Đề tài Thực hiện pháp luật về khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hiện nay, việc thu hút đầu tư đang trở thành mối quan tâm hàng đầu của nhiều nước nhằm hỗ trợ và phát huy lợi thế mỗi quốc gia trong công cuộc phát triển kinh tế đất nước. Tính hấp dẫn của một quốc gia về lĩnh vực đầu tư trước hết thể hiện ở luật pháp. Đối với mọi quốc gia, Luật Đầu tư là một bằng chứng cụ thể của sự mở cửa và là cái mà tất cả nhà đầu tư quan tâm. Nhà nước với vai trò thiết kế và quản lý mọi mặt đời sống xã hội đã sử dụng pháp luật – một công cụ rất hữu hiệu để thống nhất và định hướng hoạt động đầu tư. Hoàn thiện pháp luật, tạo môi trường đầu tư có sức hút mạnh mẽ là mối quan tâm của mọi quốc gia. Tuy nhiên, pháp luật dù hoàn thiện như thế nào đi nữa mà không được thực hiện có hiệu quả thì không thể đem lại những gì tốt đẹp mà chủ thể ban hành mong muốn, không đem lại lợi ích cho xã hội, thậm chí là ngược lại. Thực hiện pháp luật là sự tiếp nối xây dựng pháp luật, là quá trình hiện thực hoá pháp luật, làm bộc lộ và phát huy những giá trị tiềm năng của pháp luật trong thực tế, là thực tiễn sinh động kiểm nghiệm chất lượng xây dựng pháp luật. Vì vậy, bên cạnh việc hoàn thiện pháp luật, Nhà nước luôn quan tâm đến vấn đề thực hiện pháp luật trong đó có thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài. Thực tiễn những năm qua cho thấy, việc thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng kể. Các biện pháp khuyến khích đầu tư về thuế đặc biệt là theo ngành và lĩnh vực đã bước đầu phát huy tốt hiệu quả định hướng đầu tư. Các chính sách ưu đãi hướng về xuất khẩu nhìn chung đã phát huy tác dụng tốt, góp phần quan trọng trong việc nâng tổng kim ngạch xuất khẩu, các dự án sản xuất kinh doanh, kim ngạch xuất khẩu tăng nhanh chóng qua các thời kỳ. Vấn đề bảo vệ môi trường cũng được các doanh nghiệp quan tâm; thủ tục đầu tư đã và đang tiếp tục được thực hiện theo hướng chuyển dần sang cơ chế một cửa, mở rộng phân cấp, uỷ quyền cấp phép đầu tư. Nhờ đó, các thủ tục hành chính, nhất là các thủ tục triển khai sau giấy phép đã được đơn giản hơn, nhiều vướng mắc của doanh nghiệp đã được phát hiện và xử lý kịp thời, môi trường đầu tư và kinh doanh được cải thiện từng bước. Nhìn chung, các cơ quan quản lý đầu tư đã thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước đối với đầu tư. Trong chỉ đạo và điều hành đã kịp thời ban hành các chính sách thích hợp theo quy định chung, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của các doanh nghiệp trong quá trình hoạt động. So với các năm đầu tiên thi hành Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, các cơ quan quản lý, cấp phép địa phương đến nay đã có những bước tiến đáng kể trong hoàn thiện và nâng cao năng lực quản lý nhà nước của mình. Công tác quản lý đầu tư đã dần đi vào nề nếp. Tuy nhiên, thực trạng thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng cho thấy những tồn tại cần được khắc phục như: Các văn bản pháp luật về khuyến khích đầu tư quá phức tạp, kém chất lượng, gây khó khăn trong việc thực hiện cho cả cơ quan nhà nước và các nhà đầu tư; một số chính sách thuế, tài chính và ưu đãi đầu tư không phát huy tác dụng trên thực tế; cơ cấu đầu tư còn bất hợp lý; pháp luật đầu tư quy định nhiều biện pháp ưu đãi đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ nguồn nhưng trên thực tế, việc thu hút đầu tư vào các lĩnh vực này còn nhiều hạn chế, các biện pháp khuyến khích đầu tư chưa thực sự phát huy vai trò định hướng thu hút đầu tư; trong một số trường hợp, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền can thiệp sâu vào quyền