Đề tài Tác động của một số yếu tố vào hoạt động xuất khẩu

Lời mở đầu Hiện nay xu hướng toàn cầu hoá, khu vực hoá đang diễn ra mạnh mẽ vì vậy hoạt động ngoại thương chiếm vị trí quan trọng và có tính quyết định đến toàn bộ quá trình phát triển kinh tế xã hội và quá trình hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Nhưng bản thân hoạt động ngoại thương ở nước ta hiện nay còn chứa đựng nhiều những bất cập như tình trạng xuất khẩu bừa bãi thiếu định hướng, gian lận thương mại, trốn thuế..... Vì vậy để nâng cao hiệu qủa của hoạt động ngoại thương góp phần phát triển kinh tế thì cần phải có vai trò quản lý của nhà nước. Vai trò quản lý của nhà nước ở đây phải mang tính định hướng và khuyến khích hoạt động ngoại thương. Trong qúa trình thực hiện vai trò đó ở nhiều lúc, nhiều nơi nhà nước chưa thực sự thực hiện được vai trò định hướng và khuyến khích cho hoạt động ngoại thương tức là hoạt động quản lý của nhà nước đối với hoạt động ngoại thương còn chứa đựng nhiều bất cập vì vậy em xin chọn đề tài này, nhưng do hạn chế về kiến thức và do phạm vi của đề tài em chỉ xin đề cập đến vai trò quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất khẩu. Phần I Vai trò của hoạt động xuất khẩu trong phát triển kinh tế 1. Đóng góp của Xuất khẩu vào tăng trưởng kinh tế : Từ khi Đảng và Nhà nước ta chủ trương mở cửa nền kinh tế thì nền kinh tế nước ta đã có những bước phát triển đáng kể đặc biệt trên thị trường xuất khẩu. Kim ngạch xuất khẩu, nhập khẩu của nước ta đã tăng trưởng vượt bậc, năm 1990 kim ngạch xuất khẩu đạt 2300 triệu USD và thời kỳ 1991 - 1995 tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu bình quân hàng năm đạt 28%/ năm, năm 1996 tăng 31,1% so với năm 1995, năm 1997 tăng 22,7% so với năm 1996, năm 1998 do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính khu vực và trên thế giới nên chỉ tăng 2,4% so với năm 1997. Vì vậy mà GDP do hoạt động xuất khẩu tạo ra cho nền kinh tế không ngừng tăng lên cụ thể là : Năm GDP theo giá hiện hành 1990 5460 ( tỷ đồng ) 1991 9742 1992 15281 1993 17549 1994 25072 1995 37491 1996 43125 1997 48914 1998 4559 Do đó mà mức đóng góp của hoạt động xuất khẩu vào tăng trưởng của GDP tương ứng là Năm Tính theo giá cố định năm1989 Năm Tính theo giá cố định năm 1994 1990 5,3% 1994 9,0%11,8% 1991 4,8% 1995 9,7% 1992 6,1% 1996 6,9% 1993 6,0% 1997 4,4% 1994 9,0% 1998 2. Đóng góp của hoạt động xuất khẩu vào nâng cao chất lượng sản phẩm : Trong quá trình hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực, hàng hoá các nước phải chịu sự cạnh tranh khốc liệt với hàng hoá các nước khác và gặp phải sự cản trở quyết liệt của các hàng rào thuế quan và phi thuế quan của các nước đặt ra vì vậy để tồn tại, đứng vững và phát triển được thì các nước phải không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành sản phẩm... để tạo sức cạnh tranh mạnh mẽ cho hàng hoá nước mình nhằm đứng vững, phát triển trên thị trường và chống trả được sự cạnh tranh quyết liệt của hàng hoá các nước khác. Riêng đối với Việt Nam để hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực thì với điều kiện là một nước đi sau và có trình độ công nghệ và năng lực công nghệ thấp kém nếu chất lượng sản phẩm