Giáo án hóa học 10 : ôn tập đầu năm

Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 1/70 ÔN TẬP ðẦU NĂM A. Mục tiêu bài giảng I. Kiến thức Qua bài giảng học sinh có ñược ñược những ñiểm sau: Cách hệ thống lại các kiến thức hóa học cơ bản ñã ñược học ở THCS có liên quan trực tiếp tới chương trình hóa học lớp 10. + Nguyên tử là gì? Cấu tạo của nguyên tử như thế nào? + Nguyên tố hóa học, hóa trị và cách xác ñịnh hóa trị của nguyên tố. + ðịnh luật bảo toàn khối lượng, mol, tỉ khối của chất khí. II. Kĩ năng - Rèn luyện kỹ năng làm một số bài tập có liên quan ñến cấu tạo nguyên tử - Rèn luyện kỹ năng lập công thức, tính toán theo công thức và phương trình phản ứng, tỉ khối của chất khí. - Rèn luyện kỹ năng chuyển ñổi giữa khối lượng mol (M), khối lượng chất (m), số mol (n), thế tích khí ở ñktc (V), và số mol phân tử chất (A). III. Thái ñộ - tình cảm - Gây hứng thú, ham thích học tập môn hóa học. - Rèn luyện ý thức cẩn thận, trung thực, kiên trì, tỉ mỉ, chính xác trong công việc. - Có ý thức trách nhiệm ñối với bản thân, gia ñình và xã hội. B. Chuẩn bị I. ðồ dùng học tập 1. Giáo viên - Giáo án, hệ thống bài tập và câu hỏi gợi ý ôn tập 2. Học sinh - Ôn tập lại các kiến thức có liên quan trong chương trình hóa học lớp 8. II. Phương pháp Phương pháp vấn ñáp – tái hiện C. Tiến trình giảng dạy I. Ổn ñịnh tổ chức lớp và kiểm tra sĩ số II.Kiểm tra bài cũ III. Vào bài Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh Tiết 1 : ÔN TẬP ðẦU NĂM Hoạt ñộng 1 1. Nguyên tử (?) Dựa vào những kiến thức ñã học ở lớp 8, các em hãy cho biết: - Nguyên tử là gì? - Cấu tạo của nguyên tử? - ðặc ñiểm của các hạt cấu tạo nên nguyên tử? - Nguyên tử : hạt nhân mang ñiện tích dương, lớp vỏ có một hay nhiều electron mang ñiện tích âm. - Cấu tạo của nguyên tử: + Hạt nhân: mang ñiện tích dương nằm ở tâm nguyên tử gồm: (hạt proton (p), hạt nơtron (n) * Hạt p, mang ñiện tích 1+, 1836P e m m ≈ . Tiết 1 Soạn ngày: 31/08/2007 Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 2/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh + Nhận xét và ñưa ra kết luận cuối cùng Trong nguyên tử, số hạt p bằng số hạt e. * Hạt n, không mang ñiện, N Pm m≈ + Vỏ nguyên tử: các hạt e mang ñiện tích âm (e). Các e có khối lượng rất nhỏ bé so với khối lượng của nguyên tử Hoạt ñộng 2 2. Nguyên tố hóa học (?) Dựa vào các kiến thức ñã học, em hãy cho biết nguyên tố hóa học là gì? - Tính chất hóa học của các nguyên tử thuộc cùng một nguyên tố hóa học? - Là tập hợp những nguyên tử có cùng số hạt proton trong hạt nhân. - Nguyên tử của cùng một nguyên tố hóa học ñều có tính chất hóa học giống nhau. Hoạt ñộng 3 3. Hóa trị của một nguyên tố (?) Hóa trị của một nguyên tố hóa học là gì? (?) Cách xác ñịnh hóa trị của một nguyên tố hóa học? (?) Yêu cầu HS xác ñịnh hóa trị của các nguyên tố trong hợp chất Na2O, CH4, SO3, NH3 (biết hóa trị của O là 2 và H là 