Đề tài Những chuyển biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức trong quá trình hội nhập, hợp tác kinh tế quốc tế – qua khảo sát một số tỉnh đồng bằng sông hồng hiện nay

Nh÷ng chuyÓn biÕn t©m lý x· héi cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong qu¸ tr×nh héi nhËp, hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ – qua kh¶o s¸t mét sè tØnh ®ång b»ng s«ng Hång hiÖn nay MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhằm xây dựng xã hội theo mục tiêu: “ Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh” mà Đảng và Nhân dân ta đang tiến hành từ nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, đang đặt đội ngũ cán bộ, công chức nước nhà trước những cơ hội, những thuận lợi mới, song cũng không ít thử thách, khó khăn, phức tạp. Cùng với sức mạnh toàn dân tộc trong tiến trình lịch sử xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, Đảng và Nhân dân ta luôn coi trọng và đặt niềm tin vào đội ngũ cán bộ, công chức – lực lượng nòng cốt của sự nghiệp cách mạng. Thực tiễn nhiều thập kỷ qua và hiện nay đã, đang khẳng định tầm quan trọng đặc biệt của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước. Ý thức được vai trò quan trọng của đội ngũ cán bộ cán bộ, công chức nhà nước, góp phần vào xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội trong điều kiện hội nhập và hợp tác quốc tế hôm nay, Đảng và chính phủ chủ trương tiến hành công cuộc cải cách hành chính, trong đó cải cách cán bộ, công tác cán bộ là một trong bốn trọng điểm (Bộ máy; thể chế; cán bộ; tài chính công). Nhận thức và quán triệt sâu sắc di huấn của chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”; “Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”, đội ngũ cán bộ, công chức nước ta trong nhiều chục năm qua đã có những đóng góp đáng kể vào sự nghiệp xây dựng xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Nhân dân đã giao phó. Không thể không thừa nhận rằng: trong những thành tựu kinh tế - xã hội đã đạt được, nhất là từ thời kỳ đổi mới đến nay ở nước ta, có sự đóng góp to lớn của đội ngũ cán bộ, công chức, trong đó đặc biệt nói đến tính tiên phong, gương mẫu, luôn không ngừng phấn đấu trau dồi năng lực, nâng cao phẩm chất, rèn luyện ý chí, tác phong làm việc đáp ứng yêu cầu thực tiễn mới là những nhân tố tâm lý đắc lực nhất giúp đội ngũ cán bộ, công chức có được những thành tích đáng kể đó. Trở thành thành viên chính thức trong tổ chức thương mại thế giới (WTO) và sự hội nhập quốc tế ngày càng đi vào chiều sâu, càng đặt đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước vào nhiệm vụ, vị thế và những trọng trách mới, thuận lợi có, song khó khăn, thử thách cũng không ít. Thực tế đang cho thấy: hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay vẫn đang còn là vấn đề mới mẻ, có tính bước ngoặt trên mọi lĩnh vực hoạt động của đời sống kinh tế - xã hội nói chung, dẫn đến làm thay đổi một cách vừa có tích cực vừa tiêu cực về tâm lý, tác phong và lề lối làm việc của đội ngũ cán bộ công chức. Để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay và những năm tiếp theo, hơn lúc nào hết, đội ngũ cán bộ công chức nhà nước càng phải nỗ lực nhiều hơn nữa, phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu nhiều hơn nữa, mà trước hết phải bắt đầu từ nội lực, trong đó lấy sự nhận diện đúng tâm lý và diễn biến tâm lý là một trong những nhân tố “căn cốt” nhất. Qua khảo sát thực trạng đội ngũ cán