Đề tài Trọng tài kinh tế-Một hình thức giải quyết tranh chấp kinh tế

Lêi Nãi §Çu Qu¸ tr×nh ®æi míi vµ hoµ nhËp cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ®iÒu nµy ®· lµm cho ®Êt n­íc cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, nhÊt lµ sù chuyÓn biÕn cña nÒn kinh tÕ. Sù chuyÓn biÕn nµy ®· lµm cho c¸c quan hÖ kinh tÕ trë nªn sèng ®éng ®a d¹ngvµ phøc t¹p h¬n - B¶n chÊt cña c¸c quan hÖ kinh tÕ ho¹t ®éng víi môc tiªu lµ lîi nhuËn, do vËy ®èi víi c¸c doanh nghiÖp th× c¹nh tranh vµ lîi nhuËn lµ hai nh©n tè cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Doanh nghiÖp nµo c¹nh tranh cµng nhiÒu th× cã nhiÒu c¬ héi thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n vµ ng­îc l¹i Doanh nghiÖp nµo c¹nh tranh Ýt th× sÏ Ýt c¬ héi h¬n dÉn ®Õn Ýt thu ®­îc lîi nhuËn h¬n. Thùc tr¹ng cho thÊy trong n­íc c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t nhÊt lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau( gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc víi nhau , c¸c doanh nghiÖp trong n­íc víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi).Yªu cÇu ®Æt ra lµ ®Ó hoµ gi¶i tranh chÊp nµy th× c¬ quan, tæ chøc nµo cã thÈm quyÒn ®øng ra hoµ gi¶i? §èi víi n­íc ta hiÖn nay th× ph­¬ng thøc gi¶I quyÕt tranh chÊp chñ yÕu lµ gi¶i quyÕt theo con ®­êng toµ ¸n kinh tÕ –gi¶I quyÕt b»ng con ®­êng nµy sÏ lµm cho c¸c doanh nghiÖp sÏ mÊt ®I uy tÝn, bÝ mËt kinh doanh cña hä,cho nªn hä kh«ng muèn sö dông ph­¬ng thøc nµy mÆc dï hä vÉn biÕt lîi Ých cña m×nh vÉn ®ang bÞ x©m ph¹m dÉn ®Õn s©n ch¬I nµy kh«ng ®­îc ¸p dông réng r·i. §Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy th× Trung t©m träng tµI quèc tÕ ViÖt Nam ®· ®­îc thµnh lËp bªn c¹nh phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã thÈm quyÒn gi¶I quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ nÕu cã sù tho¶ thuËn cña nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n. Trªn thÕ giíi ph­¬ng thøc gi¶I quyÕt tranh chÊp nµy ®­îc ¸p dông rÊt réng r·I nh­ng ng­îc laÞ ë ViÖt Nam th× ph­¬ng thøc gi¶I quyÕt tranh chÊp nµy vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh do luËt ph¸p cña chóng ta ch­a cho trung t©m träng tµI quèc tÕ ViÖt Nam nh÷ng biÖn ph¸p cã nh÷ng biÖn ph¸p c­ìng chÕ kh¸c. TRäng tµi kinh tÕ-mét h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ PhÇn thø nhÊt Kh¸i qu¸t chung träng tµi kinh tÕ. I.Sù ra ®êi vµ ph¸t tµi triÓn cña tæ chøc träng tµI. 1.Kh¸i niÖm vÒ träng tµi kinh tÕ. Träng tµi lµ mét ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ®ã mét bªn thø ba ®éc lËp ( th«ng th­êng lµ héi ®ång ph©n xö ) sÏ xem xÐt lÝ lÏ cña hai bªn vµ sau ®ã ®­a ra quyÕt ®Þnh cã gi¸ trÞ rµng buéc ®èi víi c¶ hai bªn . Träng tµi kinh tÕ lµ tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ , c¸c tranh chÊp kinh tÕ gi÷a c«ng ty víi c¸c thµnh viªn c«ng ty, gi÷a c¸c thµnh viªn c«ng ty víi nhau, liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng , gi¶i thÓ c«ng ty , c¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu , tr¸i phiÕu. 