tự do quyết định đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài; việc bảo đảm quyền và lợi ích của nhà đầu tư nước ngoài được quy định trong giấy phép đầu tư trong trường hợp thay đổi pháp luật được thực hiện chưa nhất quán. Vì vậy, để thực hiện chủ trương mà Đại hội toàn quốc lần thứ X của Đảng đã đề ra là: “Đổi mới chính sách và cải thiện môi trường đầu tư, xoá bỏ các hình thức phân biệt đối xử trong tiếp cận các cơ hội đầu tư để khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn từ các thành phần kinh tế trong nước và thu hút vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp từ nước ngoài”. . Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính trị Quốc gia, tr. 238. , việc đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp nhằm thực hiện một cách có hiệu quả pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt nam hiện nay là hết sức cần thiết và mang tính thời sự. Đây là lý do thúc đẩy chúng tôi nghiên cứu đề tài: Thực hiện pháp luật về khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài: Pháp luật và thực thi pháp luật về khuyến khích đầu tư là một vấn đề khá mới mẻ đối với Việt Nam, chỉ với hơn 20 năm đi vào cuộc sống, còn đang ở trong giai đoạn thử nghiệm để hoàn chỉnh dần. Kinh nghiệm lập pháp cũng như thực thi pháp luật trong lĩnh vực này còn nhiều hạn chế nên đang được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề pháp luật và thực thi pháp luật về khuyến khích đầu tư như : Nghiên cứu thực nghiệm ưu đãi đầu tư về thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp tư nhân hiện nay của Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh năm 2004. Kết quả chủ yếu của công trình này là những đánh giá về việc thực hiện các ưu đãi đầu tư về thuế thu nhập doanh nghiệp trong các doanh nghiệp tư nhân. Dựa trên kết quả nghiên cứu của công trình, chúng ta có được những luận cứ khoa học cho việc thực hiện ưu đãi đầu tư về thuế thu nhập doanh nghiệp – một trong các nội dung của biện pháp đầu tư về thuế. Như vậy, công trình này không những chưa đưa ra những đánh giá toàn diện về việc thực hiện biện pháp ưu đãi đàu tư về thuế mà còn chưa nghiên cứu việc thực hiện các biện pháp ưu đãi đầu tư khác. Chuyên đề tổng kết các ưu đãi đầu tư vào khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao của Lê Tuyển Cử và Nguyễn Thị Thanh Hà năm 2004. Mặc dù, công trình đã nghiên cứu khá toàn diện về việc thực hiện các ưu đãi đầu tư nhưng lại chỉ giới hạn trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao trong khi đó pháp luật ưu đãi đầu tư không chỉ được thực hiện trong các các khu vực này mà được thực hiện ở không gian rất rộng. Tổng kết 17 năm thực hiện Luật đầu tư nước ngoài của Bộ kế hoạch và đầu tư năm 2005. Có thể thấy, đây là công trình nghiên cứu khá công phu, tương đối sâu sắc về thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam. Tuy nhiên, cơ sở pháp luật của những đánh giá trong công trình này lại là các văn bản pháp luật đã được ban hành ở thời điểm trước đây( Trước khi có Luật Đầu tư năm 2005). Những kiến giải của công trình mới chỉ nhằm phục vụ cho việc ban hành Luật đầu tư năm 2005. Luật đầu tư năm 2005 ra đời đã khắc phục hàng loạt những bất cập của các văn bản trước đó. Vì vậy, cần phải có sự nghiên cứu,đánh giá về mức độ hiện thực hoá các quy định của pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài hiện hành và hiệu quả của nó trong đời sống thực tiễn, làm cơ sở cho việc đưa ra các giải pháp tiếp tục thực hiện. Tổng kết 9 năm thực hiện Luật khuyến khích đầu tư trong nước của Bộ kế hoạch và đầu tư năm 2005. Công trình đã đi sâu nghiên