Giáo án Ca dao hài hước đọc thêm lời tiễn dặn ( trích tiễn dặn người yêu)

CA DAO HÀI HƯỚC Đọc thêm Lời tiễn dặn ( Trích Tiễn dặn người yêu ) A/ MỤC TIÊU BÀI HỌC Giúp HS: - Cảm nhận được tiếng cười lạc quan trong ca dao qua nghệ thuật trào lộng thông minh, hóm hỉnh của người bình dân cho dù cuộc sống của họ còn nhều vất vả, lo toan. - Tiếp tục rèn luyện kĩ năng tiếp cận và phân tích ca dao qua tiếng cười của ca dao hài hước. - Trân trọng tâm hồn lạc quan yêu đời của người lao động và yêu quí tiếng cười của họ trong ca dao. - Qua phần đọc thêm, hiểu được tình yêu tha thiết, thuỷ chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng trai cô gái Thái; Cảm thông với nỗi khổ đau của họ; Thấy được nghệ thuật truyện thơ dân gian Thái B/ PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN - SGK, SGV - Thiết kế bài giảng - Các tài liệu tham khảo C/ CÁCH THỨC TIẾN HÀNH GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa nêu vấn đề, đọc sáng tạo, gợi tìm và trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi D/ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra 2. Bài mới: Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt - Gọi 1 HS nam và 1 HS nữ đọc theo lối đối đáp. Yêu cầu giọng đọc vui tươi, dí dỏm mang âm hưởng đùa cợt - Việc dẫn cưới và thách cưới ở đây có gì khác thường ? Cách nói của chàng trai và cô gái có gì đặc biệt? I. Ca dao hài hước 1. Bài 1 - Đây là lời đối đáp vui đùa thường thấy trong ca dao. Nó đem đến cho người đọc, người nghe một tiếng cười mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. - Trong cuộc sống xưa trai gái lấy nhau, hai gia đình ưng thuận thường có chuyện thách cưới và dẫn cưới. Nhưng trong bài ca có gì không bình thường. - Dẫn cưới: Cưới nàng anh toan dẫn voi...mời dân, mời làng Cách nói giả định: toan dẫn voi, dẫn trâu, dẫn bò. Toàn thứ to và sang! Nhưng sau đó chàng trai đưa ra lí do không thể thực hiện được sự toan ấy: + Dẫn voi thì sợ quốc cấm- nhà nước cấm dùng, cấm mua, bán + Dẫn trâu thì sợ họ nhà gái máu hàn ăn vào bị đau bụng + Dẫn bò thì sợ nhà gái co gân. Lí do ấy chắc hẳn bên gái chẳng nói vào đâu được! Thế thì dẫn bằng thứ gì đây? Tiếng cười bật ra ở hai câu cuối: Miễn là có thú bốn chân Dẫn con chuột béo mời dân, mời làng Dẫn cưới bằng chuột xưa nay chưa hề có. Rõ ràng nói nghèo mà không hề mặc cảm. Đám cưới nghèo đến vậy mà vẫn vui, vẫn có thể đùa cợt được. Như vậy có thể thấy trong nghèo khó họ vẫn lạc quan yêu đời, yêu sống - Thách cưới - Cho HS trao đổi, phát biểu cảm nhận về lời thách cưới của cô gái. - Bài ca dao có giọng điệu hài hước, dí dỏm, đáng yêu là nhờ những yếu tố nghệ thuật nào ? Nhà gái khi gả chồng cho con thường thách cưới, có thể là lễ vật, có thể là tiền, cũng có thể cả hai. Bởi nhà gái nuôi con chỉ có giá lúc gả chồng mà thôi, hơn nữa theo quan niệm xưa thách cưới còn để khẳng định giá trị của người con gái. Thường thì nhà gái hay thách cao. Trong bài ca, cô gái đã thách: Một nhà khoai lang Thách như thế thật là không bình thường! Một lời thách thật vô tư, thanh thản mà lạc quan, yêu đời pha chút đùa vui, hóm hỉnh. Có thể nói cô gái rất hiểu hoàn cảnh của chàng trai. Nhà anh nghèo, nhà em cũng nghèo, cốt ở tấm lòng. Như vậy nó còn mang ý nghĩa nhân sinh: đặt tình nghĩa cao hơn của cải - Lối nói khoa trương, phóng đại: dẫn voi, dẫn trâu, dẫn bò ( đây là lối nói thường gặp trong ca dao, đặc biệt là trong sự tưởng tượng của các chàng trai đang yêu về một lễ cưới linh đình, sang trọng ) - Tiếng cười trong ba bài ca dao này có gì khác với tiếng cười ở bài 1 ? - Tác giả dân giân cười những con người nào trong xã hội ? - Lối nói giảm dần: voi--trâu--bò--chuột ( chàng trai ) củ to-- củ nhỏ--củ mẻ--củ rím, củ hà ( cô gái ) - Cách nói đối lập: + dẫn voi / sợ quốc cấm + dẫn trâu / sợ họ nhà gái máu hàn + dẫn bò / sợ họ nhà gái co gân + lợn gà / khoai lang - Chi tiết hài hước: Miễn là có thú bốn chân Dẫn con chuột béo mời dân, mời làng 2. Bài 2-3-4 - Đây là tiếng cười châm biếm, phê phán xã hội, nhưng không phải là tiếng cười đả kích giai cấp thống