2.Nguån gèc tranh chÊp. Lý luËn vµ thùc tiÔn ®· chøng minh r»ng, ViÖc thiÕt lËp nªn c¸c quan hÖ d©n sù,th­¬ng m¹i, kinh doanh…ph¶i xuÊt ph¸t tõ ý chÝ cña c¸c chñ thÓ tham gia. Sù thèng nhÊt ý chÝ ®ã ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua nhiÒu h×nh thøc giao kÕt, cã thÓ b»ng v¨n b¶n hoÆc b»ng miÖn. Dï ë h×nh thøc nµo, kÓ tõ thêi ®iÓm c¸c giao kÕt ®· ®­îc chÊp thuËn cã ngih· lµ c¸c bªn ®· thÎ hiÖn sù tù do ý chÝ vµ thèng nh¸t ý chÝ th× c¸c bªn ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· cam kÕt, kÓ tõ thêi diÓm ®ã sÏ ph¸t sinh quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ trong mét quan hÖ ph¸p luËt nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c bªn còng th­c hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kh¶o ®· cam kÕt. ChÝnh v× vËy ®· lµm ph¸t sinh c¸c quan hÖ ttranh chÊp. ViÖc ph¸t sinh c¸c quan hÖ tranh chÊp do nhiÒu nguyªn nh©n nh÷ng nguyªn nh©n ®ã cã thÓ do kh¸c nhau vÒ ng«n ng÷, phong tôc tËp qu¸n, vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ… Trong c¸c lo¹i tranh chÊp hiÖn nay th× tranh chÊp kinh doanh lµ mét trong nh÷ng lo¹i tranh chÊp mang nh÷ng nÐt ®Æc thï gÇn tùa víi ho¹t ®äng s¶n xuÊt kinh doanh nÕu tranh chÊp kinh doanh lµ sù bÊt ®ång, m©u thuÉn vÒ quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a c¸c chñ thÓ, lµ yÕu tè kh¸ch quan trªn th­¬ng tr­êng th× viÖc x¸c ®Þnh, gi¶i quyÕt nh÷ng tranh ch¸p ®ã lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, nh»m b¶o vÒ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ tham gia. §ã lµ nh÷ng c¸ch thøc, ph­¬ng thøc ®Ó ¸p dông gi¶i quyÕt theo c¸cquy t¾c chung, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña mäi khu vùc, cña mçi quèc gia. Khi tranh chÊp ph¸t sinh c¸c bªn ®Òu cã thÓ tiÕn hµnh lùa chän cho m×nh mét ph­¬ng thøc, mét ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt phï hîp. Tuy lu¹t ph¸p cña c¸c n­íc cã nh÷ng quy ®Þnh riªng kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy, song tùu chung l¹i hiÖn nay cã 3 h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh doanh c¬ b¶n ®ã lµ: + Gi¶i quyÕt th«ng qua th­¬ng l­îng hoµ gi¶i gi÷a c¸c bªn. +Gi¶i quyÕt th«ng qua con ®­êng toµ ¸n. +gi¶i quyÕt b»ng ph­¬ng ph¸p träng tµi. Mçi mét h×nh thøc gi¶i quyÕt cã nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng biÖt,thÓ hiÖn râ b¶n chÊt cña nã. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn hiÖn nay, xu h­íng gi¶i quyÕt b»ng träng tµi ngµy cµng ®­îc c¸c nhµ kinh doanh ¸p dông. 3.Sù ra ®êi cña träng tµi kinh tÕ ë ViÖt nam. Träng tµi kinh tÕ xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ. N¨m 1960, sau khi cuéc kh«I phôc kinh tÕ hoµn thµnh th¾ng lîi, ®· c¶I t¹o c¬ b¶n xong nÒn kinh tÕ , thñ t­íng chÝnh phñ ®· ban hµnh N§ sè 04/TTg ngµy 4/1/1960 ban hµnh kÌm theo ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ hîp ®ång kinh tÕ . M­êi ngµy sau ®ã, TTg còng ban hµnh N§ sè 20/Ttg ngµy 14/1/1960 vÒ viÖc tæ chøc ngµnh träng tµI kinh tÕ, theo nghÞ ®Þnh nµy träng tµi kinh tÕ ®­îc tæ chøc ë cÊp Trung ¦¬ng, khu, thµnh phè, tØnh vµ Bé víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ xÐt xö c¸c tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ vµ nguyªn t¾c xö lý tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ ®­îc quy ®Þnh trong N§ sè 29/ CP ngµy 23/2/1962. Héi ®ång träng tµI chØ lµ mét tæ chøc gåm c¸c thµnh viªn kiªm chøc ë c¸c ngµnh tµI chÝnh ng©n hµng, vËt gi¸ , kÕ ho¹ch vµ ho¹t ®éng theo chÕ ®é häp ®Þnh kú mçi quý mét lÇn. N¨m 1972, Héi nghÞ lÇn thø 20 Ban chÊp hµnh Trung ¦¬ng ®¶ng quyÕt ®Þnh “ xo¸ bá lèi hµnh chÝnh cung cÊp, thùc hiÖn qu¶n lý kinh doanh theo ph­¬ng thøc XHCN, kh¾c phôc qu¶n lý thñ c«ng , ph©n t¸n theo lèi s¶n xuÊt nhá , x©y dùng c¸c thuwc tæ chøc cña nÒn c«ng nghiÖp lín” Vµ tiÕp ®ã , cuèi n¨m 1973, NQ sè 22 cña chÝnh phñ ®Ò ra nhiÖm vô “ph¶I t¨ng c­êng ph¸p chÕ XHCN” . Thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh ®ã cña ban