Đề tài Ngoại giao Việt Nam giai đoạn 1975 -1985

Häc viÖn b¸o chÝ tuyªn truyÒn Khoa lÞch sö §¶ng --------------------- TiÓu luËn §Ò tµi: Ngo¹i giao ViÖt Nam giai ®o¹n 1975-1985 Gi¸o viªn h­íng dÉn : TS. Ph¹m Xu©n Minh Sinh viªn thùc hiÖn : NguyÔn V¨n Nam Líp : N¨m 2006 PhÇn I T×nh h×nh ®Êt n­íc sau n¨m 1973 MiÒn Nam ®­îc gi¶i phãng, ®Êt n­íc ®­îc hoµn toµn ®éc lËp vµ thèng nhÊt, ®ã lµ thuËn lîi c¬ b¶n cho viÖc hµn g¾n c¸c vÕt th­¬ng chiÕn tranh, x©y dùng ®Êt n­íc vµ ®­a c¶ n­íc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi vµ ®ã còng lµ thêi c¬ lín ch­a tõng cã ®Ó tranh thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn ngoµi tèt nhÊt cho viÖc x©y dùng ®ã. Nh­ng ngay sau khi ®· gi¶i phãng miÒn Nam, chÝnh phñ P«l P«t ®· cho qu©n tiÕn ®¸nh nhiÒu n¬i ë miÒn Nam, ®æ bé lªn ®¶o Phó Quèc, quÇn ®¶o Thæ Chu, b¸o hiÖu chÝnh s¸ch thï ®Þch cña hä ®èi víi n­íc ta. T×nh h×nh biªn giíi ViÖt-Trung ngµy cµng thªm c¨ng th¼ng, b¸o hiÖu mét b­íc ph¸t triÓn xÊu cña quan hÖ ViÖt-Trung. Trong lóc ®ã t×nh h×nh miÒn Nam ch­a ®­îc æn ®Þnh. T×nh h×nh nãi trªn ®ßi hái toµn d©n, toµn qu©n ta ph¶i ®oµn kÕt mét lßng, ra søc phÊn ®Êu lµm hai nhiÖm vô chiÕn l­îc. Mét lµ x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi: Hai lµ s½n sµng chiÕn ®Êu, b¶o vÖ v÷ng ch¾c Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa. Hai nhiÖm vô ®ã cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Nh­ng ®ång chÝ Lª DuÈn ®· nãi: “Ph¶i x©y dùng chñ nghÜa x· héi ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ thiÕt thùc lµm cho ®Êt n­íc ta m¹nh lªn vÒ mäi mÆt vµ trong mäi hoµn c¶nh th× míi cã ®ñ søc ®¸nh th¾ng mäi cuéc chiÕn tranh x©m l­îc cña ®Þch, b¶o vÖ v÷ng ch¾c Tæ quèc. Ng­îc l¹i, cã t¨ng c­êng phßng thñ ®Êt n­íc, lµm thÊt b¹i chiÕn tranh ph¸ ho¹i nhiÒu mÆt cña ®Þch vµ b¶o ®¶m cho ®Êt n­íc lu«n lu«n ®­îc b¶o vÖ v÷ng ch¾c th× míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi”. Th¸ng 6/1975, Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Lao ®éng ViÖt Nam ®· v¹ch nhiÖm vô chiÕn l­îc cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, nªu bËt nh÷ng nhiÖm vô tr­íc m¾t vµ kh¼ng ®Þnh sù bøc xóc ph¶i thèng nhÊt ®Êt n­íc cµng sím cµng tèt. Th¸ng 7/1976, Bé chÝnh trÞ Trung ­¬ng §¶ng ®Ò ra nh÷ng c«ng t¸c tr­íc m¾t ë miÒn Nam. Nh­ng ph¶i ®îi ®Õn §¹i héi lÇn thø IV häp ngµy 14 th¸ng 12 n¨m 1976 míi quyÕt ®Þnh Ph­¬ng h­íng nhiÖm vô vµ môc tiªu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1976-1980. §©y lµ kÕ ho¹ch n¨m n¨m ®Çu tiªn cña n­íc ViÖt Nam thèng nhÊt. KÕ ho¹ch 1976-1980 nh»m hai môc tiªu c¬ b¶n: - X©y dùng mét b­íc c¬ së vÊt chÊt – kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, b­íc ®Çu h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ míi trong c¶ n­íc mµ bé phËn chñ yÕu lµ c¬ cÊu c«ng n«ng nghiÖp. - C¶i thiÖn mét b­íc ®êi sèng