1)? - Là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử của nguyên tố khác. - Cách xác ñịnh hóa trị: a b x yA B a x b y→ ⋅ = ⋅ * VD: 2 2 1 4 2 2 1 3 2 2 1 1 1 1 4 4 .1 2.2 4 .1 1.3 3 x x x x Na O x x C H x x SO x x N H x x → ⋅ = ⋅ => = → ⋅ = ⋅ => = → = => = → = => = Hoạt ñộng 4 4. ðịnh luật bảo toàn khối lượng (?) Nêu nội dung của ñịnh luật bảo toàn khối lượng? Lấy ví dụ ? (?) Cho 1,4 gam hỗn hợp gồm Mg và Fe tác dụng vừa ñủ với với 160 ml dung dịch HCl 2M, sau phản ứng ta thu ñược 0,896 lít H2 (ở ñktc). Tính khối lượng muối khan thu ñược. + Hướng dẫn HS làm bài + Nhận xét và cho ñiểm bài làm của học sinh - Trong một phản ứng hóa học, tổng khối lượng của các chất sản phẩm bằng tổng khối lượng của các chất phản ứng. VD: 3 26 2 2 3HCl Al AlCl H ↑+ → + Ta có: 3 2HCl Al ACl H m m m m ↑+ = + HS: Làm bài tập áp vào vở Phương trình phản ứng 2 22Mg HCl MgCl H ↑+ → + 2 22Zn HCl ZnCl H ↑+ → + Ta có 2 0,896 . . .2 0,08 22, 4 22, 4H V m nM M g= = = = . . . 2.0,16.36,5 11,68HCl Mm nM C V M g= = = = Theo ñịnh luật bảo toàn khối lượng: 2H C lk k m u o i H m m m m ↑+ = + => 2 13,44muoi kl HCl Hm m m m g ↑= + − = Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 3/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh Hoạt ñộng 5 5. Mol GV: Nhắc lại khái niệm: - Mol là gì? - Khối lượng mol là gì? - Khái niệm thể tích mol chất khí? GV: Yêu cầu HS ñưa ra mối quan hệ giữa: m ↔ M; m ↔ n M ↔ n n ↔ V n ↔ Số phân tử, số nguyên tử (A) (?) Hãy tính thể tích (ở ñktc) của hỗn hợp có chứa 1,1 gam CO2 và 1,6 gam O2. + Hướng dẫn HS làm bài tập * Mol là lượng chất chứa 6.1023 nguyên tử hoặc phân tử chất ñó. 6.1023 là: số Avogañro (N = 6.1023) * Khối lượng mol (M) của một chất là khối lượng tính bằng gan của N nguyên tủ hoặc phân tử. VD: MO = 16g; MH = 1g; 2O M = 32g; * Thể tích mol của chất khí là thể tích chiếm bởi N phân tử của chất khí ñó - Ở ñktc: V = 22,4 lít. HS: ðưa ra mối liên hệ m n M = ; .m nM m M n =   = ; ( ) 22, 4khi V l n = 22,4.V n→ = . A n A N n N = → = HS: Làm bài tập vào vở. Ta có 2 2 1,1 0,025( ) 44 1,6 0,05( ) 32 CO O n mol n mol = = = = 1,68( )hhV l→ = Hoạt ñộng 6 6. Tỉ khối của chất khí (?) Tỉ khối của chất khí là gì? Công thức tính tỉ khối ? (?) - Tính tỉ khối của khí CH4, SO2 so với Hiñro ? - Tính tỉ khối của khí Cl2, SO3 so với không khí ? + Hướng dẫn HS làm bài + Nhận xét bài làm của HS * Tỉ khối của khí A ñối với khí B cho biết khí A nặng hay nhẹ hơn khí B bao nhiêu lần. . . A A A A A B B B B B m M n M d m M n M = = = HS: 4 4 2 2 2 2 2 2 16 8 2 44 22 2 CH CH H H CO CO H H M d M M d M = = = = = = ; 2 2 3 3 2.45 2.76 Cl Cl kk kk SO SO kk kk M d M M d M = = = = IV. Củng cố kiến thức - Nhấn mạnh lại những kiến thức quan trọng cần chú ý V. Bài tập về nhà - Hướng dẫn học bài - Nhắc học sinh nội dung các kiến thức sẽ ôn tập ở tiết 2 và yêu cầu HS về ôn tập các nội dung sau: 1. Các công thức về dung dịch như: ñộ tan, nồng ñộ C%, nồng ñộ CM 2. Sự phân loại các hợp chất vô cơ 3. