Giáo án - Chương 4 :kế toán tài sản cố định và bất động sản đầu tư

1Ch ng 4ươ K TOÁN TÀI S N C Đ NH VÀ Ế Ả Ố Ị B T Đ NG S N Đ U TẤ Ộ Ả Ầ Ư M c tiêu:ụ - Hi u đ c tài s n c đ nh h u hình, tài s n c đ nh vô hình, tài s n c đ nh thuê tài chính,ể ượ ả ố ị ữ ả ố ị ả ố ị và b t đ ng s n đ u t ấ ộ ả ầ ư - Hi u đ c nguyên t c h ch toán tài s n c đ nh và b t đ ng s n đ u t . Nhi m v c a kể ượ ắ ạ ả ố ị ấ ộ ả ầ ư ệ ụ ủ ế toán tài s n c đ nh và b t đ ng s n đ u t .ả ố ị ấ ộ ả ầ ư - Hi u đ c k toán tài s n c đ nh và b t đ ng s n đ u t trong doanh nghi p đ c k toánể ượ ế ả ố ị ấ ộ ả ầ ư ệ ượ ế th c hi n nh th nào.ự ệ ư ế - Hi u đ c c s đ k toán h ch toán. Nguyên t c h ch toán đ c th c hi n.ể ượ ơ ở ể ế ạ ắ ạ ượ ự ệ - Hi u đ c ph ng pháp k toán m t s nghi p v ch y u liên quan đ n tài s n c đ nhể ượ ươ ế ộ ố ệ ụ ủ ế ế ả ố ị và b t đ ng s n đ u t .ấ ộ ả ầ ư 3.1. K TOÁN TÀI S N C Đ NHẾ Ả Ố Ị 3.1.1. NH NG V N Đ CHUNG V K TOÁN TÀI S N C Đ NHỮ Ấ Ề Ề Ế Ả Ố Ị 3.1.1.1 Khái ni m, đ c đi m và tiêu chu n nh n bi t tài s n c đ nhệ ặ ể ẩ ậ ế ả ố ị a. Khái ni m ệ Tài s n c đ nh là nh ng t li u lao đ ng ch y u có giá tr l n và th i gian dài đ c s d ngả ố ị ữ ư ệ ộ ủ ế ị ớ ờ ượ ử ụ trong quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p nh : nhà c a, v t ki n trúc, máyạ ộ ả ấ ủ ệ ư ử ậ ế móc thi t b , ph ng ti n v n t i...ế ị ươ ệ ậ ả Tài s nả : là m t ngu n l c:ộ ồ ự (a) DN ki m soát đ c.ể ượ (b) D tính đem l i l i ích kinh t trong t ng lai cho DN.ự ạ ợ ế ươ b. Đ c đi m c a tài s n c đ nh ặ ể ủ ả ố ị - TSCĐ tham gia vào nhi u chu kỳ s n xu t kinh doanh nh ng v n gi nguyên hình thái v t ch tề ả ấ ư ẫ ữ ậ ấ lúc ban đ u. ầ - Trong quá trình tham gia vào quá trình s n xu t kinh doanh tài s n c đ nh b hao mòn d n vàả ấ ả ố ị ị ầ giá tr c a nó đ c chuy n d ch t ng ph n vào giá tr c a s n ph m, d ch v m i t o ra.ị ủ ượ ể ị ừ ầ ị ủ ả ẩ ị ụ ớ ạ c. Tiêu chu n nh n bi t TSCĐẩ ậ ế - TSCĐ h u hìnhữ : Là nh ng tài s n có hình thái v t ch t do doanh nghi p n m gi đ s d ngữ ả ậ ấ ệ ắ ữ ể ử ụ cho ho t đ ng SXKD phù h p v i tiêu chu n ghi nh n TSCĐ h u hình. Các tài s n đ c ghi nh nạ ộ ợ ớ ẩ ậ ữ ả ượ ậ là TSCĐ h u hình ph i tho mãn đ ng th i t t c b n (4) tiêu chu n ghi nh n sau:ữ ả ả ồ ờ ấ ả ố ẩ ậ + Ch c ch n thu đ c l i ích kinh t trong t ng lai t vi c s d ng tài s n đóắ ắ ượ ợ ế ươ ừ ệ ử ụ ả + Nguyên giá TSCĐ ph i đ c xác đ nh m t cách đáng tin c yả ượ ị ộ ậ + Th i gian s d ng c tính trên 1 nămờ ử ụ ướ L u hành n i bư ộ ộ 2+ Có đ tiêu chu n giá tr theo quy đ nh hi n hành.ủ ẩ ị ị ệ - TSCĐ vô hình: Là tài s n không có hình thái v t ch t nh ng xác đ nh đ c giá tr và do Doanhả ậ ấ ư ị ượ ị nghi p n m gi , s d ng trong SXKD, cung c p d ch v ho c cho các đ i t ng khác thuê phùệ ắ ữ ử ụ ấ ị ụ ặ ố ượ h p v i tiêu chu n ghi nh n TSCĐ vô hình. ợ ớ ẩ ậ M t tài s n đ c ghi nh n là TSCĐ vô hình ph i tho mãn đ ng th i:ộ ả ượ ậ ả ả ồ ờ + Đ nh nghĩa v TSCĐ vô hình; vàị ề + B n tiêu chu n ghi nh n sau:ố ẩ ậ • Ch c ch n thu đ c l i ích kinh t trong t ng lai do tài s n đó mang l i;ắ ắ ượ ợ ế ươ ả ạ • Nguyên giá tài s n ph i đ c xác đ nh m t cách đáng tin c yả ả ượ ị ộ ậ • Th i gian s d ng c tính trên 1 năm.