chÊp hµnh trung ­¬ng ®¶ng ,chÝnh phñ ®· ban hµnh N§ sè 54/CP ngµy 10/3/1975 vÒ chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ vµ ngµy 14/4/1975 chÝnh phñ ban hµnh N§ sè 75/CP vÒ ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña träng tµi kinh tÕ nhµ n­íc. Theo nghi ®Þnh nµy , träng tµi kinh tÕ ®­îc thµnh lËp nh­ mét c¬ quan nhµ n­íc cã chøc n¨ng qu¶n lý c«ng t¸c hîp ®ång kinh®kinh tÕ víi néi dung:gi÷ v÷ng kû luËt cña nhµ n­íc vÒ hîp ®ång kinh tÕ , gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ vµ xö lý c¸c vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ . Víi nghÞ ®dÞnh sè 24/H§BT ngµy 10/8/1981 héi ®ång träng tµI ®­îc thèng nhÊt tªn gäi lµ träng tµi kinh tÕ. Víi sù ra ®êi cña “Ph¸p lÖnh vÒ hîp ®ång kinh tÕ” th× cã nhiÒu mèi quan hÖ míi ph¸t sinh , ®ßi hái ph¶I cã nh÷ng quy ®Þnh míi ®Ó ®iÒu chØnh c¸c lo¹i quan hÖ nµy. §¸p øng yªu cÇu ®ã, Héi ®ßng nhµ n­íc ®d· ban hµnh ph¸p lÖnh vÒ träng tµi kinh tÕ , qui ®Þnh vÒ tæ chøc , ph©n cÊp thÈm quyÒn , thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ . 4. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña träng tµi kinh tÕ. Träng tµi kinh tÕ cã nh÷ng chøc n¨ng vµ nhiÖm vô sau: -Gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång kinh tÕ. -KiÓm tra , kÕt luËn vµ xö lý c¸c hîp ®ång kinh tÕ tr¸I ph¸p luËt. -Tuyªn truyÒn , h­íng dÉn thùc hiÖn ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ vµ träng tµi kinh tÕ . -Båi d­ìng nghiÖp vô c«ng t¸c hîp ®ång kinh tÕ vµ träng tµi kinh tÕ . Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña träng tµi kinh tÕ ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu th«ng qua hai h×nh thøc ho¹t ®éng chñ yÕu ®ã lµ ho¹t ®éng kiÓm tra xö lý vµ ho¹t ®éng xÐt xö. Träng tµi kinh tÕ lµ c¬ quan qu¶n lý cã chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ , nªn ho¹t ®éng cña träng tµi kinh tÕ phÇn lín tËp trung vµo viÖc kiÓm tra hoatj ®éng kinh tÕ nh»m gi¸m s¸t viÖc tu©n thñ ph¸p luËt cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trong viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ. Cßn ho¹t ®éng xÐt xö cña träng tµi kinh tÕ ®èi víi nh÷ng hµnh vi ,vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ võa rÊt Ýt , võa kÐm hiÖu lùc thi hµnh v× thiÕu tÝnh c­ìng chÕ. II.Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña träng tµi kinh tÕ . 1.ThÈm quyÒn cña träng tµi kinh tÕ. Träng tµi kinh tÕ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp sau: Tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n , gi÷a doanh nh©n víi doanh nghiÖp t­ nh©n, gi÷a doanh nghiÖp t­ nh©n víi doanh nghiÖp t­ nh©n vµ gi÷a ph¸p nh©n, doanh nghiÖp t­ nh©n víi c¸ nh©n kinh doanh. Tranh chÊp gi÷a c«ng ty víi c¸c thµnh viªn cña c«ng ty , gi÷a c¸c thµnh viªn cña c«ng ty víi nhau liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng, gi¶I thÓ c«ng ty nh­ tranh chÊp ®ßi rót vèn ra khái c«ng ty, ph©n chia l·I lç, nhËp, t¸c, gi¶I thÓ c«ng ty vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña thµnh viªn c«ng ty. Tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua ,b¸n cæ phiÕu -tr¸I phiÕu. 