cứu và đánh giá những thành tựu và yếu kém trong thực hiện pháp luật đầu tư. Kết quả nghiên cứu của công trình đã đưa ra cái nhìn tổng quan về các yếu tố tạo nên hiệu quả thực hiện pháp luật nhưng lại chỉ đánh giá hiệu quả thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư ở trong nước và trên cơ sở Luật Khuyến khích đầu tư trong nước. Báo cáo của Chuyên gia Quốc tế và Chuyên gia Việt Nam về hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư tháng 07 năm 2006. Công trình đã tổng hợp các ý kiến của các chuyên gia trong nước và quốc tế về hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư. Tuy nhiên, những ý kiến này chỉ dừng lại ở việc nêu ra những nội dung của Luật đầu tư cần chủ yếu cho việc ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành Luật đầu tư mà thôi. Công trình chưa quan tâm sâu sắc đến việc đưa ra các giải pháp để hiện thực hoá các quy định đó. Đánh giá 6 tháng thi hành Luật đầu tư của Viện Quản lý kinh tế Trung ương năm 2007. Công trình này đã đánh giá khá toàn diện về thực hiện luật đầu tư nhưng chỉ mới đánh giá ở một giai đoạn rất ngắn(6 tháng) và ở thời điểm mà Luật đầu tư mới vừa có hiệu lực, bắt đầu đưa vào thực hiện – một giai đoạn có nhiều khó khăn khách quan, ảnh hưởng không nhỏ tới thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài. Một năm thi hành Luật doanh nghiệp và Luật đầu tư: Mặt được, chưa được và việc cần làm, Tạp chí Quản lý kinh tế, số 15/2007; Thực hiện Luật đầu tư và Luật doanh nghiệp: Nhìn từ góc độ cải cách thể chế, Tạp chí Quản lý kinh tế, số 19/2008 của Thạc sỹ. Nguyễn Đình Cung. Tác giả đã đánh giá những mặt được, chưa được của công tác thực hiện pháp luật đầu tư nói chung, từ đó đánh giá những bất cập nhìn từ góc độ thể chế. Tuy nhiên, công trình này mới chỉ tập trung đánh giá những hạn chế nhìn từ góc độ thể chế chưa đi vào các yếu tố bộ máy, trình đọ dân trí...Mặt khác, Công trình cũng chỉ mới đánh giá việc thực hiện pháp luật trong một thời gian rất ngắn và chưa đi sâu vào đầu tư trực tiếp nước ngoài trong khi đó, thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài cần phải được đánh giá một cách sâu sắc và toàn diện. Luật đầu tư năm 2005 - Một số vấn đề bất cập của Thạc sỹ. Đoàn Trung Kiên, Tạp chí Luật học số 5/2008. Công trình đã chỉ ra những bất cập của Luật đầu tư năm 2005, một trong những khó khăn của việc thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam. Tuy nhiên, hiệu quả thực hiện pháp luật không chỉ phụ thuộc vào thực trạng pháp luật mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Như vậy, các công trình nghiên cứu nêu trên đã tiếp cận vấn đề thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở những phạm vi và mức độ khác nhau, cho đến nay chưa có một công trình nào đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống, đồng bộ, gắn với việc khảo sát thực tiễn, nhất là sau khi có Luật đầu tư năm 2005. 3. Mục tiêu nghiên cứu đề tài: Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam trong thời gian qua, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm giải quyết những vấn đề bức xúc mà thực tiễn đặt ra, đảm bảo thực hiện một cách có hiệu quả pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam. Để đạt được mục tiêu trên, đề tài có nhiệm vụ sau: - Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trùc tiÕp n­íc ngoµi . - Phân tích, đánh giá khách quan, khoa học về thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trùc tiÕp n­íc ngoµi ở nước ta thời gian qua; khái quát thành tựu, kết quả đạt được cũng như chỉ ra những yếu kém, tồn tại và nguyên nhân. -Khái quát những quan điểm, định