Đề tài Vận dụng triết học Mác - Lê Nin với việc giải quyết mâu thuẫn giữa nhu cầu vốn và khả năng huy động vốn cho phát triển nền kinh tế Việt Nam

Môc lôc Lêi nãi ®Çu 2 PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung 3 I. Quy luËt m©u thuÉn 3 1. Kh¸i niÖm m©u thuÉn 3 2. §Æc ®iÓm m©u thuÉn 4 3. Néi dung quy luËt 5 II- Vai trß cña vèn ®Çu t­ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ 9 1. Kh¸i niÖm vèn ®Çu t­ 9 2. TÇm quan träng cña vèn ®Çu t­ 9 PhÇn II: Ph©n tÝch thùc tr¹ng m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 13 I- Nhu cÇu vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 13 1. Môc tiªu ph¸t triÓn kin2h tÕ 13 2. Nhu cÇu vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 14 II- Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ 15 1. Huy ®éng vèn trong n­íc 15 2. Huy ®éng vèn n­íc ngoµi 18 III- Ph©n tÝch m©u thuÉn vµ mét sè nguyªn nh©n cña m©u thuÉn 19 1. Ph©n tÝch m©u thuÉn 19 2. Nguyªn nh©n cña m©u thuÉn 20 PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt m©u thuÉn 21 I- Gi¶i ph¸p c©n ®èi vèn ®Çu t­ b»ng nguån vèn trong n­íc 21 II- Gi¶i ph¸p b¶o ®¶m c©n ®èi vèn ®Çu t­ b»ng nguån vèn n­íc ngoµi 22 KÕt luËn 24 lêi nãi ®Çu Sù nghiÖp ®æi míi ë ViÖt Nam thêi gian qua ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu quan träng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong 5 n¨m liÒn (1996-2000) ®¹t møc 7%, ®êi sèng cña nh©n d©n liªn tôc ®­îc c¶i thiÖn. Tuy nhiªn, khã cã thÓ phñ nhËn r»ng nÒn kinh tÕ n­íc ta vÉn ®ang tån t¹i nhiÒu m©u thuÉn mµ viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn nµy ®ang lµ mét th¸ch thøc lín cho toµn thÓ chóng ta. Trong §¹i Héi §¹i BiÓu Toµn Quèc lÇn thø IX võa qua ®· ®Ò ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi 10 n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI- ChiÕn l­îc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã, yªu cÇu vÒ vèn lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu lín vµ khã gi¶i quyÕt nhÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ. M©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn hiÖn ®ang lµ mét trong nh÷ng m©u thuÉn bªn trong næi cém nhÊt. Theo tÝnh to¸n s¬ bé, trong giai ®o¹n 1997-2001, ViÖt Nam cÇn huy ®éng kho¶ng 40-42 tØ USD. §©y thùc sù lµ con sè khæng lå khi biÕt r»ng tæng s¶n phÈm quèc néi hµng n¨m cña n­íc ta chØ ®¹t 24 tØ ®« la. §Ó nhËn thøc râ h¬n m©u thuÉn nµy, em ®· chän ®Ò tµi: "VËn dông triÕt häc M¸c - Lª Nin víi viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ". Em xin chuyÓn lêi c¶m ¬n tr©n träng tíi TS Lª Ngäc Th«ng ®· tËn t×nh h­íng dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn cho em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy. Bµi viÕt ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt, rÊt mong sù gãp ý cña thÇy ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Sinh viªn Hoµng thÞ Thu Hµ PhÇn I nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung I. Quy luËt m©u thuÉn 1. Kh¸i niÖm m©u thuÉn M©u thuÉn lµ mèi liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c mÆt ®èi lËp. Trong ®ã, mÆt ®èi lËp lµ nh÷ng yÕu tè, nh÷ng bé phËn, nh÷ng khuynh h­íng tr¸i chiÒu nhau. Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h­íng, ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau tån t¹i trong cïng mét sù vËt, hiÖn t­îng, t¹o nªn sù vËt, hiÖn t­îng ®ã. VÝ dô nh­ ®iÖn tÝch ©m vµ d­¬ng trong nguyªn tö, ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸ trong sinh häc, tÝch luü vµ tiªu dïng trong kinh tÕ... CÇn ph©n biÖt r»ng kh«ng ph¶i bÊt k× hai mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong c¸c sù vËt, hiÖn t­îng cña thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ph¶i chØ tån t¹i trong nã hai mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt cã thÓ cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp, chØ cã nh÷ng mÆt ®èi lËp nµo tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh­ mét chØnh thÓ, nh­ng cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, bµi trõ, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau (sù chuyÓn ho¸ nµy t¹o nguån gèc, ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh c¶ b¶n chÊt, khuynh h­íng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn. VÝ dô, trong mét nÒn s¶n xuÊt x· héi xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c mÆt cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau nh­ lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt; cung vµ cÇu; tÝch luü vµ tiªu dïng; nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn...Trong ®ã, lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh m©u thuÉn. Bëi v× hai mÆt ®èi lËp nµy kh«ng chØ lµ nguån gèc, ®éng lùc mµ cßn quy ®Þnh râ b¶n chÊt, khuynh h­íng ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt. 2 .§Æc ®iÓm cña m©u thuÉn M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan §èi lËp víi c¸c quan ®iÓm cña triÕt häc cò, phÐp biÖn chøng duy vËt kh¼ng ®Þnh r»ng tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thùc t¹i kh¸ch quan ®Òu chøa ®ùng trong nã m©u thuÉn. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m©u thuÉn lµ do cÊu tróc tù th©n vèn cã bªn trong cña sù vËt, hiÖn t­îng quy ®Þnh. M©u thuÉn tån t¹i kh«ng phô thuéc vµo bÊt k× mét lùc l­îng siªu tù nhiªn nµo, kÓ c¶ ý chÝ cña con ng­êi. Mçi mét sù vËt, hiÖn t­îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt, c¸c khuynh h­íng, c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, ®èi lËp nhau. Sù liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i, ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña mäi qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña chÝnh b¶n th©n c¸c sù vËt, hiÖn t­îng. M©u thuÉn mang tÝnh phæ biÕn M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy cña con ng­êi. Khoa häc tù nhiªn hiÖn ®¹i chøng minh r»ng thÕ giíi vi m« lµ sù thèng nhÊt gi÷a nh÷ng thùc thÓ cã ®iÖn tÝch tr¸i dÊu, gi÷a h¹t vµ tr­êng, h¹t vµ ph¶n h¹t. Trong sinh häc cã hÊp thô vµ bµi tiÕt, di truyÒn vµ biÕn dÞ. X· héi loµi ng­êi cã nh÷ng m©u thuÉn phøc t¹p h¬n, ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuaat vµ quan hÖ s¶n xuÊt, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng; gi÷a nh÷ng giai cÊp ®èi kh¸ng nh­ chñ n« vµ n« lÖ, n«ng d©n vµ ®Þa chñ, t­ s¶n vµ v« s¶n. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ m©u thuÉn còng mang tÝnh phæ biÕn, ch¼ng h¹n nh­ m©u thuÉn gi÷a cung vµ cÇu, tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xÝ nghiÖp, c«ng ty víi tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho nÒn s¶n xuÊt... Trong t­ duy cña con ng­êi còng cã nh÷ng m©u thuÉn nh­ ch©n lý vµ sai lÇm... M©u thuÉn tån t¹i tõ khi sù vËt xuÊt hiÖn cho ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi mét sù vËt, m©u thuÉn ®­îc h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ cã mét mµ cã thÓ cã nhiÒu