2.Tiªu chuÈn träng tµI viªn. Trong tµI viªn lµ ng­êi cã tr×nh ®é ®¹i häc luËt hoÆc t­¬ng ®­¬ng ®¹i häc luËt vµ cã Ýt nhÊt 8 n¨m liªn tôc lµm c«ng t¸c ph¸p luËt vµ kinh tÕ. Nh÷ng ng­êi kh«ng cã ®ñ ®iÒu kÞªn trªn hay cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®ã nh­ng l¹i ®ang m¾c bÖnh t©m thÇn hoÆc mét bÖnh kh¸c lµm mÊt kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi cña m×nh theo sù gi¸m ®Þnh cña c¸c tæ chøc y tÕ th× kh«ng ®­îc trë thµnh träng tµI viªn. 3.Thñ tôc cÊp vµ thu håi giÊy phÐp thµnh lËp träng tµi kinh tÕ. a.Thñ tôc cÊp giÊy phÐp thµnh lËp . Nh÷ng träng tµI viªn cã nguyÖn väng thµnh lËp trung t©m träng tµI ph¶I lµm hå s¬ xin phÐp Chñ tÞch UBND tØnh , thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng , n¬I dù ®Þnh ®Æt trô së cña trung t©m. ChËm nhÊt lµ 10 ngµy , kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc hå s¬ hîp lÖ , UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng göi mét bé hå s¬ xin phÐp thµnh lËp träng tµi kinh tÕ cho bé t­ ph¸p. ChËm nhÊt lµ 15 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc hå s¬, bé t­ ph¸p cã ý kiÕn tr¶ lêi b»ng v¨n b¶n cho UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW. Trong thêi h¹n 15 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc ý kiÕn tr¶ lêi cña Bé T­ Ph¸p, chñ tÞch UBND tØnh, TP trùc thuéc TW quyÕt ®Þnh cÊp hoÆc tõ chèi cÊp giÊy phÐp thµnh lËp trung t©m träng tµi. b. §×nh chØ ho¹t ®éng vµ thu håi giÊy phÐp thµnh lËp. Trung t©m träng tµI bÞ ®×nh chØ vµ thu håi cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng trong c¸c tr­êng hîp sau. Ho¹t ®éng tr¸I víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ träng tµi kinh tÕ vµ ®iÒu lÖ trung t©m. Cè ý kh«ng chÊp hµnh nghiªm chØnh chÕ ®é b¸o c¸o víi c¬ quan nhµ n­íc cã chøc n¨ng qu¶n lý c«ng t¸c träng tµI . Cè ý kh«ng chÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c nghÜa vô do ph¸p luËt quy ®Þnh ®×nh chØ ho¹t ®éng vµ thu håi giÊy phÐp thµnh lËp trung t©m träng tµi kinh tÕ ®­îc so¹n göi cho bé t­ ph¸p. 4. c¬ cÊu tæ chøc cña trung t©m träng tµI . Trung t©m träng tµI gåm cã chñ tÞch, phã Chñ tÞch vµ th­ ký trung t©m träng tµI. -Chñ tÞch trung t©m träng tµI cã quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô chÝnh sau: Qu¶n lý , ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña trung t©m vµ ®¹i diÖn cho trung t©m trong quan hÖ víi bªn ngoµI. ChØ ®Þnh träng tµI viªn gi¶I quyÕt tranh chÊp khi ®­îc yªu cÇu, quyÕt ®Þnh kÕt n¹p, khai trõ träng tµI viªn theo ®Ò nghÞ cña Ýt nhÊt 2/3 sè träng tµI viªn cña trung t©m. NhiÖm kú kh«ng qu¸ 3 n¨m. -Phã chñ tÞch trung t©m träng tµI gióp chñ tÞch trung t©m träng tµI thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc theo sù ph©n c«ng cña chñ tÞch träng tµi. NhiÖm kú kh«ng qu¸ 3 n¨m vµ cã thÓ ®­îc t¸I cö nÕu ®iÒu lÖ cña trung t©m träng tµI kh«ng cã quy ®Þnh kh¸c. -Th­ ký trung t©m träng tµI do chñ tÞch trung t©m chØ ®Þnh gióp chñ tÞch vµ c¸c phã chñ tÞch trong viÖc tiÕp nhËn ®¬n, göi giÊy tê cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n cã liªn quan, thu lÖ phÝ träng tµI, l­u tr÷, b¶o qu¶n… 5. ¦u nh­îc ®iÓm cña viÖc gi¶I quyÕt tranh chÊp kinh doanh b»ng ph­¬ng ph¸p träng tµi. a.¦u ®iÓm: Mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña nguyªn t¾c tù do kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ sù tù do lùa trän h×nh thøc vµ ph­¬ng thøc gi¶I quyÕt tranh chÊp. Song trong tÊt c¶ c¸c h×nh thøc gi¶I quyÕt tranh chÊp kinh doanh theo th«ng lÖ chung th× h×nh thøc phæ biÕn vµ réng r·I nhÊt ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ träng tµi. nguyªn nh©n chÝnh lµ viÖc gi¶I quyÕt tranh chÊp th«ng qua träng tµI cã nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt mµ c¸c h×nh thøc kh¸c kh«ng cã ®­îc. Cô thÓ lµ: -C¸c bªn tham gia tranh chÊp ®­îc ®¶m b¶o tèi ®a vÒ quyÒn tù do ®Þnh do¹t ë nhiÒu ph­¬ng diÖn nh­: Lùa chän träng tµI viªn, ®Þa ®iÓm, ph­¬ng thøc gi¶I quyÕt tranh chÊp… -H×nh thøc träng tµI th­êng nhanh gän, linh ho¹t, thñ tôc ®¬n gi¶n , tr¸nh ®­îc l·ng phÝ vÒ mÆt thêi gian, h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a sù gi¸n ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n suÊt kinh doanh. -H×nh thøc xÐt xö b»ng träng tµI lµ h×nh thøc xÐt xö kÝn nªn: + §¶m b¶o ®­îc tÝnh bÝ mËt trong kinh doanh. + B¶o vÖ uy tÝn cña c¸c bªn trªn th­¬ng tr­êng. -§¹t hiÖu qu¶ thi hµnh cao nh»m b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn tham gia tranh chÊp. -§¶m b¶o niÒm tin vÒ mÆt ph¸p lÝ cho c¸c chñ thÓ kinh doanh, tøc lµ gi¶I quyÕt tranh chÊp døt ®iÓm nh»m b¶o ®¶m tÝnh d©n chñ vµ c«ng b»ng cho c¸c bªn. Do cã nh÷ng ­u ®iÓm trªn mµ träng tµI dÇn dÇn trë thµnh con ®­êng chñ yÕu gi¶I quyÕt tranh chÊp kinh doanh, ®ãng mét vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh xÐt xö. BiÖn ph¸p träng tµI ®­îc giíi th­¬ng nh©n nãi riªng vµ giíi kinh doanh nãi chung trªn thÕ giíi rÊt ­a chuéng. b. Nh­îc ®iÓm: Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm th× ph­¬ng ph¸p träng tµI cßn tån t¹i nh÷ng nh­îc ®iÓm. Nh÷ng nh­îc ®iÓm nµy tuy kh«ng ph¶I lµ lín l¾m, nh­ng nã còng lµm cho ho¹t ®éng träng tµI gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, v­íng m¾c: -Trong ho¹t ®éng träng tµI, ch­a cã biÖn ph¸p b¶o ®¶m ®Ó thùc hiÖn ph¸n quyÕt cña träng tµI. Ph¸n quyÕt cña träng tµI lµ kÕt qu¶ cña mét sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn ®­¬ng sù ®­a vô kiÖn ra träng tµI xÐt xö. V× vËy, th«ng th­êng nã ®­îc c¸c bªn tù nguyÖn chÊp hµnh. Nh­ng trong tr­êng hîp, nÕu ph¸n quyÕt kh«ng ®­îc chÊp hµnh th× bªn th¾ng kiÖn ph¶I yªu cÇu tµo ¸n ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn ¸p dông c­ìng chÕ. Do vËy, c«ng ­íc NewYork 1985 vÒ viÖc c«ng nhËn vµ c­ìng chÕ chÊp hµnh ph¸n quyÕt träng tµI n­íc ngoµI ®· ra ®êi.Theo c«ng ­íc nµy mét khi ph¸n quyÕt träng tµI cña mét n­íc thµnh viªn theo c«ng ­íc ®­îc göi ®Õn toµ ¸n cña mét n­íc thµnh viªn kh¸c th× toµ ¸n nay ph¶i c«ng nhËn vµ c­ìng chÕ bªn ®­¬ng sù liªn quan trong vô viÖc thùc hiÖn ph¸n quyÕt ®ã. Së dÜ nh­ vËy lµ v× träng tµI phi chÝnh phñ kh«ng cã kh¶ n¨ng c­ìng chÕ c¸c bªn ®­¬ng sù trong viÖc thi hµnh c¸c yªu cÇu vµ quyÕt ®Þnh träng tµI. §©y lµ h¹n chÕ lín nhÊt cña träng tµI phi chÝnh phñ. -Thñ tôc träng tµI rÊt phiÒn phøc. ViÖc thµnh lËp mét héi ®ång träng tµI ®Ó xÐt xö ph¶I qua nhiÒu c«ng ®o¹n. Mçi c«ng ®o¹n lµ mét sù lùa chän tho¶ thuËn. ChÝnh v× vËy, qu¸ tr×nh thµnh lËp héi ®ång träng tµI hay dÉn dÕn chç bÕ t¾c khi kh«ng ®¹t ®­îc tho¶ thuËn t­¬ng øng. -Kh¶ n¨ng kiÓm tra c¸c quyÕt ®Þnh cña träng tµI rÊt h¹n chÕ. Bëi v× tæ chøc träng tµI phi chÝnh phñ kh«ng thiÕt lËp mét c¬ chÕ ®Ó t¹o sù kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c quyÕt ®Þnh cña träng tµI nh­ trong tè tông t­ ph¸p. Tè tông träng tµI chØ xÐt xö mét lÇn, ph¸n quyÕt lµ chung thÈm. Do vËy, trong mét sè tr­êng hîp cã sù kh«ng c«ng b»ng gi÷a c¸c bªn. Tãm l¹i, mÆc dï cßn tån t¹i mét sè nh­îc ®iÓm ch­a ®­îc kh¾c phôc nh­ng h×nh thøc träng tµI vÉn ®­îc c¸c nhµ kinh doanh biÕt ®Õn vµ tin dïng. Mong r»ng trong t­¬ng lai viÖc gi¶I quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh b»ng ph­¬ng ph¸p träng tµI phi chÝnh phñ ngµy cµng ®­îc sö dông nhiÒu h¬n. II. C¸c h×nh thøc träng tµi trªn thÕ giíi. +XÐt vÒ t×nh chÊt phô thuéc vµo nhµ n­íc, c¸c tæ chøc träng tµi cã hai lo¹i: *Träng tµi chÝnh phñ. *Träng tµi phi chÝnh phñ. Träng tµi chÝnh