sản xuất ra còn chưa cao, giá thành sản phẩm cao nên sức cạnh tranh của hàng hoá còn rất thấp so với hàng hoá của các nước khác trên thế giới, vì vậy để thực hiện thành công quá trình hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực thì nước ta phải không ngừng nâng cao chất lượng hàng hoá, hạ giá thành sản phẩm... tạo sức cạnh tranh cho hàng hoá trong nước, đặc biệt là khi nước ta tham gia AFTA, APEC, WTO thì hàng hoá của nước ta càng phải chịu áp lực cạnh tranh rất lớn trên thị trường thế giới và khu vực cũng như thị trường trong nước vì vậy nâng cao chất lượng hàng hoá, hạ giá thành sản phẩm tạo sức cạnh tranh mạnh mẽ cho hàng hoá của nước ta là yêu cầu mang tính tất yếu khi tham gia hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực. Vậy thông sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường xuất khẩu tức là thông qua tiến hành hội nhập kinh tế mà chất lượng sản phẩm hàng hoá trên toàn thế giới nói chung và của nước ta nói riêng ngày một được nâng cao. 3. Đóng góp của hoạt động xuất khẩu vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang nền kinh tế hướng ngoại : Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là do tác động của rất nhiều yếu tố như tiến bộ khoa học kỹ thuật, tốc độ phát triển kinh tế. Trong đó hoạt động xuất khẩu là một yếu tố tác động đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thật vậy kể từ khi Đảng và Nhà nước ta phát triển nền kinh tế dựa trên mô hình hướng về xuất khâủ kếp hợp song song với mô hình thay thế nhập khẩu đã và đang làm cho cơ cấu kinh tế của nước ta chuyển dịch tích cực và nó làm cho cơ cấu kinh tế của nước chuyển dịch phù hợp với xu hướng phát triển của kinh tế thế giới và khu vực. Sự tác động của xuất khẩu đối với sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế có thể được nhìn nhận theo các hướng sau - Xuất khẩu những sản phẩm của nước ta cho nước ngoài - Xuất phát từ nhu cầu của thị trường thế giới để tổ chức sản xuất và xuất khẩu những mặt hàng mà các nước khác cần, điều đó có tác động tích cực đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sản xuất phát triển. - Xuất khẩu tạo điều kiện cho các ngành có điều kiện phát triển thuận lợi. - Xuất khẩu tạo ra khả năng mở rộng thị trường tiêu thụ, cung cấp đầu vào cho sản xuất, khai thác tối đa sản xuất trong nước. - Xuất khẩu tạo ra những tiền đề kinh tế kỹ thuật nhằm đổi mới thường xuyên năng lực sản xuất trong nước.Nói cách khác xuất là cơ sở tạo thêm vốn và kỹ thuật, công nghệ tiên tiến từ thế giới bên ngoài vào Việt Nam nhằm hiện đại hoá nền kinh tế nước ta. - Thông qua xuất khẩu, hàng hoá của Việt Nam sẽ tham gia vào cuộc cạnh tranh trên thị trường thế giới về giá cả, chất lượng. Cuộc cạnh tranh đòi hỏi phải tổ chức lại sản xuất cho phù hợp với nhu cầu thị trường. - Xuất khẩu còn đòi hỏi các doanh nghiệp hoàn thiện và đổi mới công tác quản lý sản xuất, kinh doanh nâng cao chất lượng hạ giá thành. 