Đề tài Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam

MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động cho vay là một trong các hoạt động truyền thống và chủ yếu của các Ngân hàng thương mại. Trên thực tế, đối với hầu hết các Ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay cơ cấu tài sản chủ yếu là các khoản vay. Chính vì vậy, chất lượng của các khoản vay đóng vai trò quyết định đến sự tồn tại và phát triển của các Ngân hàng thương mại. Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay trở thành yêu cầu cấp thiết trong tình hình thị trường tài chính đầy biến động khi Việt Nam gia nhập WTO, nhất là khi những yếu tố và nguyên nhân gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay ngày càng đa dạng và phức tạp. Do những nguyên nhân trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam” Mục đích nghiên cứu Hệ thống hóa các vấn đề cơ bản về rủi ro trong hoạt động cho vay và quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại các Ngân hàng thương mại. Đánh giá thực trạng hoạt động cho vay và quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam. Đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của công tác quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam Phạm vi nghiên cứu là quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam năm 2005,2006, 2007 và những tháng đầu năm 2008. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu được sử dụng xuyên suốt luận văn là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử kết hợp với các phương pháp định lượng như phân tích kinh tế, thống kê và một số phương pháp khác. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận luận văn bao gồm những nội dung chính sau: Chương 1: Những vấn đề cơ bản về rủi ro trong hoạt động cho vay và quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam. Chương 3: Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam. CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Rủi ro trong hoạt động cho vay 1.1.1 Khái niệm rủi ro trong hoạt động cho vay 1.1.1.1. Rủi ro và rủi ro trong kinh doanh Theo cách nghĩ truyền thống: Rủi ro là những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm hoặc các yếu tố liên quan đến nguy hiểm, khó khăn hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con người. Có thể nói với quan điểm này, rủi ro là những điều không may mắn, không tốt, bất ngờ xảy ra gây thiệt hại, tổn thất. Theo trường phái trung hoà: Rủi ro là giá trị và kết quả của hiện thời chưa biết đến. Rủi ro là sự bất trắc, bất ngờ xảy ra gây thiệt hại, mất mát, nguy hiểm và có thể lường được. Trong lĩnh vực kinh doanh, rủi ro được hiểu là khả năng giảm sút về tài sản hay sự giảm sút lợi nhuận thực tế với lợi nhuận dự kiến, hoặc là những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, tác động xấu đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Một cách khác, rủi ro trong kinh doanh là khả năng xảy ra các biến cố không lường trước, khi xảy ra sẽ làm cho kết quả thực tế khác xa kết quả mong muốn, dự kiến. Do đó, chấp nhận có rủi ro trong kinh doanh và từ đó tìm ra giải pháp hạn chế rủi ro