bộ, công chức trước tiến trình hội nhập quốc tế trong điều kiện kinh tế thị trường của một số địa phương ở nước ta cho thấy: Sự nghiệp đổi mới gần hai mươi nhăm năm qua (1986 - 2010) có sự chuyển biến sâu sắc trong đời sống tâm lý được biểu hiện qua nhận thức, thái độ, hành vi của đội ngũ cán bộ, công chức do chịu sự tác động mạnh của quá trình chuyển sang kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, nhất là trong thời kỳ hội nhập quốc tế trong những năm gần đây. Trong những chuyển biến tâm lý đó, có sự sàng lọc, bổ sung, và phát huy giữa tâm lý truyền thống với đương đại; giữa bản địa với sự du nhập các nước trên thế giới và khu vực. Cũng trong sự chuyển biến tâm lý đó, có những đặc điểm tâm lý truyền thống có giá trị đang được kế thừa, phát huy trong hiện tại, cũng có những đặc điểm tâm lý trong truyền thống được lưu giữ sang hiện tại nhưng không còn phù hợp, trở thành lực cản, kìm hãm sự phát triển như một phản giá trị cần được loại bỏ và thay thế. Đồng thời, cùng với sự giao lưu, hội nhập, trong tâm lý đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước hôm nay cũng đang du nhập và hình thành những tâm lý mới…Điều đó có ảnh hưởng nhất định đến quá trình trau dồi năng lực, tu dưỡng phẩm chất, rèn luyện phong cách đáp ứng yêu cầu thực tiễn hội nhập quốc tế của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước. Trong những nghiên cứu gần đây về xu hướng chuyển biến tâm lý xã hội nói chung, đội ngũ cán bộ, công chức nói riêng, ý nghĩa cần thiết không phải chỉ xác định những tác động của môi trường khách quan, mà quan trọng hơn là cần phải nhận diện đúng nguyên nhân, và tính chất biểu hiện của diễn biến tâm lý trước sự tác động của môi trường ngoại cảnh đó. Trước những chuyển biến tâm lý xã hội theo hướng tích cực của đội ngũ cán bộ, công chức hiện nay, còn có những đặc điểm tâm lý đã “định hình” là do hoặc từ sự “hoài niệm truyền thống như một giá trị”, hoặc do thói quen, kinh nghiệm làm ảnh hưởng nhất định đến quá trình công tác của họ trước những yêu cầu thực tiễn trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Bên cạnh đó, trong đời sống tâm lý đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước cũng đang bộc lộ những biểu hiện tâm lý xã hội mới do sự tác động của hội nhập quốc tế mà được hình thành trên hai khía cạnh: tự phát và tự giác. Sự chuyển biến và hình thành tâm lý mới một cách tự phát nghĩa là: từ những quan sát, nhận thấy được và lĩnh hội do tiếp xúc trực tiếp với những diễn biến hàng ngày của thực tiễn hội nhập. Sự chuyển biến và hình thành tâm lý mới theo hướng tự giác nghĩa là tính chủ động của quá trình chính trị thông qua các hệ thống giáo dục, đào tạo và các “kênh” truyền thông đại chúng có tổ chức. Sự chuyển biến tâm lý xã hội mang tính tự phát và tự giác này cũng có những biểu hiện tâm lý tích cực và tiêu cực. Xu hướng chuyển biến tâm lý xã hội như đã khái quát là vấn đề có tính quy luật tâm lý xã hội với nghĩa là sự phản ánh khách quan trên cơ sở hiện thực xã hội và chịu sự quy định của thực tiễn xã hội trong xu thế phát triển tất yếu của hiện thực. Trong những chuyển biến tâm lý xã hội chung đó, đội ngũ cán bộ, công chức thành phố Hà Nội và Hải Dương chịu sự ảnh hưởng đáng kể, trước hết từ tính chất, vị thế và bối cảnh tự nhiên – xã hội trước tiến trình hội nhập, đặc biệt là thành phố Hà Nội. Qua quan sát, nghiên cứu thực tế cho thấy: Hà Nội và Hải Dương từ khi hội nhập có những