ờ ử ụ ướ • Có đ tiêu chu n giá tr theo quy đ nh hi n hành.ủ ẩ ị ị ệ L u ýư : * Các tr ng h p không đ c ghi nh n là TSCĐ vô hình:ườ ợ ượ ậ - Chi phí phát sinh đem l i l i ích kinh t trong t ng lai cho DN g m CP thành l p DN, CPạ ợ ế ươ ồ ậ đào t o nh n viên, CP qu ng cáo phát sinh trong giai đo n tr c khi ho t đ ng c a DN m i thànhạ ậ ả ạ ướ ạ ộ ủ ớ l p, CP cho giai đo n nghiên c u, CP chuy n d ch đ a đi m đ c ghi nh n là CPSXKD trong kỳậ ạ ứ ể ị ị ể ượ ậ ho c đ c phân b d n vào CPSXKD trong th i gian t i đa 3 năm.ặ ượ ổ ầ ờ ố - L i th th ng m i đ c t o ra t n i b DN (nhãn hi u hàng hoá, quy n phát hành, danhợ ế ươ ạ ượ ạ ừ ộ ộ ệ ề sách khách hàng,… đ c hình thành t n i b DN); CP phát sinh không đ c ghi nh n là tài s n vìượ ừ ộ ộ ượ ậ ả nó không ph i là ngu n l c có th xác đ nh đ c, không đánh giá m t cách đáng tin c y và DNả ồ ự ể ị ượ ộ ậ không ki m soát đ c.ể ượ 3.1.1.1.2 . Nguyên t c qu n lý tài s n c đ nh:ắ ả ả ố ị (1). M i TSCĐ trong doanh nghi p ph i có b h s riêng (g m biên b n giao nh n TSCĐ,ọ ệ ả ộ ồ ơ ồ ả ậ h p đ ng, hoá đ n mua TSCĐ và các ch ng t , gi y t khác có liên quan). M i TSCĐ ph i đ cợ ồ ơ ứ ừ ấ ờ ỗ ả ượ phân lo i, đánh s và có th riêng, đ c theo dõi chi ti t theo t ng đ i t ng ghi TSCĐ và đ cạ ố ẻ ượ ế ừ ố ượ ượ ph n ánh trong s theo dõi TSCĐ.ả ổ (2). M i TSCĐ ph i đ c qu n lý theo nguyên giá, s hao mòn lu k và giá tr còn l i trênỗ ả ượ ả ố ỹ ế ị ạ s sách k toán:ổ ế Giá tr còn l i trên s kị ạ ổ ế toán c a TSCĐủ = Nguyên giá c a tài s n c đ nhủ ả ố ị - S hao mòn ố lu k c a TSCĐỹ ế ủ (3). Đ i v i nh ng TSCĐ không c n dùng, ch thanh lý nh ng ch a h t kh u hao, doanhố ớ ữ ầ ờ ư ư ế ấ nghi p ph i th c hi n qu n lý, theo dõi, b o qu n theo quy đ nh hi n hành và trích kh u hao theoệ ả ự ệ ả ả ả ị ệ ấ quy đ nh t i Thông t nàyị ạ ư . (4). Doanh nghi p ph i th c hi n vi c qu n lý đ i v i nh ng tài s n c đ nh đã kh u haoệ ả ự ệ ệ ả ố ớ ữ ả ố ị ấ h t nh ng v n tham gia vào ho t đ ng kinh doanh nh nh ng TSCĐ thông th ng.ế ư ẫ ạ ộ ư ữ ườ 3.1.1.1.3. Nhi m v c a k toánệ ụ ủ ế - T ch c ghi chép, ph n ánh và t ng h p s li u v s l ng, hi n tr ng và giá tr tài s nổ ứ ả ổ ợ ố ệ ề ố ượ ệ ạ ị ả c đ nh hi n có, tình hình tăng, gi m và di chuy n tài s n c đ nh, ki m tra vi c b o qu n, b oố ị ệ ả ể ả ố ị ể ệ ả ả ả d ng và s d ng tài s n c đ nh.ưỡ ử ụ ả ố ị - Tính toán và phân b chính xác m c kh u hao tài s n c đ nh vào chi phí s n xu t kinhổ ứ ấ ả ố ị ả ấ doanh theo m c đ hao mòn c a tài s n c đ nh và ch đ quy đ nh.ứ ộ ủ ả ố ị ế ộ ị L u hành n i bư ộ ộ 3- Tham gia l p d toán s a ch a l n tài s n c đ nh, giám sát vi c s a ch a tài s n c đ nhậ ự ử ữ ớ ả ố ị ệ ử ữ ả ố ị theo k ho ch đ t xu t, ph n nh tình hình thanh lý, nh ng bán tài s n c đ nh.ế ạ ộ ấ ả ả ượ ả ố ị - Tính toán, ph n nh k p th i, chính xác tình hình xây d ng, trang b thêm, đ i m i nângả ả ị ờ ự ị ổ ớ c p ho c tháo d b t làm tăng, gi m nguyên giá tài s n c đ nh.ấ ặ ỡ ớ ả ả ố ị - H ng d n, ki m tra các phân x ng, phòng ban th c hi n đ y đ các ch ng t ghi chépướ ẫ ể ưở ự ệ ầ ủ ứ ừ ban đ u v tài s n c đ nh, m các s sách c n thi t và h ch toán tài s n c đ nh đúng ch đ ,ầ ề ả ố ị ở ổ ầ ế ạ ả ố ị ế ộ ph ng pháp.