là yêu cầu đòi hỏi chính đáng của mỗi doanh nghiệp. Đối với các NHTM, rủi ro là những biến cố không mong đợi có thể xảy ra gây mất mát, thiệt hại về tài sản, thu nhập trong quá trình hoạt động. Các NHTM cần đánh giá cơ hội kinh doanh dựa trên mối quan hệ rủi ro – lợi ích nhằm tìm ra những cơ hội đạt được lợi ích xứng đáng với mức rủi ro chấp nhận. Các NHTM sẽ hoạt động tốt nếu mức rủi ro mà các NHTM gánh chịu là hợp lý và kiểm soát được, đồng thời nằm trong phạm vi khả năng các nguồn lực tài chính của NHTM. Thành phần của rủi ro: Rủi ro bao gồm các thành phần sau Mối nguy hiểm: là các điều kiện tạo ra hoặc làm tăng các khả năng rủi ro, gồm Nguy hiểm vốn có: chất hóa học, chất phóng xạ, cơ học, năng lượng....Nguy hiểm do con người: ý thức cá nhân, sai lầm của con người, tác động của môi trường. Nguồn gây ra rủi ro: có 07 nguồn chính là Rủi ro kinh tế vĩ mô như: Suy thoái kinh tế - sức mua của cá nhân giảm dẫn đến doanh thu của doanh nghiệp bị giảm; Thâm hụt ngân sách chính phủ cao hơn GDP; Lạm phát; Mất khả năng thanh toán của Chính phủ do tỷ lệ nợ ngắn hạn cao hơn mức dự trữ ngoại tệ; Dự trữ ngoại tệ thấp hơn kim ngạch nhập khẩu; Nợ nước ngoài cao hơn GDP. Rủi ro chính trị: Chính sách phát triển kinh tế - xã hội, chính sách về thuế, hạn ngạch và các giới hạn thương mại khác; Chính sách tài chính, lưu thông tiền tệ, kiểm soát ngoại hối, lãi suất; Chính sách lao động và tuyển dụng lao động; Chính sách môi trường, sức khỏe; Quốc hữu hóa và sung công... Rủi ro pháp lý: các rủi ro liên quan đến pháp lý, kiện tụng làm hao tổn sức người và tài sản như Vi phạm hợp đồng kinh tế hoặc đầu tư; Tranh chấp hàng hóa, nhãn hiệu và thương hiệu; Bồi thường khiếu nại đối với khách hàng; Thay đổi luật pháp liên quan đến kinh doanh như: quy định về nhãn hiệu hàng hóa, môi trường và lao động... Rủi ro xã hội: Sự thay đổi các chuẩn mực giá trị, hành vi của con người; Cấu trúc xã hội thay đổi; Trình độ dân trí... Rủi ro hoạt động (vi mô): Tuyển dụng và sa thải lao động dẫn đến những rủi ro pháp lý...Thải chất độc hại trong quá trình sản xuất gây ô nhiễm môi trường, làm tổn hại sức khỏe cộng đồng. Rủi ro do ý thức con người: Nhận thức của mỗi người về nguồn rủi ro khác nhau và có thể không thấy được rủi ro; Sự bất cẩn của con người dẫn đến những rủi ro về hỏa hoạn hay tai nạn gây chết người; Phương pháp xử lý rủi ro chưa thấu đáo, bài bản... Rủi ro do môi trường tự nhiên như: thiên tai, động đất, bão, lụt ... Nguy cơ rủi ro gây ra: Rủi ro tài sản: là khả năng tổn thất về tài sản vật chất, tài sản tài chính hay tài sản vô hình (thanh danh, uy tín, quyền tác giả ...). Rủi ro trách nhiệm pháp lý: là những tổn thất có thể xảy ra có liên quan đến vấn đề pháp lý (tranh chấp, kiện tụng). Rủi ro nguồn nhân lực: là những khả năng tổn thất liên quan đến tính mạng con người của một tổ chức, trong đó có thể kể đến khách hàng, nhà cung cấp, chủ nợ, cổ đông và người lao động. 1.1.1.2. Rủi ro trong hoạt động cho vay Có nhiều quan niệm về rủi ro trong hoạt động cho vay (RRTCV) mà chúng ta có thể dẫn ra là: Rủi ro trong hoạt động cho vay theo định nghĩa của Uỷ ban Basel: “Rủi ro