Giáo án Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự

CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ A/ MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp H S: - Nhận biết thế nào là sự việc, chi tiết tiêu biểu trong văn bản tự sự. - Bước đầu chọn đợc sự việc, chi tiết tiêu biểu khi viết một bài văn tự sự đơn giản. - Có ý thức và thái độ tích cực phát hiện, ghi nhận những sự việc, chi tiết xảy ra trong cuộc sống và trong các tác phẩm để viết một bài văn tự sự. B/ PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - SGK, SGV - Thiết kế bài giảng - Các tài liệu tham khảo C/ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa nêu vấn đề và trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi D/ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra 2. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt HS đọc SGK - Thế nào là tự sự ? - Thế nào là sự việc? - Thế nào sự việc tiêu biểu? - Thế nào là chi tiết? I. Khái niệm 1. Tự sự - Là kể chuyện. Là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, từ sự việc này đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa (có thể gọi sự kiện tình tiết thay cho sự việc). 2. Sự việc - Cái xảy ra được nhận thức có ranh giới rõ ràng, phân biệt với những cái xảy ra khác. Trong văn bản tự sự, sự việc được diễn tả bằng lời nói, cử chỉ, hành động của nhân vật trong quan hệ với nhân vật khác. Người viết chọn một số sự việc tiêu biểu để câu chuyện hấp dẫn. - Sự việc tiêu biểu là sự việc quan trọng góp phần hình thành cốt truyện. Mỗi sự việc có thể có nhiều chi tiết. 3. Chi tiết - Em hãy lấy ví dụ một cách tổng hợp để chỉ ra thế nào là tự sự, sự việc, chi tiết. - Chi tiết là tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng. - Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ và hành động của nhân vật hoặc một sự vật, một hình ảnh thiên nhiên, một nét chân dung... * Ví dụ Truyện Tấm Cám - Đây là một văn bản tự sự - Những sự việc liên kết với nhau, trong đó có các sự việc chính: + Tấm là hiện thân của số phận bất hạnh + Chuyển nỗi niềm bất hạnh đáng thương thành cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc. - Trong mỗi sự việc tiêu biểu trên lại có nhiều chi tiết. Ví dụ sự việc Tấm là hiện thân của số phận bất hạnh: + Mồ côi cả cha lẫn mẹ + Đứa con riêng (ở với dì ghẻ) + Là phận gái + Phải làm nhiều việc vất vả - Từ đó em rút ra tầm quan trọng của việc chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu? - Tác giả dân gian kể chuyện gì? - Theo em có thể coi chi tiết khi chia tay với Mị Châu, Trọng Thuỷ hỏi "Ta lại tìm nàng lấy gì làm dấu" và Mị Châu đáp "Thiếp có áo lông Những chi tiết này làm cho nỗi khổ của Tấm đè nặng lên nàng như một trái núi - Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện II. Cách chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu 1.Bài tập 1 Truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thuỷ - Tác giả dân gian đã kể chuyện về: + Công việc xây dựng và bảo vệ đất nước của cha ông ta + Tình cha con giữa An Dương Vương và Mị Châu + Tình vợ chồng giữa Mị Châu và Trọng Thuỷ - Kể sự việc Trọng Thuỷ và Mị Châu chia tay nhau, tác giả nhằm mục đích vừa dẫn dắt câu chuyện vừa diễn tả được mối tình gắn bó của hai nhân vật Trọng Thuỷ và Mị Châu. Nếu bỏ ngỗng...