Đề tài Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền – những ưu điểm và điều kiện áp dụng

Lời nói đầu. Việc chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường đã cho phép các doanh nghiệp phát huy cao độ tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Điều đó một mặt giải phóng cho các doanh nghiệp. Họ không còn bị trói buộc bởi các chỉ tiêu kế hoạch và cơ chế quản lý sơ cứng nữa. Song mặt khác họ cũng không còn được bao cấp nữa. Vận mệnh của mỗi doanh nghiệp phần lớn phụ thuộc vào chính doanh nghiệp đó. Tiêu chí quan trọng nhất để doanh nghiệp tồn tại và phát triển là vấn đề hiệu quả trong sản xuất kinh doanh. Như chúng ta đã biết sản xuất là một trong những chức năng chủ yếu thu hút đến 70 – 80% lao động của các doanh nghiệp sản xuất và doanh nghiệp thương mại. Cùng với tài chính và Marketing, tổ chức sản xuất là một trong ba cái chân của chiếc kiềng doanh nghiệp. Tổ chức sản xuất ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Trong nền kinh tế thị trường để có được lợi nhuận các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau về chất lượng, giá cả và thời gian. Tổ chức tốt quá trình sản xuất là tăng sức cạnh tranh trên cả ba lĩnh vực đó cho doanh nghiệp. Do thời gian và trình độ nghiên cứu có hạn nên em chỉ xin trình bày một khía cạnh nhỏ của công tác tổ chức sản xuất có tên đề tài là “Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền – những ưu điểm và điều kiện áp dụng”. PHần nội DUNG. I. Lý luận chung về tổ chức sản xuất. Khái niệm về tổ chức sản xuất. Tổ chức sản xuất là sự bố trí các công đoạn, các khâu trong cả dây chuyền nhằm thực hiện chu trình sản xuất kinh doanh từ “đầu vào” đến “đầu ra”. Mục tiêu của tổ chức sản xuất là sự bố trí các công đoạn các khâu nhằm tạo ra năng suất, chất lượng cao hơn, nhịp độ sản xuất nhanh hơn, tận dụng và huy động tối đa các nguồn lực vật chất vào sản xuất, giảm chi phí sản xuất một đơn vị đầu ra tới mức thấp nhất, rút ngắn thời gian sản xuất sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ. Do đó quyết định lựa chọn tổ chức sản xuất theo dây chuyền, tổ chức sản xuất theo nhóm hay tổ chức sản xuất đơn chiếc là tuỳ thuộc vào quy mô sản xuất, chủng loại hay kết cấu sản phẩm của doanh nghiệp. Các phương pháp tổ chức sản xuất. Có nhiều phương pháp tổ chức sản xuất khác nhau. Mỗi phương pháp phải thích ứng với những đặc điểm trình độ tổ chức và kỹ thuật, với từng loại hình sản xuất của doanh nghiệp. Có ba phương pháp tổ chức sản xuất chủ yếu: sản xuất dây chuyền, sản xuất theo nhóm, sản xuất đơn chiếc. Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền. Sản xuất theo dây chuyền là một hình thức đặc biệt của hệ thống sản xuất chuyên môn hoá sản phẩm, được thiết kế để sản xuất một hoặc vài loại sản phẩm có quy mô sản xuất lớn, có tính chất đồng nhất về quy trình công nghệ và có quá trình sản xuất ổn định. Phương pháp tổ chức sản xuất theo nhóm. Phương pháp sản xuất theo nhóm có đặc điểm: không thiết kế qui trình công nghệ, bố trí thiết bị, máy móc, dụng cụ để sản xuất từng loạt chi tiết cá biệt mà làm chung cho cả nhóm, dựa vào các chi tiết tổng hợp đã lựa chọn. Các chi tiết trong cùng nhóm được gia công trong cùng một lần điều chỉnh máy. c. Phương pháp tổ chức sản xuất đơn chiếc. Tổ chức sản xuất đơn chiếc là tổ chức chế biến sản phẩm từng chiếc một hay theo từng đơn đặt hàng nhỏ. Sản phẩm chỉ được sản xuất một lần, không lặp lại hoặc có lặp lại thì cũng không có chu kỳ nhất định, không dự tính được trước. 