trong hoạt động cho vay là khả năng mà khách hàng vay hoặc bên đối tác không thực hiện được các nghĩa vụ của mình theo những điều khoản đã thoả thuận”; cũng theo Uỷ ban này, một định nghĩa khác có thể nêu ra là “Rủi ro thất thoát đối với một ngân hàng là sự vỡ nợ của người giao ước trong hợp đồng”, trong đó sự vỡ nợ được xác định là bất kỳ sự vi phạm nghiêm trọng nào đối với nghĩa vụ hợp đồng khi hoàn trả gốc và/hoặc lãi”. Theo quyết định 493/QĐ-NHNN, của Thống đốc NHNN, tại khoản 1, điều 2 đề cập khái niệm “Rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng của TCTD là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức cho vay do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết” Theo Timothy W.Koch tác giả quyển sách Quản trị ngân hàng do nhà xuất bản Dryden – Đại học tổng hợp Nam Carolina xuất bản năm 1995: Một khi ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi ro xảy ra khi khách hàng sai hẹn - có nghĩa là khách hàng không thanh toán vốn gốc và lãi theo thỏa thuận. Rủi ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của thu nhập thuần và thị giá của vốn xuất phát từ việc khách hàng không thanh toán hay thanh toán trễ hạn Theo Thomas P.Fitch tác giả Từ điển thuật ngữ Ngân hàng do nhà xuất bản Barron ấn hành năm 1997: Rủi ro tín dụng là loại rủi ro xảy ra khi người vay không thanh toán được nợ theo thỏa thuận hợp đồng dẫn đến sai hẹn trong nghĩa vụ trả nợ. Cùng với rủi ro lãi suất, rủi ro tín dụng là một trong những rủi ro chủ yếu trong hoạt động cho vay của ngân hàng. Theo Hennie van Greuning - Sonja B rajovic Bratanovic – chuyên viên nghiên cứu chính sách tài chính – Ngân hàng thế giới :Rủi ro tín dụng được định nghĩa là nguy cơ mà người đi vay không thể chi trả tiền lãi, hoặc hoàn trả vốn gốc so với thời hạn đã ấn định trong hợp đồng tín dụng. Đây là thuộc tính vốn có của hoạt động ngân hàng. Rủi ro tín dụng tức là việc chi trả bị trì hoãn, hoặc tồi tệ hơn là không chi trả được toàn bộ. Điều này gây ra sự cố đối với dòng chu chuyển tiền tệ, và gây ảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của ngân hàng. Có thể có nhiều cách khác nhau để định nghiã về rủi ro trong hoạt động cho vay, song các quan niệm về rủi ro trong hoạt động cho vay đều hội tụ với nhau về bản chất đó là: Rủi ro trong hoạt động cho vay là khả năng (xác xuất) xảy ra những thiệt hại về kinh tế mà NHTM phải gánh chịu do khách hàng vay vốn thanh toán nợ không đúng hạn hoặc không hoàn trả được nợ vay (gồm gốc và/hoặc lãi). RRTCV gắn liền với chính hoạt động cho vay của NHTM. Nguồn thu nhập từ hoạt động cho vay của NHTM phụ thuộc vào tình hình sử dụng vốn vay của người vay. Rủi ro mà người đi vay tham gia cũng chính là rủi ro mà NHTM phải gánh chịu. Vì vậy, có thể nói, chất lượng khoản vay sẽ quyết định hiệu quả của hoạt động cho vay và hiệu quả kinh doanh của NHTM. Rủi ro trong hoạt động cho vay có thể gây tổn thất về tài chính cho NHTM đó là làm giảm thu nhập ròng và giảm giá trị thị trường của vốn; trong trường hợp nghiêm trọng sẽ dẫn tới thua lỗ, nếu ở mức độ cao hơn có thể dẫn đến phá sản ngân hàng. Tuy nhiên, đứng trên góc độ quản