Gian lận thương mại và buôn lậu, thực trạng và giải pháp

Lêi nãi ®Çu Kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc xem lµ mét trong nh÷ng ph¸t minh vÜ ®¹i nhÊt trong lÞch sö ph¸t triÓn cña v¨n minh nh©n lo¹i khi con ng­êi ®· ph¶i tr¶i qua sù thèng trÞ cña kinh tÕ tù nhiªn lu«n lµm cho x· héi vËn ®éng chËm ch¹p vµ sù thèng trÞ cña kinh tÕ chØ huy lµm mÊt ®éng lùc kinh tÕ, triÖt tiªu tÝnh n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o cña con ng­êi. Cho ®Õn nay, chóng ta ch­a thÓ t×m ra ®­îc mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ nµo cã hiÖu qu¶ h¬n kinh tÕ thÞ tr­êng v× nã lu«n hµm chøa trong m×nh nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi sù nh¹y bÐn vµ s¸ng t¹o cña con ng­êi th«ng qua m«i tr­êng c¹nh tranh.... Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc th× c¬ chÕ thÞ tr­êng còng cã rÊt nhiÒu mÆt tiªu cùc mµ ng­êi ta hay gäi nã lµ "mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ tr­êng". Mét trong nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ã lµ n¹n gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu lµ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nã ¶nh h­ëng tíi t×nh h×nh kinh tÕ ,chÝnh trÞ –x· héi cña ®Êt n­íc.HiÖn nay, n¹n gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu diÔn ra víi nhiÒu h×nh thøc thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi h¬n. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc gÆp nhiÒu khã kh¨n, lµm thÊt thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, mÊt kû c­¬ng trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Thùc tÕ nh÷ng hËu qu¶ do gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu g©y ra lµ hÕt søc nghiªm träng chÝnh v× vËy c¸c ngµnh c¸c cÊp, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cÇn ph¶i phèi hîp chÆt chÏ ®Ó ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó phßng chèng vµ diÖt trõ tËn gèc n¹n gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ë n­íc ta hiÖn nay.Vµ ®ã còng chÝnh lµ lý do mµ em nghiªn cøu ®Ò tµi "Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” KÕt cÊu cña ®Ò tµi bao gåm: - Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu - Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ë ViÖt Nam - Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ë ViÖt Nam hiÖn nay. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu 1. Kh¸i qu¸t chung vÒ gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu, c¸c t¸c h¹i cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1.1. Kh¸i niÖm vÒ gi¹n lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu lµ mét hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt g©y hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi x· héi, rÊt nhiÒu kÎ v× ham tiÒn ®· t×m mäi thñ ®o¹n bu«n gian, b¸n lËn, lõa bÞp ng­êi kh¸c ®Ó thu lîi bÊt chÝnh lµm thÊt thu ng©n s¸ch nhiÒu tû ®ång lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp dë khãc dë c­êi thËm chÝ bÞ ph¸ s¶n v× bÞ lõa. HiÖn nay sè vô gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ngµy mét gia t¨ng vµ thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi h¬n. Ng­êi cã hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu gäi lµ "gian th­¬ng"; "kÎ bu«n b¸n gian lËn vµ tr¸i phÐp". Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu g¾n liÒn víi thµnh ng÷ "Bu«n gian, b¸n lËn" vµ dïng ®Ó chØ nh÷ng thñ ®o¹n m¸nh khoÐ lõa läc kh¸ch hµng hoÆc ng­êi kh¸c ®Ó thu lêi bÊt chÝnh. Môc ®Ých cña hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu lµ nh»m thu lîi bÊt chÝnh. Hµnh vi ®ã th«ng qua hµnh ®éng lÈn tr¸nh viÖc nép thuÕ vµ viÖc tu©n thñ ph¸p luËt H¶i Quan. 1.2. T¸c h¹i cña gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu Nh­ chóng ta ®· biÕt ®éng c¬ chñ yÕu cña c¸c hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu lµ trèn thuÕ. ChÝnh vËy lµm cho Nhµ n­íc thÊt thu thuÕ lín, ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh tÝch luü vèn ®Ó c©n ®èi thu chi ng©n s¸ch Ngoµi ra gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ®· t¹o nªn mét nÒn kinh tÕ tiªu thô gi¶ t¹o trªn mét nÒn s¶n xuÊt ch­a c©n xøng. ¶nh h­ëng ®Õn ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, g©y t©m lý e ng¹i cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o ra sù mÊt æn ®Þnh vÒ gi¸ c¶, g©y rèi lo¹n thÞ tr­êng néi ®Þa, g©y ¸ch t¾c cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trong n­íc. Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu len lái, ®ång thêi l«i kÐo, tÊn c«ng vµ lµm sa ng· mét bé phËn c¸n bé trong nhiÒu ho¹t ®éng tõ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Õn vËn t¶i, tö h¶i quan, biªn phßng ®Õn c¸c ngµnh t­ ph¸p, lµm cho c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc kh«ng kiÓm so¸t ®­îc t×nh h×nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ liªn doanh ®Çu t­ víi n­íc ngoµi, c«ng t¸c ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu g©y ra t×nh tr¹ng hµng ngo¹i trµn ngËp vµo thÞ tr­êng néi ®Þa víi gi¸ rÎ t¹o ra t©m lý ­a dïng hµng ngo¹i cho ng­êi tiªu dïng vµ g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÑp trong n­íc. Tuy nhiªn nguån hµng nµy lµ kh«ng æn ®Þnh vµ rÊt bÊp bªnh cho nªn nã lu«n t¹o ra nh÷ng c¬n sèt vÒ hµng ho¸ vµ gi¸ c¶. 2. Nh÷ng hµnh vi gian lËn Th­¬ng M¹i vµ bu«n lËu chñ yÕu vµ c¬ së h×nh thµnh Khai sai tªn hµng ,sè l­îng,chñng lo¹i Ap sai m· sè ®Ó h­ëng thuÕ suÊt thÊp Kª khai gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n møc gi¸ tèi thiÓu ®èi hµng nhËp khÈu Kª khai kh«ng trung thùc gi¸ thùc tÕ mua b¸n Kª khai sai tªn gäi c¸c lo¹i h×nh thanh to¸n dÉn tíi sè thuÕ khai b¸o thÊp h¬n sè thuÕ ph¶i nép Gian lËn trong khÊu trõ, hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ChÝnh s¸ch më cöa hiÖn nay ®ang ®­îc kh«ng Ýt doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc h­ëng øng tÝch cùc.Tuy nhiªn hiÖn nay kh«ng Ýt doanh nghiÖp, nh÷ng ng­êi kinh doanh lîi dông c¬ chÕ tù do bu«n b¸n l­u th«ng hµng ho¸ kinh doanh tr¸i ph¸p luËt. HiÖn nay chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña ta ch­a râ rµng, thiÕu tÝnh ®ång bé chÝnh ®iÒu nµy ®· lµm c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n lîi dông ®Ó tiÕn hµnh hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu.ViÖc ban hµnh c¸c nghÞ ®Þnh th«ng t­ chång chÐo khiÕn cho viÖc thi hµnh cßn nhiÒu bÊt cËp.C¸c qui ®Þnh, v¨n b¶n tuy nhiÒu nh­ng ch­a s¸t víi thùc tÕ con nhiÒu vÊn ®Ò ph¸t sinh khi th­c hiÖn. Bªn c¹nh ®ã viÖc thùc thi chÝnh s¸ch cßn thiÕu ®ång bé. Ch­¬ng II Thùc trang gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ë n­íc ta hiÖn nay 1. Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ nø¬c ta víi GLTM & BL Khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng th× kh«ng thÓ tr¸nh khái gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu, thªm vµo ®ã lµ ®Æc ®iÓm t×nh h×nh kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay ®· lµm cho tÖ n¹n gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ngµy cµng gia t¨ng, c¸c doanh nghiÖp lîi dông sù yÕu kÐm trong qu¶n lÝ, sù thiÕu sãt trong ph¸p luËt ®Ó thùc hiÖn hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu. Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, kh«ng khuyÕn khÝch thu hót ®Çu t­ mµ ,lµm cho kinh tÕ mÊt æn ®Þnh, ¶nh h­ëng tíi chÝnh trÞ, v¨n ho¸ x· héi n­íc ta. 2. Thùc tr¹ng gian lËn TM & BL ë n­íc ta hiÖn nay * HiÖn nay hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i ph¸t sinh ph¸t triÓn ®a d¹ng, phøc t¹p víi nh÷ng thñ ®o¹n tinh vi h¬n. Hµng ngo¹i th«ng qua hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ®ang trµn ngËp thÞ tr­êng néi ®Þa ViÖt Nam, bao gåm ®ñ lo¹i tõ hµng cao cÊp ®¾t tiÒn cho ®Õn nh÷ng hµng tiªu dïng b×nh th­êng, tõ xe h¬i, xe m¸y, ti vi, m¸y ®«ng l¹nh cho ®Õn r­îu, bia, thùc phÈm, thuèc l¸. Mét sè vÝ dô ®iÓn h×nh: MÆt hµng giÊy in b¸o, giÊy th­êng thuÕ suÊt 30-40% chñ hµng khai b¸o giÊy cao cÊp (thuÕ suÊt chØ 10%). MÆt hµng «t«: cã träng t¶i tõ 5 ®Õn d­íi 10 tÊn khi nhËp khÈu ph¶i chÞu thuÕ suÊt 50%, chñ hµng man khai thµnh xe chuyªn dïng ®«ng l¹nh, xe cã träng t¶i trªn 10 tÊn chØ chÞu møc thuÕ suÊt 10-30% v.v... Mét sè doanh nghiÖp lîi dông quy chÕ cho phÐp kh«ng ph¶i nép thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c lo¹i hµng "NhËp nguyªn liÖu, t¸i s¶n xuÊt s¶n phÈm" ®Ó nhËp khÈu gia c«ng xuÊt khÈu nh­ng l¹i tiªu thô néi ®Þa. Vµ ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch : Khuyến khích nội địa hóa xe máy làm nảy sinh gian lận. Các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp, kinh doanh xe máy đang xôn xao về việc bộ tài chính kiến nghị thủ tướng cho truy thu thuế đối với các công ty gian lận về tỷ lệ nội địa hoá. Theo đó, trung bình mỗi doanh nghiệp sẽ phải nộp thêm khoảng... 50 tỷ đồng..Vấn đề phát sinh từ quy định tỷ lệ nội địa hóa càng cao thì mức thuế phải nộp càng giảm. Chẳng hạn, nếu doanh nghiệp lắp ráp xe máy đạt tỷ lệ nội địa hóa 40% thì mức thuế nhập khẩu linh kiện phải nộp là 15%. Trong khi đó, các doanh nghiệp sản xuất, cung ứng phụ tùng trong nước lại quá què quặt, nên các công ty kinh doanh lắp ráp xe máy nhập lậu (phụ tùng Trung Quốc) khá nhiều Đoàn kiểm tra liên ngành do bộ tài chính chủ trì đã phát hiện phần lớn trong số 52 doanh nghiệp lắp ráp xe máy được kiểm tra đã sử dụng hoá đơn bất hợp pháp (mua ít nhưng ghi nhiều, hoá đơn "ma", mua hoá đơn khống về tự ghi... ) để hợp lý hoá số phụ tùng trôi nổi mua được trên thị trường, kê khống tỷ lệ nội địa hóa để được hưởng mức thuế thấp. * Thủ đoạn gian lận mới trong nhập khẩu phụ tùng ôtô, xe máy Hiện nay, hiÖn tượng một số doanh nghiệp nhập khẩu phụ tùng xe máy dưới dạng nguyên liệu để sản xuất phụ tùng hoặc nhập khẩu ôtô có dấu hiệu đóng lại số khung, số máy để hạ đời xe nhằm gian lận một số phần thuế nhập khẩu. Th¸ng 5/2003, mét DN NK chuyÓn cöa khÈu tõ H¶i Phßng vÒ NghÖ An l« hµng xe hai b¸nh g¾n m¸y nguyªn chiÕc víi nh·n hiÖu tù khai b¸o lµ MBK PLAME 125 míi 100% do §µi Loan