ươ - Tham gia ki m kê và đánh giá l i tài s n c đ nh theo quy đ nh c a Nhà n c, l p các báoể ạ ả ố ị ị ủ ướ ậ cáo v tài s n c đ nh c a doanh nghi p, ti n hành phân tích tình hình trang b , huy đ ng b o qu nề ả ố ị ủ ệ ế ị ộ ả ả và s d ng tài s n c đ nh nh m nâng cao hi u qu kinh t c a tài s n c đ nh.ử ụ ả ố ị ằ ệ ả ế ủ ả ố ị 3.1.1.1.4. Phân lo i tài s n c đ nhạ ả ố ị Phân lo i tài s n c đ nh là vi c s p x p tài s n c đ nh thành t ng lo i, t ng nhóm theoạ ả ố ị ệ ắ ế ả ố ị ừ ạ ừ nh ng đ c tr ng nh t đ nh đ thu n ti n cho công tác qu n lý và h ch toán tài s n c đ nh. Hi nữ ặ ư ấ ị ể ậ ệ ả ạ ả ố ị ệ nay tài s n c đ nh th ng đ c phân lo i theo các đ c tr ng: Hình thái bi u hi n; quy n s h u;ả ố ị ườ ượ ạ ặ ư ể ệ ề ở ữ Ngu n hình thành; công d ng và tình hình s d ng.ồ ụ ử ụ a. Phân lo i tài s n c đ nh theo hình thái bi u hi n ạ ả ố ị ể ệ Theo cách phân lo i này, tài s n c đ nh trong n n kinh t đ c chia ra thành hai lo i: tàiạ ả ố ị ề ế ượ ạ s n c đ nh h u hình và tài s n c đ nh vô hìnhả ố ị ữ ả ố ị . + Tài s n c đ nh h u hìnhả ố ị ữ : Là nh ng tài s n c đ nh có hình thái v t ch t nh :ữ ả ố ị ậ ấ ư • Nhà c a, v t ki n trúc: là nh ng tài s n c đ nh đ c hình thành sau quá trình thi côngử ậ ế ữ ả ố ị ượ xây d ng nh tr s làm vi c, nhà kho, hàng rào, tháp n c, sân bãi, các công trình trang trí nhàự ư ụ ở ệ ướ c a, đ ng sá, c u c ng, đ ng s t, c u tàu, c u c ng...ử ườ ầ ố ườ ắ ầ ầ ả • Máy móc thi t b : là toàn b các lo i máy móc thi t b th ng dùng trong ho t đ ng s nế ị ộ ạ ế ị ườ ạ ộ ả xu t kinh doanh c a doanh nghi p nh : máy móc chuyên dùng, thi t b công tác, dây chuy n côngấ ủ ệ ư ế ị ề ngh ...ệ • Ph ng ti n v n t i, thi t b truy n d n: là các lo i ph ng ti n v n t i g m ph ngươ ệ ậ ả ế ị ề ẫ ạ ươ ệ ậ ả ồ ươ ti n v n t i đ ng s t, đ ng th y, đ ng b , đ ng không, đ ng ng và các thi t b truy nệ ậ ả ườ ắ ườ ủ ườ ộ ườ ườ ố ế ị ề d n nh h th ng thông tin, h th ng đi n, đ ng ng n c, băng t i...ẫ ư ệ ố ệ ố ệ ườ ố ướ ả • Thi t b , d ng c qu n lý: Là nh ng thi t b , d ng c dùng trong công tác qu n lý ho tế ị ụ ụ ả ữ ế ị ụ ụ ả ạ đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p nh máy vi tính, thi t b đi n t , d ng c đo l ng,ộ ả ấ ủ ệ ư ế ị ệ ử ụ ụ ườ ki m tra ch t l ng s n ph m, máy hút m ...ể ấ ượ ả ẩ ẩ • V n cây lâu năm, súc v t làm vi c ho c cho s n ph m: là các v n cây lâu năm nhườ ậ ệ ặ ả ẩ ườ ư v n cà phê, trà, cao su... Súc v t làm vi c ho c cho s n ph m nh đàn voi, ng a, trâu, bò...ườ ậ ệ ặ ả ẩ ư ự • Các lo i tài s n c đ nh khác: là nh ng tài s n c đ nh h u hình khác ngoài 5 lo i trênạ ả ố ị ữ ả ố ị ữ ạ nh tranh nh, tác ph m ngh thu t ...ư ả ẩ ệ ậ + Tài s n c đ nh vô hìnhả ố ị : Là nh ng tài s n c đ nh không có hình thái v t ch t nhữ ả ố ị ậ ấ ư : - Quy n s d ng đ t: Ph n ánh giá tr TSCĐ vô hình là toàn b các chi phí th c t đã chi raề ử ụ ấ ả ị ộ ự ế có liên quan tr c ti p t i đ t s d ng, bao g m: ti n chi ra đ có quy n s d ng đ t, chi phí choự ế ớ ấ ử ụ ồ ề ể ề ử ụ ấ đ n bù, gi i phóng m t b ng, san l p m t b ng (đ i v i tr ng h p quy n s d ng đ t riêng bi tề ả ặ ằ ấ ặ ằ ố ớ ườ ợ ề ử ụ ấ ệ đ i v i giai đo n đ u t nhà c a, v t ki n trúc trên đ t), l phí tr c b (n u có).... không baoố ớ ạ ầ ư ử ậ ế ấ ệ ướ ạ ế g m các chi phí chi ra đ xây d ng các công trình trên đ t.