hướng cơ bản của Đảng, Nhà nước về thực thi pháp luật khuyến khích đầu tư trùc tiÕp n­íc ngoµi; đồng thời đề xuất những giải pháp cụ thể, có tính khả thi nhằm thùc thi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ph¸p luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập kinh tế quốc tế ë ViÖt Nam. 4. Nội dung của đề tài Đề tài nghiên cứu những vấn đề liên quan đến việc thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam hiện nay, gồm các nội dung sau: 1. Những vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài. 2. Thực trạng thực hiện pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam 3. Định hướng và những giải pháp đảm bảo thực hiện hiệu quả pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam 5. Phương pháp nghiên cứu: - Đề tài vận dụng lý luận và phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước để phân tích, đánh giá và giải quyết các vấn đề. - Ngoài ra đề tài còn sử dụng các phương pháp thống kê, tổng hợp, phương pháp chuyên gia, tổng kết thực tiễn và một số sơ đồ minh hoạ các số liệu cụ thể. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài : - Kết quả nghiên cứu đề tài góp phần bổ sung luận cứ khoa học cho chiến lược phát triển hệ thống pháp luật Việt Nam trong những năm tới; trực tiếp phục vụ việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật đầu tư. - Sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc thực hiện pháp luật về đầu tư trước mắt cũng như trong tương lai. - Sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ nghiên cứu, giảng dạy, học tập liên quan tới xây dựng chính sách và pháp luật kinh tế. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT KHUYẾN KHÍCH ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀ KINH NGHIỆM THU HÚT ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI Ở MỘT SỐ NƯỚC 1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN 1.1.1.Khái niệm pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài. Với những cách tiếp cận khác nhau, có nhiều định nghĩa khác nhau về đầu tư. Tuy nhiên, định nghĩa về đầu tư được thừa nhận về mặt pháp lý ở Việt nam là định nghĩa trong Điều 3 của Luật đầu tư năm 2005. Theo luật này, “Đầu tư là việc nhà đầu tư bỏ vốn bằng các loại tài sản hữu hình hoặc vô hình để hình thành tài sản tiến hành các hoạt động đầu tư theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan.” Có nhiều cách phân loại đầu tư nhưng dựa vào tính chất đầu tư, người ta có thể chia đầu tư thành đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp. Trong đó, đầu tư trực tiếp là hình thức đầu tư do nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư và tham gia quản lý hoạt động đầu tư. Với hình thức đầu tư này, các nhà đầu tư thường kiểm soát hoạt động và chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có vốn đầu tư của mình. Đầu tư trực tiếp mang theo sự đồng bộ về nguồn lực của đối tác kinh doanh( vốn, kỹ thuật, bí quyết kinh doanh, khả năng cung ứng vốn và năng lực maketing) nên tạo ra nhiều nghành nghề mới và thúc đẩy sự phát triển của tất cả các ngành trong nền kinh tế quốc dân. Nếu dựa vào nguồn gốc đầu tư, chúng ta có thể chia đầu tư thành hai loại : Đầu tư trong nước và đầu tư ngoài nước. Theo định nghiã tại Điều 3 Luật đầu tư 2005 của Việt Nam : “Đầu tư nước ngoài là việc nhà đầu tư nước ngoài đưa vào Việt Nam vốn bằng tiền và các tài sản hợp pháp khác để tiến hành hoạt động đầu tư ”. Như vậy, có thể hiểu đầu tư trực tiếp nước ngoài(FDI = Foreign Direct Investment) là việc nhà đầu tư nước ngoài đưa vào Việt Nam vốn bằng tiền và các tài sản hợp pháp khác để tiến hành hoạt động đầu