s¶n xuÊt. Nh·n hiÖu mµ DN khai b¸o nãi trªn cña lo¹i xe m¸y nµy ch­a cã tªn trong b¶ng gi¸ tèi thiÓu cña Bé Tµi chÝnh, l« hµng ®­îc tÝnh thuÕ vµ th«ng quan víi gi¸ tÝnh thuÕ cho c¸c lo¹i xe m¸y kh¸c ch­a ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong QuyÕt ®Þnh 164/2002/Q§ BTC ngµy 27/12/2002 cña Bé tµi chÝnh lµ70 USD/xe. ViÖc l¸ch gi¸ tèi thiÓu cña DN trªn ®· bÞ c¬ quan chøc n¨ng ph¸t hiÖn. Lo¹i xe m¸y MBK PLAME 125 trªn ®©y lµ do h·ng YAMAHA s¶n xuÊt nh­ng doanh nghiÖp ®· kª khai kh«ng ®Çy ®ñ nh·n hiÖu, lµm sai lÖch tÝnh gi¸ thuÕ. Côc H¶i quan HN ®· kiÓm tra sau th«ng quan va ph¸t hiÖn hai DN NK xe m¸y CKD ®æi hµng víi Lµo cã nh·n hiÖu YAMAHA MBKPLAME 125 còng khai b¸o nh·n hiÖu lµ MBKPLAME125, sè thuÕ chªnh lÖch ph¶i truy thu lªn tíi h¬n 3,8 tû ®ång. Mét vÊn ®Ò n÷a ®ang lµm ®au ®Çu c¬ quan H¶i quan ®ã lµ hiÖn t­îng gian lËn hÕt søc tinh vi trong ho¹t ®éng XNK gç nguyªn liÖu. Vµo th¸ng 6/2004, ®· x¶y ra vô c«ng ty TNHH Thµnh §¹t (§ång KÞ, B¾c Ninh) khai b¸o XK l« hµng bao gåm 1.392 côc, t­¬ng ®­¬ng 41,368 m3 gç gi¸ng h­¬ng cã nguån gèc nhËp khÈu tõ Lµo. Sè gç nµy còng ®· ®­îc H¹t phóc l©m s¶n Tiªn Phong- B¾c Ninh x¸c nhËn nguån gèc vµ ®ãng dÊu bóa kiÓm l©m. Thùc tÕ hµng ho¸ ph¸t hiÖn thÊy sè gç kh«ng ®óng nh­ khai b¸o vµ toµn bé sè gç nµy cã dÊu phñ c¸c líp s¸p dÊu bóa cña kiÓm l©m t¹i S¬n La. Sù thËt sè gç nµy lµ gç rõng tù nhiªn t¹i ViÖt Nam ( lo¹i gç b¸ch xanh quý hiÕm chØ cã ë rõng nhiÖt ®íi cña ViÖt Nam) chø kh«ng ph¶i lµ gç cã nguån gèc nhËp khÈu tõ Lµo nh­ chñ hµng ®· khai b¸o vµ ®­îc kiÓm l©m B¾c Ninh x¸c nhËn. HiÖn nay víi tiÕn tr×nh c¶i c¸ch thñ tôc H¶i quan theo h­íng ngµy cµng th«ng tho¸ng th× trong qu¸ tr×nh lµm thñ tôc H¶i quan, chØ cÇn hîp lÖ, khíp víi nhau lµ ®ñ còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè thuËn lîi ®Ó mét sè chñ hµng lîi dông lµm ¨n bÊt chÝnh. Chóng lîi dông ®Æc ®iÓm khung thuÕ suÊt cña ta cã nhiÒu bÊt hîp lý. VÝ dô mét sè mÆt hµng nh­ «t« du lÞch, xe ®¹p, r­îu bia, hµng ®iÖn tö... Cã møc thuÕ suÊt cao nh­ng mét sè mÆt hµng t­¬ng tù mang tÝnh chÊt chuyªn dông th× thuÕ suÊt l¹i rÊt thÊp vµ bän gian lËn th­¬ng m¹i t×m mäi thñ ®o¹n ®Ó h­ëng møc chªnh lÖch nµy. Trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng GLTM cã lÏ gian lËn qua lîi dông chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ lo¹i h×nh gian lËn ®Æc thï nhÊt VÝ dô: Xe «t« du lÞch lo¹i 12 chç ngåi cã thuÕ suÊt lµ 160% nh­ng vÉn chiÕc xe ®ã, nÕu thay ®æi ®i mét vµi chi tiÕt phô nh­. th¸o hÕt ghÕ ®Ó thµnh xe t¶i th× thuÕ suÊt chØ cßn 60%, nh­ vËy ®· gi¶m ®­îc 100% thuÕ. C¹nh ®ã, t×nh tr¹ng b¸n hµng kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n, ghi ho¸ ®¬n víi sè tiÒn ë c¸c liªn kh¸c nhau, sö dông hai lo¹i sæ s¸ch kÕ to¸n ghi gi¸ b¸n trªn ho¸ ®¬n thÊp h¬n so víi gi¸ thùc thanh to¸n diÔn ra kh¸ phæ biÕn (®iÓn h×nh lµ mÆt hµng xe m¸y, kho¶n chªnh lÖch nµy lªn tíi 6-10 triÖu ®ång/1 chiÕc xe b¸n ra). 