3. Những nguyên tắc tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp. Tổ chức sản xuất là xác định một chương trình sản xuất tối ưu nhằm sử dụng một cách có hiệu quả các phương tiện sản xuất và thoả mãn tốt nhất những nhu cầu của khách hàng. Khi tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp cần tuân theo những nguyên tắc chủ yếu sau đây: - Tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp theo hướng kết hợp phát triển chuyên môn hoá với phát triển kinh doanh tổng hợp. - Tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp phải đảm bảo tính cân đối. - Tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp phải đảm bảo tính nhịp nhàng. - Tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp phải đảm bảo sản xuất liên tục. II. Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền. 1. Khái niệm về tổ chức sản xuất theo dây chuyền. Sản xuất dây chuyền là phương pháp tổ chức sản xuất mà ở đấy quá trình công nghệ được phân chia thành những bước công việc có thời gian lao động bằng nhau hoặc lập thành quan hệ bội số với nhau và được xác định theo trình tự hợp lý. Các nơi làm được sắp xếp theo nguyên tắc đối tượng và được chuyên môn hoá. Đối tượng lao động được vận chuyển liên tục theo một hướng nhất định và trong cùng một thời điểm được đồng thời chế biến trên tất cả các nơi làm việc của dây chuyền. 2. Đặc điểm của tổ chức sản xuất theo dây chuyền. Từ khái niệm trên có thể thấy sản xuất dây chuyền có những đặc điểm chủ yếu sau: l Qúa trình công nghệ được chia nhỏ thành nhiều bước công việc sắp xếp theo một trình tự hợp lý nhất, có thời gian chế biến bằng nhău hoặc lập thành quan hệ bội số với bước công việc ngắn nhất trên dây chuyền. Tính liên tục của sản xuất là đặc điểm chủ yếu nhất của sản xuất dây chuyền. Để đảm bảo tính liên tục, điều kiện cần thiết là phải chia quá trình công nghệ ra thành nhiều bước công việc theo một trình tự hợp lý nhất, với một quan hệ tỷ lệ chặt chẽ về thời gian sản xuất. Tỷ lệ ấy có thể là một (bằng nhau) hoặc là một số nguyên nào đó (bội số). l Nơi làm việc được chuyên môn hoá cao và được sắp xếp theo nguyên tắc đối tượng (theo trình tự chế biến) tạo thành đường dây chuyền. Trong sản xuất dây chuyền, mỗi nơi làm việc được phân công chuyên trách một bước công việc nhất định. Do đó, nơi làm việc được trang bị máy móc, thiết bị và dụng cụ chuyên dùng, hoạt động theo một chế độ hợp lý và có trình độ tổ chức lao động cao. Các nơi làm việc được tổ chức theo nguyên tắc đối tượng, nói cách khác là theo trình tự chế biến sản phẩm và tạo thành đường dây chuyền. Đối tượng lao động được vận động theo một hướng cố định và đường đi ngắn nhất. Đường đi của sản phẩm có thể là đường thẳng hay cong tuỳ theo phạm vi nhà xưởng, diện tích sản xuất nhưng điều quan trọng là không có những đường chéo nhau hoặc ngược chiều. l Đối tượng lao động được đồng thời chế biến trên tất cả các nơi làm việc của dây chuyền và được chuyển từ nơi làm việc này sang nơi làm việc khác bằng phương tiện vận chuyển đặc biệt. Trong một thời điểm nào đó, nếu quan sát tất cả các nơi làm việc của dây chuyền, sẽ thấy đối tượng lao động được chế biến đồng thời (song song) ở tất cả các bước công việc và được chuyển từ nơi làm việc này sang nơi làm việc khác từng cái một hoặc từng chồng, từng nhóm bằng phương tiện đặc biệt (băng chuyền, băng lăn, máng trượt, tay máy, cần trục…) Trong sản xuất dây chuyền ít dùng các phương tiện vận chuyển thủ công như xe đẩy, bưng bê. Những đặc điểm nêu trên vừa đảm bảo thực hiện tốt những nguyên tắc của tổ chức sản xuất, vừa tiêu biểu cho phương pháp tổ chức sản xuất dây chuyền. Để hiểu rõ hơn những đặc điểm này cần phải nắm rõ có bao nhiêu loại sản xuất dây chuyền. 