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 4/70 ÔN TẬP ðẦU NĂM (tiếp theo) A. Mục tiêu bài giảng I. Kiến thức HS sẽ tiếp tục ôn và củng cố lại các kiến thức cơ bản mà HS ñã ñược học ở THCS. - Về dung dịch (ñộ tan, nồng ñộ C%, CM) và sử dụng thành thạo các công thức tính ñộ tan, nồng ñộ C%, nồng ñộ CM, khối lượng riêng của dung dịch. - Các loại chất vô cơ, tính chất hóa học của các chất vô cơ (axit, bazơ, muối, oxit) - Kiến thức về bảng hệ thống tuần hoàn (ô nguyên tố, chu kì, nhóm) II. Kĩ năng - Rèn luyện kĩ năng làm một số bài tập có liên quan ñến dung dịch - Viết các phương trình phản ứng hóa học - Kĩ năng làm một số bài tập liên quan ñến cấu tạo nguyên tử - Kĩ năng tư duy, phán ñoán, trình bày một bài toán hóa học III. Thái dộ - tình cảm - Thấy ñược vai trò và ý nghĩa của môn hóa học - Giúp học sinh thêm yêu thích môn hóa học hơn. B. Chuẩn bị I. ðồ dùng học tập 1) Giáo viên - Giáo án, hệ thống bài tập và câu hỏi gợi ý. 2) Học sinh - Ôn tập lại các nội dung mà GV ñã nhắc nhở ở tiết trước. - Giải một số bài tập vận dụng theo sự chỉ ñạo và hướng dẫn của giáo viên. II. Phương pháp Phương pháp vấn ñáp – tái hiện C. Tiến trình giảng dạy I. Ổn ñịnh tổ chức lớp - kiểm tra sĩ số II. Kiểm tra bài cũ III. Vào bài Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh Tiết 2: ÔN TẬP ðẦU NĂM (tiếp theo) Hoạt ñộng 1 I. Dung dịch (?) HS thảo luận ñể hệ thống lại các nội dung sau: - ðộ tan của một chất trong nước là gì?, công thức tính ñộ tan ? - Thảo luận ñể ñưa ra câu trả lời: - ðộ tan của một chất trong nước (S) ñược tính bằng số gam của chất ñó hòa tan trong 100g nước ñể tạo thành dung dung dich bão hòa ở một nhiệt ñộ xác ñịnh .100( )t dm m S g m = Tiết 2 Soạn ngày: 31/08/2007 Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 5/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh - Yếu tố ảnh hưởng ñến ñộ tan của một chất trong nước? - Nêu các công thức tính nồng ñộ của dung dịch mà các em biết? + Nồng ñộ phần trăm (C%) ? + Nồng ñộ mol (CM) ? (?) Yêu cầu HS làm bài tập áp dụng Hòa tan 16g NaOH vào nước ñể thu ñược 200ml dung dịch: a. Tính nồng ñộ mol của dd NaOH? b. Cần dùng bao nhiêu gam dung dịch axit H2SO4 19,6% ñể trung hòa hết 50ml dung dịch NaOH nói trên? + Hướng dẫn học sinh làm bài + Nhận xét bài làm của HS - Chất rắn: S ↑←→ 0t ↑ - Chất khí: S ↑←→ 0t ↓ và p↑ - Các công thức: + dd dd dd . % 100%% .100% .100% % ct ct ct m C m m C mm m C  = = →   =  + ( )M n C V l = HS: Làm bài theo sự hướng dẫn của GV a. Số mol NaOH trong 200ml dd NaOH 0,4NaOH m n mol M = = 0,4 2 0,2 NaOH MC M=> = = b. Phản ứng trung hòa 2 4 2 4 22 2NaOH H SO Na SO H O+ → + . 2.0,05 0,1puNaOH Mn C V mol= = = Theo phương trình phản ứng ta có 2 4 1 1 . .0,05 0,1 2 2H SO NaOH n n mol= = = Vậy 2 4 . 