tư và tham gia quản lý hoạt động đầu tư. Các nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tư kinh doanh tại Việt Nam dưới các hình thức: 100% vốn của nhà đầu tư nước ngoài; liên doanh; hợp đồng BCC, BTO và BT ; đầu tư phát triển kinh doanh; mua cổ phần hoặc góp vốn để tham gia quản lý hoạt động đầu tư; sáp nhập và mua lại doanh nghiệp… Ở Việt Nam hiện nay, vấn đề tăng nhanh vốn đầu tư và tăng liên tục tốc độ tăng trưởng kinh tế là một vấn đề sống còn của dân tộc. Khuyến khích đầu tư trong nước đồng thời thu hút vốn đầu tư nước ngoài như hai dòng chảy vào một con kênh, tạo nguồn lực cho đất nước trong hiện tại và những năm sắp tới. Về lâu dài thì nguồn lực bên trong sẽ tăng dần và trở thành chủ đạo. Nhưng trước mắt, trong khi nguồn lực bên trong còn có hạn, hơn nữa lại chưa tạo ra được môi trường đầu tư để huy động tối đa nguồn lực đó, thì nguồn lực bên ngoài lại chiếm tỷ lệ lớn và đáp ứng được những dự án đầu tư quan trọng nhất. Vì vậy, Việt Nam cũng như hầu hết các nước trên thế giới đều xây dựng một chính sách khuyến khích đầu tư nước ngoài hấp dẫn theo xu hướng xoá bỏ dần những rào cản bất lợi trong việc dịch chuyển vốn đầu tư. Khuyến khích đầu tư là hệ thống các chính sách, biện pháp ưu đãi đầu tư của Nhà nước nhằm thu hút vốn đầu tư của các nhà đầu tư trong và ngoài nước hoặc định hướng đầu tư theo những mục tiêu phát triển nhất định. Khi nền kinh tế xã hội ngày càng phát triển, các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực khuyến khích đầu tư dưới nhiều hình thức phong phú, đa dạng với nội dung ngày càng trở nên phức tạp. Để đảm bảo cho hoạt động đầu tư và hệ thống các biện pháp, chính sách khuyến khích đầu tư phát triển theo định hướng của Nhà nước, đảm bảo quyền lợi và sự bình đẳng trong quá trình đầu tư, các biện pháp khuyến khích đầu tư không thể tồn tại dưới dạng các quan hệ xã hội bình thường mà cần phải có sự điều chỉnh của Pháp luật. Dưới sự tác động của các quy phạm pháp luật, Nhà nước quản lý và hướng các hoạt động đầu tư và ưu đãi đầu tư theo định hướng của mình. Do đó, pháp luật khuyến khích đầu tư trong đó có đầu tư trực tiếp nước ngoài ra đời. Pháp luật khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài là hệ thống những quy phạm pháp luật, tạo những điều kiện thuận lợi nhất mà mỗi quốc gia có thể dành cho nhà đầu tư nước ngoài nhằm thu hút vốn đầu tư và trên cơ sở đó tạo ra lợi thế so sánh với các nước khác. Chính phủ các nước đã sử dụng nhiều biện pháp khuyến khích đầu tư trong các quy định pháp luật. Ở Việt Nam, để thúc đẩy đầu tư trong phạm vi toàn bộ nền kinh tế và hướng đầu tư vào một số địa bàn, lĩnh vực ưu tiên phát triển, các biện pháp khuyến khích đầu tư trong đó có đầu tư trực tiếp nước ngoài được quy định ở nhiều văn bản pháp lý từ Hiến pháp đến các đạo luật và các văn bản dưới luật, thể hiện tập trung nhất là trong Luật Đầu tư, Luật đất đai, Luật xây dựng, các Luật Thuế và các văn bản hướng dẫn thi hành. Nhìn chung các biện pháp khuyÕn khÝch đầu tư được quy định trong ph¸p luËt bao gồm các c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i ®Çu t­ vµ các biÖn ph¸p hç trî ®Çu t­. Trong đó, các biện pháp ưu đãi đầu tư gồm ưu đãi về thuế và ưu đãi khác về tài chính. Mục tiêu chính của các ưu đãi thuế là nhằm giảm bớt gánh nặng về thuế thực sự và nâng cao tỷ lệ thu hồi vốn đối với đầu tư mà đáng kể là quy định miễn một phần hoặc toàn bộ Thuế thu nhập doanh nghiệp thông thường. Các ưu đãi về thuế khác là việc miễn thuế nhập khẩu, hoàn thuế nhập khẩu, khấu hao nhanh, các khoản khấu trừ cụ thể, giảm thuế đối với đầu tư và tái đầu tư và các khoản khấu trừ đối