3. Phân loại tổ chức sản xuất theo dây chuyền. Có nhiều cách phân loại sản xuất dây chuyền như căn cứ vào trình độ cố định của việc chế biến sản phẩm, căn cứ vào trình độ liên tục của quá trình sản xuất hay phạm vi áp dụng sản xuất dây chuyền. a. Căn cứ vào trình độ cố định của việc chế biến sản phẩm, hay căn cứ vào số loại sản phẩm chế biến trên dây chuyền nhiều hay ít. - Dây chuyền cố định: Chỉ sản xuất một loại sản phẩm nhất định, quá trình công nghệ không thay đổi, khối lượng sản phẩm lớn. Trên dây chuyền cố định, mỗi nơi làm việc chỉ hoàn thành một bước công việc nhất định. Dây chuyền cố định thích hợp với loại hình sản xuất khối lượng lớn. - Dây chuyền không cố định: Chế tạo vài loại sản phẩm có kết cấu gần giống nhau, trình tự chế biến giống nhau. Sau khi sản xuất xong một loại sản phẩm, phải tạm ngưng sản xuất, điều chỉnh máy móc thiết bị để sản xuất loại sản phẩm khác. Loại dây chuyền này được sử dụng rộng rãi trong sản xuất hàng loạt lớn và vừa. b. Căn cứ vào trình độ liên tục của quá trình sản xuất có thể chia ra dây chuyền liên tục và không liên tục. - Dây chuyền liên tục: Đối tượng chế biến được vận chuyển từng cái một cách liên tục qua các nơi làm việc, không có thời gian ngừng lại chờ đợi. Trên dây chuyền này, đối tượng lao động luôn luôn ở một trong hai trạng thái được vận chuyển hoặc đang được chế biến. Loại dây chuyền này có thể hoạt động theo nhịp điệu bắt buộc hay nhịp điệu tự do. + Dây chuyền có nhịp điệu bắt buộc: là loại dây chuyền liên tục nhất. Thời gian các bước công việc trên dây chuyền đều bằng nhau hoặc lập thành quan hệ bội số với nhau. Đối tượng lao động được vận chuyển từ nơi làm việc này sang nơi làm việc khác bằng băng chuyền chuyển động với một tốc độ nhất định. + Dây chuyền có nhịp điệu tự do: được sử dụng trong trường hợp thời gian các bước công việc không hoàn toàn bằng nhau (nhưng chỉ chênh lệch với mức độ không đáng kể). Đối tượng lao động được công nhân sản xuất hoặc công nhân phụ vận chuyển từ nơi làm việc này sang nơi làm việc khác. Nhịp sản xuất đã qui định được công nhân tự đảm bảo. Giữa các nơi làm việc thường có một số sản phẩm dở dang dự trữ có tính chất bảo hiểm cho công việc được tiến hành liên tục. - Dây chuyền không liên tục: Đối tượng lao động được vận chuyển theo từng loạt và có thời gian tạm ngừng tại nơi làm việc để chờ chế biến. Trên dây chuyền này, công nhân và máy móc làm việc không thực sự đều đặn, liên tục, phải dừng việc theo định kỳ và phải có dự trữ sản phẩm dở dang. c. Căn cứ vào phạm vi áp dụng sản xuất dây chuyền: có thể chia ra dây chuyền bộ phận, dây chuyền phân xưởng và dây chuyền toàn xưởng. - Dây chuyền bộ phận: là dây chuyền ở từng bộ phận sản xuất. Loại này có thể áp dụng nhiều trong các phân xưởng cơ khí của các xí nghiệp chế tạo cơ khí. - Dây chuyền phân xưởng: bao gồm quá trình sản xuất trong cả phân xưởng. Các phân xưởng lắp ráp trong các doanh nghiệp cơ khí thường áp dụng dây chuyền này. - Dây chuyền toàn xưởng: bao gồm toàn bộ quá trình sản xuất của doanh nghiệp, từ việc đưa nguyên liệu vào sản xuất, vận chuyển bán thành phẩm giữa các phân xưởng cho đến việc đưa thành phẩm nhập kho. Tất cả đều được tiến hành theo một nhịp điệu chung đã được qui định. Hình thức cao nhất, hoàn thiện nhất của sản xuất dây chuyền là dây chuyền tự động. Đó là một thể thống nhất và hoàn chỉnh bao gồm tất cả máy móc thiết bị chính và phụ, phương tiện vận chuyển, trung tâm điều khiển quá trình sản xuất. Tất cả đều được phối hợp khéo léo, chính xác và hoạt động theo một nhịp điệu thống nhất. Qua qúa trình phân loại như trên, có thể lựa chọn một trong những phương án bố trí mặt bằng của dây chuyền sản xuất dưới đây: III. Hiệu quả kinh tế và