phát triển khá mạnh và toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội của địa phương. Là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa… của các nước - Hà Nội là một trong những thành phố có tốc độ phát triển cao, đặc biệt có sự sát nhập Hà Tây được xác định thành phố đa chức năng. Nằm trên trục đường 5 nối Hà Nội và hầu hết các địa phương trên địa bàn cả nước với Hải Phòng – trung tâm giao thông cảng biển phía bắc tổ quốc, Thành phố Hải Dương bước vào hội nhập với những tốc độ phát triển đáng khích lệ đặc biệt trên hai phương diện: mở mang, chỉnh trang đô thị xứng đáng là thành phố loại 2 và thu hút đầu tư từ các khu công nghiệp, khu chế xuất…Điều đó cho thấy: đội ngũ cán bộ, công chức Thành phố Hà Nội và Hải Dương đã và đang tích cực trước xu hướng chuyển biến tâm lý xã hội chung để từng bước thích ứng tích cực với quá trình hội nhập quốc tế hôm nay. Hơn nữa, thực tế Hà Nội và Hải Dương trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay cũng đang đối mặt với sự giao thoa giữa một vùng đất giàu truyền thống văn hiến với những điều kiện, môi trường xã hội khá thuận lợi về giao lưu, hội nhập để cách tân, hiện đại. Bên cạnh đó, tại các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội, nguồn cán bộ, công chức đang công tác trên địa bàn không thuần túy là người bản địa mà thường từ nhiều địa phương khác về hội tụ, càng phản ánh tính phong phú, đa diện, đa sắc trong xu hướng chuyển biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức…Do đó, rất cần được nghiên cứu đại diện. Chuyển biến tâm lý xã hội là xu thế phát triển trong sự phát triển chung của xã hội hiện thực. Đó là quy luật tất yếu cần được quan tâm, coi trọng. Với ý nghĩa đó, để góp phần thành công vào công cuộc xây dựng, phát triển xã hội trong thời kỳ hội nhập quốc tế, rất cần có những nghiên cứu một cách hệ thống, chuyên sâu từ góc độ khoa học tâm lý về những chuyển biến tâm lý xã hội đáp ứng yêu cầu thời kỳ phát triển mới với tính cách là khoa học nghiên cứu tâm lý người. Chỉ ra đặc điểm, diện mạo chung về xu hướng chuyển biến tâm lý xã hội, nhất là của đội ngũ cán bộ, công chức trước thực tiễn phát triển là vấn đề quan trọng, song ý nghĩa quan trọng hơn là nghiên cứu xác định đúng nguyên nhân, tính chất biểu hiện của những chuyển biến tâm lý mới và tác dụng ảnh hưởng của nó đối với hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước trong sự nghiệp xã hội ta hiện nay. Đề tài: “Những chuyển biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức thành phố Hà Nội và Hải Dương trong quá trình hội nhập quốc tế hiện nay” được lựa chọn nghiên cứu trước hết từ những yêu cầu cấp thiết đó. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi Liªn quan ®Õn ®Ò tµi, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh, nhiÒu bµi viÕt ®­îc c¸c t¸c gi¶ nghiªn cøu, ®Ò cËp trªn c¸c d¹ng: C«ng tr×nh ®Ò tµi khoa häc; S¸ch tham kh¶o, chuyªn kh¶o, luËn ¸n; luËn v¨n; tham luËn héi th¶o, t¹p chÝ… Trong qu¸ tr×nh s­u tÇm, tham kh¶o chóng t«i nhËn thÊy cã thÓ ph©n thµnh ba nhãm vÊn ®Ò nghiªn cøu chÝnh: 1) Nghiªn cøu nh÷ng t¸c ®éng ®Õn sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi t©m lý ng­êi ViÖt vµ ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ViÖt Nam tõ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan. §ã lµ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn - x· héi bao gåm c¸c yÕu tè nh­: ®Þa lý; kinh tÕ; chÝnh trÞ; v¨n ho¸; truyÒn thèng – x· héi… nãi chung, vïng ®ång b»ng s«ng Hång nãi riªng. Tiªu biÓu trong nhãm nghiªn cøu nµy cã c¸c t¸c gi¶: Phan Huy Lª – Vò Minh Giang: C¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ con ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay.(1994); NguyÔn ChÝ Mú. Sù biÕn ®æi cña thang gi¸ trÞ ®¹o ®øc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi viÖc x©y dùng ®¹o ®øc míi cho c¸n bé qu¶n lý ë n­íc ta hiÖn nay.(1997) TrÇn §×nh Hùu: §Õn hiÖn ®¹i tõ truyÒn thèng (1998); Phan Ngäc: V¨n ho¸ ViÖt nam vµ c¸ch tiÕp cËn míi.(1998); Phan §¹i Do·n – Mai V¨n Hai: Quan hÖ dßng hä ë ch©u thæ s«ng Hång. 2000. TrÇn §øc: NÒn v¨n minh s«ng Hång x­a vµ nay (1997); T« Duy Hîp: Sù biÕn ®æi lµng x· ViÖt Nam ngµy nay ë ®ång b»ng s«ng Hång. (2001). NguyÔn ThÕ KiÖt: Vai trß cña nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch/chñ quan trong viÖc x©y dùng con ng­êi míi thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. (1998). NguyÔn C«ng Hu©n(LATS): T­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ con ng­êi víi viÖc ph¸t huy nh©n tè Con ng­êi trong CNH,H§H ë ViÖt Nam hiÖn nay. (2001). NguyÔn v¨n Nhín(LATS): ¶nh h­ëng chÝnh s¸ch x· héi ®èi víi viÖc n©ng cao vai trß nh©n tè con ng­êi trong sù nghiÖp ®æi míi theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. (1996). §Æng H÷u Toµn: Ph¸t triÓn con ng­êi trong quan ®iÓm cña C¸c M¸c vµ sù nghiÖp CNH,H§H nh»m môc tiªu ph¸t triÓn con ng­êi ë n­íc ta hiÖn nay.(1997). §inh Hïng TuÊn: Giao l­u v¨n ho¸ vµ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña qu¸ tr×nh héi nhËp ASEAN.(2005). Vò Nh­ Kh«i: Giữ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc ViÖt Nam trong t­¬ng ®ång v¨n ho¸ vµ héi nhËp ASEAN.(2003). TrÞnh thÞ Kim Ngäc: Mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔnvÒ ph¸t triÓn nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam d­íi t¸c ®éng cña héi nhËp ASEAN. (2006). NguyÔn Ngäc Phó: Héi nhËp ASEAN – t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc ®Õn t©m lý ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay. (2006). Bïi v¨n Nh¬n. C¸c gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc hµnh chÝnh nhµ n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay.(2005), NguyÔn §×nh TÊn. Ph©n tÇng x· héi trong hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ vµ héi nhËp (2007)… 2) Nghiªn cøu T©m lý, t©m lý truyÒn thèng víi xu h­íng biÕn ®æi t©m lý cña ng­êi ViÖt vµ sù ¶nh h­ëng cña chóng ®Õn sù h×nh thµnh t©m lý ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ qu¸ tr×nh hîp t¸c quèc tÕ, héi nhËp…Trong nhãm nghiªn cøu nµy cã c¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu nh­: TrÇn Ngäc Khuª (Chñ biªn): Xu h­íng biÕn ®æi t©m lý x· héi trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta.(1998); §ç Long – Vò Dòng (chñ biªn): T©m lý n«ng d©n trong thêi kú ®Çu kinh tÕ thÞ tr­êng(2002); Ph¹m Minh H¹c: VÊn ®Ò con ng­êi trong sù nghiÖp CNH,H§H (1994); Nghiªn cøu con ng­êi ViÖt Nam – nguån lùc trong c«ng cuéc ®æi míi (1999); T©m lý ng­êi ViÖt Nam ®i vµo c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ - nh÷ng ®iÒu cÇn kh¾c phôc. (2004); Nghiªn cøu gi¸ trÞ nh©n c¸ch trong thêi kú toµn cÇu ho¸ (2007); Th¸i Duy Tuyªn: Mét sè ®iÒu cÇn kh¾c phôc trong nh©n c¸ch ng­êi ViÖt Nam thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. (2007); T« Minh Giíi. Nh÷ng t­ t­ëng lÖch l¹c trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay (2003); TrÇn Träng Thuû. M« h×nh nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - mét c¨n cø quan träng cña chiÕn l­îc gi¸o dôc - ®µo t¹o (2006); Lª H÷u Xanh.