vaäy quaù trình thoaùt hôi nöôùc ôû laù dieãn ra nhö theá naøo ? Chuùng ta cuøng nghieân cöùu cô cheá thoaùt hôi nöôùc ôû laù. Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung kieán thöùc * Hoaït ñoäng 1 Cho hoïc sinh ñoïc muïc I.1 vaø ? nöôùc coù vai troø gì trong caây ? I. VAI TROØ CUÛA THOAÙT HÔI NÖÔÙC 1.Löôïng nöôùc caây söû duïng vaø vai troø cuûa noù trong caây -Khoaùng 2% löôïng nöôùc caây haáp thuï ñöôïc söû duïng ñeå taïo vaät chaát höõu cô, baûo veä caây khoûi hö haïi bôûi nhieät ñoä baûo veä caây khoûi hö haïi bôûi nhieät ñoä khoâng khí, taïo moâi tröôøng trong … *Hoaït ñoäng 2 Giaùo vieân : cho hoïc sinh quan saùt thí nghieäm (TN) ñaõ chuaån bò saün veà hieän töôïng thoaùt hôi nöôùc ôû thöïc vaät ? haõy cho bieát thoaùt hôi nöôùc laø gì ? vai troø cuûa thoaùt hôi nöôùc ? Hoïc sinh : Ñoù laø hieän töôïng maát nöôùc qua beà maët laù vaø caùc boä phaän khaùc cuûa caây tieáp xuùc vôùi khoâng khí vaø neâu ñöôïc vai troø cuûa thoaùt hôi nöôùc. Hoaït ñoäng 3 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh ñoïc soá lieäu ôû baûng 3.1, quan saùt hình 3.1 ñeán 3.3 ? em coù nhaän xeùt gì veà toác ñoä thoaùt hôi nöôùc ôû maët treân vaø maët döôùi cuûa laù caây ? ? Töø ñoù cho bieát coù maáy con ñöôøng thoaùt hôi nöôùc ? 2. Vai troø cuûa thoaùt hôi nöôùc ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa caây +Taïo löïc huùt ñaàu treân +Haï nhieät ñoä cuûa laù caây vaøo nhöõng ngaøy naéng noùng +Khí khoång môû cho CO2 vaøo cung caáp cho quaù trình quang hôïp. II. THOAÙT HÔI NÖÔÙC QUA LAÙ 1.Caáu taïo cuûa laù thích nghi vôùi chöùc naêng thoaùt hôi nöôùc Hoïc sinh : neâu ñöôïc +Söï thoaùt hôi nöôùc ôû maët döôùi cao hôn maët treân cuûa laù +Coù hai con ñöôøng thoaùt hôi nöôùc laø : qua taàng cutin vaø qua khí khoång -Thoaùt hôi nöôùc chuû yeáu qua khí khoång phaân boá ôû maët döôùi cuûa laù -Con ñöôøng thoaùt hôi nöôùc +Taàng cutin (khoâng ñaùng keå) +Khí khoång * Hoaït ñoäng 4 Giaùo vieân : cho hoïc sinh ñoïc muïc II.3, quan hình 3.4 ? haõy giaûi thích cô cheá ñoùng môû cuûa khí khoång ? Hoïc sinh : Giaûi thích, sau ñoù giaùo vieân boå sung. *Hoaït ñoäng 5 : 2.Cô cheá ñieàu tieát söï thoaùt hôi nöôùc qua cutin vaø qua khí khoång -Söï ñoùng môû khí khoång phuï thuoäc vaøo haøm löôïng nöôùc trong teá baøo khí khoång. +Khí nc nöôùc khí khoång môû. +Khi maát nöôùc khí khoång ñoùng. Giaùo vieân : Cho hoïc sinh nghieân cöùu muïc III. ? Quaù trình thoaùt hôi nöôùc cuûa caây chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng nhaân toá naøo ? Hoïc sinh : Neâu ñöôïc caùc yeáu toá nöôùc, aùnh saùng, nhieät ñoä … III.CAÙC TAÙC NHAÂN AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN QUAÙ TRÌNH THOAÙT HÔI NÖÔÙC -Caùc nhaân toá aûnh höôûng +Nöôùc +Aùnh saùng +Nhieät ñoä, gioù vaø caùc ion khoaùng. IV. CUÛNG COÁ * Haõy ñieàn thoâng tin thích hôïp vaøo daáu “?” *Cô sôû khoa hoïc cuûa caùc bieän phaùp kæ thuaät töôùi nöôùc hôïp lí cho caây ? giaûi thích ? * Em hieåu yù nghóa teát troàng caây maø baùc hoà phaùt ñoäng nhö theá naøo ? *Theo em nhöõng caây soáng ôû vuøng ñaát coù ñoä aåm cao vôùi caây moïc nôi ñoài nuùi khoâ haïn khaùc nhau veà cöôøng ñoä thoaùt hôi nöôùc nhö theá naøo ? vì sao ? V. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ - Chuaån bò caâu hoûi töø 1, 2, 3, 4 saùch giaùo khoa. - Quan saùt caùc caây (cuøng loaïi) trong vöôøn nhaø khi ta boùn phaân vôùi lieàu löôïng khaùc nhau. Phaàn boå sung kieán thöùc : 1. ÔÛ moät vuøng ruoäng laày, sau moät thôøi gian troàng baïch ñaøn vuøng ñoù trôû neân khoâ haïn. Em haõy giaûi thích taïi sao baïch ñaøn vöøa coù khaû naêng laøm loâ haïn ñaàm laày, laïi vöøa coù khaû naêng soáng ôû vuøng khoâ haïn. Haõy giaûi thích vì sao baïch ñaøn coù ñöôïc khaû naêng kì dieäu ñoù ? 2. Vì sao khi troàng caây ngöôøi ta thöôøng ngaét bôùt laù ? 3. Töø hoaït ñoäng haáp thuï. Vaän chuyeån nöôùc vaø khoaùng, haõy chöùng minh caây laø moät cô theå thoáng nhaát ? Baøi 4 : CAÙC NGUYEÂN TOÁ DINH DÖÔÕNG THIEÁT YEÁU VAØ VAI TROØ CUÛA CHUÙNG I. MUÏC TIEÂU Hoïc sinh : Neâu ñöôïc caùc khaùi nieäm : Nguyeân toá dinh döôõng thieát yeáu, nguyeân toá ñaïi löôïng vaø nguyeân toá vi löôïng. - Moâ taû ñöôïc moät soá daáu hieäu ñieån hình cuûa söï thieáu 1 soá nguyeân toá dinh döôõng vaø trình baøy ñöôïc vai troø ñaëc tröng nhaát cuûa caùc nguyeân toá dinh döôõng thieát yeáu. - Lieät keâ ñöôïc caùc nguoàn cung caáp dinh döôõng cho caây, daïng phaân boùn caây haáp thuï ñöôïc. - Reøn luyeän kó naêng quan saùt vaø phaân tích sô ñoà - Khi boùn phaân cho caây troàng phaûi hôïp lí, boùn ñuùng vaø ñuû lieàu löôïng. Phaân boùn phaûi ôû daïng deã hoaø tan. II.THIEÁT BÒ DAÏY HOÏC - Tranh veõ hình 4.1, 4.2, 4.3 vaø hình 5.2 saùch giaùo khoa - Maùy chieáu qua ñaàu neáu duøng baûn trong ; phieáu hoïc taäp - Baûng 4.1, 4.2 saùch giaùo khoa Hoaëc boá trí ñöôïc thí nghieäm 1 trong saùch giaùo khoa III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC BAØI HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Thoaùt hôi nöôùc coù vai troø gì ? taùc nhaân chuû yeáu naøo ñieàu tieát dodoï môû cuûa khí khoång ? 2. Baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung kieán thöùc * Hoaït ñoäng 1 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh quan saùt hình 4.1 I. NGUYEÂN TOÁ DINH DÖÔÕNG THIEÁT YEÁU ÔÛ TRONG CAÂY ? Haõy moâ taû thí nghieäm, neâu nhaän xeùt, giaûi thích ? Hoïc sinh : moâ taû ñöôïc caùch tieán haønh thí nghieäm. -Neâu ñöôïc nhaän xeùt : Thieáu kali caây sinh tröôûng keùm, khoâng ra hoa. -Vì kali laø nguyeân toá dinh döôõng theát yeáu. -Caùc nguyeân toá dinh döôõng khoaùng thieát yeáu ôû trong caây goàm caùc nguyeân toá ñaïi löôïng (C, H, O, N, P, K, S, Ca, Mg) vaø caùc nguyeân toá vi löôïng (Fe, Mn, B, Cl, Zn, Cu, Mo). ? Nguyeân toá dinh döôõng thieát yeáu laø gì ? Hoïc sinh : Thaûo luaän hoaøn thaønh caâu traû lôøi, giaùo vieân boå sung, hoaøn chænh. - Nguyeân toá dinh döôõng thieát yeáu laø nguyeân toá maø thieáu noù caây khoâng theå hoaøn thaønh chu trình soáng. +Khoâng theå thieáu hoaëc thay theá baèng nguyeân toá khaùc +Tröïc tieáp tham gia vaøo trao ñoåi chaát cuûa cô theå. * Hoaït ñoäng 2 ? Döïa vaøo moâ taû cuûa hình 4.2 vaø hình 5.2, haõy giaûi thích