trường hợp vận dụng phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền. 1. Hiệu quả của sản xuất theo dây chuyền. Trong quá trình chuẩn bị kỹ thuật cho sản xuất, hiệu quả kinh tế của sản xuất dây chuyền đã được đảm bảo nhờ sản phẩm được thiết kế theo kết cấu hợp lý, bảo đảm yêu cầu thống nhất hoá và tiêu chuẩn hoá, tiết kiệm nguyên vật liệu và thời gian lao động. Trong quá trình hoạt động, hiệu quả kinh tế của sản xuất dây chuyền còn thể hiện trên những mặt sau: - Tăng sản lượng sản phẩm tính cho một đơn vị máy móc và đơn vị diện tích do sử dụng thiết bị, máy móc và dụng cụ chuyên dùng, giảm thời gian gián đoạn trong sản xuất. - Rút ngắn chu kỳ sản xuất, giảm bớt lượng sản phẩm dở dang, do đó làm tăng tốc độ luân chuyển vốn lưu động trong phạm vi sản xuất sẽ nhanh hơn. - Nâng cao năng suất lao động nhờ chuyên môn hóa công nhân, giảm bớt công nhân phụ, xoá bỏ thời gian ngừng sản xuất để điều chỉnh thiết bị, máy móc. - Nâng cao chất lượng sản phẩm do quá trình công nghệ được chuẩn bị chu đáo, không có hoặc rất ít sản phẩm dở dang nên tránh được những hiện tượng biến chất hư hỏng. - Hạ giá thành sản phẩm là kết quả tất nhiên của việc tổ chức sản xuất hợp lý, tiết kiệm nguyên vật liệu, giảm chi phí tiền lương trên một đơn vị sản phẩm, giảm bớt chi phí quản lý, loại trừ phế liệu, phế phẩm. 2. Điều kiện vận dụng. Tổ chức sản xuất theo dây chuyền thường được ứng dụng trong các ngành, các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm với khối lượng lớn và sản xuất hàng loạt. Do đặc tính kỹ thuật của sản phẩm khi sản xuất với khối lượng lớn và sản xuất hàng loạt là các thông số về quy trình công nghệ, trình tự các bước tạo ra một sản phẩm đã được tính toán sẵn không có sự thay đổi nào khi sản xuất sản phẩm kế tiếp. Đưa vào dây chuyền đã được lập kế hoạch các sản phẩm sẽ không có sự khác biệt về chất lượng. Yêu cầu của loại sản xuất này là năng suất và chất lượng phải được tối đa hoá. Tổ chức sản xuất dây chuyền được áp dụng rộng rãi trong các xí nghiệp công nghiệp nhất là trong các xí nghiệp thuộc các nghành luyện kim, hoá chất, thực phẩm, dệt, may mặc. Để tổ chức sản xuất theo dây chuyền đòi hỏi doanh nghiệp phải có đội ngũ cán bộ kỹ thuật cao, dây chuyền sản xuất công nghệ hiện đại. 3. Vận dụng tổ chức sản xuất theo dây chuyền ở một doanh nghiệp dệt may. Ta thấy chuyển từ nền kinh tế tập trung sang cơ chế thị trường hầu hết các doanh nghiệp dệt may đều gặp những khó khăn chung như: Nguyên vật liệu khan hiếm phải nhập ngoại, máy móc thiết bị đã cũ, cơ sở hạ tầng xuống cấp, đội ngũ công nhân thì lớn trong khi đó sản phẩm sản xuất ra với giá thành cao, hình thức mẫu mã chưa phù hợp và phong phú. Giờ đây khi các doanh nghiệp hoạt động độc lập, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả hoạt động của mình, tự chủ trong sản xuất kinh doanh đã làm biến đổi căn bản cơ chế quản lý của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư máy móc trang thiết bị dây chuyền sản xuất đồng bộ phù hợp quy trình công nghệ. Các doanh nghiệp dệt may thường chia quy trình công nghệ ra làm ba giai đoạn chế biến liên tục để sắp xếp với mỗi giai đoạn một phân xưởng với các chức năng khác nhau. Ví dụ : phân xưởng dệt, phân xưởng tẩy, phân xưởng may. Quy trình công nghệ khép kín của một doanh nghiệp dệt may thường được bố trí như sau: Nguyên liệu sợi Guồng đảo sợi Dệt vải Vải mặc Mạng sợi Kiểm tra vải dệt Tẩy bằng hoá chất Giặt sạch Vắt ly tâm Kiểm tra vải Cán nguội Sấy khô Cán nóng Vải trắng Cắt quần áo Kiểm tra thành phẩm May Bán thành phẩm Là, đóng gói Thành phẩm Các doanh nghiệp dệt may tổ chức sản xuất theo dây chuyền tức là đã khép