Giáo án địa lý lớp 10- Dân số và sự gia tăng dân số

phần II: địa lý kinh tế - xã hội chương V: địa lý dân cư Bài 22: dân số và sự gia tăng dân số I- Mục tiêu: Sau bài học, học sinh cần: - Hiểu được dân số thế giới luôn luôn biến động. Nguyên nhân chính là sinh đẻ và tử vong. - Phân biệt được các tỷ suất sinh, tử, gia tăng cơ học và gia tăng thực tế. - Biết cách tính tỷ suất sinh, tử, tỷ suất gia tăng tự nhiên. - Rèn luyện kỹ năng nhận xét, phân tích biểu đồ, lược đồ, bảng số liệu về tỷ suất sinh, tử và tỷ suất gia tăng tự nhiên. - Có nhận thức đúng đắn về vấn đề dân số, ủng hộ tuyên truyền vận động mọi người thực hiện các biện pháp, chính sách dân số của quốc gia và địa phương. II- Thiết bị dạy học: Bản đồ phân bố dân cư, đô thị trên thế giới, hình 22.3 sách giáo khoa. III- Những kiến thức trọng tâm: - Dân số trên thế giới hiện nay trên 6 tỷ người. Quy mô dân số các nước khác nhau và tốc độ gia tăng dân số nhanh. - Tỷ suất gia tăng tự nhiên là động lực phát triển dân số. Số dân ngày càng tăng do tỷ suất sinh cao hơn tỷ suất tử. - Sự khác biệt rất lớn giữa sinh đẻ, tử vong ở các nhóm nước. Hậu quả của sự gia tăng dân số quá nhanh, bằng không hoặc âm. - ý nghĩa của gia tăng cơ học và gia tăng thực tế. IV- Phương pháp dạy học: - Phương pháp nêu vấn đề, đàm thoại, gợi mở. - Thảo luận. - Sử dụng các biểu đồ, lược đồ. V- Hoạt động lên lớp: 1- ổn định lớp. 2- Bài cũ. 3- Giáo viên giới thiệu bài mới. Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung chính - Hoạt động 1 (cá nhân): Học sinh đọc sách giáo khoa, mục 1, rút ra nhận xét về dân số thế giới (quy mô). Dẫn chứng - Giáo viên bổ sung: Quy mô dân số khác nhau giữa hai nhóm nước phát triển và đang phát triển. Ví dụ một số nước. - Hoạt động 2 (cá nhân): Dựa vào bảng số liệu, nhận xét tình hình tăng dân số thế giới: + Tính thời gian dân số tăng thêm 1 tỷ người và tăng gấp đôi. + Rút ra kết luận. - Giáo viên bổ sung: 95% dân số tăng thêm ở các nước đang phát triển - Hoạt động 3: Học sinh làm việc theo cặp. Đọc mục 1, nghiên cứu hình 22.2 và 22.3, cho biết: - Tỷ suất sinh thô là gì ? - Tỷ suất tử thô là gì ? - Tỷ suất gia tăng tự nhiên là gì ? - Nhận xét ở hai nhóm nước phát triển và đang phát triển thế giới có mấy nhóm ? Gọi đại diện trình bày. Giáo viên bổ sung, củng cố kiến thức. - Nguyên nhân ảnh hưởng đến tỷ suất sinh thô, tử thô. - Vì sao tỷ suất tử thô ở các nước phát triển tăng ? - Giáo viên đưa ra công thức tính - Vì sao tỷ suất gia tăng dân số tự nhiên là động lực tăng dân số. - Theo hình 22.3, xác định Tg ở các nhóm nước trên thế giới. - Hoạt động 4: Dựa vào sơ đồ sách giáo khoa nêu hậu quả gia tăng dân số ở các nước đang phát triển - Hoạt động 5: Học sinh nêu khái niệm gia tăng cơ học, ảnh hưởng của nó đối với gia tăng dân số. Vì sao ? - Học sinh nêu công thức tính gia tăng dân số I- Dân số thế giới và tình hình phát triển dân số thế giới 1- Dân số thế giới: - Năm 2001 là 6.137 triệu người - Giữa năm 1005 là 6.477 triệu người. - Quy mô dân số các nước khác nhau. 2- Tình hình phát triển dân số thế giới - Thời gian dân số tăng thêm 1 tỷ người và thời gian dân số tăng gấp đôi ngày càng rút ngắn. + Thời kỳ 1804 - 1827 dân số từ 1 tỷ lên 2 tỷ người (cần 123 năm) + Thời kỳ 1987 - 1999 dân số từ 5 tỷ lên 6 tỷ người (chỉ cần 12 năm) + Thời gian tăng gấp đôi: 123 năm còn 47 năm. --> Tốc độ gia tăng dân số nhanh, quy mô ngày càng lớn. II- Gia tăng dân số: 1- Gia tăng tự nhiên: a/ Tỷ suất sinh thô: - Tương quan giữa số trẻ em được sinh ra trong năm so với số dân trung bình ở cùng thời điểm. - Đơn vị: o/oo - Tỷ suất sinh thô xu hướng giảm mạnh, ở các nước phát triển giảm nhanh hơn. b/ Tỷ suất tử thô: - Tương quan giữa số người chết trong năm so với số dân trung bình cùng thời điểm - Đơn vị: o/oo - Tỷ suất tử thô giảm dần. Nước phát triển có chiều hướng tăng lên. c/ Tỷ suất gia tăng dân số tự nhiên: - Là sự chênh lệch giữa tỷ suất sinh thô và tử thô. - Đơn vị: o/oo - Là động lực tăng dân số. - Có 4 nhóm: + Tg 0%: Nga, Đông Âu + Tg = 0,1-0,9%: Bắc Mỹ, úc, Tây Âu + Tg = 1 - 1,9%: Việt Nam, Trung Quốc, ấn Độ. + Tg 3%: Công Gô, Mali, Yêmen d/ ảnh hưởng của tình hình tăng dân số với sự phát triển kinh tế - xã hội. - Sức ép kinh tế - xã hội - môi trường 2- Gia tăng cơ học: - Sự chênh lệch giữa số người xuất cư và nhập cư. - Trên phạm vi toàn thế giới, nó không ảnh hưởng đến dân số. 3- Gia tăng dân số: - Bằng tổng số giữa tỷ suất gia tăng tự nhiên và tỷ suất gia tăng cơ học. - Đơn vị o/oo 4- Kiểm tra đánh giá: Chọn câu đúng nhất: A/ Tỷ suất gia tăng dân số tự nhiên là: 1- Sự chênh lệch giữa tỷ suất sinh thô và tỷ suất tử thô 2- Sự chênh lệch giữa tỷ suất tử thô và tỷ suất sinh thô 3- Cả hai phương án trên. B/ Nêu khái niệm gia tăng dân số. Sự khác nhau giữa gia tăng tự nhiên và gia tăng cơ học. Công thức tính gia tăng dân số ấn Độ ở bài tập 1. 5- Hoạt động nối tiếp: Làm bài tập sách giáo khoa.