với đóng góp an ninh xã hội. Các ưu đãi khác về tài chính bao gồm việc cung cấp vốn cho các công ty để tài trợ cho các dự án đầu tư mới hoặc thanh toán vốn và các chi phí hoạt động, chuyển lỗ trong kinh doanh, khấu hao tài sản, ưu đãi về sử dụng đất…Hộ trợ đầu tư là những biện pháp tích cực chủ động về phía nhà nước nhằm giúp đỡ các nhà đầu tư, các doanh nghiệp. Các biện pháp này thường được áp dụng trong trường hợp xảy ra những khó khăn, những bất lợi, những rủi ro đối với nhà đầu tư trong những dự án, những lĩnh vực, những địa bàn mà Chính phủ khuyến khích đầu tư. Các biện pháp này bao gồm cơ sở hạ tầng được bao cấp, các dịch vụ được bao cấp, hỗ trợ về thủ tục hành chính, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, hỗ trợ đào tạo, hỗ trợ thông tin… Pháp luật về khuyến khích đầu tư của các nước OECD nói chung không phân biệt giữa đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước trong việc thiết kế và thực hiện các ưu đãi đầu tư. Tuy nhiên, các nước đang phát triển thường phân biệt có lợi hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài, một phần là do định hướng thực tiễn đầu tư, muốn thu hút đầu tư nước ngoài được nhiều hơn do sự thiếu vốn để công nghiệp hóa và một phần là do chi phí tài chính phải trả nếu giành cho tất cả các nhà đầu tư. Trong khi pháp luật về ưu đãi đầu tư có thể hợp lý đối với một nước cụ thể thì cuộc cạnh tranh thu hút FDI đã dẫn đến pháp luật về ưu đãi đầu tư nói chung là tương tự giữa các nước. Kết quả là một số lợi ích của đầu tư đang được chuyển từ lợi ích của nhà nước chủ nhà sang các công ty đa quốc gia dưới hình thức các nhân nhượng về thuế và các khoản bao cấp, và điều này làm giảm nguồn lợi đối với nhà nước chủ nhà. 1.1.2. Khái niệm chung về thực hiện pháp luật Nhà nước và pháp luật là hai hiện tượng song sinh. Nhà nước ban hành pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội nhằm bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị, đồng thời duy trì trật tự xã hội. Pháp luật với các đặc trưng của nó, trở thành công cụ hữu hiệu nhất để nhà nước quản lý xã hội. Tuy nhiên, pháp luật chỉ thực sự có giá trị khi nó được thực hiện trong đời sống thực tiễn. Vấn đề thực hiện pháp luật luôn được các nhà nước quan tâm cả trên phương diện nghiên cứu lý luận và phương diện tổ chức thực tiễn. Trên phương diện lý luận, thực hiện pháp luật là nội dung trọng tâm của khoa học pháp lý. Vấn đề là ở chỗ những quy phạm pháp luật được nhà nước ban hành để điều chỉnh các quan hệ xã hội, xác lập trật tự xã hội, cho dù có sức mạnh cưỡng chế, thậm chí bằng cả những chế tài tàn khốc cũng không thể tự mình đi vào cuộc sống. Pháp luật được ban hành nếu chỉ “đọng” lại trên các văn bản thì chỉ là pháp luật ở trạng thái “tĩnh”, vấn đề quan trọng là pháp luật phải trở thành chế độ pháp chế, được thể hiện thông qua hoạt động của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và công dân; trở thành phương thức quản lý xã hội, quản lý nhà nước,cơ sở cho sự tự quản xã hội, cho tổ chức đời sống cộng đồng. Thực hiện pháp luật là một hiện tượng mang tính lịch sử, thể hiện ra là một quá trình hết sức phức tạp nhằm thực hiện hóa các giá trị của pháp luật. Và cũng vì thế, trước đây cũng như hiện nay trong khoa học pháp lý khái niệm thực hiện pháp luật vẫn còn tồn tại nhiều quan điểm, nhận thức và cách thức giải thích khác nhau, đáng chú ý là các quan niệm sau: - Có quan điểm cho rằng “ Thực hiện pháp luật là hành vi hành động hoặc không hành động của con người phù hợp với những quy định của pháp luật. Nói khác đi, tất cả những hoạt động nào của con người, của các tổ chức mà thực hiện