phñ lµ mét tæ chøc träng tµi do chÝnh phñ thµnh lËp, träng tµi viªn lµ ng­êi ®­îc h­ëng l­¬ng nhµ n­íc vÒ c«ng viÖc xÐt xö. Träng tµi phi chÝnh phñ lµ tæ chøc träng tµi hoÆc do b¶n th©n c¸c trän tµi viªn s¸ng lËp, hoÆc do mét tæ chøc phi chÝnh phñ(phßng th­¬ng m¹i) thµnh lËp phï hîp víi luËt träng tµi. ë ®©y, c¸c träng tµi viªn kh«ng ®­opùc h­ëng l­¬ng nhµ n­íc vÒ c«ng viÖc xÐt xö. +XÐt vÒ m« h×nh tæ chøc c¸c Trung t©m träng tµi th­¬ng m¹i vµ quèc tÕ ë ¸c«ng cô n­íc trªn thÕ giíi ®­îc tæ chøc d­íi hai h×nh thøc chñ yÕu. *C¸c trung t©m träng tµi n»m bªn c¹nh phßng th­¬ng m¹i. VÝ dô nh­: c¬ quan träng tµi hîp ®ång kinh tÕ Trung quèc do côc qu¶n lý hµnh chÝnh c«ng th­¬ng nhµ n­íc lËp ra; C¸c trung t©m träng tµi ®­îc tæ chøc d­íi d¹ng c«ng ty theo luËt c«ng ty hoÆc hiÖp héi co ®¨ng ký theo luËt cña hiÖp héi. C¸c trung t©m träng tµi ®­îc tæ chøc d­íi d¹ng c«ng ty theo luËt c«ng ty hoÆc hiÖp héi cã ®¨ng ký theo LuËt vÒ hiÖp héi. VÝ dô nh­: Trung t©m träng tµi quèc tÕ Singapore; Trung t©m träng tµi quèc tÕ Hång K«ng –HKIAC, Trung t©m träng träng tµi th­¬ng m¹i quèc tÕ óc- ACICA. Ngoµi ra ë hÇu hÕt c¸c c¶ n­íc, bªn c¹nh trung t©m träng tµi th­êng trùc ( träng tµi quy chÕ) cßn tån t¹i träng tµi vô viÖc ( träng tµi ad-häc) Träng tµi vô viÖc vµ Träng tµi quy chÕ lµ tæ chøc Träng tµi phi ChÝnh phñ. 1. Träng tµi vô viÖc: Lµ tæ chøc ®­îc thµnh lËp chØ ®Ó gi¶i quyÕt mét vô kiÖn. Xong vô kiÖn ®ã th× tæ chøc träng tµi ph¶i ®­îc gi¶i thÓ v× ®· hÕt môc ®Ých tån t¹i . Do ®ã träng tµi vô viÖc kh«ng cã c¬ quan th­êng trùc. VÝ dô: ë Thuþ §iÓn tæ chøc träng tµi theo vô viÖc ( ad-hoc) do c¸c bªn ®­¬ng sù tho¶ thuËn lËp ra. Khi x¶y ra tranh chÊp kinh tÕ, mçi bªn cã quyÒn ®Ò cö mét träng tµi viªn. Hai träng tµi viªn ®ã l¹i cã quyÒn ®Ò xuÊt mét träng tµi viªn thø ba ®Ó thiÕt lËp mét nhãm träng tµi gåm ba ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. 2. Träng tµi quy chÕ : Lµ tæ chøc träng tµi ho¹t ®éng th­êng xuyªn, trªn c¬ së mét quy chÕ ®Þnh s½n. Nã xÐt sö hÕt vô kiÖn nµy ®Õn vô kiÖn kh¸c theo quy t¾c tè tông cña nã. VÝ dô: Träng tµi th­¬ng m¹i Stonkolm ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së quy chÕ vÒ träng tµi ban hµnh n¨m 1917, vµ n¨m 1949 ®­îc x©y dùng thµnh mét c¬ quan ®éc lËp cña phßng th­¬ng m¹i Stockolm ®­îc tæ chøc l¹i thµnh mét c¬ quan träng tµi ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn cã thÓ gi¶i quyÕt c¶ tranh chÊp kinh tÕ m¹ng tÝnh chÊt quèc tÕ. §Ó ®¹t ®­îc mét tho¶ thuËn träng tµi, ng­êi ta cã thÓ ¸p dông mét sè lo¹i thñ tôc tè tông träng tµi kh¸c nhau. Träng tµi ad-hoc vµ träng tµi quy chÕ lµ hai trong sè c¸c m« h×nh tè tông ®ã. Trong giai ®o¹n chuÈn bÞ mét tho¶ thuËn träng tµi, tr­íc hÕt vµ c¬ b¶n nhÊt cÇn lùa chän xem thñ tôc träng tµi sÏ ®­îc ¸p dông lµ träng tµi ad-hoc hay träng tµi quy chÕ. - Trong nhiÒu h×nh thøc träng tµi an-hoc cã mét sè ph­¬ng thøc kh¸c nhau vµ nÕu chän h×nh thøc träng tµi an-hoc th× c¸c bªn ph¶i tiÕp tôc lùa chän mét trong sè c¸c h×nh thøc ®ã. Khi lùa chän h×nh thøc träng tµi ad-hoc, c¸c bªn tham gia träng tµi cã thÓ ho¹ch ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c riªng cña m×nh vÌ tr×nh tù thñ tôc tè tông cho phï hîp víi tranh chÊp cña hä hoÆc thay vµo ®ã, hä cã thÓ chÊp nhËn mét hÖ thèng quy ®Þnh mÉu vÒ träng tµi . §ã lµ b¶n “ Quy ®Þnh vÒ träng tµi” cña Uû ban Liªn hîp quèc vÒ LuËt th­¬ng m¹i quèc tÕ ( UNCITRAL). Tuy nhiªn, nÕu v× mét lý do g× ®ã mµ ng­êi ta chän h×nh thøc träng tµi ad-hoc , ng­êi ta sÏ tiÕt kiÖm thêi gian b»ng