kín quy trình công nghệ sản xuất. Doanh nghiệp nắm chắc được nguồn nguyên liệu cũng như kiểm soát được chất lượng của mỗi sản phẩm do doanh nghiệp tạo ra. Tiêu chí cạnh tranh của doanh nghiệp được nâng lên. Giúp doanh nghiệp làm ăn có lãi, tồn tại lâu dài. Do đó đảm bảo được đời sống của công nhân viên trong doanh nghiệp khiến họ yên tâm công tác lâu dài ở doanh nghiệp. KếT LUậN. Thực hiện công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, Việt nam đang tiến hành xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng và Nhà nước ta đã và đang tạo mọi điều kiện giúp đỡ các doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn từ chỗ tạo vốn làm ăn đến ưu đãi về thuế để các doanh nghiệp có được môi trường kinh doanh thuận lợi nhất. Các doanh nghiệp ở nước ta hiện nay cũng đã trải qua rất nhiều khó khăn, vướng mắc trong khâu tổ chức sản xuất và lưu thông hàng hoá. Tuy vậy để đạt được những kết quả bước đầu như hiện nay là do các doanh nghiệp đã mạnh dạn, chủ động chuyển đổi phương pháp tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp, tuy vẫn còn có những yếu kém ở một số doanh nghiệp. Nhưng nhìn chung bộ mặt kinh tế của các doanh nghiệp Việt nam đang rất có triển vọng biểu hiện ở chỗ các chủng loại sản phẩm do các doanh nghiệp Việt nam sản xuất và cung cấp đã có chỗ đứng trong lòng người tiêu dùng Việt nam. Không chỉ nhằm mục tiêu thoả mãn nhu cầu trong nước mà các doanh nghiệp đã xác định cho mình một tầm nhìn xa hơn về thị trường rộng lớn trên thế giới. Muốn thực hiện được mục tiêu đó thì công tác cải tiến tổ chức sản xuất trong các doanh nghiệp càng ngày càng chứng tỏ tính cấp thiết của nó. Do vậy tổ chức sản xuất theo dây chuyền sẽ là mục tiêu phấn đấu của các doanh nghiệp trong thời gian tới. MụC LụC. Lời nói đầu………………………………………………………………….1 Phần nội dung…………………………………………………………….2 Lý luận chung về tổ chức sản xuất……………………………………………...2 Khái niệm về tổ chức sản xuất………………………………………………….2 Các phương pháp tổ chức sản xuất……………………………………………...2 Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền………………………………...2 Phương pháp tổ chức sản xuất theo nhóm………………………………………2 Phương pháp tổ chức sản xuất đơn chiếc………………………………………..2 Những nguyên tắc tổ chức sản xuất trong doanh nghiệp………………………..3 Phương pháp tổ chức sản xuất theo dây chuyền………………………………...3 Tổ chức sản xuất theo dây chuyền………………………………………………3 Đặc điểm của tổ chức sản xuất theo dây chuyền………………………………..3 Phân loại sản xuất theo dây chuyền……………………………………………..5 a. Căn cứ vào trình độ cố định của việc chế biến sản phẩm………………………..5 b. Căn cứ vào trình độ liên tục của quá trình sản xuất……………………………..5 c. Căn cứ vào phạm vi áp dụng sản xuất dây chuyền………………………………6 III. Hiệu quả và trường hợp vận dụng sản xuất dây chuyền………………………...7 Hiệu quả của sản xuất theo dây chuyền………………………………………....7 Trường hợp vận dụng…………………………………………………………….8 Vận dụng sản xuất dây chuyền vào một doanh nghiệp dệt may………………....8 Kết luận……………………………………………………………………..10 TàI liệu tham khảo. TàI liệu tham khảo. Giáo trình Tổ chức quản lý trường Đại học Quản lý và kinh doanh Hà Nội 2000. Quản trị sản xuất và tác nghiệp Trương Đoàn Thể. Nhà xuất bản Giáo dục 1999. Quản trị kinh doanh tổng hợp: Tập 1: Quản trị sản xuất và tiêu thụ. Giáo trình: Nguyễn Thành Độ, Nguyễn Ngọc Huyền. Nhà xuất bản Thống Kê 2001. 4. Tổ chức sản xuất và tổ chức bộ máy quản lý xí nghiệp công nghiệp quốc doanh. Viện nghiên cứu quản lý kinh tế (1978) 5. Tổ chức và kế hoạch xí nghiệp công nghiệp Xã hội chủ nghĩa. Trường Đại học kinh tế quốc dân (1973). 6. Quản trị sản xuất và dịch vụ. Đồng Thị Thanh Phương. Nhà xuất bản Thống Kê 2002.