phù hợp với quy định của pháp luật thì đều được coi là biểu hiện của việc thực hiện thực tế các quy phạm pháp luật” Trường Đại học Luật Hà Nội (2004),Giáo trình lý luận chung về Nhà nước và pháp luật, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội - Quan điểm thứ hai cho rằng “ Thực hiện pháp luật là hiện tượng, quá trình có mục đích làm cho những quy định của pháp luật trở thành hoạt động thực tế của các chủ thể pháp luật” Đại học quốc gia Hà Nội, Khoa Luật(2007), Giáo trình lý luận chung về Nhà nước và pháp luật, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Tr.396 . - Lại có quan điểm coi “ Thực hiện pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật trở thành hiện thực trong cuộc sống, tạo ra cơ sở pháp lý cho hoạt động thực tế của các chủ thể pháp luật” Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Viện Nhà nước và pháp luật(2004), Giáo trình lý luận chung về Nhà nước và pháp luật, Nxb Lý luận chính trị, Tr 162 . Các quan niệm trên đều tương đối đồng nhất về nội dung, đó là: Khẳng định thực hiện pháp luật là hoạt động có mục đích nhằm là cho các quy định của pháp luật trở thành hiện thực trong cuộc sống. Sự khác nhau trong các quan niệm là không cơ bản, chỉ ở chỗ coi thực hiện pháp luật là một quá trình hay là một hiện tượng xã hội, song đều hướng đến mục đích chung là hành vi hợp pháp của đối tượng thực hiện pháp luật. Đảng và Nhà nước ta đặc biệt coi trọng việc tăng cường pháp chế, coi trọng việc thực hiện pháp luật, củng cố trật tự pháp luật và kỷ cương nhà nước. Những quan điểm tư tưởng trên về thực hiện pháp luật đã được Hiến pháp- luật cơ bản của Nhà nước nghi nhận như một nguyên tắc cơ bản trong tổ chức nhà nước, tổ chức xã hội. Điều 12 của Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2001) quy định: “ Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân và mọi công dân phải nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp, pháp luật. Mọi hành động xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể và của công dân đều bị xử lý theo pháp luật” Từ việc nghiên cứu những quan điểm trên có thể rút ra khái niệm về thực hiện pháp luật như sau: Thực hiện pháp luật là toàn bộ quá trình được diễn ra theo một cơ chế chặt chẽ, trong đó các cá nhân, tổ chức thực hiện các hành vi phù hợp với ý chí của nhà nước được thể hiện trong pháp luật về từng lĩnh vực cụ thể mà cá nhân, tổ chức đó chịu tác động điều chỉnh. Dưới góc độ pháp lý thì thực hiện pháp luật là hành vi hợp pháp. Hành vi đó không trái, không vượt quá phạm vi quy định của pháp luật, phù hợp với quy định của pháp luật và có lợi cho xã hội, cho nhà nước, cho cá nhân. Tuy nhiên, đó chỉ là cách nhìn nhận chung, chưa cụ thể. Pháp luật gồm rất nhiều các quy phạm khác nhau về nội dung, về cách thức, phương pháp điều chỉnh. Vì thế, với mỗi loại quy phạm đòi hỏi phải có cách thức thực hiện phù hợp; có thể đó là các xử sự chủ động (hành động) nhằm đạt được mục đích luật định, như sử dụng quyền hay làm nghĩa vụ pháp lý; có thể là cách xử sự thụ động (không hành động), là kiềm chế không làm những điều mà pháp luật cấm. Vì vậy, hành vi hợp pháp rất đa dạng, được thực hiện tùy thuộc vào ý chí mỗi cá nhân, vào ý chí của nhà nước. Hành vi hợp pháp có thể được thực hiện trên cơ sở nhận thức sâu sắc của chủ thể về sự cần thiết phải xử sự theo pháp luật, và do vậy nó là hành vi tự giác, tích cực. Cũng có thể hành vi hợp pháp được thực hiện thụ động, do ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau, trong khi chủ thể thực hiện pháp luật chưa hoặc không nhận thức được đầy đủ tại sao phải làm như vậy. Cũng có thể có những