0,05.98 4,9H SOm nM g= = = Hoạt ñộng 2 Sự phân loại các hợp chất vô cơ (?) Hãy kể các loại hợp chất vô cơ ñã ñược học ở bậc THCS? - Lấy ví dụ minh họa - Nêu những tính chất hóa học ñặc trưng - Viết phương trình phản ứng minh họa (?) Hãy nhận xét các phương trình phản ứng mà bạn ñã viết ? - GV nhận xét và hệ thống hóa lại. Hợp chất vô cơ ñược chia làm 4 loại: + Oxit (oxit bazơ và oxit axit) - Oxit bazơ: VD: Na2O; Fe2O3, … - Oxit axít: VD: SO2; P2O5, … + Axit: VD: H2SO4, HNO3, … + Bazơ: VD: NaOH, Fe(OH)2, … + Muối: VD: NaCl, MgCl2, CaCO3, … Hoạt ñộng 3 Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học (?) Hãy cho biết cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học và ý nghĩa? + Ô nguyên tố là gì? + Chu kì là gì? + Nhóm là gì? (?) Yêu cầu HS làm bài tập - Ô nguyên tố cho biết số hiệu nguyên tử, kí hiệu hóa học, tên nguyên tố, nguyên tử khối của nguyên tố ñó. - Chu kì: dãy các nguyên tố mà nguyên tử có cùng số lớp e và ñược sắp xếp theo chiều tăng của ñiện tích hạt nhân. - Nhóm: gồm nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng số e lớp ngoài cùng. - Làm bài tập theo sự hướng dẫn Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 6/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh Nguyên tố A trong bảng HTTH có số hiệu nguyên tử là 12, hãy cho biết: a. Cấu tạo nguyên tử của nguyên tố A b. Vị trí của A trong bảng tuần hoàn. c. Tính chất hóa học ñặc trưng của nguyên tố A. a. Cấu tạo nguyên tử của nguyên tố A + Hạt nhân có ñiện tích 12+ + Trong nhân có 12 proton + Lớp vỏ gồm có 12 electron b. Vị trí của A trong bảng tuần hoàn - Số thứ tự 12 - Nhóm IIA + Chu kì 3 c. Tính chất hóa học ñặc trưng là tính kim loại IV. Củng cố kiến thức - Nhấn mạnh lại các kiến thức quan trọng IV. Bài tập về nhà - Hướng dẫn học bài Nhắc HS về ôn lại các kiến thức trọng tâm cơ bản của lớp 8, 9 ñể chuẩn bị cho chương trình hóa học 10 NHẬN XÉT – RÚT KINH NGHIỆM Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 7/70 CHƯƠNG I: NGUYÊN TỬ THÀNH PHẦN NGUYÊN TỬ A. Mục tiêu bài giảng I. Kiến thức - Học sinh hiểu ñược nguyên tử chưa phải là cấu tạo nhỏ nhất của vật chất. - Nguyên tử có cấu tạo phức tạp, ñược cấu tạo bởi các hạt nhỏ hơn là eeleectron, proton và nơtron. - Nguyên tử và các hạt ñều có khối lượng, kích thước và ñều mang ñiện trừ hạt nơtron không mang ñiện và nguyên tử trung hòa về ñiện II. Kĩ năng - Có kĩ năng quan sát mô hình hay thí nghiệm mô phỏng, phân tích hiện tượng rút ra kết luận về cấu tạo nguyên tử. - Học sinh biết cách sử dụng các ñơn vị ño lường như: u, ñvñt, nm, A o - Biết cách làm một số bài tập có liên quan III. Tình cảm thái ñộ - Phân biệt ñược thế giới vĩ mô và thế giới vi mô. - ðể hiểu ñược thế giới vi mô phải tư duy trên cơ sở các kết quả thí nghiệm và các kết quả tính toán ñể rút ra kết luận. B. Chuẩn bị I. ðồ dùng học tập 1. Giáo viên - Giáo án, hệ thống câu hỏi nhằm phục vụ cho bài học - Sơ ñồ tóm tắt thí