4. Đóng góp của hoạt động xuất khẩu vào giải quyết công ăn việc làm, nâng cao đời sống nhân dân Tác động của xuất khẩu đến đời sống bao gồm rất nhiều mặt,trước hết sản xuất hàng xuất khẩu là nơi thu hút hàng triệu lao động vào làm việc và có thu nhập không thấp. Xuất khẩu còn tạo ra nguồn vốn để nhập khẩu vật phẩm tiêu dùng thiết yếu phục vụ đời sống và đáp ứng ngày một phong phú thêm nhu cầu tiêu dùng của nhân dân. ở nước ta hiện nay, kể từ khi Đảng và Nhà nước thực hiện chính sách mở cửa nền kinh tế thì kim ngạch xuất khẩu của nước ta không ngừng tăng lên đã tạo điều kiện thúc đẩy sản xuất trong nước phát triển, tạo nguồn thu cho ngân sách và giải quyết công ăn việc làm cho hàng triệu lao động. 5. Xuất khẩu là cơ sở để mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế đối ngoại : Xuất khẩu và các quan hệ kinh tế đối ngoại đã làm cho nền kinh tế nước ta gắn chặt với phân công lao động quốc tế. Thông thường hoạt động xuất khẩu ra đời sớm hơn các hoạt động kinh tế đối ngoại khác nên nó thúc đẩy các quan hệ này phát triển. Chẳng hạn, xuất khẩu và sản xuất hàng hoá thúc đẩy các quan hệ tín dụng, đầu tư, vận tải quốc tế.... đến lựơt nó chính các quan hệ kinh tế đối ngoại lại tạo điều kiện để cho mở rộng xuất khẩu. Tóm lại, đẩy mạnh xuất khẩu được coi là vấn đề có ý nghĩa chiến lược để phát triển kinh tế, thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước nhất là trong điều kiện hiện nay xu thế toàn cầu hoá, khu vực hoá đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn thế giới và nó là cơ hội cho mỗi quốc gia hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực. Xuất khẩu tạo nguồn vốn chủ yếu cho nhập khẩu công nghiệp hoá đất nước đòi hỏi phải có số vốn rất lớn để nhập khẩu máy móc, thiết bị kỹ thuật vật tư và công nghệ tiên tiến. Nguồn vốn nhập khẩu có thể sử dụng từ các nguồn - Liên doanh đầu tư nước ngoài với nước ta - Thu từ hoạt động du lịch, dịch vụ - Xuất khẩu sức lao động Trong các nguồn vốn như đầu tư nước ngoài, vay nợ và viện trợ... cũng phải trả bằng cách này hay cách khác để nhập khẩu nguồn vốn quan trọng nhất là từ xuất khẩu. Xuất khẩu quyết định quy mô và tốc độ phát triển của nhập khẩu. Trong thời kỳ 1986 - 1990 nguồn thu của nước ta về xuất khẩu chiếm 3/4 tổng nguồn thu ngoại tệ, năm 1994 thu từ xuất khẩu đã đảm bảo được 80% nhập khẩu so với 24,6% năm 1986. Phần II Tác động của một số yếu tố vào hoạt động xuất khẩu I. Tác động của các yếu tố trong nước : 1. Môi trường kinh tế : Trước hết Việt Nam tự hào về nguồn khoáng sản giàu có và đa dạng, còn ít được khai thác, chủ yếu là dầu lửa, quặng sắt, bô xít và các khoáng sản quý hiếm khác. Nguồn khoáng sản này tạo cơ sở vững chắc cho việc phát triển một nền kinh tế đa dạng và tham gia tích cực vào phân công lao động quốc tế, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển hoạt động xuất khẩu đặc biệt là việc tạo điều kiện thuận lợi cho việc đa dạng hoá các mặt hàng xuất khẩu. Tuy nhiên việc khai thác tất cả các nguồn tài nguyên này đòi hỏi một số vốn lớn với công nghệ thích hợp, khả năng tổ chức sản xuất và quản lý tốt. Đây là một trong những khó khăn cho việc phát triển sản xuất trong nước thông qua đó nó có những tác động tiêu cực đến hoạt động xuất khẩu làm kìm hãm hoạt động xuất khẩu. Khí hậu và các nguồn tài nguyên đất đai, sinh vật và du lịch giúp tạo khả năng tốt cho sự phát triển mạnh mẽ của nông nghiệp đặc biệt đối với cây công nghiệp nhiệt đới, hoa quả tươi và rau xanh, tạo điều kiện thuận