trị, cũng không phải tiếng cười lên án nhũng ông thầy phù thuỷ, thầy bói...mà là tiếng cười phê phán trong nội bộ nhân dân nhằm nhắc nhở nhau tránh những thói hư, tật xấu mà con người thường mắc phải. - Bài 2 và 3 chế giễu loại đàn ông lười nhác: + Loại đàn ông yếu đuối, không đáng sức trai, không đáng mặt trai. Bài ca đã dựng nên một bức tranh thật hài hước; Làm trai cho đáng sức trai Khom lưng chống gối, gánh hai hạt vừng Câu lục đối lập với câu bát cùng nghệ thuật phóng đại đã bật ra tiếng cười. Trong cuộc sống có thể có những chàng trai yếu, nhưng không ai lại yếu đến mức chỉ gánh nổi hai hạt vừng, hơn nữa phải khom lưng, chống gối ! + Loại đàn ông lười nhác không có chí lớn. Hình ảnh đức ông chồng hiện lên thật thảm hại: Chồng người đi ngược về xuôi Chồng em ngồi bếp sờ đuôi con mèo Nghệ thuật đối lập đã làm rõ sự thảm hại của ông chồng. Tác giả dân gian đã tóm đúng thần thái nhân vật trong một chi tiết thật đắt, lại có giá trị khái quát cao cho một loại đàn ông èo uột, - Những biện pháp nghệ thuật mà ca dao hài hước hay dùng ? - Cho HS viết những câu ca dao hài hước phê phán thói lười nhác, lê la, ăn quà, nghiện ngập rượu lười nhác, ăn bám vợ, suốt ngày ru rú ở xó bếp chỉ để sờ đuôi con mèo ! Chi tiết này còn mang ý nghĩa : anh ta có khác gì con mèo, chỉ quanh quẩn xó bếp. Thực là loại đàn ông vô tích sự, không đáng mặt nam nhi. - Bài 4 chế giễu loại phụ nữ vô duyên. Những câu ca chỉ đọc lên đã thấy buồn cười vì nghệ thuật phóng đại tài tình với trí tưởng tượng phong phú của người bình dân. Trên đời làm gì có người phụ nữ nào như vậy: Lỗ mũi mười tám gánh lông; Trên đầu những rác cùng rơm Mặt khác còn cười những anh chồng coi cái gì ở vợ mình cũng nhất, cũng đẹp, cũng đáng yêu. Đồng thời nhắc nhở người phụ nữ phải biết điều chỉnh mình trong cuộc sống. - Hư cấu, dựng cảnh tài tình, khác hoạ nhân vật bằng những nét điển hình với những chi tiết có giá trị khái quát cao. - Cường điệu phóng đại trong tương phản đối chè, thầy bói, thầy địa lí... ( Mỗi tổ cùng nhau đọc, cử 1 HS viết, sau đó đem giấy lên bảng ) - Qua ca dao hài hước người bình dân muốn gửi gắm điều gì ? - HS đọc phần Tiểu dẫn SGK lập. - Dùng ngôn ngữ đời thường mà hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc. Gợi ý: - Làm trai cho đáng nên trai ăn cơm với vợ lại nài vét niêu. - Làm trai cho đáng nên trai Vót đũa cho dài ăn vụng cơm con. - Chồng người đánh Bắc dẹp Đông Chồng em ngồi bếp giương cung bắn mèo - Chồng người bể Sở sông Ngô Chồng em ngồi bếp rang ngô cháy quần. - Hòn đất mà biết nói năng Thì thầy địa lí hàm răng chẳng còn - Thầy đi xem bói cho người Số thầy thì để cho ruồi nó bâu... Ghi nhớ: Bằng nghệ thuật trào lộng thông minh, hóm hỉnh, những tiếng cười đặc sắc trong ca dao- tiếng cười giải trí, tiếng cười tự trào và tiếng - Diễn biến tâm trạng chàng trai khi tiễn người yêu về nhà chồng ? Thái độ cử chỉ của chàng trai ? - Phân tích những câu thơ, những chi tiết thể hiện thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô ? cười châm biếm phê phán- thể hiện tâm hồn lạc quan, yêu đời và triết lí nhân sinh lành mạnh trong cuộc sống còn nhiều vất vả, lo toan của người bình dân. II. Đọc thêm: Lời tiễn dặn ( Trích Tiễn dặn người yêu ) 1- Nắm được cốt truyện 2- Hướng dẫn đọc đoạn trích a. Phần đầu: Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn: - Đầy mâu thuẫn: nửa muốn chấp nhận nửa muốn níu kéo Chàng gọi cô gái là người đẹp anh yêu- tình cảm vẫn thắm thiết. Nhưng cô vẫn phải cất bước theo chồng - Nhắn nhủ những lời thuỷ chung, hẹn nhau Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông. Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già b. Cử chỉ, hành động và tâm trạng chàng trai lúc ở nhà chồng của cô gái - SGK lược đi một đoạn cô gái bị nhà chồng đánh đập đến ngã lăn ra bên miệng cối gạo, bên máng lợn, để bát đầu ngay bằng việc chàng trai chạy lại đỡ cô gái dậy, ân cần phủi áo, chải lại đầu cho cô, sau đó đi chặt tre về làm ống thuốc lam cho cô uống khỏi đau - Vừa xót xa, vừa quyết tâm bằng mọi giá đón cô gái về đoàn tụ với mình