m©u thuÉn, v× sù vËt trong cïng mét lóc cã rÊt nhiÒu mÆt ®èi lËp. M©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh. ¡ngghen chØ ra r»ng chÝnh sù vËn ®éng ®¬n gi¶n nhÊt cña vËt chÊt còng lµ mét m©u thuÉn. VËt chÊt tån t¹i ë h×nh thøc vËn ®éng cao h¬n, m©u thuÉn thÓ hiÖn cµng râ nÐt h¬n. Nã g¾n liÒn víi sù vËt, xuyªn suèt qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ diÖt vong cña sù vËt. §ã chÝnh lµ nh÷ng thuéc tÝnh quy ®Þnh tÝnh kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña m©u thuÉn. Nh­ vËy, m©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn, h×nh thµnh tõ nh÷ng cÊu tróc vµ thuéc tÝnh bªn trong vèn cã tù th©n cña tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong b¶n th©n thÕ giíi kh¸ch quan. Do ®ã, trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i biÕt ph©n tÝch tõng mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn cô thÓ ®Ó nhËn thøc ®­îc b¶n chÊt, khuynh h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng 3. Néi dung quy luËt Qui luËt m©u thuÉn lµ qui luËt quan träng nhÊt cña phÐp biÖn chøng duy vËt. Quy luËt nµy lµ "h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng". Nã v¹ch ra nguån gèc, ®éng lùc cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt, hiÖn t­îng; ®ång thêi t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c quy luËt vµ ph¹m trï cña phÐp biÖn chøng. 3.1. Thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp: "Thèng nhÊt" cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu víi ý nghÜa kh«ng ph¶i chóng ®øng bªn c¹nh nhau mµ lµ n­¬ng tùa vµo nhau, t¹o ra sù phï hîp, c©n b»ng nh­ng liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña chÝnh m×nh vµ ng­îc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þn sÏ kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt. Bëi vËy, sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo. Sù thèng nhÊt nµy lµ do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n th©n sù vËt t¹o nªn. VÝ dô tÝch luü vµ tiªu dïng lµ hai mÆt ®èi lËp thèng nhÊt víi nhau trong nÒn s¶n xuÊt. Kh«ng cã tÝch luü th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng vµ nh­ vËy kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng ngµy cµng cao. Ng­îc l¹i, nÕu kh«ng ®¶m b¶o tho¶ m·n nhu cÇu vÒ tiªu dïng th× còng kh«ng thÓ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Kh«ng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× còng kh«ng cã tÝch luü. Nh­ vËy, nhê sù thèng nhÊt mµ sù vËt tån t¹i lµ chÝnh nã. Sù thèng nhÊt t¹o tÝnh æn ®Þnh vµ t­¬ng ®èi cña sù vËt. Kh¸i niÖm "sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp" cßn ®­îc dïng cïng mét nghÜa víi kh¸i niÖm "sù ®ång nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp". Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp c¸c mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau th× hai kh¸i niÖm nµy kh«ng cßn ®ång nghÜa víi nhau n÷a. Mçi mét sù vËt, hiÖn t­îng võa lµ b¶n th©n nã, võa lµ mét c¸i kh¸c víi b¶n th©n nã. Trong sù ®ång nhÊt ®· bao hµm sù kh¸c nhau, kh«ng cã c¸i g× ®ång nhÊt thuÇn tuý, kh«ng cã ®èi lËp, kh«ng cã chuyÓn ho¸. 