lợi cho nuôi trồng thuỷ sản, trồng rừng... chính yếu tố này là nhân tố quyết định đến kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông nghiệp của nước ta làm cho kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông nghiệp của nước ta không ngừng tăng lên : xuất khẩu gạo đứng vị trí thứ 2 trên toàn thế giới, xuất khẩu ca phê vối đứng vị trí thứ 2 trên thế giới... Vị trí địa lý mang lại nhiều thuận lợi cho Việt Nam trong việc phát triển kinh tế nói chung và phát triển hoạt động ngoại thương nói riêng vì Việt Nam nằm ở khu vực có nhiều đường hàng không và hàng hải, đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển dịch vụ vận tải quốc tế và xây dựng các trung tâm thương mại, tuy nhiên điều này đòi hỏi đầu tư vốn lớn vào kết cấu hạ tầng tức là phải có một hệ thống cơ sở hạ tầng tương đối phát triển nhưng thực trạng của hệ thống cơ sở hạ tầng của nước ta hiện nay hết sức lạc hậu điều này đã tác động xấu đến hoạt động sản xuất nói chung và hoạt động xuất khẩu nói riêng. Lực lượng lao động phong phú và dồi dào là tiềm năng lớn của đất nước, mức lương quá thấp cũng là một lợi thế đáng kể trong việc hạ giá thành sản phẩm để tạo sức cạnh tranh mạnh mẽ cho hàng hoá của nước ta. Từ đó mà nó có vai trò quyết định đến sự tồn tại, đứng vững và phát triển của hàng nước ta trên thị trường trong nước cũng như trên thị trường thế giới, tức là nó là nhân tố quan trọng quyết định đến việc mở rộng thị trường cho hàng xuất khẩu của nước ta. Tuy nhiên, lực lượng lao động của nước ta có chất lượng thấp cần phải đẩy mạnh đào tạo kỹ năng nghề nghiệp và quản lý, mặt khác lực lượng lao động của nước ta còn chưa được khai thác một cách có hiệu quả. Cẩn phải khai thác có hiệu quả hơn để tạo lợi thế so với các nước khác trong việc phát triển sản xuất nói chung và thúc đẩy hoạt động xuất khẩu. Mặt khác thông qua quá trình đổi mới thì nền kinh tế nước ta đã có sự chuyển biến tích cực về mọi mặt kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội có bước phát triển nhất định, tốc độ phát triển kinh tế cao và ổn định, môi trường kinh tế ổn định,..... đã tác động góp phần đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu làm cho kim ngạch xuất khẩu của nước ta tăng trung bình 22%/ năm. 2. Môi trường Chính trị - xã hội Cùng với quá trình mở cửa để hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực. Đảng và Nhà nước ta đã chủ trưởng phát triển hoạt động ngoại thương theo hướng - Nhà nước quản lý thống nhất đối với hoạt động ngoại thương theo chính sách và pháp luật, đồng thời mở rộng quyền hạn cho các ngành, các địa phương và các cơ sở sản xuất, kinh doanh hàng xuất khẩu thuộc mọi thành phần kinh tế, xoá bỏ tình trạng độc quyền trong sản xuất kinh doanh xuất khẩu. - Mọi doanh nghiệp đều được phép kinh doanh xuất khẩu trực khi có đủ các điều kiện theo quy định của nhà nước. - Thực hiện chính sách đa phương hoá thị trường : những thị trường quan trọng của Việt Nam là ASEAN, Nhật Bản, EU, Nga, Trung Quốc và tương lai là Mỹ. Nhờ chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước đã góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho việc thúc đâỷ hoạt động ngoại thương phát triển và nó là tiền đề cho việc phát