nghiệm tìm ra tia âm cực - Mô hình thí nghiệm khám phá ra nguyên tử (nếu có) 2. Học sinh - Sách giáo khoa hóa học lớp 10 - Xem những kiến thức liên quan ñến phần nguyên tử II. Phương pháp - Phương pháp ñàm thoại gợi mở kết hợp dùng các ñồ dùng dạy học trực quan. C. Tiến trình giảng dạy I. Ổn ñịnh tổ chức lớp - kiểm tra sĩ số II. Kiểm tra bài cũ III. Vào bài GV ñặt vấn ñề: Từ trước Công nguyên ñến thế kỉ XIX người ta cho rằng các chất ñều ñược tạo nên từ những hạt cực kì nhỏ bé không thể phân chia ñược nữa gọi là nguyên tử. Ngày nay, người ta biết rằng nguyên tử có cấu tạo phức tạp: gồm có hạt nhân (hạt proton, hạt nơtron) và lớp vỏ electron. Tiết 3 Soạn ngày: 04/09/2007 Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 8/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh Hoạt ñộng 1 I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử 1. Electron a) Sự tìm ra electron GV mô tả, hướng dẫn HS tìm hiểu cấu tạo thiết bị phóng ñiện của thí nghiệm trong hình 1.3 (SGK). (?) GV thuyết trình về thí nghiệm tìm ra tia âm cực. Từ hiện tượng xảy ra, ta rút ra ñược ñiều gì ? - GV kết luận (?) Trên ñường ñi của tia âm cực nếu ta ñặt một chong chóng nhẹ → thấy chong chóng quay → chứng tỏ hiện tượng gì ? - GV kết luận (?) Hạt vật chất có trong tia âm cực có mang ñiện hay không. Mang ñiện dương hay âm ? (?) Làm thế nào chứng minh ñược ñiều này ? - Minh họa thí nghiệm → Tia âm cực lệch về phía bản cực dương. GV kết luận: + Người ta gọi những hạt tạo thành tia âm cực là electron. + Electron có mặt ở mọi chất, nó là một trong những thành phần cấu tạo nên nguyên tử của mọi nguyên tố hóa học - HS nghe và ñọc SGK ñể tìm hiểu về thí nghiệm của Tôm-xơn. - Màn huỳnh quang trong ống phát sáng do những tia phát ra từ cực âm và gọi là tia âm cực - Tia âm cực là một trong các chứng cứ chứng tỏ nguyên tử có cấu tạo phức tạp. - Chong chóng nhẹ quay - Tia âm cực là vật chất có thực, có khối lượng và chuyển ñộng với vận tốc lớn. - Tia âm cực là chùm hạt mang ñiện âm. - Có thể ñặt ông phóng tia âm cực giữa hai bản cực mang ñiện trái dấu. → Nếu tia âm cực mang ñiện thì nó phải lệch về phía bản cực mang ñiện trái dấu. HS: Tia âm cực là chùm hạt electron → Electron tạo nên lớp vỏ nguyên tử của mọi nguyên tố hóa học. b) Khối lượng và ñiện tích của electron (?) Yêu cầu HS ñọc và ghi khối lượng và ñiện tích electron vào vở. GV 191,602.10eq C −= − , ñó là ñiện tích nhỏ nhất nên ñược dùng làm ñtíñvị: oe HS: khối lượng 319,1094.10 ( )em kg −= ðiện tích 191,602.10 1eq C −= − = − (culông) Hoạt ñộng 2 2. Sự tìm ra hạt nhân nguyên tử GV ñặt vấn ñề: Nguyên tử chứa các hạt e mang ñiện tích âm mà nguyên tử thì trung hòa về ñiện. Vậy chắc chắn phải Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 9/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh chứa những phần tử mang ñiện tích dương. Phần mang ñiện tích dương này phân tán trong