lý, RRTCV là điều không thể tránh khỏi, luôn tồn tại song hành cùng hoạt động kinh doanh và chỉ có thể đề phòng, hạn chế chứ không thể loại trừ. 1.1.2. Phân biệt rủi ro và tổn thất Cần phải có sự phân biệt giữa hai thuật ngữ được đề cập trong các khái niệm về Rủi ro trong hoạt động cho vay đó là rủi ro và tổn thất. Rủi ro trong hoạt động cho vay là khả năng khách hàng không trả được nợ, vì vậy cần nhận thức rõ khả năng này có thể xảy ra hoặc không xảy ra. Khi rủi ro trong hoạt động cho vay xảy ra, khách hàng thực sự không trả được nợ đúng hạn, ngân hàng không thu hồi được nợ thì được hiểu là tổn thất. Trên thực tế, sẽ rất dễ bị nhầm lẫn và hiểu đồng nhất giữa giá trị tổn thất với khái niệm rủi ro trong hoạt động cho vay. Sự nhầm lẫn này sẽ tác động bất lợi đến quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay, trong đó ảnh hưởng lớn nhất đến tính chủ động trong các biện pháp quản lý rủi ro. Đơn cử, xuất phát từ quan niệm chỉ khi khoản vay phát sinh quá hạn mới có rủi ro và việc trích lập quĩ dự phòng rủi ro dựa trên cơ sở những khoản nợ quá hạn, chứ không đánh giá trích lập dự phòng rủi ro trong hoạt động cho vay trên cơ sở mức độ xác xuất xảy ra nợ quá hạn, sẽ dẫn đến tình trạng: Thứ nhất, những khoản cho vay mà theo xác xuất thực sự có rủi ro sẽ không được trích lập; Thứ hai, làm mất tính chủ động trong quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay, mức độ đáp ứng của nguồn bù đắp rủi ro sẽ rất hạn chế, trong những trường hợp có cú sốc thì ngân hàng sẽ rất khó khăn trong việc chống đỡ rủi ro; Thứ ba, nó làm cho ngân hàng không thể hiểu và đánh giá đúng mức độ rủi ro của mình, mặc dù trên thực tế có những ngân hàng có nợ quá hạn rất thấp, nhưng danh mục cho vay lại rủi ro rất lớn vì tập trung quá nhiều dư nợ vào nhóm khách hàng hay ngành rủi ro phá sản cao. Đây chính là luận cứ xây dựng chính sách phân loại nợ, chủ động trích lập qũi dự phòng và sử dụng quĩ này trong quá trình quản trị RRTCV. 1.1.3. Phân loại rủi ro trong hoạt động cho vay Có nhiều cách phân loại RRTCV, việc phân loại rủi ro trong hoạt động cho vay tuỳ thuộc vào mục đích nghiên cứu, phân tích. Đối với hệ thống NHTM thì việc phân loại RRTCV có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc thiết lập chính sách, qui trình, thủ tục và cả mô hình tổ chức quản trị và điều hành nhằm bảo đảm nhận biết đầy đủ các yếu tố gây ra rủi ro và phân biệt trách nhiệm rõ ràng giữa các bộ phận, giữa các khâu trong toàn bộ quá trình tác nghiệp thẩm định, cấp cho vay giám sát thu hồi nợ và xử lý khoản nợ nếu nó có dấu hiệu không bình thường. Thực tế cho thấy sự phân chia trách nhiệm càng rõ ràng, càng cụ thể, sẽ giúp cho quá trình quản rị RRTCV có hiệu quả. 1.1.3.1. Phân loại RRTCV theo đối tượng sử dụng vốn vay: a. Rủi ro khách hàng cá thể: Là rủi ro xảy ra khi cho các khách hàng là cá nhân vay vốn. Thông thường số lượng khách hàng sẽ rất nhiều, tuy nhiên mức độ rủi ro của từng khoản vay đơn lẻ sẽ thấp, mức độ ảnh hưởng của việc mất khả năng thanh toán của từng khoản vay là nhỏ; loại hình giao dịch, cơ cấu giao dịch dễ quản lý. b. Rủi ro khách hàng công ty, tổ chức