triển liên tục với tốc độ cao ( 22%/ năm ) trong thời gian qua. II. tác động của các yếu tố thuộc môi trường kinh tế quốc tế 1. Mặt thuận lợi : Thông qua xu hướng toàn cầu hoá thì môi trường kinh tế quốc tế đã tác động mạnh mẽ vào nền kinh tế nước ta nói chung và hoạt động xuất khẩu của nước ta nói riêng. Toàn cầu hoá nền kinh tế đã đưa đến hệ quả tất yếu đó là các quốc gia phải mở cửa để hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Việt Nam đã và đang tích cực tham gia và xu thế này, từng bước ký kết các hiệp định thương mại song phương, khu vực và đa phương. Đến nay nước ta đã là thành viên của tổ chức khu vực thương mại tự do ASEA ( AFTA ), và diễn đàn kinh tế Châu á Thái Bình Dương ( APEC), đã ký kết hiệp định thương mại song phương với Mỹ, chuẩn bị gia nhập tổ chức thương mại thế giới ( WTO ), quan hệ thương mại với Nhật Bản, EU, Nga, Trung Quốc.... đang tiếp tục mở rộng. Là một nước đang phát triển tham gia hội nhập kinh tế quốc tế nước ta có thêm nhiều cơ hội mới để phát triển kinh tế nói chung và thúc đẩy hoạt động xuất khẩu nói riêng. Tạo khả năng mở rộng thị trường ra nước ngoài trên cơ sở các hiệp định thương mại đã ký kết với các nước trong khu vực và trên thế giới. Nếu thực hiện đầy đủ các cam kết trong AFTA thì đến năm 2006 hàng công nghiệp chế biến có xuất xứ từ nước ta sẽ được tiêu thụ trên tất cả thị trường các nước ASEAN với dân số trên 500 triệu người và GDP trên 700 tỷ USD. Nếu sau khi nước ta ra nhập WTO thì sẽ được hưởng ưu đãi dành cho các nước đang phát triển theo quy chế tối huệ quốc trong quan hệ với 132 nước thành viên của tổ chức này do vậy hàng hoá của nước ta xuất khẩu vào các nước đó được dễ dàng hơn, từ năm 2020 hàng rào thuế quan của các nước APEC sẽ được dỡ bỏ. Đây cũng là cơ hội để nước ta xuất khẩu hàng hoá vào các nước thành viên APEC. Toàn cầu hoá đã và đang tạo điều kiện, cơ hội cho nước ta đẩy mạnh xuất khẩu để khai thác triệt để lợi thế so sánh về lao động, tài nguyên của nước ta để phát triển sản xuất trong nước thông qua đó đa dạng hoá các mặt hàng xuất khẩu và đáp ứng được nhu cầu của thị trường thế giới. 2. Mặt khó khăn Bên cạnh những thuận lợi thì thông qua quá trình toàn cầu hoá thì môi trường thế giới cũng đặt ra cho hoạt động xuất khẩu của nước ta không ít những khó khăn và thách thức. Tham gia vào các tổ chức kinh tế quốc tế để đi đến tự do hoá thương mại tức là chấp nhận tư cách thành viên cạnh tranh ngang bằng với các nước khác, nhưng hiện nay nước ta vẫn còn bị tụt hậu khá xa về kinh tế ( nhất là trình độ công nghệ và thu nhập bình quân đầu người ) vì vậy chất lượng hàng hoá của nước ta còn kém xa các nước khác do đó mà sức cạnh tranh của hàng hoá nước ta còn kém xa sức cạnh tranh của hàng hoá các nước khác. Vì vậy hàng hoá của nước ta phải cạnh tranh ngang bằng với hàng hoá nước khác thì đó là một khó khăn rất lớn cho hàng hoá nước ta tồn tại, đứng vững, phát triển được trên thị trường trước sự cạnh tranh quyết liệt của hàng hoá các nước khác. Trên thị trường thế giới nước ta mới xuất khẩu chủ yếu là các nguyên liệu và sản phẩm sơ chế, như dầu thô, gạo, cà phê, chè, cao su. Còn các sản phẩm công nghiệp chế biến nhất là sản phẩm chất lượng cao còn ít, sức cạnh