đi đến đâu sẽ rứt lông mà rắc ở ngã ba đư- ờng làm dấu" có phải là chi tiết tiêu biểu không? Vì sao? - Tưởng tượng người con trai lão Hạc trở về làng vào một hôm sau Cách mạng tháng Tám - Hãy chọn một sự việc rồi kể lại với một số chi tiết tiêu biểu? qua sự việc trên thì truyện không liền mạch, cốt truyện sẽ bị phá vỡ và đặc điểm tính cách của hai nhân vật sẽ không được làm nổi bật. Sau sự việc tiêu biểu này là các sự việc: + Theo dấu lông ngỗng do Mị Châu rắc,Trọng Thuỷ cùng quân lính đuổi theo cha con An Dư- ơng Vương + Cha con An Dương Vương cùng đường Các sự việc trên nối tiếp nhau bằng quan hệ móc xích, nhân quả theo đúng cốt truyện.Rõ ràng sự việc "Trọng Thuỷ và Mị Châu chia tay nhau", đặc biệt là chi tiết "Mị Châu rắc lông ngỗng", có vai trò quan trọng,tiêu biểu không thể bỏ qua vì chi tiết này làm tiền đề cho các sự việc, chi tiết nối tiếp sau 2. Bài tập 2 HS đọc trước lớp đoạn văn trong SGK Gợi ý: - Chọn sự việc Anh tìm gặp ông giáo và theo - Từ những việc làm trên, em hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự? ông đi viếng mộ cha + Hai người đi ra nghĩa địa. Họ đứng trước một ngôi mộ thấp, bé. Đó là mộ cha anh. + Anh thắp hương cúi đầu trước mộ cha, đôi mắt đỏ hoe, miệng mếu máo như muốn khóc. + Anh rì rầm những gì không rõ. Hình như anh muốn nói với cha anh nhiều lắm. Người cha hiền lành lúc nào cũng quan tâm tới con, người cha đã khổ sở cả một đời. + Anh như muốn cất lên tiếng gọi :" Cha ơi cha, con đã về đây thì cha đã... + Anh cứ đứng mãi nghẹn ngào không cất thành lời, nớc mắt rưng rưng. + Bên cạnh, ông giáo cũng ngấn lệ 3. Bài tập 3 Để chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự, cần nắm vững các bước sau: - Xác định đề tài, chủ đề của bài văn; - Dự kiến cốt truyện (gồm nhiều sự việc nối tiếp nhau); - Khi kể lại chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Theo em làm nh thế có được không? Vì sao? - Từ đó, em rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự? - Triển khai các sự việc bằng một số chi tiết Ghi nhớ: - Để viết một bài văn tự sự, cần lựa chọn được các sự việc, chi tiết tiêu biểu. - Sự việc, chi tiết tiêu biểu có tác dụng dẫn dắt câu chuyện,tô đậm tính cách nhân vật và tập trung thể hiện chủ đề của câu chuyện III.Luyện tập 1.Bài tập 1 Hòn đá xù xì - Không thể bỏ sự việc này được vì sự việc này có vai trò chuẩn bị cho sự việc ở phần kết thúc truyện và góp phần miêu tả diễn biến tâm trạng của nhân vật cũng nh làm sáng tỏ chủ đề của văn bản. Có thể coi đó là sự việc tiêu biểu trong văn bản Hòn đá xù xì. - Khi lựa chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu để kể chuyện hoặc để viết một bài văn tự sự, cần thận trọng cân nhắc kĩ càng sao cho sự việc, chi tiết - Trong đoạn này, Hô-me- rơ kể chuyện gì? - Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng, đó là sự việc gì, được kể bằng những chi tiết tiêu biểu nào? Có thể coi đây là thành công của Hô-me-rơ trong nghệ thuật kể chuyện không, vì sao? ấy góp phần dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật, tạo sự hấp dẫn và tập trung biểu hiện chủ đề, ý nghĩa của văn bản. 2. Bài tập 2 Về nhà Đoạn trích Uy-lít-xơ trở về - Kể lại cuộc gặp mặt kì lại của hai vợ chồng người dũng tướng sau hai mươi năm xa cách - Tác giả đã chọn sự việc Pê-nê-lốp thử chồng bằng cách hỏi về những chi tiết, đặc điểm của chiếc giường. Đây là sự việc tiêu biểu với một số chi tiết đặc sắc như Pê-nê-lốp nhờ nhũ mẫu khiêng chiếc giư- ờng ra khỏi phòng, Uy-lít-xơ giật mình hỏi lại, rồi sau đó nói rõ đặc điểm của chiếc giường mà chỉ hai vợ chồng mới biết...Và họ đã nhận ra nhau trong niềm xúc động mãnh liệt và niềm hạnh phúc lớn lao. Có thể nói, với cách chọn sự việc trên, Hô-me- rơ đã thành công trong nghệ thuật kẻ chuyện hấp dẫn, khắc hoạ đậm nét phẩm chất, tính cách của hai nhân vật Uy-lít-xơ và Pê-nê-lốp.