Giáo án địa lý lớp 10- Bài :cơ cấu dân số

: Bài 23: cơ cấu dân số I- Mục tiêu: Sau bài học, học sinh cần: - Hiểu và phân biệt các loại cơ cấu dân số theo tuổi, theo giới, theo lao động và trình độ văn hóa. - Nhận biết được ảnh hưởng của cơ cấu dân số đến sự phát triển dân số và phát triển kinh tế - xã hội. - Biết cách phân chia dân số theo nhóm tuổi và cách biểu hiện tháp tuổi. - Rèn luyện kỹ năng phân tích và nhận xét bảng số liệu, biểu đồ, sơ đồ, lược đồ cơ cấu dân số. - Học sinh nhận thức được dân số nước ta trẻ, nhu cầu về giáo dục và việc làm ngày càng lớn. ý thức được vai trò của giới trẻ đối với dân số, giáo dục, lao động và việc làm. II- Thiết bị dạy học: Bản đồ phân bố dân cư và các đô thị lớn trên thế giới. III- Những kiến thức trọng tâm: - Cơ cấu dân số theo tuổi và giới, cách phân chia và ảnh hưởng của nó đến sự phát triển kinh tế - xã hội. - Nguồn lao động, dân số hoạt động theo khu vực kinh tế, ảnh hưởng của gia tăng dân số và cơ cấu dân số theo tuổi đến cơ cấu dân số theo lao động. - Cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa. Mối quan hệ giữa giáo dục với số lượng và chất lượng dân số. IV- Phương pháp dạy học: - Phương pháp nêu vấn đề, đàm thoại gợi mở. - Thảo luận, sử dụng lược đồ V- Tiến trình tổ chức dạy học: 1- ổn định lớp. 2- Bài cũ: - Tình hình dân số thế giới. - Phân biệt gia tăng dân số tự nhiên và dân số cơ học. 3- Bài mới. Giáo viên giới thiệu bài mới Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung chính - Giáo viên: Em hiểu cơ cấu dân số là gì - Nêu sự phân chia cơ cấu dân số: + Cơ cấu sinh học (theo giới, độ tuổi) + Cơ cấu xã hội (theo lao động và trình độ văn hóa) - Hoạt động 1: Giáo viên phân lớp thành các nhóm + Nhóm 1: Nghiên cứu cơ cấu dân số theo giới (khái niệm, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội như thế nào ?) + Nhóm 2: Cơ cấu DS theo tuổi (khái niệm, đặc điểm cơ cấu dân số trẻ) + Nhóm 3: Dân số trẻ và dân số già, ý nghĩa. + Nhóm 4: Ba kiểu tháp tuổi (đáy, đỉnh và cạnh), ý nghĩa - Gọi đại diện từng nhóm trình bày, giáo viên bổ sung. TSnữ - Nhóm 1: Bổ sung công thức tính tỷ số giới tính = Tỷ lệ nam so với tổng số dân TSdân = - Nhóm 2: Tại sao dựa vào cơ cấu dân số theo tuổi biết được tỷ lệ sinh, tử, tuổi thọ... - Giáo viên chuẩn kiến thức - Nhóm 3: ở các nước phát triển thường có kiểu dân số gì ? + Khó khăn gì ? + Lấy ví dụ một số nước - Nhóm 4: Việt Nam thuộc kiểu tháp dân số nào ? - Hoạt động 2 (cá nhân/cặp) + Dựa vào hình 23.2 cho biết dân số hoạt động theo khu vực kinh tế chia làm mấy nhóm, khu vực ? Là những khu vực nào ? + ở cả 3 nước, 3 khu vực có sự khác nhau như thế nào ? Nhận xét. - Giáo viên bổ sung, củng cố: + Nước phát triển khu vực III cao nhất + Nước đang phát triển lại là khu vực I + Nêu xu thế trên thế giới hiện nay - Hoạt động 3 (cá nhân) + Nêu ý nghĩa kết cấu theo trình độ văn hóa. + Chỉ tiêu so sánh + Liên hệ Việt Nam - Giáo viên củng cố bổ sung I- Cơ cấu sinh học: 1- Cơ cấu dân số theo giới: - Biểu thị sư tương quan giữa giới nam so với giới nữ hoặc so với tổng số dân - Cơ cấu dân số theo giới có sự biến động theo thời gian, khác nhau giữa các nước. - ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội. 2- Cơ cấu dân số theo độ tuổi: - Là sự sắp xếp những nhóm người theo những nhóm tuổi nhất định, thể hiện tình hình sinh, tử, tuổi thọ, nguồn lao động, khả năng phát triển của dân số. - Có ba nhóm tuổi: + Nhóm dưới tuổi lao động: 0 - 14 tuổi + Nhóm tuổi lao động: 15 - 59 (hoặc 64) tuổi + Nhóm trên tuổi lao động: Trên 60 (hoặc 65) tuổi - Dân số trẻ: Độ tuổi 0 - 14 trên 35%. Tuổi 60 trở lên dưới 10% + Thuận lợi: + Khó khăn: - Dân số già: Độ tuổi 0 - 14 dưới 25%. Tuổi 60 trở lên trên 15% + Thuận lợi: + Khó khăn: - Tháp dân số (tháp tuổi) + Biểu đồ thể hiện cơ cấu dân số theo độ tuổi, giới tính. + Có 3 kiểu tháp tuổi Mở rộng Thu hẹp ổn định Qua tháp dân số biết được tình hình sinh, tử, gia tăng dân số, tuổi thọ TB. II- Cơ cấu xã hội: 1- Cơ cấu dân số theo lao động: - Cho biết nguồn lao động và dân số hoạt động theo khu vực kinh tế. a/ Nguồn lao động - Dân số trong tuổi LĐ có khả năng tham gia LĐ - Nhóm dân số hoạt động kinh tế - Nhóm dân số không hoạt động kinh tế b/ Dân số hoạt động theo khu vực kinh tế - Khu vực I: Nông, lâm, ngư nghiệp - Khu vực II: Công nghiệp, xây dựng - Khu vực III: Dịch vụ Xu hướng tăng ở khu vực II và III 2- Cơ cấu dân số theo trình độ văn hóa - Phản ánh trình độ học vấn và dân trí của dân cư, một tiêu chí để đánh giá chất lượng cuộc sống. - Dựa vào: + Tỷ lệ người biết chữ 15 tuổi trở lên. + Số năm đi học người 25 tuổi trở lên 4- Kiểm tra đánh giá: Tại sao trong cơ cấu dân số thì cơ cấu dân số theo giới tính và độ tuổi là 2 loại cơ cấu quan trọng nhất trong sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia 5- Hoạt động nối tiếp: Làm bài tập sách giáo khoa.