tranh yếu. Trong khi đó giá cả các mặt hàng nguyên liệu và sơ chế lại bấp bênh hay bị tác động xấu bất lợi cho nước xuất khẩu. Ngoài ra, môi trường quốc tế còn đặt ra cho hoạt động xuất khẩu của nước ta nhiều khó khăn bất lợi như tình trạng mất ổn định của nền kinh tế thế giới và khu vực, hệ thống hàng rào thuế quan và phi thuế quan của các nước đặt ra, tình trạng gian lận thương mại..... là những yếu tố có tác động mạnh mẽ đến thị trường, giá cả của hàng hoá xuất khẩu của nước ta, do đó mà môi trường quốc tế có tính quyết định đến sự tồn tại, đứng vững và phát triển của hàng hoá nước ta. III. Vai trò của nhà nước trong hoạt động xuất khẩu 1. Chính phủ hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc phát triển thị trường xuất khẩu Thành công đáng kể trong công tác thuế đẩy xuất khẩu trong thời gian qua là đã vượt qua được cơn sốc xảy ra năm 1991 - 1992 do sự biến đổi chính trị của các nước XHCN, Đông Âu và Liên Xô cũ. Việc mất đi thị trường lớn này đã kích thích nhà nước và các doanh nghiệp Việt Nam phải tìm và khai thác các thị trường mới. Bằng cách nỗ lực ngoại giao và chính sách kinh tế đối ngoại đúng đắn nhằm mở đường và kích thích quan hệ buôn bán của các doanh nghiệp, chính phủ Việt Nam đã ký trên 70 hiệp định thương mại và hiện nay có quan hệ buôn bán với trên 110 nước trong đó đáng chú ý là hiệp định hợp tác kinh tế với Liên minh Châu Âu ký ngày 17/7/1995, tham gia vào AFTA, bình thường hoá quan hệ buôn bán Việt Nam - Trung Quốc, ký hiệp định thương mại với Mỹ, gia nhập APEC, WTO, cơ cấu thị trường xuất khẩu của Việt Nam hiện nay là Châu á 80%, Châu Âu 15%, Châu Phi 3%, Châu Mỹ 2%. 2. Nhà nước phải thành lập các Tổng công ty và các tập đoàn kinh doanh lớn để tăng sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế Trong những năm gần đây, hàng loạt các Tổng công ty, các tập đoàn đã được thành lập. Trong điều kiện thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm quản lý và khả năng vươn tầm hoạt động ra thị trường thế giới của từng doanh nghiệp còn hạn chế, việc làm này đã giúp các doanh nghiệp trong cùng ngành liên kết để phát huy sức mạnh tổng hợp với tầm vóc ( thế và lực ) đủ lớn thì khả năng cạnh tranh ở thị trường trong nước và khả năng thâm nhập thị trường nước ngoài đã và sẽ được tăng lên đáng kể. 3. Nhà nước phải xây dựng một cơ cấu kinh tế theo mô hình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu Các ngành định hướng vào xuất khẩu được phát triển mạnh mẽ, các sản phẩm xuất khẩu của ngành nông lâm, ngư nghiệp trong những năm gần đây luôn chiếm 30% tổng gía trị xuất khẩu. Các công nghệ mới phục vụ sản xuất hàng hoá xuất khẩu nói riêng và công nghệ mới nói chung được khuyến khích đưa vào Việt Nam thông qua chế độ ưu đãi trong việc đánh thuế nhập khẩu. Chính phủ Việt Nam chủ trương xây dựng một cơ cấu kinh tế theo mô hình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu, khai thác lợi thế so sánh của nền kinh tế Việt Nam và tăng cường khả năng cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam trên thị trường thế giới. Việc xác định ngành trọng điểm của nền kinh tế Việt Nam có ý nghĩa quan trọng và cần được cân nhắc kỹ càng, có ý kiến cho rằng nền kinh tế Việt Nam có