(chñ biªn). T¸c ®éng t©m lý lµng x· ®Õn ®êi sèng con ng­êi ë ®ång b»ng b¾c bé trong thêi kú CNH, H§H (2004); Ph¹m v¨n §øc. MÊy suy nghÜ vÒ vai trß cña nguån lùc con ng­êi trong sù nghiÖp CNH,H§H ®Êt n­íc. (2003); NguyÔn Linh KhiÕu. Con ng­êi vµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. (2003); Ph¹m V¨n §øc. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam hiÖn nay.(2000); §Æng H÷u Toµn. G¾n ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam hiÖn ®¹i víi gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. (2000); NguyÔn V¨n Huyªn. Gi¸o dôc nh©n c¸ch v× sù ph¸t triÓn con ng­êi ViÖt Nam. (1999);Vò Anh TuÊn. TÝnh c¸ch ng­êi ViÖt Nam víi qu¸ tr×nh héi nhËp Asean (T/C TLH 2004); NguyÔn Håi Loan. Mét sè ®Æc ®iÓm t©m lý cña ng­êi n«ng d©n ViÖt Nam ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ (2005); NguyÔn Ngäc Phó. Bµn vÒ chuÈn mùc ®¹o ®øc chñ yÕu cña con ng­êi ViÖt Nam hiÖn nay (2007)… 3) Nghiªn cøu ¶nh h­ëng t©m lý, c¸c phÈm chÊt t©m lý vµ nh÷ng biÕn ®æi t©m lý cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trªn c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng ®êi sèng x· héi. Trong nhãm nghiªn cøu nµy, tiªu biÓu cã c¸c t¸c gi¶ nh­: Lª H÷u Xanh (Chñ biªn). ¶nh h­ëng tiªu cùc cña t©m lý tiÓu n«ng ®èi víi c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc (2005); Bïi V¨n Nh¬n. C¸c gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng ®éi ngò c«ng chøc hµnh chÝnh nhµ n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay (2005); L­¬ng Träng Yªn. X©y dùng vµ ®æi míi ®éi ngò c«ng chøc hµnh chÝnh nhµ n­íc (1993); NguyÔn ChÝ Mú. Sù biÕn ®æi c¸c thang gi¸ trÞ ®¹o ®øc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi viÖc x©y dùng ®¹o ®øc míi cho c¸n bé qu¶n lý ë n­íc ta hiÖn nay (1997); Lª H÷u Xanh. Nh÷ng yÕu tè t©m lý cña c¸n bé, c«ng chøc ®ang c¶n trë ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh ë ®ång b»ng s«ng Hång (2007). TrÇn Xu©n SÇm. X¸c ®Þnh tiªu chuÈn vµ c¬ cÊu c¸n bé chñ chèt trong hÖ thèng chÝnh trÞ ®æi míi (1998); NguyÔn Phó Träng – TrÇn Xu©n SÇm (chñ biªn). LuËn cø khoa häc cña viÖc n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¸n bé trong thêi kú ®Èy m¹nh CNH, H§H (2001); Vò Anh TuÊn. ¶nh h­ëng nh÷ng yÕu tæ t©m lý cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ®Õn c¶i c¸ch hµnh chÝnh ë mét sè tØnh ®ång b»ng s«ng Hång – thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p (2006). NguyÔn ThÞ TuyÕt Mai (chñ biªn). N©ng cao n¨ng lùc tæ chøc thùc tiÔn cña c¸n bé chñ chèt cÊp x· - qua kh¶o s¸t ë ®ång b»ng s«ng Hång (2007); TrÇn h­¬ng Thanh. TÝnh tÝch cùc lao ®éng cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc hµnh chÝnh ë n­íc ta hiÖn nay – qua kh¶o s¸t c¸c tØnh trung du b¾c bé (2007); Tr­¬ng ThÞ Th«ng – Lª Kim ViÖt (chñ biªn). BÖnh quan liªu trong c«ng t¸c c¸n bé ë n­íc ta hiÖn nay – thùc tr¹ng, nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p (2008)… Tãm l¹i, qua t×m hiÓu, nghiªn cøu, tham kh¶o vµ kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®­îc c«ng bè cña c¸c c«ng tr×nh khoa häc trong ba nhãm l­îc kh¶o trªn, chóng t«i rót ra mét sè kh¸i qu¸t sau: Thø nhÊt – C¸c c«ng tr×nh trªn ®­îc triÓn khai nghiªn cøu tËp trung chñ yÕu trªn mét sè