vì sao thieáu Mg laù coù veät maøu ñoû, thieáu N laù coù maøu vaøng nhaït ? Phieáu hoïc taäp Nguyeân toá Daáu hieäu thieáu Vai troø Ni tô Phoát pho Magieâ Can xi II.VAI TROØ CUÛA CAÙC NGUYEÂN TOÁ DINH DÖÔÕNG TRONG CÔ THEÅ THÖÏC VAÄT 1. Daáu hieäu thieáu caùc nguyeân toá dinh döôõng Hoïc sinh hoïc theo phieáu 2.Vai troø cuûa caùc nguyeân toá khoaùng -Vai troø +Tham gia caáu taïo chaát soáng +Ñieàu tieát quaù trình trao ñoåi chaát Hoïc sinh giaûi thích ñöôïc vì chuùng tham gia vaøo thaønh phaàn cuûa dieäp luïc. +Ñieàu tieát quaù trình trao ñoåi chaát. *Hoaït ñoäng 3 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh nghieân cöùu baûng 4.2 ?Caùc nguyeân toá khoaùng coù vai troø gì trong cô theå thöïc vaät Hoïc sinh : sau khi thaûo luaän traû lôøi, giaùo vieân boå sung hoaøn chænh. III.NGUYEÀN CUNG CAÁP CAÙC NGUYEÂN TOÁ KHOAÙNG CHO CAÂY 1.Ñaát laø nguoàn cung caáp chuû yeáu caùc chaát khoaùng cho caây -Trong ñaát caùc nguyeân toá khoaùng toàn taïi ôû 2 daïng +Khoâng an +Hoaø tan +caây chæ haáp thuï caùc muoái khoaùng ôû daïng hoaø tan. *Hoaït ñoäng 4 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh ñoïc muïc III, phaân tích ñoà thò 4.3 ? vì sao noùi ñaát laø nguoàn cung caáp chuû yeáu caùc chaát dinh döôõng khoaùng ? Hoïc sinh : Neâu ñöôïc trong ñaát coù chöùa nhieàu loaïi muoán khoaùng ôû daïng khoâng tan vaø hoaø tan. -Caây haáp thuï : Daïng hoaø tan Giaùo vieân : Cho hoïc sinh phaân tích sô ñoà 4.3 Hoïc sinh : Phaân tích ñöôïc +Boùn ít caây sinh tröôûng keùm +Noàng ñoä toái öu caây sinh tröôûng toát +Quaù möùc gaây ñoäc haïi cho caây ? Boùn phaân hôïp lí laø gì ? Hoïc sinh : neâu ñöôïc boùn lieàu löôïng phuø hôïp caây sinh tröôûng toát maø khoâng gaây ñoäc hai cho caây vaø moâi tröôøng. 2.Phaân boùn cho caây troàng -Boùn phaân khoâng hôïp lí vôùi lieàu löôïng cao quaù möùc caàn thieát seõ. +gaây ñoäc cho caây +OÂ nhieãm noâng saûn +OÂ nhieãm moâi tröôøng nöôùc, ñaát … Tuyø thuoäc vaøo loaïi phaân boùn, gioáng caây troàng ñeå boùn lieàu löôïng cho phuø hôïp. IV. CUÛNG COÁ - Theá naøo laø nguyeân toá dinh döôõng thieát yeáu ? - Giaûi thích vì sao khi boùn phaân ngöôøi ta thöôøng noùi “troâng trôøi, troâng ñaát, troâng caây” V. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ - Chuaån bò caâu hoûi 1, 2, 3 saùch giaùo khoa. Phaàn boå sung kieán thöùc : -Vì sao khi nhoå caây con ñeå troàng ngöôøi ta thöôøng hoà reã ? -Neáu boùn quaù nhieàu phaân nitô cho caây laøm thöïc phaåm coù toát khoâng ? taïi sao ? Baøi 5 : NI TÔ VAØ ÑÔØI SOÁNG CUÛA THÖÏC VAÄT I. MUÏC TIEÂU Hoïc sinh : - Neâu ñöôïc vai troø cuûa nguyeân toá nitô trong ñôøi soáng cuûa caây - Trình baøy ñöôïc quaù trình ñoàng hoaù nitô trong moâ thöïc vaät. II.THIEÁT BÒ DAÏY HOÏC - Tranh veõ hình 5.1, 5.2 saùch giaùo khoa - Maùy chieáu qua ñaàu neáu duøng baûn trong - Saùch giaùo khoa; phieáu hoïc taäp III. TIEÁN TRÌNH TOÅ CHÖÙC BAØI HOÏC 1. Kieåm tra baøi cuõ - Theá naøo laø nguyeân toá dinh döôõng thieát yeáu trong cô theå thöïc vaät ? - Vì sao caàn phaûi boùn phaân hôïp lí cho caây troàng ? Laøm theá naøo giuùp cho quaù trình chuyeån hoaù caùc hôïp chaát khoaùng ôû trong ñaát töø daïng khoâng tan thaønh daïng ion deã haáp thuï ñoái vôùi caây ? 2. Baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung kieán thöùc * Hoaït ñoäng 1 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh quan saùt hình 5.1, 5.2 ? Em haõy moâ taû thí nghieäm, töø ñoù ruùt ra nhaän xeùt veà vai troø cuûa nitô ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caây ? Hoïc sinh : Moâ taû ñöôïc caùch tieán haønh thí nghieäm. I. VAI TROØ SINH LÍ CUÛA NGUYEÂN TOÁ NITÔ * Vai troø chung Ni tô laø nguyeân toá dinh döôõng thieát yeáu. -Neâu ñöôïc nhaän xeùt : Khi thieáu nitô caây phaùt trieån khoâng bình thöôøng (chaäm lôùn, khoâng ra hoa) ? Vaäy nitô coù vai troø gì ñoái vôùi caây ? Hoïc sinh : neâu ñöôïc -Nitô coù trong thaønh phaàn caùc hôïp chaát cuûa caây : proâteâin, axit nucleâic, ATP… -Nitô coøn coù vai troø ñieàu tieát quaù trình trao ñoåi chaát *Vai troø caáu truùc -Ni tô coù vai troø quan troïng baäc nhaát ñoái vôùi thöïc vaät. -Nitô laø thaønh phaàn caáu truùc cuûa proâteâin, axit nucleâic, diepeï luïc, ATP… *Vai troø ñieàu tieát -Nitô laø thaønh phaàn caùc chaát ñieàu tieát trao ñoåi chaát, Proâteâin – enzym,, Coâenzym, ATP… *Hoaït ñoäng 2 Giaùo vieân : Cho hoïc sinh nghieân cöùu muïc II.1 ? so saùnh daïng nitô caây haáp thuï töø moâi tröôøng ngoaøi vôùi daïng nitô trong cô theå thöïc vaät, roài ñaùnh daáu x vaøo phieáu sau : Phieáu hoïc taäp Caùc chaát Nitô töø moâi tröôøng vaøo caây Nitô trong caây , Proâteâin-enzym Axit nucleâic Giaùo vieân : Löu yù hoïc sinh quaù trình naøy thöïc hieän trong moâ reã vaø moâ laù coù caùc nguyeân toá vi löôïng (Mo, Fe) laø caùc coâfactor hoaït hoaù caùc quaù trình khöû treân. Quaù trình naøy coù theå xaûy ra ôû laù, reã, hoaëc caû laù vaø reã tuyø loaïi caây. *Hoaït ñoäng 3 : Giaùo vieân : Cho hoïc sinh nghieân cöùu muïc 2. II.QUAÙ TRÌNH ÑOÀNG HOAÙ NITÔ TRONG MOÂ THÖÏC VAÄT Goàm : - Quaù trình khöû nitrat - Quaù trình ñoàng hoaù NH3, trong moâ thöïc vaät. 1. Quaù trình khöû nitrat Quaù trình chuyeån hoaù thaønh NH3 trong moâ thöïc vaät theo sô ñoà sau : (nitrat) (nitrit) NH3 ? NH3 trong moâ thöïc vaät ñöôïc ñoàng hoaù nhö theá naøo ? Hoïc sinh : neâu ñöôïc NH3 trong moâ thöïc vaät ñöôïc ñoàng hoaù theo 3 con ñöôøng : -Amin hoaù tröïc tieáp -Chuyeån vò amin 2.Quaù trình ñoàng hoaù NH3 trong moâ thöïc vaät -Hình thaønh amit ? hình thaønh amit coù yù nghóa gì ? Hoïc sinh : Neâu ñöôïc ñaây laø hình thöùc -Giaûi ñoäc cho caây khi NH3 tích luyõ nhieàu. -Nguoàn döï tröõ nhoùm amin caàn cho quaù trình toång hôïp a,a, trong cô theå thöïc vaät khi caàn thieát. -Amin hoaù tröïc tieáp Axit xeâtoâ + NH3 axit amin -Chuyeån vò amin a.a + axit xeâtoâ a.a môùi + a.xeâtoâ môùi -Hình thaønh amít a.a ñicacboâxilic + NH3 amít IV. CUÛNG COÁ - Nitô coù vai troø gì ñoái vôùi caây xanh ? -Hieän nay treân theá giôùi, cuõng nhö trong nöôùc ñaõ xuùc tieán quaù trình coá ñònh nitô phaân töû baèng caùch naøo ? -Neâu moái quan heä giöõa nitô moâi tröôøng vôùi thöïc vaät ? -Haõy gheùp noäi dung ghi ôû muïc b cho phuø hôïp vôùi moãi quaù trình ñoàng hoaù