vÊt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n lao ®éng. NhiÖm vô c¬ b¶n cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1976-1980 lµ: - T¹o ra mét b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc vÒ n«ng nghiÖp, ra søc ®Èy m¹nh l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nhÑ vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm nh»m gi¶i quyÕt v÷ng ch¾c nhu cÇu cña c¶ n­íc vÒ l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ mét phÇn quan träng hµng tiªu dïng th«ng th­êng, c¶ thiÖn mét b­íc ®êi sèng vÊt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n lao ®éng, tÝch lòy cho c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa. - Ph¸t huy n¨ng lùc s½n cã vµ x©y dùng thªm nhiÒu c¬ së vÒ c«ng nghiÖp nÆng; tÝch cùc më mang giao th«ng vËn t¶i, t¨ng nhanh n¨ng lùc x©y dùng c¬ b¶n, ®Èy m¹nh c«ng t¸c kÕ ho¹ch – kü thuËt. - Sö dông hÕt lùc l­îng lao ®éng x· héi (22 triÖu lao ®éng). - Hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ë miÒn Nam, cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa ë miÒn B¾c. - T¨ng nhanh nguån hµng xuÊt khÈu, më réng quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi. - Ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc, v¨n ho¸, x· héi, tiÕn hµnh c¶i c¸ch gi¸o dôc, thanh to¸n hËu qu¶ cña chiÕn tranh vµ ¶nh h­ëng cña chñ nghÜa thùc d©n míi. - Thùc hiÖn mét sù chuyÓn biÕn s©u s¾c trong tæ chøc vµ qu¶n lý kinh tÕ. Víi ph­¬ng h­íng, nhiÖm vô vµ môc tiªu chñ yÕu nãi trªn, ta dù kiÕn hµng n¨m tæng s¶n phÈm x· héi t¨ng 14%-15%, thu nhËp quèc d©n t¨ng 13%-14%, n«ng nghiÖp t¨ng 8%-10%, c«ng nghiÖp t¨ng 16-18%, møc ®Çu t­ c¬ b¶n trªn 30 tû ®ång. Mét môc tiªu cã ý nghÜa chiÕn l­îc cña kÕ ho¹ch 5 n¨m nµy lµ phÊn ®Êu xuÊt khÈu ®­îc 2,5 tû ®Õn 8 tû róp-®« la th× cßn thiÕu tõ 5 ®Õn 5,5 tû róp-®«la. Tõ cuèi 1975 ta ®· tranh thñ ®­îc 4,275 tû róp-®« la trong ®ã: Cho kh«ng Cho vay Céng Khu vùc XHCN 847 triÖu 1,631 tû 2,478 tû Khu vùc DTCN 55 triÖu 631 triÖu 686 triÖu Ta cßn cÇn 5,5 tû róp-®«la hµng lÎ cho c¸c c¬ së kinh tÕ vµ cho tiªu dïng. (B¸o c¸o Héi nghÞ ngo¹i igao lÇn thø 13 th¸ng 10/1976). §©y lµ nhiÖm vô rÊt nÆng nÒ cho c«ng t¸c ngo¹i giao. NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø 24 ®· nªu nhiÖm vô c¬ b¶n vÒ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam lµ: “Tranh thñ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi ®Ó nhanh chãng x©y dùng c¬ së vÊt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi ®ång thêi cñng cè quèc phßng vµ an ninh; ph¸t huy t¸c dông cña §¶ng vµ n­íc ta trong c«ng cuéc ®Êu tranh chung cña nh©n d©n thÕ giíi v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ cña chñ nghÜa x· héi; t¨ng c­êng ®oµn kÕt víi Lµo vµ Campuchia, thùc hiÖn hîp t¸c l©u dµi, gióp ®ì lÉn nhau, lµm cho ba n­íc ë §«ng D­¬ng trë thµnh lùc l­îng v÷ng ch¾c cña