cả nguyên tử hay tập trung ở một vùng nào ñó của nguyên tử? Làm thế nào ñể chứng minh ? GV mô tả thí nghiệm của Rơ-dơ-pho (?) Giải thích kết quả thí nghiệm ñó nói nên ñiều gì ?. GV nhấn mạnh: Nguyên tử phải chứa phần mang ñiện dương, có khối lượng lớn, nhưng lại có kích thước rất nhỏ so với kích thước của nguyên tử. Nguyên tử có cấu tạo rỗng. Xung quanh hạt nhân có các e tạo nên nguyên tử. Số ñơn vị ñiện tích dương của hạt nhân ñúng bằng số e quay quanh hạt nhân. Khối lượng của nguyên tử hầu như tập trung ở hạt nhân. HS nghe GV mô ta và xem trong SGK ñể hiểu về thí nghiệm. HS: chứng tỏ nguyên tử không phải là những hạt ñặc khít mà có cấu tạo rỗng. - chúng ñến gần các phần tử tích ñiện dương nên bị ñẩy. - Vì chỉ có một phần rất nhỏ các hạt α bị lệch hướng → các hạt tích ñiện dương trong nguyên tử gây nên va chạm chỉ chiếm một thể tích rất nhỏ trong nguyên tử. Hoạt ñộng 3 3. Cấu tạo của hạt nhân nguyên tử a) Sự tìm ra proton GV ñặt vấn ñề: Hạt nhân nguyên tử là phần tử không còn phân chia ñược nữa hay hạt nhân hạt nhân ñược cấu tạo từ những hạt nhỏ hơn. Làm thế nào ñể chứng minh? GV mô tả thí nghiệm của Rơ-dơ-pho 14 4 1 17 7 2 1 8N He H O+ → + GV kết luận: hạt p là thành phần cấu tạo của hạt nhân nguyên tử. (?) khối lượng và ñiện tích hạt nhân của proton là bao nhiêu ? HS lắng nghe HS ghi kết luận và nhận xét. - Hạt nhân p là một thành phần cấu tạo của hạt nhân nguyên tử - 19 27 1,602.10 1 1,6726.10 1 e p q C m kg u − − = = + = ≈ b) Sự tìm ra nơtron GV mô tả thí nghiệm của Chat-uých năm 1932: 9 4 1 124 2 0 6Be He n C+ → + HS nghe và ghi thông tin c) Cấu tạo của hạt nhân nguyên tử (?) Từ các thí nghiệm trên, hãy kết luận về cấu tạo của hạt nhân nguyên tử ? HS nêu kết luận (SGK – Tr.7) Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 10/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh Hoạt ñộng 4 II. Kích thước và khối lượng nguyên tử 1. Kích thước GV hướng dẫn HS nghiên cứu SGK ñể tìm hiểu về kích thước của nguyên tử. GV lưu ý các em HS: Với tỉ lệ và kích thước như trên của nguyên tử và hạt nhân thì các e rất nhỏ bé chuyển ñộng xung quanh hạt nhân trong không gian rỗng của nguyên tử. HS cần nhớ: - Nguyên tử của các nguyên tố khác nhau thì có kích thước khác nhau. - ðơn vị nanomet (nm), angsstrom ( 0 A ) ñể ño kích thước của nguyên tử. 0 0 9 10 81 10 ;1 10 ;1 10 10nm m nm A A m cm− − −= = = = - ðường kính của nguyên tử khoảng 10-10nm, ñường kính của hạt nhân còn nhỏ hơn nó khoảng 10-5nm và ñường kính của e, p còn nhỏ hơn nhiều, khoảng 10-8nm Hoạt ñộng 5 2. Khối lượng ðể biểu thị khối lượng của nguyên tử, phân tử và các hạt p, n và e người ta dùng ñơn vị khối lượng nguyên tử kí hiệu là u còn gọi là ñvC. (?) Vậy u là gì ? và nó bằng bao nhiêu ? (?) Tính khối lượng nguyên tử tương ñối của một nguyên tử H biết 271,67.10Hm g −= - 1u = 1 12 C m 27 2719,9206.101 1,6605.10 12 kg u kg − −= = (1) - HS: 24 24 1,67.10 ( ) 1 1,66.10 KLNT H u − = ≈ IV. Củng cố kiến thức (?) Nguyên tử ñược cấu tạo nên bởi những hạt nào ? Và những thí nghiệm nào chứng minh sự tồn tại của hạt nhân nguyên tử và nguyên tử có cấu tạo rỗng ? (?) Nguyên tử Mg có khối lượng là bao nhiêu kg ? (?) 