c¸ch ®­a mét sè quy ®Þnh s½n cã cho h×nh thøc träng tµi nµy vµo trong tho¶ thuËn vÒ h×nh thøc träng tµi ad-hoc mµ ®­îc ¸p dông riªng cho hîp ®ång ®ã. MÆc dï ®iÒu nµy ®­¬ng nhiªn sÏ lµm gi¶m hiÖu qu¶ ®èi víi tranh chÊp trªn thùc tª. Khi chän h×nh thøc träng tµi ad-hoc , trong tiÕn tr×nh tè tông, c¸c bªn tham gia tè tông chØ cã thÓ tr«ng cËy vµo quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n träng tµi còng nh­ c¸c lç lùc cña chÝnh hä. Bëi v×, quy ®Þnh träng tµi UNCITRAL ®· bao hµm toµn bé qu¸ tr×nh tè tông träng tµi tõ lóc b¾t ®Çu ®Õn kÕt thóc. V¨n phßng UNCITRAL kh«ng cã chøc n¨ng trî gióp, h­íng dÉn tiÕn tr×nh nµy. - NÕu c¸c bªn chän h×nh thøc träng tµi quy chÕ ( hay cßn gäi lµ träng tµi chÝnh thøc), hä cã thÓ lùa chän ph­¬ng thøc träng tµi chÝnh thøc “ trän gãi” hoÆc ph­¬ng thøc träng tµi chÝnh thøc tõng phÇn. + H×nh thøc träng tµi chÝnh thøc “ trän gãi” lµ h×nh thøc mµ trong ®ã tæ chøc träng tµi ®¶m nhiÖm vai trß truyÒn ®¹t mäi th«ng tin, th­ tÝn gi÷a toµ ¸n träng tµi vµ c¸c bªn ®­¬ng sù, còng nh­ c¸c bªn cã liªn quan t¹i mäi giai ®o¹n cña tiÕn tr×nh tè tông , bao gåm: viÖc trao ®æi c¸c v¨n b¶n tr×nh bµy, c¸c th«ng b¸o Ên ®Þnh phiªn häp cña Toµ ®Ó nghe c¸c bªn tr×nh bµy, hoÆc phiªn häp cña Toµ ®Ó th«ng b¸o quyÕt ®Þnh cña Tßa ®èi víi c¸c bªn. HÖ thèng nµy ®­îc nhiÒu Toµ ¸n ¸p dông. + §iÓn h×nh cho h×nh thøc träng tµi chÝnh thøc phÇn lµ quy ®Þnh cña Phßng th­¬ng m¹i quèc tÕ ( ICC). Toµ ¸n träng tµi cña ICC chØ ®Þnh Toµ ¸n träng tµi còng nh­ ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh tè tông träng tµi nÕu nh­ c¸c bªn kh«ng ®¹t ®­îc sù tho¶ thuËn vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy. Toµ còng sÏ Ên ®Þnh lÖ phÝ träng tµi còng nh­ c¸c phÝ tæn hµnh chÝnh kh¸c vµ quyÕt ®Þnh cña Toµ ®­îc xem xÐt kü l­ìng, tr­íc khi c«ng bè cho c¸c bªn. Tuy nhiªn, mÆt dï v¨n phßng cña ICC ®· nhËn ®­îc b¶n sao, sù chÊp nhËn b»ng v¨n b¶n cña c¸c bªn ®­¬ng sù ®èi víi quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n träng tµi, ph¸n quyÕt cña träng tµi còng nh­ mäi quyÕt ®Þnh kh¸c trong suÊt qu¸ tr×nh tè tông träng tµi sÏ tuú thuéc vµo sù tháa thuËn cña c¸c bªn trong viÖc thùc hiÖn ph¸n quyÕt ®ã. NÕu tho¶ thuËn nµy kh«ng ®¹t ®­îc th× sÏ phô thuéc vµo sù chØ ®¹o cña Toµ ¸n träng tµi. Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho chóng ta thÊy r»ng khi th­¬ng l­îng mét hîp ®ång quan träng, nh»m l­êng tr­íc c¸c tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh trong t­¬ng lai, ng­êi ta cã thÓ lùa chän h×nh thøc lùa chän h×nh thøc träng tµi chÝnh thøc trõ khi cã nh÷ng lý do chÝnh ®¸ng ®Ó kh«ng lùa chän h×nh thøc nµy. Së dÜ nh­ vËy lµ v× träng tµi ad-hoc ph¶i bµn luËn ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò song kÕt qu¶ bµn luËn Êy chØ ®­îc dïng vµo mét vô kiÖn mµ th«i. Trong khi ®ã träng tµi chÝnh thøc l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ­u viÖt hiÓn nhiªn, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng tho¶ thuËn cã kh¶ n¨ng ph¸t sinh trach chÊp cÇn ph¶i ®­a ra träng tµi. H×nh thøc träng tµi nµy cã thÓ gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò bÊt ngê míi n¶y sinh. C¸c quy ®Þnh träng tµi chÝnh thøc bao qu¸t toµn bé qu¸ tr×nh tètông träng tµi tõ khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh tè tông ®Õn lóc kÕt thóc kÓ c¶ trong tr­êng bªn bÞ ®¬n tá ra bÊt hîp t¸c víi träng tµi. Tãm l¹i, xuÊt ph¸t tõ sù thuËn tiÖn vµ tiÕt kiÖm chi phÝ ngµy nay trªn thÕ giíi, ng­êi ta cã khuynh h­¬ng sö dông träng tµi