kinh tế: Đây là rủi ro khi cho khách hàng là công ty, tổ chức kinh tế vay vốn. Tùy theo qui mô của công ty, tổ chức kinh tế là lớn hay nhỏ thì mức độ ảnh hưởng của rủi ro các khoản vay vào đối tượng này sẽ được đánh giá ở mức vừa hay lớn, tác động của nó đến khả năng thanh toán khoản nợ là vừa hay cao. c. Rủi ro quốc gia hay khu vực địa lý: Những ngân hàng hoạt động phạm vi toàn cầu có sự phân chia theo lãnh thổ quốc gia, nếu trong phạm vi một quốc gia phân chia RRTCV tập trung theo khu vực địa lý, ví dụ như mức độ rủi ro khu vực Miền Bắc, Miền Trung, Miền Nam. 1.1.3.2. Phân loại RRTCV theo giai đoạn phát sinh : Rủi ro trong thẩm định: Là rủi ro mà TCTD đánh giá sai khách hàng. Do hiện tượng thiếu thông tin dẫn đến “thông tin không cân xứng” làm cho TCTD thường chấp nhận cho các khách hàng có khả năng trả nợ tồi vay vốn dẫn đến rủi ro không thu hồi được vốn sau khi cho vay. Hơn nữa, do thiếu thông tin và tin tưởng vào tài sản đảm bảo, bảo lãnh, bảo hiểm từ phía khách hàng dẫn đến đánh giá sai giá trị các khoản thế chấp, bảo lãnh bảo hiểm gây ra rủi ro không thu hồi được nợ khi khách hàng không trả được nợ. Rủi ro khi cho vay : Là rủi ro mà khi giải ngân vốn sai mục đích làm cho khoản vay không phát huy hiệu quả. Rủi ro này có thể phát sinh trong quá trình đưa ra quyết định cho vay khi thiếu thông tin hoặc có sự thoái hoá đạo đức của cán bộ cho vay để cho khách hàng cố ý sử dụng vốn sai mục đích ngay từ đầu làm cho cơ cấu khoản vay và mục đích vay không tương thích dẫn đến rủi ro không trả được nợ của người vay. c. Rủi ro trong quản lý, thu hồi nợ: Là rủi ro phát sinh do quá trình giám sát thu hồi nợ không theo dõi được dòng tiền của khách hàng để khách hàng sử dụng vốn quay vòng vào việc khác không thu được nợ đúng kỳ hạn, hoặc không thu được nợ. Chỉ tiêu cơ bản đo lường rủi ro trong hoạt động cho vay Để đo lường rủi ro trong hoạt động cho vay của một TCTD, người ta thường dùng hệ thống các chỉ số : xác xuất bị rủi ro, tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ nợ lãi treo và tỷ lệ miễn giảm lãi vay. Xác suất bị rủi ro = Số món bị rủi ro trong kỳ/Tổng số món cho vay trong kỳ (hoặc bằng giá trị các món bị rủi ro trong kỳ/tổng giá trị các món cho vay trong kỳ). Tỷ lệ nợ quá hạn = Giá trị các khoản nợ quá hạn trong kỳ/Tổng dư nợ bình quân trong kỳ. Tỷ lệ nợ xấu = Giá trị các khoản nợ xấu trong kỳ/Tổng dư nợ bình quân trong kỳ. Tỷ lệ lãi treo = Lãi treo phát sinh/Tổng thu nhập từ cho vay. Tỷ lệ miễn giảm lãi = Lãi miễn giảm/Tổng thu nhập từ cho vay. Nhìn vào các chỉ số này có thể thấy mức độ rủi ro trong danh mục khoản vay của một TCTD hoặc của cả một hệ thống tài chính. Vì vậy, Chính phủ các nước thường quy định cụ thể về mức độ rủi ro chấp nhận được của một TCTD thông qua việc khống chế giá trị các chỉ tiêu đo lường rủi ro này. Để đạt được mục tiêu duy trì các chỉ số đo lường rủi ro theo đúng quy định Chính phủ, các TCTD phải thiết lập một hệ thống đo lường rủi ro của riêng họ theo quan điểm quản trị rủi ro hiện đại. Các nguyên nhân rủi ro trong hoạt động cho vay Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến RRTCV, chúng ta