ồ ể ự ấ L u hành n i bư ộ ộ 4- Quy n phát hành: Ph n ánh giá tr TSCĐ vô hình là toàn b các chi phí th c t doanhề ả ị ộ ự ế nghi p đã chi ra đ có quy n phát hành.ệ ể ề - B n quy n, b ng sáng ch : Ph n ánh giá tr TSCĐ vô hình là các chi phí th c t chi ra đả ề ằ ế ả ị ự ế ể có b n quy n tác gi , b ng sáng ch .ả ề ả ằ ế - Nhãn hi u hàng hoá: Ph n ánh giá tr TSCĐ vô hình là các chi phí th c t liên quan tr cệ ả ị ự ế ự ti p t i vi c mua nhãn hi u hàng hoá.ế ớ ệ ệ - Ph n m m máy vi tính: Ph n ánh giá tr TSCĐ vô hình là toàn b các chi phí th c t doanhầ ề ả ị ộ ự ế nghi p đã chi ra đ có ph n m m máy vi tính. ệ ể ầ ề - Gi y phép và gi y phép nh ng quy n: Ph n ánh giá tr TSCĐ vô hình là các kho n chi raấ ấ ượ ề ả ị ả đ doanh nghi p có đ c gi y phép và gi y phép nh ng quy n th c hi n công vi c đó, nh : gi yể ệ ượ ấ ấ ượ ề ự ệ ệ ư ấ phép khai thác, gi y phép s n xu t lo i s n ph m m i....ấ ả ấ ạ ả ẩ ớ - TSCĐ vô hình khác: Ph n ánh giá tr các lo i TSCĐ vô hình khác ch a quy đ nh ph n ánh ả ị ạ ư ị ả ở các tài kho n trên, nh : b n quy n, quy n s d ng h p đ ng,...ả ư ả ề ề ử ụ ợ ồ b. Phân lo i tài s n c đ nh theo quy n s h u ạ ả ố ị ề ở ữ Theo cách phân lo i này tài s n c đ nh trong doanh nghi p đ c chia làm hai lo i: tài s nạ ả ố ị ệ ượ ạ ả c đ nh t có và tài s n c đ nh đi thuê.ố ị ự ả ố ị + Tài s n c đ nh t cóả ố ị ự : là nh ng tài s n c đ nh đ c mua s m, xây d ng ho c hìnhữ ả ố ị ượ ắ ự ặ thành b ng ngu n v n c a doanh nghi p do ngân sách c p, do nh n v n góp c a liên doanh, cằ ồ ố ủ ệ ấ ậ ố ủ ổ đông, do đi vay ngân hàng...ở + Tài s n c đ nh đi thuêả ố ị : Thuê tài s n: Là s tho thu n gi a bên cho thuê và bên thuê v vi c bên cho thuê chuy nả ự ả ậ ữ ề ệ ể quy n s d ng tài s n cho bên thuê trong th i gian nh t đ nh đ đ c nh n ti n cho thuê 1 l nề ử ụ ả ờ ấ ị ể ượ ậ ề ầ ho c nhi u l n.ặ ề ầ Phân lo i thuê tài s n theo chu n m c đ c căn c vào m c đ chuy n giao các r i ro vàạ ả ẩ ự ượ ứ ứ ộ ể ủ l i ích g n li n v i quy n s h u tài s n thuê t bên cho thuê cho bên thuê. ợ ắ ề ớ ề ở ữ ả ừ Bao g m :ồ •Tài s n c đ nh thuê tài chínhả ố ị : Là thuê tài s n mà bên cho thuê có s chuy n giao ph n l nả ự ể ầ ớ r i ro và l i ích g n li n v i quy n s d ng tài s n cho bên thuê. Quy n s h u tài s n có thủ ợ ắ ề ớ ề ử ụ ả ề ở ữ ả ể chuy n giao vào cu i th i h n thuê.ể ố ờ ạ TSCĐ thuê tài chính là nh ng TSCĐ mà doanh nghi p thuê c a công ty cho thuê tài chính.ữ ệ ủ Các tr ng h p d n đ n h p đ ng thuê tài chính:ườ ợ ẫ ế ợ ồ + Bên cho thuê chuy n giao quy n s h u tài s n cho bên thuê khi k t thúc th i h n thuê.ể ề ở ữ ả ế ờ ạ + T i th i đi m kh i đ u thuê tài s n, bên thuê có quy n l a ch n mua l i tài s n thuê v iạ ờ ể ở ầ ả ề ự ọ ạ ả ớ m c giá c tính th p h n giá tr h p lý vào cu i th i h n thuê.ứ ướ ấ ơ ị ợ ố ờ ạ + Th i h n thuê tài s n chi m ph n l n th i gian s d ng kinh t c a tài s n cho dù khôngờ ạ ả ế ầ ớ ờ ử ụ ế ủ ả có s chuy n giao quy n s h u.