3. Thùc tr¹ng ®Êu tranh chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu N¨m 1999, ngµnh thuÕ kiÓm tra 451 ®¬n vÞ ®­îc hoµn thuÕ thu vÒ 679 triÖu ®ång tiÒn hoµn thuÕ kh«ng ®óng, chiÕm 0,038% tæng sè thuÕ hoµn. N¨m 2000, kiÓm tra 902 ®¬n vÞ thu håi 8,532 tû ®ång, chiÕm 0,2% tæng sè tiÒn hoµn trong n¨m. N¨m 2002, ngµnh thuÕ kiÓm tra 32,1% sè ®¬n vÞ ®­îc hoµn thuÕ, ph¸t hiÖn sè thuÕ hoµn kh«ng ®óng lµ 39,908 tû ®ång, chiÕm 0,87% tæng sè thuÕ hoµn trong n¨m. KÕt qu¶ kiÓm tra hoµn thuÕ ë 1302 doanh nghiÖp trong n¨m 2001 cña ngµnh thuÕ cho thÊy cø hoµn 14 tû ®ång thuÕ GTGT Nhµ n­íc bÞ doanh nghiÖp “¨n khèng” 400 triÖu ®ång . Trong 3 n¨m tõ 1999-2001, sè doanh nghiÖp sai ph¹m trong hoµn thuÕ GTGT chiÕm 38% tæng sè doanh nghiÖp ®­îc kiÓm tra hoµn thuÕ. Theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ, ®Õn hÕt th¸ng 4/2002, lùc l­îng c¶nh s¸t kinh tÕ ®· ph¸t hiÖn 203 vô vi ph¹m hoµn thuÕ GTGT víi tæng sè tiÒn chiÕm ®o¹t trªn 300 tû ®ång. Trong 8 th¸ng ®Çu n¨m 2002, c¸c c¬ quan chèng bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹i chØ trªn ®Þa bµn tØnh An Giang ®· ph¸t hiÖn 3683 vô vi ph¹m víi tæng trÞ gi¸ hµng ho¸ h¬n 14 tû ®ång, thu vÒ cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc trªn 8 tû ®ång. Theo thèng kª cña ngµnh thuÕ, tÝnh ®Õn nay trong c¶ n­íc cã 1354 c¬ së kinh doanh (gåm 179 doanh nghiÖp Nhµ n­íc, 758 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, 417 hé kinh doanh) ®· bá trèn, mang theo 89478 sè h¸o ®¬n GTGT, 13710 sè ho¸ ®¬n hµng b¸n vµ 2708 sè ho¸ ®¬n theo mÉu ®· hÕt gi¸ trÞ sö dông Ngµy 17 / 6 /2002 triÖt ph¸ ®­êng d©y vËn chuûen tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi t¹i khu vùc Hang D¬i - L¹ng S¬n Ngµy 3 /10 /2002 côc CS§T Bé c«ng an ®· ph¸ vô ¸n chiÕm ®o¹t tµi s¶n th«ng qua hoµn thuÕ GTGT x¶y ra t¹i chi nh¸nh c«ng ty XNK tæng hîp §µ n½ng chiÕm ®o¹t 25 tû ®ångNgµy 1 /1 /2003 kh¸m ph¸ ®õong d©y trèn thuÕ cña §«ng Nam Associate Ch­¬ng III gi¶i ph¸p phßng chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu 1. Ph­íng h­íng ph¸t triÓn nghµnh TM vµ sù cÇn thiÕt ph¶i phßng chèng GLTM & BL +) Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn nghµnh th­¬ng m¹i vµ Sù cÇn thiÕt ph¶i chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu Trong h¬n 10 n¨m tíi(2001-2010)ph­ong h­íng vµ nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn nghµnh th­¬ng m¹i n­íc ta lµ nç lùc gia t¨ng tèc ®é l­u chuyÓn hµng ho¸ vµ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i,dÞch vô trong n­íc. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng ho¸ l­u th«ng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu theo h­íng t¨ng tû träng hµng ho¸ chÕ biÕn, hµng ho¸ cã hµm l­îng c«ng nghÖ vµ chÊt x¸m cao: ®a d¹ng ho¸, da ph­¬ng ho¸ trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. §æi míi ph­¬ng thøc kinh doanh theo h­íng v¨n minh hiÖn ®¹i: hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý th­¬ng m¹i phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN. §èi víi th­¬ng m¹i néi ®Þa: ph¸t triÓn m¹nh mÏ th­¬ng m¹i néi ®Þa b¶o ®¶m l­u th«ng hµng ho¸ th«ng suèt. Chó träng c«ng t¸c tiÕp thÞ vµ më réng thÞ tr­êng n«ng th«n, miÒn nói; t¹o liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c vïng. Cñng cè th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, t¨ng c­êng vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. §èi víi xuÊt khÈu, t¨ng nhanh kim ngh¹ch xuÊt khÈu: b¶o ®¶m nhËp khÈu vËt t­, thiÕt bÞ chñ yÕu cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi s¶n xuÊt kinh doanh. T¹o thÞ tr­êng æn ®Þnh cho mÆt hµng n«ng s¶n, thùc phÈm vµ hµng CN cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh; t×m kiÕm c¸c thÞ tr­êng cho mÆt