có thể phân chia ở những nhóm nguyên nhân chủ yếu sau: Những nguyên nhân bất khả kháng Những nguyên nhân bất khả kháng tác động đến khách hàng vay vốn làm cho họ bị suy giảm hoặc mất khả năng thanh toán cho ngân hàng, như: Thiên tai, chiến tranh, hoặc những thay đổi về chính sách vĩ mô (chính sách xuất nhập khẩu, thuế quan..) nằm ngoài tầm kiểm soát của khách hàng và ngân hàng. Nguyên nhân thuộc về chủ quan của người vay Trình độ yếu kém của người vay trong dự đoán các vấn đề kinh doanh, yếu kém trong quản lý, chủ định lừa đảo cán bộ ngân hàng, chây ỳ... là nguyên nhân gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay. Nhiều người vay sẵn sàng mạo hiểm với kỳ vọng thu được lợi nhuận cao, để đạt được mục đích của mình họ sẵn sàng tìm mọi thủ đoạn ứng phó với ngân hàng, như cung cấp thông tin sai sự thật, mua chuộc...Nhiều khách hàng vay vốn không tính toán kỹ lưỡng, thích mở rộng đầu tư, hoặc không có khả năng tính toán kỹ những bất trắc có thể xảy ra, không có khả năng thích ứng và khắc phục những khó khăn trong kinh doanh. Trường hợp còn lại là khách hàng vay vốn kinh doanh có lãi nhưng vẫn không trả nợ đúng hạn, họ chây ỳ với hy vọng có thể được xoá nợ, quỵt nợ, sử dụng vốn vay càng lâu càng tốt. Nguyên nhân thuộc về ngân hàng Ngoài những nguyên nhân thuộc về chủ quan của phía đối tác (khách hàng), những nguyên nhân chủ quan thuộc về ngân hàng được Uỷ ban Basel (2000) đã thống kê cho thấy, rủi ro trong hoạt động cho vay thường xảy ra ở 2 lĩnh vực chủ yếu: ( i ) mức độ tập trung, ( ii ) các vấn đề về quy trình cấp cho vay. a. Mức độ tập trung có thể coi là nguyên nhân quan trọng nhất trong vấn đề Rủi ro trong hoạt động cho vay. Rủi ro tập trung cho vay tồn tại khi mức độ rủi ro trong hoạt động cho vay của một nội dung trong danh mục cho vay trở nên tương đối lớn so với mức vốn hoặc tài sản của Ngân hàng. Rủi ro tập trung cho vay có thể được phân thành 2 loại: Rủi ro tập trung cho vay thông thường và rủi ro tập trung cho vay do các yếu tố rủi ro chung hay có liên hệ với nhau. Rủi ro tập trung cho vay thông thường xảy ra khi cho vay được tập trung quá nhiều vào một khách hàng, nhóm khách hàng, hoặc ngành/lĩnh vực, chẳng hạn lĩnh vực bất động sản. Trong khi đó, rủi ro tập trung cho vay do sự liên hệ qua lại của các yếu tố rủi ro lại liên quan nhiều đến các yếu tố đặc thù, mà chỉ có thể phát hiện thông qua phân tích. Ví dụ cho loại rủi ro này là cuộc khủng hoảng tài chính ở Châu á năm 1997. Trong cuộc khủng hoảng này, sự liên hệ rủi ro thị trường và Rủi ro trong hoạt động cho vay, cũng như giữa rủi ro này với rủi ro thanh khoản, đã tạo ra các khoản lỗ/mất vốn rộng khắp (hiệu ứng domino). b. Các vấn đề trong quy trình cấp cho vay cũng là một nguyên nhân gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay, trong đó chủ yếu liên quan đến quá trình thẩm định và theo dõi cho vay. Rất nhiều Ngân hàng thấy rằng rất khó thực hiện một quá trình đánh giá cho vay kỹ càng bởi áp lực cạnh tranh trong Ngân hàng ngày càng tăng. Do áp lực này mà nhiều Ngân hàng có xu hướng dựa vào một số chỉ tiêu đơn giản để cấp cho vay. Bên cạnh đó, việc không có