chuyªn ngµnh khoa häc nh­: TriÕt häc; X©y dùng ®¶ng; LÞch sö ®¶ng, V¨n ho¸ häc, T©m lý häc… ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc trong ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn mang tÝnh hÖ thèng vÒ con ng­êi nãi chung, ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc nãi riªng trªn c¶ ba b×nh diÖn: 1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan t¸c ®éng ®Õn sù h×nh thµnh, biÕn ®æi t©m lý con ng­êi ViÖt Nam nãi chung, ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc nãi riªng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa: M«i tr­êng ®Þa lý, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ph©n tÇng x· héi; xu thÕ héi nhËp, v¨n ho¸ truyÒn thèng, gi¸ trÞ ®¹o ®øc x· héi, T­ t­ëng, thÓ chÕ, chÝnh s¸ch x· héi, c¶i c¸ch hµnh chÝnh… 2. ¶nh h­ëng tõ nh÷ng yÕu tè t©m lý con ng­êi ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ xu thÕ héi nhËp t¸c ®éng ®Õn sù h×nh thµnh, biÕn ®æi t©m lý ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc: T©m lý truyÒn thèng; nguån nh©n lùc; gi¸o dôc nh©n c¸ch – gi¸ trÞ nh©n c¸ch vµ chuÈn mùc ®¹o ®øc nh©n c¸ch… 3. Nh÷ng yÕu tè t©m lý vµ xu h­íng biÕn ®æi cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ xu thÕ héi nhËp: Nh÷ng yÕu tè t©m lý trong c¶i c¸ch hµnh chÝnh; trong hÖ thèng chÝnh trÞ; n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o; tæ chøc thùc tiÔn, tÝnh tÝch cùc lao ®éng, bÖnh quan liªu… ë ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc… Thø hai – Hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ vµ héi nhËp lµ vÊn ®Ò ph¶n ¸nh xu thÕ ph¸t triÓn ®ang ®­îc diÔn ra rÊt míi ®èi víi n­íc ta, nªn, hiÖn t¹i ch­a cã ®­îc nhiÒu nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ vÒ vÊn ®Ò nµy, nhÊt lµ nh÷ng c«ng tr×nh thuéc lÜnh vùc chuyªn ngµnh t©m lý häc l·nh ®¹o, qu¶n lý. PhÇn lín c¸c c«ng tr×nh khoa häc trªn ®­îc triÓn khai trªn c¸c chuyªn ngµnh khoa häc chñ yÕu nghiªn cøu trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ sù héi nhËp mang tÝnh khu vùc…H¬n n÷a, hiÖn nay c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc ®ang cÇn nh÷ng ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn míi mang tÝnh chÊt “®Þnh l­îng” dù b¸o trong tæ chøc triÓn khai, do ®ã trong nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc giai ®o¹n hiÖn nay rÊt cÇn ®­îc triÓn khai tõ gãc ®é t©m lý häc l·nh ®¹o, qu¶n lý víi tÝnh chÊt lµ khoa häc øng dông cã ­u thÕ vÒ ph­¬ng ph¸p “chÈn ®o¸n” vµ “®Þnh l­îng” trong nghiªn cøu khoa häc. Thø ba – Tr­íc thùc tÕ ph©n tÝch kh¸i qu¸t trªn, c¨n cø vµo tÝnh cÊp thiÕt, vµo môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi, chóng t«i cho r»ng: nÕu ®Ò tµi ®­îc triÓn khai, sÏ cã ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ ®ãng gãp nhÊt ®Þnh ®¸p øng yªu cÇu nghiªn cøu khoa häc - thùc tiÔn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë n­íc ta. 3. Môc tiªu cña ®Ò tµi Đề tài tổ chức nghiên cứu, triển khai trên cơ sở thực hiện hai mục tiêu đặt ra: Thø nhÊt – Nghiªn cøu, ph©n tÝch hiÖn tr¹ng ®êi sèng t©m lý – nh÷ng ®Æc ®iÓm, phÈm chÊt vµ nh÷ng chuyÓn biÕn t©m lý cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc ở thành phố Hà Nội và Hải Dương trong qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp quèc tÕ ë n­íc ta hiÖn nay. Thø hai - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ tõ gãc ®é t©m lý häc l·nh ®¹o, qu¶n lý gãp phÇn kh¬i dËy vµ ph¸t huy