3.2. §Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù bµi trõ, g¹t bá, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. Bëi v× do c¸c mÆt ®èi lËp cã xu h­íng tr¸i ng­îc nhau mµ trong qu¸ tr×nh tån t¹i, mçi mÆt ®èi lËp nµy l¹i vËn ®éng theo xu h­íng vèn cã cña m×nh dÉn ®Õn chóng ¶nh h­ëng, h¹n chÕ vµ k×m h·m lÉn nhau. Sù ®Êu tranh, chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d­íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau vµ ®­îc chia thµnh nhiÒu giai ®o¹n. Giai ®o¹n h×nh thµnh m©u thuÉn: Ban ®Çu c¸c yÕu tè trong sù vËt, hiÖn t­îng chØ tån t¹i víi t­ c¸ch lµ sù kh¸c nhau. Nh÷ng yÕu tè Êy cø vËn ®éng theo nh÷ng xu h­íng riªng lµm cho sù kh¸c nhau dÇn trë nªn sù kh¸c biÖt. Sù kh¸c biÖt cø t¨ng dÇn råi chuyÓn thµnh sù ®èi lËp. C¸c yÕu tè lóc nµy trë thµnh c¸c mÆt ®èi lËp. C¸c mÆt ®èi lËp t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó t¹o nªn sù vËt vµ qua ®ã t¹o nªn m©u thuÉn. Nh­ vËy, trong giai ®o¹n h×nh thµnh m©u thuÉn sù thèng nhÊt lµ chñ yÕu. Giai ®o¹n ph¸t triÓn m©u thuÉn: C¸c mÆt ®èi lËp cø tiÕp tôc vËn ®éng theo nh÷ng xu h­íng riªng tr¸i ng­îc nhau. Gi÷a chóng ®· x¶y ra sù h¹n chÕ, k×m h·m lÉn nhau. Sù ®Êu tranh xuÊt hiÖn. C¸c mÆt ®èi lËp dÇn chuyÓn thµnh c¸c ®èi cùc. M©u thuÉn ®· ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao vµ yªu cÇu ®­îc gi¶i quyÕt. Giai ®o¹n gi¶i quyÕt m©u thuÉn: Khi m©u thuÉn ®· ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn phï hîp th× m©u thuÉn sÏ ®­îc gi¶i quyÕt b»ng c¸ch x¶y ra sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. Sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ®­îc h×nh thµnh. Sau khi m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò ®­îc thay thÕ b»ng sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi. Hai mÆt ®èi lËp míi l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi h¬n xuÊt hiÖn. Cø nh­ thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp ®Õn cao. ChÝnh v× vËy, Lª nin kh¼ng ®Þnh: " Sù ph¸t triÓn lµ mét "cuéc ®Êu tranh" gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp" Tuy nhiªn kh«ng ph¶i bÊt k× sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÒu kÞªn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp chÝnh lµ lóc m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi. §ã lµ qu¸ tr×nh diÔn biÕn rÊt phøc t¹p víi rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Do ®ã kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch gi¶n ®¬n, m¸y mãc nh­ A chuyÓn thµnh B vµ ng­îc l¹i. Th«ng th­êng m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc : Mét lµ, mÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt. VÝ dô lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi- quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ lùc l­îng s¶n xuÊt ë tr×nh ®é cao h¬n. Hai lµ, c¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn. Nh­ vËy, ®Êu tranh ®­a ®Õn sù chuyÓn ho¸ lµm c¸c mÆt ®èi lËp thay ®æi dÉn ®Õn sù vËn ®éng. Sù ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ nguån gèc ®éng lùc cña sù vËn ®éng, xuyªn qua qu¸ tr×nh vËn ®éng mµ thÓ hiÖn mét xu h­íng tiÕn lªn. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. 3.3. Mèi quan hÖ gi÷a thèng nhÊt vµ ®Êu tranh §ã lµ hai mÆt tån t¹i trong cïng mét qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt m©u thuÉn vµ cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau. Thèng nhÊt t¹o tiÒn ®Ò cho ®Êu tranh. §Êu tranh ph¸ vì thÓ thèng nhÊt cò x¸c lËp thÓ thèng nhÊt míi. Thèng nhÊt lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i lµ chÝnh nã- nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®­îc c¸c sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n sù thèng nhÊt chØ lµ t¹m thêi, t­¬ng ®èi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra th­êng xuyªn, liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh còng nh­ khi chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt. Lªnin viÕt: "Sù thèng nhÊt ( phï hîp, ®ång nhÊt, t¸c dông ngang nhau) cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi tho¸ng qua cña t­¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi, còng nh­ sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi". ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn cña quy luËt m©u thuÉn M©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn, h×nh thµnh tõ nh÷ng cÊu tróc vµ thuéc tÝnh bªn trong vèn cã vµ tù th©n cña tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan. Do ®ã trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¶i biÕt ph©n tÝch tõng mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn cô thÓ ®Ó nhËn thøc ®­îc b¶n chÊt, khuynh h­íng vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn t­îng. Sù vËt kh¸c nhau th× m©u thuÉn còng kh¸c nhau, mçi sù vËt ®Òu cã nhiÒu m©u thuÉn, mçi m©u thuÉn l¹i cã ®Æc ®iÓm riªng cña nã; qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mét m©u thuÉn, ë mçi giai ®o¹n l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. Do ®ã, ph¶i biÕt ph©n tÝch cô thÓ tõng m©u thuÉn vµ t×m c¸ch gi¶i quyÕt cô thÓ cho tõng lo¹i m©u thuÉn ®ã. CÇn n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn. §ã lµ sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp diÔn ra theo quy luËt ph¸ vì c¸i cò ®Ó thiÕt lËp c¸i míi tiÕn bé h¬n. V× vËy, trong ®êi sèng x· héi, mäi hµnh vi ®Êu tranh ®­îc coi lµ ch©n chÝnh khi nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn. M©u thuÉn tån t¹i trong tÊt c¶ lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi. §Æc biÖt, trong nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã n­íc ta. ViÖc n¾m râ nguyªn nh©n còng nh­ thùc tr¹ng cña tõng lo¹i m©u thuÉn sÏ gióp ta t×m ra ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt hîp lý. Tuy nhiªn víi ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi, em chØ xin ®i s©u nghiªn cøu m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta. Vµ ®Ó hiÓu râ vÊn ®Ò, tr­íc hÕt ta ®i t×m hiÓu ®«i chót vÒ vèn ®Çu t­ vµ vai trß cña nã ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. II. Vai trß cña vèn ®Çu t­ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm vèn ®Çu t­ Vèn ®Çu t­ lµ tiÒn tÝch luü cña x· héi, cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô, lµ tiÕt kiÖm cña d©n vµ vèn huy ®éng tõ c¸c nguån kh¸c ®­îc ®­a vµo sö dông trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nh»m duy tr× tiÒm lùc s½n cã vµ t¹o tiÒm lùc míi cho nÒn s¶n suÊt x· héi. 2. TÇm quan träng cña vèn ®Çu t­ BÊt k× mét quèc gia nµo muèn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn ®Òu cÇn mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, ®ã lµ ph¶i t¹o vèn cho nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam còng n»m trong quy luËt ®ã. Ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ ch×a kho¸ cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ng­êi ta kh«ng thÓ thùc hiÖn ®Çu t­ mµ kh«ng cã vèn. Thùc tÕ ë nhiÒu n­íc cho thÊy: muèn gi÷ ®­îc møc t¨ng tr­ëng æn ®Þnh ë møc trung b×nh kho¶ng 6% - 7% n¨m cÇn ph¶i duy tr× møc ®Çu t­ tõ 15% - 20% GDP. §µi Loan, Hång K«ng, Singapore, Hµn quèc ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÇn kú trong 2-3 thËp kû gÇn ®©y, v× hä ®Òu kiªn tr× thùc hiÖn ®Çu t­ cao 30% - 40% so víi GDP. NhiÒu n­íc nÕu tû lÖ ®Çu t­ b»ng 30% GDP th× th­êng ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 7% - 8% n¨m. Cã thÓ nãi, ®Ó ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 1% th× tû lÖ ®Çu t­ ph¶i lµ 4% GDP. §èi víi n­íc ta, c¸c chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng muèn t¨ng GDP lªn gÊp 2 lÇn vµo n¨m 2000 th× sè vèn ®Çu t­ tõ 35 - 40 tû USD. Trong v¨n kiÖn §¹i héi VIII ®· chØ râ "CÇn huy ®éng mäi nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn, trong ®ã vèn trong n­íc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh, vèn n­íc ngoµi cã ý nghÜa quan träng" cô thÓ lµ: 2.1. Víi nguån vèn ®Çu t­ trong n­íc : Trong lÞch sö ph¸t triÓn, c¸c n­íc ph¸t triÓn kinh tÕ cïng dùa trªn lÝ luËn chung lµ: nÕu b¶n th©n nÒn kinh tÕ kh«ng tiÕt kiÖm néi bé th× ®ã lµ nÒn kinh tÕ "tiªu hao' ¨n dÇn vµo cña c¶i, kÕt côc sÏ ®i vµo con ®­êng bÕ t¾c cho sù ph¸t triÓn. §èi víi pham vi vi m«, cïng víi bªn ngoµi nhÊt thiÕt ph¶i cã vèn ®èi øng bªn trong míi cã thÓ triÓn khai c«ng tr×nh thuËn lîi. Thªm vµo ®ã cÇn cã vèn ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh nh­: ®iÖn, cÊp tho¸t n­íc, th«ng tin, giao th«ng vµ h¹ tÇng x· héi kh¸c. Kinh nghiÖm ë c¸c n­íc cho thÊy cÇn cã tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ th× míi cã kh¶ n¨ng trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp ho¸. ViÖt Nam ta trong thêi gian dµi cã tÝch luü ©m, ®Õn nay møc tÝch luü gép còng chØ d­íi 20%, vÉn ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn nhanh trong nh÷ng n¨m tíi. 2.2. Víi nguån vèn n­íc ngoµi: Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ rÊt quan träng, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc ®Èy nhanh nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ.Nhê ®ã mµ n­íc së t¹i cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ l¹c hËu, chñ yÕu dùa vµo n«ng nghiÖp. ViÖc tiÕp thu nµy cßn gióp n­íc së t¹i t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¹o ra nh÷ng ngµnh nghÒ míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, nhê häc tËp ®­îc kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi nªn viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ h¬n, t¹o thªm ®­îc c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn ®µo t¹o c¸n bé cã kü thuËt vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cao. Th«ng qua ®ã ng­êi lao ®éng sÏ cã nguån thu nhËp æn ®Þnh, ®êi sèng ®­îc ®¶m b¶o. 2.3. Mèi quan hÖ gi÷a vèn huy ®éng trong n­íc vµ vèn huy ®éng tõ n­íc ngoµi. §èi víi mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó tõ ®Êy tho¸t ra khái c¶nh ®ãi nghÌo th× vÊn ®Ò nan gi¶i ngay tõ ®Çu lµ thiÕu vèn gay g¾t. Tõ ®ã dÉn tíi thiÕu nhiÒu thø cÇn thiÕt kh¸c cho sù ph¸t triÓn nh­ c«ng nghÖ, cë së h¹ tÇng... Do ®ã, ®Ó cã ®­îc nh÷ng b­íc ®i ban ®Çu cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng thÓ kh«ng huy ®éng vèn tõ n­íc ngoµi. Kh«ng mét n­íc ®ang ph¸t triÓn nµo trªn con ®­êng ph¸t triÓn l¹i kh«ng tranh thñ nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më. Tuy nhiªn, ®Ó tiÕp thu vµ ph¸t huy t¸c dông cña vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc l¹i chÝnh lµ khèi l­îng vèn ®Çu t­ trong n­íc. Muèn hiÓu râ tÇm quan träng cña vèn ®Çu t­ trong n­íc ë n­íc ta chóng ta nghiªn cøu mèi t­¬ng quan gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. T­¬ng quan (1): vèn trong n­íc > vèn n­íc ngoµi: Lµ xu h­íng chóng