thể coi những ngành sau đây là trọng điểm : Ngành nông nghiệp, khai thác dầu khí, sản xuất vật liệu xây dựng, sản xuất phân bón khoa học, lắp ráp ô tô. 4. Xây dựng các khu chế xuất, khu công nghiệp tập trung và khu công nghệ cao Chính phủ đã cấp giấy phép thành lập 6 khu chế xuất với quy chế đầu tư ưu đãi và bước đầu một số khu đã hoạt động, đem lại kết quả đáng khích lệ. Các khu công nghiệp tập trung, khu công nghệ cao cũng đã được thành lập ở Việt Nam và được sự quan tâm của Chính phủ. Tháng 4/1997 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quy chế khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao ở Việt Nam. Đây là bước đi rất quan trọng của quá trình hay thế nhập khẩu và khuyến khích xuất khẩu ở nước ta đồng thời tiến tới xuất khẩu sản phẩm chế biến và sản phẩm có công nghệ cao khắc phục tình trạng chỉ xuất khẩu nguyên liệu và sản phẩm sơ chế như hiện nay. 5. Nhà nước phải điều chỉnh chính sách thuế xuất khẩu cho phù hợp với điều kiện hiện nay Nhà nước Việt Nam sử dụng chính sách thuế xuất khẩu với tư cách là một công cụ quan trọng để khuyến khích và quản lý hoạt động xuất khẩu. Đối với các ngành, các khu vực cần ưu tiên có những quy định miễn, giảm thuế. Sau khi có luật thuế, cơ cấu biểu thuế xuất nhập khẩu thì chính phủ Việt Nam đã không ngừng sửa đổi cho phù hợp với tình hình trong nước cũng như trên toàn thế giới và khuyến khích xuất khẩu ( luật thuế xuất nhập khẩu được sửa đổi vào 5/1992 và tháng 1/1993 ) Chính sách tỷ giá hối đoái linh hoạt tạo điều kiện cho việc thúc đẩy xuất khẩu : Từ năm 1987 Việt Nam bắt đầu thực hiện cải cách trong cơ chế điều hành tỷ giá đồng Việt Nam ( VNĐ ) với đô la Mỹ ( đồng tiền đóng vai trò quan trọng trong quan hệ thanh toán của Việt Nam với nước ngoài ). Khoảng cách giữa tỷ giá quy định của ngân hàng Trung ương so với tỷ giá thị trường tự do được thu hẹp qua các năm. Thời kỳ 1991 - 1992 mức tỷ giá hối đoái danh nghĩa được điều chỉnh linh hoạt trong giai đoạn 1993 - 1995 Việt Nam đã theo đuổi tỷ giá hối đoái danh nghĩa ổn định đến đầu năm 1995 tỷ giá của hệ thống ngân hàng so với tỷ giá thị trường tự do chênh lệch không đáng kể nữa. Chính sách tỷ giá hối đoái trên góp phần giữ vững được giá trị đồng tiền Việt Nam cả về danh nghĩa và giá trị thực và kiềm chế lạm phát, khuyến khích xuất khẩu tăng lên hàng năm. 7. Nhà nước phải thành lập các tổ chức xúc tiến thương mại của Việt Nam Một kinh nghiệm quan trọng trong việc thúc đẩy xuất khẩu là thành lập các tổ chức xúc tiến thương mại. Đây là các tổ chức phi lợi nhuận có nhiệm vụ thu thập và nghiên cứu thông tin về thị trường ngoài nước, bố trí triển lãm, tham gia các hoạt động giao lưu quốc tế nhằm hỗ trợ phát triển các mặt hàng mới hoặc ngành nghề sản xuất cụ thể hỗ trợ việc thực hiện các chương trình nằm trong chính sách xuất khẩu của Nhà nước và tổ chức hợp tác kinh tế đối ngoại. Việt Nam nên có một tổ chức xúc tiến thương mại đủ mạnh để chuyên làm các nhiệm vụ kể trên. Việc thành lập tổ chức này sẽ cho phép mở rộng khả năng phối hợp giữa các Bộ, các cơ quan trong việc quản lý nhà nước về hoạt động xuất khẩu cũng như khả năng cung cấp thông tin và khả năng tham gia vào thị trường nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam Một điều đáng lưu ý là hiện nay một số tổ chức xúc tiến, thương mại đã có mặt ở nước ta song chúng ta còn yếu trong công tác phối hợp hoạt động của các tổ chức này. iv. Thực trạng của việc thực hiện vai trò quản lý của nhà nước trong hoạt động xuất khẩu 1. Thực trạng của việc thực hiện chính sách tỷ giá hối đoái trong điều hành hoạt động xuất khẩu : Trong quan hệ với các nước thuộc khối XHCN trước đây, tỷ giá của Việt Nam được tính theo đồng rúp Clearing ( sau này đổi là rúp chuyển khoản - transferable ruble ) đồng tiền ghi sổ dùng trong thanh toán mậu dịch giữa các nước thuộc khối XHCN tự quy định với nhau để làm sao cho tài khoản giữa các bên sau khi trao đổi ngoại thương theo khối lượng đã được quy định hiệp định ký kết vào đầu năm thì cuối năm không còn số dư. Đặc trưng của chế độ tỷ giả, đã bộc lộ nhiều mặt bất hợp lý nó không những không thể hiện thể vai trò điều tiết tỷ giá trong việc cân bằng cán cân thanh toán, điều tiết tái sản xuất mà còn kìm hãm các hoạt động kinh tế đối ngoại của nước ta, là nguyên nhân dẫn đến tình trạng trì trệ trong một thời gian dài. Từ năm 1989 trở về sau cho đến nay nhà nước ta đã có những chủ trương và giải pháp đổi mới trong quan hệ đối ngoại và chính sách tỷ giá, đã từng bước xóa bỏ cơ chế độc quyền ngoại thương - cho phép các tổ chức kinh tế được phép xuất khẩu trực tiếp với nước ngoài. Số lượng các công ty được trực tiếp kinh doanh xuất nhập khẩu không ngừng tăng lên cùng với việc mở rộng ngoại thương chế độ tỷ giá cũng được thay đổi căn bản, Nhà nước đã áp dụng chính sách tỷ giá linh hoạt có sự quản lý của nhà nước nhưng việc điều hành của nhà nước trong từng năm có khác nhau ta có thể tạm thời chia ra 3 giai đoạn. a. Giai đoạn thả nổi tỷ giá : 1989 - 1993 Trong giai đoạn này tỷ giá hối đoái VNĐ/ USD thể hiện qua Năm Tỷ giá USD/ VNĐ Lạm phát Giá chính thức Nhà nước Giá thị trường tự do Tăng, giảm 1 2 3 4 5 1989 4.200 4370 + 8,80 + 34,70 1990 6.650 7330 + 13,30 + 67,30 1991 12.720 12330 - 0,02 + 68,00 1992 10.720 10550 - 0,02 + 17,30 1993 10.835 10736 -0,01 + 3,20 Bảng số liệu trên cho ta thấy tỷ giá VNĐ/USD qua các năm có biến động lên xuống. Tuy nhiên tổng quát mà nói trong khoảng thời gian này tỷ giá VNĐ/USD có khuynh hướng tăng và được nhà nước điều chỉnh sát với giá thị trường tự do. Điều này chứng tỏ nhà nước bắt đầu thả nổi tỷ giá, quan hệ cung cầu ngoại tệ đã được quan tâm đầy đủ hơn, tuy nhiên sự thả nổi tỷ giá đã: - Kích thích tâm lý đầu cơ ngoại tệ nhằm mục đích hưởng chênh lệch - Tình trạng tỷ giá thường xuyên đột biến và thiếu ngoại lệ đã gây ra những cơn sốt USD làm mất ổn định nền kinh tế - Quản lý ngoại tệ của Chính phủ không đạt được kết quả mong muốn - Nhà nước đã không kiểm soát được lưu thông ngoại tệ. b. Giai đoạn cố định tỷ giá 1993 - 1996 Năm Tỷ giá USD/ VNĐ So sánh % năm trước Tốc độ lạm phát 1 2 3 4 1993 1083300 100,00% 3,2% 1994 1103000 + 1,98% 14,4% 1995 1104000 0% 12,7% 1996 1106600 + 0,18% 4,3% Do tỷ giá chính thức của Nhà nước và tỷ giá thị trường tự do trong thời gian này không chênh nhiêù nên chúng ta chọn tỷ giá chính thức của Nhà nước làm cơ sở tính toán. Qua số liệu trên bảng trên chúng ta thấy tốc độ tăng tỷ giá chậm hơn tốc