hµng xuÊt khÈu míi. XuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 15%/n¨m. Ho¹t ®éng TM ®· gãp phÇn b¶o ®¶m c¸c nhu cÇu vÒ vËt t­ hµng ho¸ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, quèc phßng vµ ®êi sèng nh©n d©n. Hµng ho¸ trong n­íc phong phó, gi¸ c¶ t­¬ng ®èi æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ, ngµy cµng thªm nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ViÖt Nam cã mÆt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Th­¬ng m¹i ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph©n c«ng lao ®éng x· héi, thóc ®Èy c¸c ngµnh ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn c¬ cÊu s¶n xuÊt , n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, lµm cho s¶n xuÊt tõng b­íc g¾n víi nhu cÇu thÞ tr­êng.Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu vµ kÕt qu¶ trªn th× trong ho¹t ®éng Th­¬ng m¹i còng xuÊt hiÖn nhiÒu tiªu cùc ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh Th­¬ng m¹i. §ã chÝnh lµ n¹n gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu.Tuy møc ®é ch­a ph¶i lµ rÊt lín nh­ng nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p phßng chèng kÞp thêi th× nã ¶nh h­ëmg rÊt xÊu tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta. 2. Ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p phßng chèng GLTM&BL CÇn ®­a vÊn ®Ò chèng gian lËn th­¬ng m¹i thµnh c«ng t¸c träng t©m th­êng xuyªn cña toµn §¶ng, toµn d©n, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc. §Ó cã kÕt qu¶ tèt Nhµ n­íc cÇn cã gi¶i ph¸p phï hîp. HÖ thèng ph¸p luËt cña ta hiÖn nay võa thiÕu võa kh«ng ®Çy ®ñ râ rµng nªn trong thùc hiÖn thiÕu c¬ së ph¸p lý dÔ dµng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tuú tiÖn, chñ quan trong kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ xö lý lµ nguyªn nh©n g©y mÊt lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña nhµ n­íc vµ còng lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n cña tiªu cùc tham nhòng vµ gian lËn th­¬ng m¹i.V× vËy, ®Ó chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu cã hiÖu qu¶, thø nhÊt, ph¶i tËp trung hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ ho¹t ®éng h¶i quan bao gåm c¶ viÖc nghiªn cøu x©y dùng ban hµnh ph¸p luËt míi vµ c¶ viÖc ®iÒu chØnh söa ®æi bæ sung nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt cò kh«ng phï hîp mµ tr­íc hÕt lµ ph¶i tËp trung nghiªn cøu, x©y dùng mét chÝnh s¸ch thuÕ hîp lý, dÔ hiÓu, kh«ng qu¸ cao, khuyÕn khÝch ®­îc c¸c nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh tù gi¸c nép thuÕ cho Nhµ n­íc. Thø hai, ph¶i hoµn chØnh ph¸p luËt quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh, h¹n chÕ tèi ®a sù trïng l¾p trong xö lý vô viÖc, n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé c¸c ngµnh lµm c«ng t¸c chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu, cô thÓ: - Hµng qua cöa khÈu tr¸ch nhiÖm chÝnh lµ h¶i quan - Hµng kinh doanh trªn thÞ tr­êng néi ®Þa tr¸ch nhiÖm chÝnh lµ qu¶n lý thÞ tr­êng (ngµnh th­¬ng m¹i). - Biªn phßng lµm nhiÖm vô an ninh cöa khÈu, b¶o vÖ ®­êng biªn, c«ng t¸c chèng gian lËn th­¬ng m¹i cã tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi chÝnh quyÒn. C¬ quan thuÕ vô chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ chèng thÊt thu thuÕ, gi¸m s¸t hµng ho¸ trèn lËu thuÕ, kiÓm tra c¸c ho¸ ®¬n chøng tõ theo quy ®Þnh cña ngµnh. ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm toµn diÖn qu¶n lý hµnh chÝnh kinh tÕ trªn ®Þa bµn, trùc tiÕp thô lý c¸c vô viÖc vi ph¹m vÒ gian lËn th­¬ng m¹i H¶i quan lµ mét lùc l­îng quan träng nhÊt trong sè c¸c Bé, ngµnh cã nhiÖm vô chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu. Nh­ng hiÖn nay trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c kiÓm so¸t H¶i quan cßn thiÕu thèn, tr×nh ®é c¸n bé nh©n viªn H¶i quan kh«ng ®Òu, tû lÖ c«ng chøc h¶i quan ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n cßn thÊp nghiÖp. Ph¶i t¨ng c­êng cñng cè lùc l­îng chèng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i tõ Tæng côc ®Õn c¸c ®¬n vÞ c¬ së. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu øng dông thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, gãp phÇn hiÖn ®¹i ho¸ nhanh c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô h¶i quan. Häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­îc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi nh­ : Sö dông c¸c chuyªn gia: C¸c chuyªn gia cã am hiÓu s©u vÒ tÝnh chÊt kü thuËt cña hµng ho¸ vµ gi¸ trÞ cña nã do ®ã ph¸t hiÖn c¸c hµnh vi gian lËn mét c¸ch dÔ dµng. - KiÓm to¸n H¶i quan: KiÓm tra sæ s¸ch, chøng tõ, kÕ to¸n, hÖ thèng kinh doanh vµ toµn bé tµi liÖu th­¬ng m¹i H¶i quan do chñ hµng n¾m gi÷ -KiÓm tra thùc tÕ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu: Ph¸t hiÖn nh÷ng hµnh vi gian lËn th«ng qua m« t¶ hµng ho¸ trªn ho¸ ®¬n kh«ng trung thùc. Phèi hîp víi c¸c lùc l­îng chøc n¨ng trong ho¹t ®éng chèng GLTM & BL: Lùc l­îng h¶i quan ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c nh­ Bé C«ng an, Bé Th­¬ng m¹i lùc l­îng bé ®éi biªn phßng, lùc l­îng qu¶n lý thÞ tr­êng KÕt luËn. Gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ®em ®Õn nh÷ng hËu qu¶ rÊt nghiªm träng kh«ng chØ ®èi víi nÒn kinh tÕ, s¶n xuÊt - tiªu dïng, v¨n ho¸ - x· héi... mµ cßn t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ch©n chÝnh, ®Õn quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. V× vËy, chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu cã hiÖu qu¶ lµ gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, chèng ®­îc thÊt thu thuÕ, t¹o thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ch©n chÝnh ph¸t triÓn. §èi víi chóng ta, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ®ang tËp trung thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc ®èi míi ®Êt n­íc tõng b­íc ®­a ®Êt n­íc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× nhiÖm vô chèng hµng gi¶ vµ gian lËn th­¬ng m¹i cµng quan träng vµ cã ý nghÜa thiÕt thùc. Trong nh÷ng n¨m võa qua, c«ng t¸c ®Êu tranh chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan, ®· kiÓm tra, ph¸t hiÖn vµ xö lý nhiÒu vô vi ph¹m thu vÒ cho ng©n s¸ch hµng triÖu USD. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu vÉn ch­a gi¶m vµ hµnh vi thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi, x¶o quyÖt h¬n. §Ó lý gi¶i cho thùc tr¹ng nµy cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n, song nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do luËt ph¸p cña ta ch­a nghiªm, cßn thiÕu thèn, ch­a ®ång bé vµ thiÕu tÝnh thèng nhÊt. Ngoµi ra cßn mét sè nguyªn nh©n kh¸c nh­: C«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ch­a ®­îc coi träng nªn tr×nh ®é nhËn thøc cña c¸c tÇng líp nh©n d©n vÒ t¸c h¹i ch­a ®Çy ®ñ. Trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c kiÓm tra kiÓm so¸t cßn thiÕu thèn, th« s¬. §Ó cho cuéc ®¸u tranh cña chóng ta chèng gian l©n th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu cã hiÖu qu¶ kh«ng nh÷ng cÇn sù quan t©m cña §¶ng vµ nhµ n­íc mµ cßn cÇn sù quan t©m, phèi hîp cña c¸c ngµnh ,c¸c cÊp vµ sù quan t©m cña toµn x· héi. Qua viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu em thÊy viÖc ®Êu tranh chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu cã hiÖu qu¶ sÏ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt trong n­íc, khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi…Ngoµi ra cßn gãp phÇn vµo viÖc ch«ng chèn thuÕ b¶o ®¶m nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ N­íc. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ th­¬ng m¹i 2. LuËt th­ong m¹i 3.T¹p chÝ kiÓm to¸n 4/2000 4.T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn 36/2000 5.T¹p chÝ tµi chÝnh T5/2000 6.T¹p chÝ thanh tra T1/2000 7. T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 13+17/1999 8.T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 5+18/2000 9.T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 21+26+30/2001 10.T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè14+19+22/2002 11. T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 28/2003 12 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 31/8/2003 13 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 28/7/2003 14 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 32/8/2003 15 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 33/8/2003 16 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 34/8/2004 17 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 35/9/2004 18 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 23/6/2004 19.Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam sè 25+65/2000 20An ninh thÕ giíi sè 72 ngµy 21/11/2002 21.An ninh thÕ giíi sè 78 ngµy 2/1/2003 Môc lôc Lêi nãi ®Çu Néi dung Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu 1.Kh¸i qu¸t chung vÒ gian lËn th­¬ng mai vµ bu«n lËu vµ c¸c t¸c h¹i cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1.1. Kh¸i niÖm vÒ gian lËn th­¬ng mai vµ bu«n lËu 1.2. T¸c h¹i cña gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu trong nÒn kinh tÕ quèc d©n 2. Nh÷ng hµnh vi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu chñ yÕu 3. C¬ së h×nh thµnh gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu Ch­¬ng II: Thùc trang gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu ë n­íc ta hiÖn nay 1. Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ nuíc ta hiªn nay víi gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu 2. Thùc trang gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu n­íc ta hiÖn nay 3. Thùc tr¹ng ®Êu tranh chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu Ch­¬ngIII: Gi¶i ph¸p phßng chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu 1. Ph­íng h­íng ph¸t triÓn ngµnh th­¬ng m¹i vµ sù cÇn thiÕt ph¶i chèng gian lËn th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu 2. Ph­íng h­¬ng vµ biÖn ph¸p phßng chèng gian l©n th­¬ng m¹i vµ bu«n lËu III. KÕt luËn