ự ể ề ở ữ + T i th i đi m kh i đ u thuê tài s n, giá tr hi n t i c a kho n thanh toán ti n thuê t iạ ờ ể ở ầ ả ị ệ ạ ủ ả ề ố thi u chi m ph n l n giá tr h p lý c a tài s n thuê. ể ế ầ ớ ị ợ ủ ả + Tài s n thuê thu c lo i chuyên dùng mà ch có bên thuê có kh năng s d ng không c n cóả ộ ạ ỉ ả ử ụ ầ s thay đ i, s a ch a l n nào.ự ổ ử ữ ớ L u hành n i bư ộ ộ 5H p đ ng thuê tài s n cũng đ c coi là h p đ ng thuê tài chính n u h p đ ng tho mãn ítợ ồ ả ượ ợ ồ ế ợ ồ ả nh t m t trong ba tr ng h p sau:ấ ộ ườ ợ + N u bên thuê h y h p đ ng và đ n bù t n th t phát sinh liên quan đ n h y h p đ ng choế ủ ợ ồ ề ổ ấ ế ủ ợ ồ bên cho thuê + Thu nh p ho c t n th t do s thay đ i giá tr h p lý c a giá tr còn l i c a tài s n thuêậ ặ ổ ấ ự ổ ị ợ ủ ị ạ ủ ả g n v i bên thuêắ ớ + Bên thuê có kh năng ti p t c thuê l i tài s n sau khi h t h n h p đ ng thuê v i ti n thuêả ế ụ ạ ả ế ạ ợ ồ ớ ề th p h n giá thuê th tr ng.ấ ơ ị ườ Doanh nghi p ph i theo dõi, qu n lý và s d ng chúng nh đ i v i TSCĐ thu c s h u c aệ ả ả ử ụ ư ố ớ ộ ở ữ ủ mình và ph i th c hi n đ y đ các cam k t trong h p đ ng.ả ự ệ ầ ủ ế ợ ồ • Tài s n c đ nh thuê ho t đ ngả ố ị ạ ộ : Là nh ng tài s n c đ nh doanh nghi p đi thuê c a cácữ ả ố ị ệ ủ đ n v khác đ s d ng trong m t th i gian nh t đ nh theo h p đ ng đã ký. Doanh nghi p khôngơ ị ể ử ụ ộ ờ ấ ị ợ ồ ệ trích kh u hao TSCĐ thuê này, doanh nghi p ph i hoàn tr TSCĐ cho đ n v cho thuê khi h t th iấ ệ ả ả ơ ị ế ờ h n thuê và đ c ph n ánh tài kho n ngoài b ng c a doanh nghi p.ạ ượ ả ở ả ả ủ ệ Các kho n thanh toán ti n thuê ho t đ ng (không bao g m chi phí d ch v , b o hi m và b oả ề ạ ộ ồ ị ụ ả ể ả d ng) ph i đ c ghi nh n là chi phí s n xu t, kinh doanh theo ph ng pháp đ ng th ng choưỡ ả ượ ậ ả ấ ươ ườ ẳ su t th i h n thuê tài s n, không ph thu c vào ph ng th c thanh toán, tr khi áp d ng ph ngố ờ ạ ả ụ ộ ươ ứ ừ ụ ươ pháp tính khác h p lý h n.ợ ơ c. Phân lo i tài s n c đ nh theo ngu n hình thành ạ ả ố ị ồ Theo cách phân lo i này, tài s n c đ nh c a doanh nghi p đ c chia thành các lo i :ạ ả ố ị ủ ệ ượ ạ + Tài s n c đ nh thu c ngu n ngân sách c p.ả ố ị ộ ồ ấ + Tài s n c đ nh thu c ngu n v n t b sung c a doanh nghi p (kh u hao, qu doanhả ố ị ộ ồ ố ự ổ ủ ệ ấ ỹ nghi p).ệ + Tài s n c đ nh thu c ngu n v n vay, n dài h n.ả ố ị ộ ồ ố ợ ạ + Tài s n c đ nh thu c ngu n v n liên doanh.ả ố ị ộ ồ ố d. Phân lo i tài s n c đ nh theo tình hình s d ng ạ ả ố ị ử ụ + TSCĐ đang dùng. + TSCĐ ch a s d ng.ư ử ụ + TSCĐ không c n dùng.ầ Ph ng pháp phân lo i này giúp cho ng i qu n lý th y rõ tình hình th c t s d ng TSCĐươ ạ ườ ả ấ ự ế ử ụ v s l ng và ch t l ng đ có ph ng h ng s d ng TSCĐ doanh nghi p h p lý h n.ề ố ượ ấ ượ ể ươ ướ ử ụ ở ệ ợ ơ e. Phân lo i tài s n c đ nh theo công d ngạ ả ố ị ụ Theo cách phân lo i này tài s n c đ nh trong doanh nghi p đ c chia thành 3 lo i : tài s n cạ ả ố ị ệ ượ ạ ả ố đ nh dùng cho m c đích s n xu t kinh doanh; tài s n c đ nh dùng cho m c đích phúc l i; tài s n cị ụ ả ấ ả ố ị ụ ợ ả ố đ nh ch x lý.ị ờ ử + Tài s n c đ nh dùng cho m c đích s n xu t kinh doanh: là nh ng tài s n c đ nh h u hình,ả ố ị ụ ả ấ ữ ả ố ị ữ vô hình đ c dùng vào các ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.