hệ thống kiểm định và đánh giá các kỹ thuật cho vay mới cũng đã gây ra nhiều rủi ro. Chính vì thế, một trong những nguyên tắc theo thông lệ tốt nhất của lĩnh vực Ngân hàng là phải áp dụng một số bước bắt buộc đối với các sản phẩm cho vay mới. Các nguyên nhân khác liên quan đến qui trình cho vay gồm: Thiếu đánh giá lại chất lượng cho vay; Không theo dõi, giám sát thường xuyên khách hàng hoặc tài sản bảo đảm; Áp dụng lãi suất không dựa trên rủi ro; Không tính đến chu kỳ kinh doanh của nền kinh tế, chu kỳ sống của sản phẩm hàng hoá, nhất là đối với các Ngân hàng có mức độ tập trung cao vào lĩnh vực bất động sản. Đây là sự yếu kém trong quản lý danh mục cho vay; Không dự kiến phương án trong trường hợp xấu nhất, làm cho Ngân hàng không có sự chuẩn bị kỹ càng để đối phó với rủi ro. Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay Khái niệm quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay Quản trị rủi ro nói chung trong kinh doanh của NHTM Quản trị rủi ro là quá trình ngăn ngừa tiềm năng xuất hiện một kết quả không mong đợi của các biến cố sẽ xảy ra trong tương lai. Hay nói cách khác, quản trị rủi ro là quá trình nhận dạng, đo lường, kiểm soát và tài trợ những nguy cơ rủi ro về tài sản và thu nhập từ các hoạt động xản xuất - kinh doanh - dịch vụ của một tổ chức. Quản trị rủi ro không có nghĩa là né tránh rủi ro mà là đối diện với rủi ro để lựa chọn rủi ro nào sẽ lưu giữ và rủi ro nào phải chuyển giao. Mục tiêu của quản trị rủi ro là : tối thiểu hóa hậu quả của tổn thất, loại trừ tổn thất từ các rủi ro bất ngờ, tối thiểu hóa tổn thất có thể xuất hiện Quản trị rủi ro của NHTM có thể hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của các nhà quản trị ngân hàng lên các đối tượng quản trị và khách thể kinh doanh nhằm mục tiêu phòng ngừa, hạn chế và giảm thiểu rủi ro trong kinh doanh từ đó nâng cao mức độ an toàn, khả năng sinh lời và đạt được các mục tiêu tăng trưởng trong ngắn hạn và dài hạn của mỗi NHTM. Nhiều nhà nghiên cứu và hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng cho rằng: Đối với các NHTM quản trị kinh doanh cũng chính là quản trị rủi ro, hay nói cách khác quản trị rủi ro chính là trung tâm của hoạt động quản trị và điều hành của mỗi NHTM. Hiểu một cách đơn giản thì quản trị rủi ro chính là quá trình các NHTM áp dụng các nguyên lý, các phương pháp và kinh nghiệm quản trị kinh doanh của các NHTM ở các quốc gia phát triển vào hoạt động kinh doanh của mình để giám sát phòng ngừa hạn chế giảm thấp rủi ro trong hoạt động cho vay, đầu tư và hoạt động kinh doanh khác để giảm thiểu tổn thất cho ngân hàng, đồng thời không ngừng nâng cao sức cạnh tranh và uy tín của ngân hàng trên thương trường. Từ những vấn đề ở trên, chúng ta cũng có thể thấy nếu nói quản trị rủi ro chính là trung tâm quản trị và điều hành của NHTM, trong khi rủi ro trong hoạt động cho vay là rủi ro thường gây thiệt hại lớn nhất cho NHTM, dễ dẫn đến rủi ro phá sản một NHTM, thì cũng có thể nói quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay là trung tâm của mọi hoạt động quản trị rủi ro. Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay là quá trình xây dựng và thực thi các chiến lược, chính sách quản lý và kinh doanh cho vay nhằm tối đa hoá lợi nhuận trong phạm vi mức rủi ro có thể chấp nhận. Kiểm soát rủi ro trong hoạt động cho vay ở mức có thể chấp nhận là việc NHTM tăng cường các biện pháp phòng ngừa, hạn chế và giảm thấp nợ quá hạn, nợ xấu trong kinh doanh cho vay, nhằm tăng doanh thu cho vay, giảm thấp chi phí bù đắp rủi ro, nhằm đạt được hiệu quả trong kinh doanh cho vay cả trong ngắn hạn và dài hạn. Kiểm soát quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay là một bộ phận quan trọng trong cách tiếp cận rủi ro tổng thể và được coi là đóng vai trò cốt tử cho sự thành công của ngân hàng trong dài hạn. Tóm lại, có thể đề cập khái niệm quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay ở các góc độ khác nhau, nhưng bản chất là giống nhau và đứng trên góc độ của quản trị học, chúng ta có thể diễn giải khái niệm quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay là quá trình các ngân hàng tiến hành hoạch định, tổ chức triển khai thực hiện và giám sát kiểm tra toàn bộ hoạt động cấp cho vay, nhằm tối đa hoá lợi nhuận của ngân hàng với mức rủi ro có thể chấp nhận. Các bước cơ bản của quá trình quản trị Trên thực tế, quá trình quản trị rủi ro có 4 khâu: xác định; đo lường; quản lý và kiểm soát. Điều quan trọng quá trình quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay muốn đạt hiệu quả thì phải bảo đảm rằng các công đoạn như phát hiện kịp thời, xác định được rủi ro đang tồn tại, phân tích và định lượng nó để từ đó có công cụ cũng như biện pháp ứng phó. Quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay hiệu quả không có nghĩa là rủi ro không xảy ra mà là rủi ro có thể xảy ra nhưng xảy ra trong mức độ dự đoán trước và ngân hàng đã chuẩn bị đủ nguồn lực để bù đắp các rủi ro có thể xảy ra đó. a. Xác định/phát hiện RRTCV Đây là việc nhận biết được các nguy cơ rủi ro tồn tại trong hoạt động cho vay. Sự phát triển của công nghệ, thị trường và xu hướng toàn cầu hoá làm cho số lượng rủi ro ngày càng gia tăng, và khả năng xảy ra rủi ro sẽ thường xuyên hơn. Vì vậy một hệ thống quản trị rủi ro có hiệu quả phải là hệ thống có khả năng nhận biết hết các rủi ro hiện hữu trong cho vay. Ngân hàng nắm được tình hình rủi ro của danh mục cho vay và ngân hàng xác định rõ nguyên nhân RRTCV b. Tìm hiểu, đo lường, phân tích Đây là các bước tiếp theo sau khi đã phát hiện được nguy cơ rủi ro. Trên thực tế các bước này khá gần gũi với nhau và thường được gộp chung lại trong quá trình thực hiện tác nghiệp. Mục đích của các bước này là giúp cho toàn bộ bộ máy quản trị rủi ro hiểu chính xác và nhất quán nguy cơ rủi ro đã xác định, phân tích rõ nguyên nhân và quan trọng nhất là lượng hoá mức độ rủi ro có thể xảy ra đối với ngân hàng. c. Theo dõi: Sau khi đã xác định, phân tích và hình thành các chỉ tiêu đo lường, rủi ro cần phải được theo dõi thường xuyên. Mục đích của khâu này giúp cho bộ máy quản trị rủi ro nắm được tình trạng rủi ro của ngân hàng diễn biến theo thời gian như thế nào. d. Quản lý, báo cáo, kiểm soát rủi ro: Đây là những khâu thể hiện rõ nhất tính