h¬n lµ sö dông toµ ¸n, thÝch dïng träng tµi phi ChÝnh phñ h¬n träng tµi ChÝnh phñ vµ thÝch dïng träng tµi chÝnh thøc h¬n lµ träng tµi vô viÖc . III/ Mét sè nÐt c¬ b¶n trong tè tông träng tµI kinh tÕ. 1.NhËn ®¬n. Khi gi¶I quyÕt tranh chÊp, nguyªn ®¬n ph¶I göi cho trung t©m träng tµI kinh tÕ v¨n b¶n tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn vÒ viÖc ®­a vô tranh chÊp ra gi¶I quyÕt t¹i trung t©m träng tµi kinh tÕ ®ã . Néi dung cña ®¬n yªu cÇu ph¶I ®óng theo quy t¾c tè tông cña ph¸p luËt quy ®Þnh. KÌm theo ®¬n yªu cÇu, nguyªn ®¬n ph¶I göi cho trung t©m träng tµi kinh tÕ c¸c tµI liÖu cÇn thiÕt ®Ó chøng minh cho yªu cÇu cña m×nh. Khi göi ®¬n yªu cÇu,nguyªn ®¬n ph¶I nép tiÒn t¹m øng lÖ phÝ träng tµI. LÖ phÝ träng tµI ®­îc Ên ®Þnh theo khung lÖ phÝ do bé tµI chÝnh vµ bé t­ ph¸p quy ®Þnh. LÖ phÝ träng tµI do ng­êi thua kiÖn tr¶, nÕu c¸c bªn kh«ng cã tho¶ thuËn kh¸c. Trong thêi h¹n 7 ngµy, kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc ®¬n yªu cÇu, th­ ký trung t©m träng tµi kinh tÕ ph¶I göi b¶n sao ®¬n yªu cÇu cña nguyªn ®¬n vµ danh s¸ch cña träng tµI viªn cña trung t©m träng tµi kinh tÕ cho bÞ ®¬n. Trong thêi h¹n ®· ®­îc trung t©m träng tµI kinh tÕ Ên ®Þnh, bÞ ®¬n ph¶I göi v¨n b¶n tr¶ lêi cho trung t©m vµ cho nguyªn ®¬n. V¨n b¶n tr¶ lêi cã néi dung nh­ ®¬n yªu cÇu cña nguyªn ®¬n. BÞ ®¬n cã thÓ göi kÌm theo c¸c tµI liÖu cÇn thiÕt kh¸c cho trung t©m träng tµi kinh tÕ. 2. Lùa chän träng tµI viªn. Trong tr­êng hîp vô tranh chÊp do mét héi dßng träng tµI gi¶I quyÕt th× mçi bªn trän mét träng tµI viªn, hai träng tµI viªn ®­îc c¸c bªn chän sÏ chän träng tµI viªn thø 3 lµm chñ tÞch héi ®ång träng tµi Trong thêi h¹n 10 ngµy, kÓ tõ ngµy träng tµi viªn thø 2 ®· ®­îc chän, nÕu hai träng tµi viªn ®­îc c¸c bªn chän kh«ng chän ®­îc träng tµI viªn thø 3 th× chñ tÞch trung t©m träng tµi kinh tÕ chØ ®Þnh träng tµi viªn thø 3 lµm chñ tÞch héi ®ång träng tµI . Trong tr­êng hîp c¸c bªn cã tho¶ thuËn vô tranh chÊp do mét träng tµi viªn gi¶i quyÕt nh­ng kh«ng tho¶ thuËn ®­îc viÖc chän träng tµi viªn nµo th× trong thêi h¹n 7 ngµy, kÓ tõ ngµy c¸c bªn ®­îc th«ng b¸o vÒ viÖc chän träng tµi viªn, chñ tÞch trung t©m träng tµi kinh tÕ chØ ®Þnh träng tµi viªn ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. Träng tµi viªn ph¶I kh­íc tõ hoÆc bÞ c¸c bªn yªu cÇu kh­íc tõ nÕu cã c¨n cø cho thÊy träng tµi viªn cã thÓ kh«ng v« t­ trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Trong tr­êng hîp cã träng tµi viªn kh«ng thÓ tiÕp tôc tham gia gi¶i quyÕt tranh chÊp, th× viÖc chän, chØ ®Þnh träng tµi viªn kh¸c thay thÕ ®­îc tiÕn hµnh theo h×nh thøc ®· ®­îc nªu trªn. 3. Gi¶I quyÕt vµ ph¸n quyÕt träng tµi. Träng tµi viªn nghiªn cøu hå s¬ vµ tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc cÇn thiÕt cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Theo yªu cÇu cña mét hoÆc c¸c bªn, hoÆc theo s¸ng kiÕn cña m×nh, träng tµi viªn cã thÓ nghe c¸c bªn tr×nh bµy ý kiÕn. Träng tµi viªn còng cã thÓ t×m hiÓu sù viÖc tõ nh÷ng ng­êi kh¸c víi sù cã mÆt cña c¸c bªn hoÆc sau khi ®· b¸o c¸o cho c¸c bªn biÕt. Theo yªu cÇu cña c¸c bªn träng tµi viªn cã thÓ tr­ng cÇu gi¸m ®Þnh. Khi cÇn thiÕt träng tµi viªn cã thÓ yªu cÇu c¸c bªn cung cÊp c¸c b¶n gi¶I thÝch, c¸c b»ng chøng vµ tµI liÖu kh¸c cã liªn quan. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp, tiÕng, ch÷ viÕt ph¶I sö dông b»ng tiÕng viÖt. C¸c bªn cã thÓ yªu cÇu trung t©m träng tµi kinh tÕ mêi phiªn dÞch hoÆc tù mêi phiªn dÞch, nh­ng ph¶I ®­îc trung t©m träng tµ