ượ ạ ộ ả ấ ủ ệ + Tài s n c đ nh dùng cho m c đích phúc l i: Là nh ng tài s n c đ nh do doanh nghi pả ố ị ụ ợ ữ ả ố ị ệ qu n lý và s d ng cho các m c đích phúc l i nh : Nhà văn hóa, nhà tr , câu l c b , nhà ngh mát...ả ử ụ ụ ợ ư ẻ ạ ộ ỉ L u hành n i bư ộ ộ 6+ Tài s n c đ nh ch x lý: Là nh ng tài s n c đ nh b h h ng ch thanh lý; tài s n c đ nhả ố ị ờ ử ữ ả ố ị ị ư ỏ ờ ả ố ị không c n dùng, tài s n c đ nh đang tranh ch p ch gi i quy t...ầ ả ố ị ấ ờ ả ế 3.1.2. PH NG PHÁP XÁC Đ NH NGUYÊN GIÁ TSCĐƯƠ Ị K toán ph i xác đ nh rõ nguyên giá, giá tr hao mòn và giá tr còn l i cho t ng tài s n cế ả ị ị ị ạ ừ ả ố đ nh đang dùng, không dùng, ch a dùng, cho thuê, ch thanh lý...ị ư ờ Nguyên giá: Là toàn b các chi phí mà Doanh nghi p ph i b ra đ có đ c TSCĐ tính đ nộ ệ ả ỏ ể ượ ế th i đi m đ a tài s n đó vào tr ng thái s n sàng s d ng.ờ ể ư ả ạ ẵ ử ụ TSCĐ ph i đ c xác đ nh giá tr ban đ u theo nguyên giá.ả ượ ị ị ầ + Đ i v i doanh nghi p thu c đ i t ng n p thu GTGT theo ph ng pháp kh u tr , thìố ớ ệ ộ ố ượ ộ ế ươ ấ ừ trong nguyên giá TSCĐ không có thu GTGT đ u vào.ế ầ + Đ i v i doanh nghi p thu c đ i t ng n p thu GTGT theo ph ng pháp tr c ti p ho cố ớ ệ ộ ố ượ ộ ế ươ ự ế ặ không thu c di n n p thu GTGT thì trong nguyên giá TSCĐ bao g m c thu GTGT đ u vào.ộ ệ ộ ế ồ ả ế ầ 3.1.2.1. Cách xác đ nh nguyên giá TSCĐ h u hìnhị ữ a. TSCĐ h u hình mua s m:ữ ắ Nguyên giá TSCĐ h u hình mua s m (k c mua m i và cũ): là giá mua th c t ph i trữ ắ ể ả ớ ự ế ả ả c ng (+) các kho n thu (không bao g m các kho n thu đ c hoàn l i), các chi phí liên quan tr cộ ả ế ồ ả ế ượ ạ ự ti p ph i chi ra tính đ n th i đi m đ a tài s n c đ nh vào tr ng thái s n sàng s d ng nh : lãi ti nế ả ế ờ ể ư ả ố ị ạ ẵ ử ụ ư ề vay phát sinh trong quá trình đ u t mua s m tài s n c đ nh; chi phí v n chuy n, b c d ; chi phíầ ư ắ ả ố ị ậ ể ố ỡ nâng c p; chi phí l p đ t, ch y th ; l phí tr c b và các chi phí liên quan tr c ti p khác.ấ ắ ặ ạ ử ệ ướ ạ ự ế Tr ng h p TSCĐ h u hình mua tr ch m, tr góp, nguyên giá TSCĐ là giá mua tr ti nườ ợ ữ ả ậ ả ả ề ngay t i th i đi m mua c ng (+) các kho n thu (không bao g m các kho n thu đ c hoàn l i),ạ ờ ể ộ ả ế ồ ả ế ượ ạ các chi phí liên quan tr c ti p ph i chi ra tính đ n th i đi m đ a TSCĐ vào tr ng thái s n sàng sự ế ả ế ờ ể ư ạ ẵ ử d ng nh : chi phí v n chuy n, b c d ; chi phí nâng c p; chi phí l p đ t, ch y th ; l phí tr c bụ ư ậ ể ố ỡ ấ ắ ặ ạ ử ệ ướ ạ (n u có). ế Tr ng h p mua TSCĐ h u hình là nhà c a, v t ki n trúc g n li n v i quy n s d ng đ tườ ợ ữ ử ậ ế ắ ề ớ ề ử ụ ấ thì giá tr quy n s d ng đ t ph i xác đ nh riêng và ghi nh n là TSCĐ vô hình, còn TSCĐ h u hìnhị ề ử ụ ấ ả ị ậ ữ là nhà c a, v t ki n trúc thì nguyên giá là giá mua th c t ph i tr c ng (+) các kho n chi phí liênử ậ ế ự ế ả ả ộ ả quan tr c ti p đ n vi c đ a TSCĐ h u hình vào s d ng.