1 nguyên tử lưu huỳnh có khối lượng bằng bao nhiêu kg ? V. Bài tập về nhà - hướng dẫn học bài mới - HS về làm các bài tập 1, 2, 3, 4, 5 (SGK) - Bài 1.1; 1.2; 1.3; 1.4; 1.5; 1.6 – SBT – Tr.3 + 4 RÚT KINH NGHIỆM SAU GIỜ DẠY Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 11/70 HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ - NGUYÊN TỐ HÓA HỌC - ðỒNG VỊ A. Mục tiêu bài giảng I. Kiến thức Học sinh biết và hiểu ñược những ñiểm sau: - Khái niệm về số ñơn vị ñiện tích hạt nhân, phân biệt khái niệm số ñơn vị ñiện tích hạt nhân (Z) với khái niệm ñiện tích hạt nhân (Z+). - Kí hiệu nguyên tử - Số khối của hạt nhân nguyên tử là gì ? và nó ñược tính như thế nào ? - Quan hệ giữa số ñơn vị ñiện tích hạt nhân với số proton và số electron trong nguyên tử - Khái niệm về nguyên tố hóa học và số hiệu nguyên tử. II. Kĩ năng - HS rèn luyện kĩ năng ñể giải ñược một số bài tập có liên quan ñến các kiến thức sau: ñiện tích hạt nhân, số khối, kí hiệu nguyên tử. - Rèn luyện khả năng tự học, và hoạt ñộng cộng tác theo nhóm. III. Tình cảm – thái ñộ - Hứng thú học tập môn hóa học. - Có những ñức tính cẩn thận, kiên nhẫn, trung thực trong công việc. - Có tinh thần trách nhiệm với bản thân, gia ñình, xã hội. B. Chuẩn bị I. ðồ dùng học tập 1. Giáo viên - Giáo án, hệ thống câu hỏi hướng dẫn học sinh học bài 2. Học sinh - Nắm vững ñặc ñiểm của các hạt cấu tạo nên nguyên tử. II. Phương pháp C. Tiến trình giảng dạy I. Ổn ñịnh tổ chức lớp - kiểm tra sĩ số II. Kiểm tra bài cũ Bài 1: Yêu cầu học sinh trình bày tóm tắt thành phần cấu tạo của nguyên tử và cho biết ñiện tích, khối lượng của các hạt cơ bản e, p, n. Bài 2: Yêu cầu HS làm nhanh bài tập trắc nghiệm 1, 2, 3 – SGK – Tr.9 III. Vào bài Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh Hoạt ñộng 1 I. Hạt nhân nguyên tử 1. ðiện tích hạt nhân - Hạt nhân nguyên tử gồm p và n nhưng chỉ có p mang ñiện. Mỗi hạt p mang ñiện tích 1+. Vậy số ñơn vị ñiện tích của hạt HS: Số ñơn vị ñiện tích của hạt nhân bằng số hạt p Tiết 4 Soạn ngày: 04/09/2007 Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 12/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh nhân phải bằng số hạt nào trong hạt nhân? - Có nhận xét gì về số p và số e trong nguyên tử ? (?) Cho ñiện tích hạt nhân nguyên tử nitơ là 7+. Nguyên tử nitơ có bao nhiêu hạt p và e ? GV khái quát hóa: - Số hạt p bằng số hạt e - Số proton = số electron = 7 - Hạt nhân có Z proton thì ñiện tích của hạt nhân bằng Z+ và số ñơn vị ñiện tích hạt nhân bằng Z. - Số ñơn vị ñiện tích hạt nhân Z = số proton = số electron. Hoạt ñộng 2 2. Số khối GV nêu ñịnh nghĩa: (?) Nhận xét về số khối A ? (?) Hạt nhân Liti có 3 p và 4 n, vậy số khối của liti là bao nhiêu ? GV nhấn mạnh: Số ñơn vị ñiện tích hạt nhân Z và số khối A là những ñặc trưng của hạt nhân, cũng chính là ñặc trưng của nguyên tử, vì khi ta biết Z và A của một nguyên tử ta biết ñược số p, số e và cả số n trong nguyên tử ñó: N = A – Z (?) Na: A = 23 và Z = 11. số hạt p, e, n ? - HS ghi ñịnh nghĩa và công thức: A = Z + N - Số khối A là một số nguyên. - A = 3 + 4 = 7 - HS ghi kết luận. - HS trả lời Na có 11p, 11e, 12n Hoạt ñộng 3 II. Nguyên tố hóa học 1. ðịnh nghĩa GV ñặt vấn ñề: Tính chất hóa học của một nguyên tố phụ thuộc vào số e và do ñó phụ thuộc vào số ñơn vị ñiện tích hạt nhân nguyên tử Z của nguyên tử → hạt nhân nguyên tử có cùng số ñơn vị ñiện tích hạt nhân Z thì có cùng tính chất hóa học. (?) Nguyên tố hóa học ñược ñịnh nghĩa như thế nào ? - Hướng dẫn HS tự ñọc VD trong SGK - GV nhấn mạnh: Tính chất riêng biệt của nguyên tử chỉ ñược giữ nguyên khi ñiện tích hạt nhân nguyên tử ñó ñược bảo toàn. Nếu ñiện tích hạt nhân nguyên tử bị thay ñổi thì tính chất của nguyên tử cũng - Tính chất hóa học của một nguyên tố phụ thuộc vào số electron - Nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng ñiện tích hạt nhân Z. - Tất cả các nguyên tử có cùng số ñơn vị ñiện tích hạt nhân là 11 ñều thuộc nguyên tố Na. Chúng ñều có 11 p và 11 e. Giáo án hóa học 10 – Ban cơ bản …&... Trường THPT BC Nam Sách Copyright © Ngô Xuân Quỳnh
hoahoc.org@gmail.com Page 13/70 Hoạt ñộng của giáo viên Hoạt ñộng của học sinh bị thay ñổi theo. - GV giúp HS phân biệt rõ khái niệm nguyên tử và nguyên tố. - Nguyên tử là nói ñến một loại hạt vi mô trung hòa về ñiện gồm có hạt nhân và lớp vỏ e, còn nói ñến nguyên tố là nói ñến tập hợp các nguyên tử có cùng ñiện tích hạt nhân Z. Hoạt ñộng 4 2. Số hiệu nguyên tử (?) HS nghiên cứu SGK và cho biết số hiệu nguyên tử là gì ? (?) Nếu biết A và số hiệu nguyên tử, ta có thể biết ñược số lượng các loại hạt cơ bản cấu tạo nên nguyên tử ñó không ? - Số hiệu nguyên tử là số ñơn vị ñiện tích hạt nhân nguyên tử của một nguyên tố. số hiệu nguyên tử ñược kí hiệu là: Z - Nếu biết số khối A và số hiệu nguyên tử Z, ta có thể biết ñược số p, n và số e Hoạt ñộng 5 3. Kí hiệu hóa học GV giới thiệu: Số ñơn vị ñiện tích hạt nhân Z và số khối A ñược coi là những ñặt trưng cơ bản của nguyên tử (?) Kí hiệu của nguyên tử clo 3517Cl , hãy cho biết nguyên tử clo có bao nhiêu p, n,e (?)Yêu cầu HS làm bài tập 4–SGK.Tr.14 - HS nghe và ghi bài - Nguyên tử clo có 8p, 8n và 8e - HS làm bài tập Kí hiệu nguyên tử Số ñơn vị ñiện tích hạt nhân Số proton Số nơtron Số electron IV. Củng cố kiến thức Nhấn mạnh lại các kiến thức quan trọng cần nhớ Chú ý về ñiều kiện của hạt nhân bền: N1 1,5244 P ≤ ≤ 207 82 ( Pb) (bài 1.19 – SBT-NC – Tr.6) Bài 1: Làm bài 1, 2 – SGK-Tr.13 23 11R Bài 2: Tổng số hạt mang ñiện trong R + nhiều hơn số hạ