ta mong muèn duy tr× nh»m tù chñ vÒ vèn. T­¬ng quan (1): vèn trong n­íc < vèn n­íc ngoµi: Sím muén ®Êt n­íc sÏ bÞ phô thuéc vµo vèn bªn ngoµi, bÞ bãc lét tµi nguyªn, søc lao ®éng... quèc gia sÏ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh khi cã sù cè bªn ngoµi. T­¬ng quan (3): vèn trong n­íc = vèn n­íc ngoµi: T­¬ng quan nµy rÊt Ýt x¶y ra, nÕu cã sÏ kh«ng bÒn v÷ng. Nã t¹o ra sù b×nh ®¼ng gi÷a hai bªn vÒ kinh tÕ nh­ng thùc tÕ chØ lµ sù gi¶ t¹o vµ khã duy tr×. Tãm l¹i, t­¬ng quan (1) lµ tèt nhÊt, t­¬ng quan (2), (3) t¹m chÊp nhËn ban ®Çu vµ tuyÖt ®èi tr¸nh nh÷ng tiªu cùc ph¸t sinh liªn quan. §Ó ®¹t ®­îc t­¬ng quan (1) th× cÇn ph¶i duy tr× c¸c tû lÖ (so víi GDP) nh­ sau: - Tû lÖ tÝch luü t¨ng nhanh h¬n tû lÖ tiªu dïng. - Tû lÖ tiÕt kiÖm nhanh h¬n tû lÖ ®Çu t­. - Tû lÖ ®Çu t­ kh«ng qu¸ nhanh h¬n so víi tû lÖ tÝch luü. Do ®ã, xÐt vÒ l©u dµi th× nguån vèn ®¶m b¶o cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ mét c¸ch liªn tôc, ®­a ®Êt n­íc ®Õn sù phån vinh mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ kh«ng phô thuéc, ph¶i lµ nguån vèn ®Çu t­ trong n­íc. Nh­ vËy, vèn ®Çu t­ cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt, trong nÒn kinh tÕ cßn tån t¹i nhiÒu m©u thuÉn nh­ n­íc ta hiÖn nay, viÖc nghiªn cøu m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Ó tõ ®ã ®­a ra c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt lµ v« cïng cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, do thêi gian kh«ng cho phÐp, em chØ xin ®i s©u ph©n tÝch m©u thuÉn nµy ë mét sè ®iÓm sau ®©y. PhÇn II ph©n tÝch thùc tr¹ng m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ viÖt nam I. Nhu cÇu vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 1. Môc tiªu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII sau khi ®· ph©n tÝch ®Æc ®iÓm t×nh h×nh trong n­íc vµ trªn thÕ giíi, nh÷ng thêi c¬ mµ chóng ta ph¶i chñ ®éng n¾m lÊy ®Ó v­¬n lªn ph¸t triÓn nhanh vµ v÷ng ch¾c t¹o thÕ vµ lùc míi ®· ®Ò ra môc tiªu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ giai ®o¹n 1996- 2000 nh­ sau: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n n¨m ®¹t 9-10%; ®Õn n¨m 2000, GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi gÊp ®«i n¨m 1995. - Ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng, l©m ng­ nghiÖp, g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m thuû s¶n vµ ®æi míi c¬ cÊu n«ng th«n theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp b×nh qu©n hµng n¨m lµ 4,5-5%. - Ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô, tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c, du lÞch, c¸c dÞch vô tµi chÝnh, nh©n hµng... Tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ dÞch vô b×nh qu©n n¨m ®¹t 12-13%. - T¨ng nhanh ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi. Chó träng t¨ng c¶ tÝch luü vµ ®Çu t­ trong n­íc th«ng qua ng©n s¸ch còng nh­ cña doanh nghiÖp vµ nh©n d©n. Gi¶i quyÕt tèt quan hÖ tÝch luü- tiªu dïng theo h­íng cÇn kiÖm ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, kh«ng tiªu dïng qu¸ kh¶ n¨ng nÒn kinh tÕ cho phÐp; t¨ng n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ®Ó võa c¶i thiÖn ®­îc ®êi sèng, võa cã tÝch luü ngµy cµng nhiÒu cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Huy ®éng tèi ®a mäi nguån lùc bªn trong, ®ång thêi thu hót m¹nh c¸c nguån vèn bªn ngoµi ®Ó ®­a tû lÖ ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi n¨m 2000 lªn kho¶ng 30% GDP. - §Õn n¨m 2000 tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm kho¶ng 34-35% trong GDP; n«ng l©m ng­ nghiÖp chiÕm kho¶ng 19-20%; dÞch vô chiÕm kho¶ng 45-46%. - Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu, t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn s©u, t¨ng søc c¹nh tranh vµ dÞch vô. - T¨ng kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vèn ®Çu t­ vµ c«ng nghÖ tõ bªn ngoµi. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ph¸t triÓn nh­ trªn nhÊt thiÕt ph¶i cã vèn. Nhu cÇu vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn trë nªn rÊt cÊp thiÕt. 2. Nhu cÇu vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Sau khi nh¾c l¹i c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam thêi kú 1996-2000, ®Ò tµi ®· tæng hîp nhu cÇu vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam thêi k× nµy lµ: Môc tiªu chung ®Ó ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 9-10% mét n¨m th× ph¶i cã Ýt nhÊt 41-42 tû ®« la. Trong ®ã, c¬ cÊu vèn ®Çu t­ ®­îc ph©n chia nh­ sau: + Vèn ®Çu t­ trong n­íc: 52% + Vèn ®Çu t­ ngoµi n­íc: 48% Trong phÇn vèn ®Çu t­ trong n­íc th×: + Vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc chiÕm 21%, t­¬ng ®­¬ng víi 8,6 tû ®« la. + Vèn tÝch luü tõ hé gia ®×nh vµ lîi nhuËn doanh nghiÖp: 31% (12,8 tû ®« la). Cßn phÇn vèn n­íc ngoµi 48% th× bao gåm: + §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI): 30% + §Çu t­ gi¸n tiÕp (ODA): 17% VÒ ®èi t­îng thùc hiÖn ®Çu t­ th×: + Tõ ng©n s¸ch: 21% (kho¶ng 6% GDP), trong ®ã kho¶ng 7% lµ ODA. + Tõ doanh nghiÖp nhµ n­íc: 31% (kho¶ng 9% GDP), trong ®ã cã 16% lµ tõ ODA cho vay l¹i. + Tõ c¸c hé gia ®×nh vµ doanh nghiÖp t­ nh©n trong n­íc: 17% (5% GDP). + Tõ doanh nghiÖp n­íc ngoµi: 31% (kho¶ng 8% GDP). Môc tiªu ®Çu t­ theo ®èi t­îng ®Çu t­ th× : + LÜnh vùc n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, thuû lîi: 20%. + LÜnh vùc c«ng nghiÖp 43%. + DÞch vô ( bao gåm giao th«ng, b­u ®iÖn, y tÕ.....): 37%. Víi nhu cÇu ®Ò ra nh­ vËy nh­ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ë n­íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ dÉn ®Õn m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng huy ®éng. Nhu cÇu th× nhiÒu mµ kh¶ n¨ng th× kh«ng thÓ ®¸p øng mét c¸ch ®Çy ®ñ. II. Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ 1. Huy ®éng vèn trong n­íc Nguån vèn ®Çu t­ trong n­íc ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c kªnh chñ yÕu sau ®©y: + TiÕt kiÖm cña ng©n s¸ch nhµ n­íc. + TÝch luü cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. + Nguån vèn t­ nh©n: Nguån vèn nµy bao gåm vèn cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ tiÕt kiÖm cña c¸c tÇng líp d©n c­. §Ó thÊy râ m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vèn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cßn h¹n chÕ ta ®i vµo ph©n tÝch thùc tr¹ng ®¶m b¶o vèn cña tõng bé phËn cÊu thµnh. 1.1 Thùc tr¹ng ®¶m b¶o vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc MÆc dï nguån thu ng©n s¸ch cña ViÖt Nam tõ n¨m 1992 ®Õn nay kh«ng æn ®Þnh, ®Æc biÖt cã xu h­íng ngµy cµng gi¶m vÒ tû träng so víi GDP, ®Õn n¨m 1998 chØ cßn chiÕm 19% vµ n¨m 1999 lµ 18% GDP. Tuy vËy, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· cè g¾ng t×m mäi c¸ch ®Ó ®¶m b¶o nguån chi cho ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. B»ng viÖc c¾t gi¶m c¸c kho¶n chi th­êng xuyªn, hµnh chÝnh nªn ng©n s¸ch chi cho ®Çu t­ lu«n duy tr× ë møc 5,5%