ự ế ế ệ ư ữ ử ụ Tr ng h p sau khi mua TSCĐ h u hình là nhà c a, v t ki n trúc g n li n v i quy n sườ ợ ữ ử ậ ế ắ ề ớ ề ử d ng đ t, doanh nghi p d b ho c hu b đ xây d ng m i thì giá tr quy n s d ng đ t ph iụ ấ ệ ỡ ỏ ặ ỷ ỏ ể ự ớ ị ề ử ụ ấ ả xác đ nh riêng và ghi nh n là TSCĐ vô hình; nguyên giá c a TSCĐ xây d ng m i đ c xác đ nh làị ậ ủ ự ớ ượ ị giá quy t toán công trình đ u t xây d ng theo quy đ nh t i Quy ch qu n lý đ u t và xây d ngế ầ ư ự ị ạ ế ả ầ ư ự hi n hành. ệ Nh ng tài s n d b ho c hu b đ c x lý h ch toán theo quy đ nh hi n hành đ i v iữ ả ỡ ỏ ặ ỷ ỏ ượ ử ạ ị ệ ố ớ thanh lý tài s n c đ nh.ả ố ị b. TSCĐ h u hình mua theo hình th c trao đ i:ữ ứ ổ Nguyên giá TSCĐ mua theo hình th c trao đ i v i m t TSCĐ h u hình không t ng t ho cứ ổ ớ ộ ữ ươ ự ặ tài s n khác là giá tr h p lý c a TSCĐ h u hình nh n v , ho c giá tr h p lý c a TSCĐ đem traoả ị ợ ủ ữ ậ ề ặ ị ợ ủ đ i (sau khi c ng thêm các kho n ph i tr thêm ho c tr đi các kho n ph i thu v ) c ng (+) cácổ ộ ả ả ả ặ ừ ả ả ề ộ kho n thu (không bao g m các kho n thu đ c hoàn l i), các chi phí liên quan tr c ti p ph i chiả ế ồ ả ế ượ ạ ự ế ả ra đ n th i đi m đ a TSCĐ vào tr ng thái s n sàng s d ng, nh : chi phí v n chuy n, b c d ; chiế ờ ể ư ạ ẵ ử ụ ư ậ ể ố ỡ phí nâng c p; chi phí l p đ t, ch y th ; l phí tr c b (n u có).ấ ắ ặ ạ ử ệ ướ ạ ế L u hành n i bư ộ ộ 7Nguyên giá TSCĐ h u hình mua theo hình th c trao đ i v i m t TSCĐ h u hình t ng t ,ữ ứ ổ ớ ộ ữ ươ ự ho c có th hình thành do đ c bán đ đ i l y quy n s h u m t tài s n t ng t là giá tr còn l iặ ể ượ ể ổ ấ ề ở ữ ộ ả ươ ự ị ạ c a TSCĐ h u hình đem trao đ i.ủ ữ ổ c. Tài s n c đ nh h u hình t xây d ng ho c t s n xu t:ả ố ị ữ ự ự ặ ự ả ấ Nguyên giá TSCĐ h u hình t xây d ng là giá tr quy t toán công trình khi đ a vào s d ng.ữ ự ự ị ế ư ử ụ Tr ng h p TSCĐ đã đ a vào s d ng nh ng ch a th c hi n quy t toán thì doanh nghi p h chườ ợ ư ử ụ ư ư ự ệ ế ệ ạ toán nguyên giá theo giá t m tính và đi u ch nh sau khi quy t toán công trình hoàn thành.ạ ề ỉ ế Nguyên giá TSCĐ h u hình t s n xu t là giá thành th c t c a TSCĐ h u hình c ng (+)ữ ự ả ấ ự ế ủ ữ ộ các chi phí l p đ t ch y th , các chi phí khác tr c ti p liên quan tính đ n th i đi m đ a TSCĐ h uắ ặ ạ ử ự ế ế ờ ể ư ữ hình vào tr ng thái s n sàng s d ng (tr các kho n lãi n i b , giá tr s n ph m thu h i đ c trongạ ẵ ử ụ ừ ả ộ ộ ị ả ẩ ồ ượ quá trình ch y th , s n xu t th , các chi phí không h p lý nh v t li u lãng phí, lao đ ng ho c cácạ ử ả ấ ử ợ ư ậ ệ ộ ặ kho n chi phí khác v t quá đ nh m c quy đ nh trong xây d ng ho c s n xu t).ả ượ ị ứ ị ự ặ ả ấ d. Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình do đ u t xây d ng:ả ố ị ữ ầ ư ự Nguyên giá TSCĐ do đ u t xây d ng c b n hình thành theo ph ng th c giao th u là giáầ ư ự ơ ả ươ ứ ầ quy t toán công trình xây d ng theo quy đ nh t i Quy ch qu n lý đ u t và xây d ng hi n hànhế ự ị ạ ế ả ầ ư ự ệ c ng (+) l phí tr c b , các chi phí liên quan tr c ti p khác. Tr ng h p TSCĐ do đ u t xâyộ ệ ướ ạ ự ế ườ ợ ầ ư d ng đã đ a vào s d ng nh ng ch a th c hi n quy t toán thì doanh nghi p h ch toán nguyên giáự ư ử ụ ư ư ự ệ ế ệ ạ theo giá t m tính và đi u ch nh sau khi quy t toán công trình hoàn thành.ạ ề ỉ ế Đ i v i tài s n c đ nh là con súc v t làm vi c ho c cho s n ph m, v n cây lâu năm thìố ớ ả ố ị ậ ệ ặ ả ẩ ườ nguyên giá là toàn b các chi phí th c t đã chi ra cho con súc v t, v n cây đó t lúc hình thànhộ ự ế ậ ườ ừ tính đ n th i đi m đ a vào khai thác, s d ng.