nh÷ng phÈm chÊt t©m lý tÝch cùc, ®ång thêi chØ ra nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc, h¹n chÕ nh÷ng ph¸t sinh t©m lý tiªu cùc trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn t©m lý x· héi cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc thành phố Hà Nội và Hải Dương tr­íc xu thÕ héi nhËp quèc tÕ nh»m thùc hiÖn ®óng quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng ta vÒ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, công chức ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn míi ®ang ®Æt ra. 4. Đối tượng nghiên cứu của đề tài. Nghiên cứu những chuyển biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức nhà nước trong quá trình hội nhập quốc tế. 5. Khách thể và phạm vi nghiên cứu của đề tài. Đội ngũ cán bộ có chức nghiệp và chức vụ cấp trưởng, phó phòng, ban và công chức nghiệp vụ ở các sở, ngành thuộc khối chính quyền cấp tỉnh, thành phố trên địa bàn Hà Nội và Hải Dương trong quá trình hội nhập quốc tế hiện nay, qua những nghiên cứu, phân tích thống kê và khảo sát thực tế từ năm 2000 - 2009. 6. Nhiệm vụ của đề tài nghiên cứu. Để thực hiện mục tiêu đặt ra, đề tài nghiên cứu, triển khai trên cơ sở những nhiệm vụ sau: Thứ nhất – Nghiên cứu cơ bản và có tính hệ thống về tâm lý, tâm lý xã hội, những hiện tượng tâm lý xã hội và những chuyển biến tâm lý xã hội với tính cách cơ sở lý luận của đề tài. Thứ hai – Tổ chức nghiên cứu khảo sát thực trạng đời sống tâm lý, đặc điểm tâm lý và những chuyển biến tâm lý của đội ngũ cán bộ, công chức thành phố Hà Nội, Hải Dương trong quá trình hội nhập quốc tế. Thứ ba – Đề xuất các biện pháp và kiến nghị nhằm phát huy những yếu tố tâm lý tích cực, khắc phục tâm lý tiêu cực phát sinh của sự chuyển biến tâm lý trong quá trình hội nhập quốc tế của đội ngũ cán bộ, công chức thành phố Hà Nội và Hải Dương đáp ứng yêu cầu thời kỳ phát triển mới – thời kỳ hội nhập quốc tế. 7. Phương pháp luận nghiên cứu Trên cơ sở quan điểm duy vật khoa học và phương pháp biện chứng mác xít – đề tài được tổ chức nghiên cứu bằng những phương pháp cụ thể: Lịch sử - logic; Phân tích – tổng hợp; Phân tích văn bản; điều tra phiếu; quan sát và phỏng vấn sâu… 8. Gỉa thuyết khoa học của vấn đề nghiên cứu Chuyển biến tâm lý xã hội của đội ngũ cán bộ, công chức trong bối cảnh kinh tế - xã hội của nước ta nói chung, thành phố Hà Nội và Hải Dương nói riêng vừa có tự giác, vừa có tự phát, bởi chịu sự tác động của thực tiễn hội nhập quốc tế là xu hướng tất yếu, phản ánh quy luật khách quan. Hội nhập quốc tế ở nước ta đang còn là vấn đề mới mẻ dẫn đến những chuyển biến tâm lý trong đội ngũ cán bộ, công chức, đồng thời chúng có ảnh hưởng nhất định đến thực tiễn công tác của đội ngũ cán bộ, công chức Hà Nội, Hải Dương trên hai khía cạnh: tích cực và tiêu cực. Chương I TÂM LÝ Xà HỘI, CHUYỂN BIẾN TÂM LÝ Xà HỘI – NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 1.I. Khái niệm công cụ - Tâm lý: Là khái niệm tổng quát để chỉ tất cả những chức năng, quá trình, trạng thái nội tâm của con người mà cơ sở của nó là quá trình hoạt động của hệ sinh lý thần kinh cấp cao trong quá trình tiếp nhận và phản ánh thế giới khách quan của con người thông qua hành vi và điều hành các hành vi hoạt động của con người. Có thể hiểu khái niệm tâm lý trên ba khía cạnh: Thứ nhất – Là những chức năng, quá trình, trạng thái bên trong của con người, tâm lý có cơ sở là hoạt động của hệ sinh lý thần kinh cấp cao của con