ế ờ ể ư ử ụ đ. Tài s n c đ nh h u hình đ c tài tr , đ c bi u, đ c t ng, do phát hi n th a:ả ố ị ữ ượ ợ ượ ế ượ ặ ệ ừ Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình đ c tài tr , đ c bi u, đ c t ng, do phát hi n th aả ố ị ữ ượ ợ ượ ế ượ ặ ệ ừ là giá tr theo đánh giá th c t c a H i đ ng giao nh nị ự ế ủ ộ ồ ậ ho c t ch c đ nh giá chuyên nghi p.ặ ổ ứ ị ệ e. Tài s n c đ nh h u hình đ c c p; đ c đi u chuy n đ n:ả ố ị ữ ượ ấ ượ ề ể ế Nguyên giá TSCĐ h u hình đ c c p, đ c đi u chuy n đ n bao g m giá tr còn l i c aữ ượ ấ ượ ề ể ế ồ ị ạ ủ TSCĐ trên s k toán đ n v c p, đ n v đi u chuy n ho c giá tr theo đánh giá th c t c a tố ế ở ơ ị ấ ơ ị ề ể ặ ị ự ế ủ ổ ch c đ nh giá chuyên nghi p theo quy đ nh c a pháp lu t, c ng (+) các chi phí liên quan tr c ti pứ ị ệ ị ủ ậ ộ ự ế mà bên nh n tài s n ph i chi ra tính đ n th i đi m đ a TSCĐ vào tr ng thái s n sàng s d ng nhậ ả ả ế ờ ể ư ạ ẵ ử ụ ư chi phí thuê t ch c đ nh giá; chi phí nâng c p, l p đ t, ch y th …ổ ứ ị ấ ắ ặ ạ ử g. Tài s n c đ nh h u hình nh n góp v n, nh n l i v n góp: ả ố ị ữ ậ ố ậ ạ ố TSCĐ nh n góp v n, nh n l i v n góp là giá tr do các thành viên, c đông sáng l p đ nh giáậ ố ậ ạ ố ị ổ ậ ị nh t trí; ho c doanh nghi p và ng i góp v n tho thu n; ho c do t ch c chuyên nghi p đ nh giáấ ặ ệ ườ ố ả ậ ặ ổ ứ ệ ị theo quy đ nh c a pháp lu tị ủ ậ và đ c các thành viên, c đông sáng l p ch p thu n.ượ ổ ậ ấ ậ * L u ý:ư + Các chi phí phát sinh sau khi ghi nh n ban đ uậ ầ - Các chi phí phát sinh sau khi ghi nh n ban đ u TSCĐ h u hình đ c ghi tăng nguyên giáậ ầ ữ ượ c a tài s n n u: Các chi phí này ch c ch n làm tăng l i ích kinh t trong t ng lai do s d ng tàiủ ả ế ắ ắ ợ ế ươ ử ụ s n đó. ả Các chi phí phát sinh sau khi ghi nh n ban đ u đ c ghi tăng nguyên giá TSĐ h u hình n uậ ầ ượ ữ ế chúng th c s c i thi n tr ng thái hi n t i so v i tr ng thái tiêu chu n ban đ u c a tài s n đó nh :ự ự ả ệ ạ ệ ạ ớ ạ ẩ ầ ủ ả ư L u hành n i bư ộ ộ 8(a) Thay đ i b ph n c a TSCĐ h u hình làm tăng th i gian s d ng h u ích, ho c làm tăngổ ộ ậ ủ ữ ờ ử ụ ữ ặ công su t s d ng c a chúng.ấ ử ụ ủ (b) C i ti n b ph n c a TSCĐ h u hình làm tăng đáng k ch t l ng s n ph m s n xu tả ế ộ ậ ủ ữ ể ấ ượ ả ẩ ả ấ ra. (c) Áp d ng quy trình công ngh s n xu t m i làm gi m chi phí ho t đ ng c a tài s n soụ ệ ả ấ ớ ả ạ ộ ủ ả v i tr c.ớ ướ - Các chi phí phát sinh sau khi ghi nh n ban đ u TSCĐ h u hình không th a mãn đi u ki nậ ầ ữ ỏ ề ệ trên ph i đ c ghi nh n là chi phí s n xu t, kinh doanh trong kỳ.ả ượ ậ ả ấ + Xác đ nh giá tr sau khi ghi nh n ban đ uị ị ậ ầ Sau khi ghi nh n ban đ u, trong quá trình s d ng, TSCĐ h u hình đ c xác đ nh theoậ ầ ử ụ ữ ượ ị nguyên giá, kh u hao lũy k và giá tr còn l i. Tr ng h p TSCĐ h u hình đ c đánh giá l i theoấ ế ị ạ ườ ợ ữ ượ ạ quy đ nh c a Nhà n c thì nguyên giá, kh u hao lũy k và giá tr còn l i ph i đ c đi u ch nh theoị ủ ướ ấ ế ị ạ ả ượ ề ỉ k t qu đánh giá l i. Chênh l ch do đánh giá l i TSCĐ h u hình đ c x lý theo quy đ nh c a Nhàế ả ạ ệ ạ ữ ượ ử ị ủ n c.ướ Chú ý: Kho n lãi n i b và chi phí không h p lý không đ c tính vào nguyên giá TSCĐ.ả ộ ộ ợ ượ 3.1.2.2 Cách xác đ nh nguyên giá