người. Trong đời sống tự nhiên – xã hội, mỗi con người có cấu tạo sinh học và các kiểu hoạt động sinh lý thần kinh khác nhau, phản ánh nét đặc trưng quy định sự hình thành tâm lý của con người nhằm phân biệt với tâm lý của con người khác. Điều đó cho thấy: tâm lý con người trong xã hội luôn tồn tại và phát triển một cách phong phú, sinh động, đa dạng và phức tạp. không có tâm lý người nào giống người nào (kể cả những trường hợp sinh đôi cùng trứng). Do đó, sự chuyển biến tâm lý trong mỗi con người cũng khác nhau. Thứ hai – Tâm lý là sự phản ánh thế giới khách quan của con người được biểu đạt qua hành vi và điều hành các hành vi, hoạt động của con người. Tâm lý là quá trình tiếp nhận các tác động từ thế giới khách quan vào óc người và là sự phản ánh thế giới khách quan đó bởi con người. Thông qua hoạt động nói chung, hoạt động thực tiễn nói riêng, tâm lý được hình thành và củng cố với nghĩa là quá trình “biến” các tri thức khách quan thành tri thức chủ quan của con người. Đến lượt nó, tâm lý phản ánh thế giới khách quan thông qua hành vi với nghĩa là bản chất của hành vi, điều hành các hành vi hoạt động của con người. Tâm lý là quá trình phản ánh tích cực, chủ động và sáng tạo của con người. Thứ ba – Nhận thức, tình cảm, ý chí là ba yếu tố cơ bản của tâm lý phản ánh sự hiểu biết, thái độ và chí hướng hành động được biểu đạt qua lối sống, nếp nghĩ và cách ứng xử hàng ngày. Nhận thức, tình cảm, ý chí có quan hệ chặt chẽ với nhau trong tính độc lập tương đối giữa chúng, nhờ đó mà con người chủ động trong quá trình thực hiện các mối quan hệ với tự nhiên với xã hội và với chính bản thân mình, đồng thời khẳng định được vai trò khám phá và chinh phục thế giới xung quanh con người. Thông qua quá trình nhận thức, con người hình thành thế giới quan và quan điểm cho sự nhận biết bản chất các sự vật, hiện tượng trong đời sống tự nhiên và xã hội. Hoạt động nhận thức bao gồm nhiều quá trình khác nhau: cảm giác, tri giác, trí nhớ, tư duy, tưởng tượng. Trí nhớ là giai đoạn quá độ giữa hai quá trình nhận thức cảm tính và lý tính. Hai giai đoạn cảm tính và lý tính có quan hệ chặt chẽ và tác động tương hỗ lẫn nhau trong quá trình nhận thức thế giới khách quan, nhận thức chân lý bởi con người. Đánh giá vai trò của nhận thức trong tâm lý người, trong lý luận phản ánh - Lê Nin đã khái quát: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng đến thực tiễn – đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý, của sự nhận thức hiện thực khách quan”. Nếu quá trình nhận thức phản ánh thế giới khách quan bằng các cảm giác, tri giác, khái niệm, phán đoán, suy lý thì tình cảm lại phản ánh hiện thực khách quan đó bằng các rung động và cách biểu cảm của “tâm hồn” được đo ở các trạng thái cảm xúc khác nhau: sự hài lòng, niềm vui, nỗi buồn, nỗi niềm day dứt…Trong tâm lý, tình cảm là những thái độ cảm xúc ổn định của con người đối với những tác động của đời sống xã hội hiện thực, phản ánh ý nghĩa của chúng trong mối liên quan với nhu cầu và động cơ của con người. Xúc cảm và tình cảm có quan hệ hữu cơ tạo thành hệ thống thái độ của con người trước các tác động của bên ngoài trên các cung bậc rung động khác nhau. Tình cảm là cung bậc cao của sự phát triển các quá trình xúc cảm trong những điều kiện xã hội. Xúc cảm và tình cảm thể hiện trong đời sống con người trên cả hai mặt: sinh lý và tâm lý. Xúc cảm và tình cảm phản ánh trên hai cấp độ trạng thái rung động khác nha