c¸ch m¹ng vµ hoµ b×nh ë §«ng Nam ¸; x©y dùng quan hÖ hîp t¸c x· héi chñ nghÜa gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa anh em; x©y dùng quan hÖ h÷u nghÞ gi÷a n­íc ta vµ c¸ n­íc trong thÕ giíi thø ba, cïng c¸c n­íc kh¸c trªn c¬ së n¨m nguyªn t¾c cïng tån t¹i hoµ b×nh”. V¨n kiÖn §¹i héi IV còng cã néi dung t­¬ng tù. §©y còng lµ ®­êng lèi ®èi ngo¹i cña n­íc ViÖt Nam thèng nhÊt. Trong viÖc thùc hiÖn ®­êng lèi trªn, thuËn lîi cña n­íc ta lµ c¬ b¶n. Sau khi ®¸nh th¾ng Mü, n­íc ®øng ®Çu phe t­ b¶n, cã tiÕng lµ hïng m¹nh, vµ thËt sù lµ hïng m¹nh, thÕ chiÕn th¾ng næi lªn r¹ng rì trªn vò ®µi quèc tÕ, vÞ thÕ cña ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ vµ ChÝnh phñ C¸ch m¹ng L©m thêi Céng hoµ MiÒn Nam ViÖt Nam ®­îc n©ng cao. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh ch­a bao giê n­íc ViÖt Nam cã h×nh ¶nh ®Ñp nh­ thÕ trong lßng nh©n d©n thÕ giíi. N­íc ta cã vÞ trÝ ®Þa lý chÝnh trÞ quan träng ë khu vùc BiÓn §«ng vµ §«ng Nam ¸, l¹i cã tiÒm lùc kinh tÕ to lín. Do ®ã, cã søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c lo¹i téi ¸c. Víi viÖc hîp nhÊt hai bé Ngo¹i giao cña hai miÒn, chóng ta ph¸t huy ­u thÕ ngo¹i giao ViÖt Nam tr­íc ®©y, ®ång thêi gi­¬ng cao ngän cê chñ nghÜa x· héi vµ ®éc lËp d©n téc cña miÒn B¾c, vµ ngän cê hoµ b×nh trung lËp cña miÒn Nam, kÕ thõa c¸c quan hÖ Nhµ n­íc vèn cã cña hai Nhµ n­íc ViÖt Nam, lµm cho quan hÖ h÷u nghÞ vµ quan hÖ hîp t¸c gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc cµng ®­îc cñng cè vµ më réng. Dï kh«ng cã quan hÖ ®oµn kÕt cña nh÷ng n¨m 50 vµ tiÕp tôc bÞ chia rÏ, phe x· héi chñ nghÜa vÉn cßn lµ chç dùa cho n­íc ta, Ýt nhÊt trong nh÷ng n¨m ®Çu sau ngµy gi¶i phãng miÒn Nam. Ch¼ng h¹n Trung Quèc n¨m 1973 høa sÏ tiÕp tôc viÖn trî trong n¨m n¨m tíi víi møc kim ng¹ch b»ng n¨m 1973. Dï cã møc ®é vµ cßn cã ý ®å l«i kÐo ta ®i víi Liªn X« m¹nh h¬n, Liªn X« vÉn tiÕp tôc viÖn trî cho ta. Nh­ng nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i kh«ng ph¶i lµ nhá. Phe x· héi chñ nghÜa tiÕp tôc bÞ chia rÏ, m©u thuÉn gi÷a Liªn X« vµ Trung Quèc vÉn gay g¾t, khiÕn phong trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ vÉn bÞ ph©n ho¸ nghiªm träng. D­íi mét bÒ ngoµi æn ®Þnh thùc tÕ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ®ang ®i vµo mét cuéc khñng ho¶ng cùc kú nghiªm träng vÒ mäi mÆt mµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ khi chung cuéc lµ sù tan r· chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ §«ng ¢u nh÷ng n¨m 1989-1989, sù mÊt quyÒn l·nh ®¹o cña c¸c ®¶ng céng s¶n cÇm quyÒn. C¸c n­íc x· héi chñ nghÜa gióp cho ta ®Òu cã Èn ý muèn l«i kÐo ta ng¶ theo ®­êng lèi ®èi ngo¹i cña hä. PhÝa nµy muèn ta ñng hé hoµ ho·n víi Mü, hoµ ho·n ë Ch©u ¢u ng¨n chÆn ¶nh h­ëng cña Trung Quèc ë §«ng Nam ¸. PhÝa kia muèn ta chèng Liªn X«, chèng hoµ ho·n X«-Mü ph¸ hoµ ho·n ë Ch©u ¢u, l«i kÐo c¸c n­íc kh«ng liªn kÕt ®ång thêi thóc ®Èy hoµ ho·n Trung Mü. T×nh h×nh ®ã g©y khã kh¨n cho ta trong viÖc gi÷ v÷ng ®­êng lèi ®éc lËp vµ tù chñ. Sau khi chiÕn tranh chÊm døt ë miÒn Nam, sù gióp ®ì cña c¸c n­íc ®èi víi ta chuyÓn sang h×nh thøc hîp t¸c, cã ®i cã l¹i, cã vay cã tr¶, ®ã lµ mét khã kh¨n míi, v× ta chØ cã thÓ tranh thñ ®­îc sù gióp ®ì vµ hîp t¸c cña b¹n nÕu b¹n thÊy cã lîi Ých thùc tÕ trong viÖc hîp t¸c kinh tÕ víi ta vµ ta còng gi÷ ®­îc tÝn nhiÖm víi b¹n trong quan hÖ bu«n b¸n hîp t¸c ®ã. Tõ chiÕn tranh chuyÓn sang hoµ b×nh, tõ chia c¾t tiÕn lªn thèng nhÊt, tõ miÒn Nam thuéc ®Þa kiÓu míi tiÕn ®Õn ®­a c¶ n­íc lªn chñ nghÜa x· héi, trong t×nh h×nh c¸c lùc l­îng thï ®Þch ®ang m­u toan chèng n­íc ta, viÖc tranh thñ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi cho nhiÖm vô b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt n­íc lµ nhiÖm vô hÕt søc nÆng nÒ cña ngo¹i giao. Tr­íc khi thèng nhÊt hai miÒn, ta ®· kÞp thêi ®Êu tranh trong viÖc c¶ hai miÒ ®Òu lµ quan s¸t viªn cña Liªn hîp quèc vµ Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña Liªn hîp quèc tõ th¸ng 9/1977. MiÒn Nam tham gia mét sè tæ chøc quèc tÕ nh­ ESCAP, OMS, FAO v.v… vµ nèi l¹i quan hÖ Ng©n hµng thÕ giíi vµ Ng©n hµng Ch©u ¸. Sau khi c¸c n­íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam ®­îc thµnh lËp, ta ®· tÝch cùc gi¶i thÝch cho anh em bÇu b¹n vµ c¸c n­íc kh¸c hiÓu c¬ së lÞch sö, ph¸p lý cña viÖc thèng nhÊt n­íc n­íc ViÖt Nam vÒ mÆt Nhµ n­íc vµ quyÕt t©m cña n­íc ViÖt Nam lµm ®Çy ®ñ nghÜa vô cña m×nh ®èi víi céng ®ång c¸c quèc gia. Uy tÝn n­íc ViÖt Nam thèng nhÊt vµ chiÕn th¾ng kh«ng khái g©y ph¶n øng tiªu cùc trong hµng ngò c¸c lùc l­îng thï ®Þch. Tæng bÝ th­ Lª DuÈn vµ Thñ t­íng Ph¹m V¨ §ång ®i th¨m Trung Quèc, Liªn X« vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa kh¸c nh»m tranh thñ sù ñng hé vµ gióp ®ì cña c¸c n­íc b¹n trong giai ®o¹n míi vµ ®Æt c¬ së l©u dµi cho quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa. Th¸ng 6/1978, Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (SEV) nhÊt trÝ kÕt n¹p Cénghoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam. Ngµy 3/11/1978 HiÖp ­íc h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam vµ Liªn X« ®­îc ký kÕt víi nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ ph¸t triÓn quan hÖ chÝnh trÞ, kinh tÕ, khoa häc kü thuËt, bao gåm c¶ viÖc trao ®æi ý kiÕn vµ ¸p dôc nh÷ng biÖn ph¸p thÝch ®¸ng cã hiÖu lùc ®Ó b¶o ®¶m hoµ b×nh vµ an ninh cho hai n­íc. §©y lµ mét sù kiÖn rÊt quan träng ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn míi trong quan hÖ gi÷a hai §¶ng vµ hai n­íc, t¨ng thªm søc m¹nh cho ta trong viÖc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc. ViÖc nh©n d©n ba n­íc ViÖt Nam, Lµo, Campuchia cïng th¾ng lîi, buéc Mü ph¶i rót khái §«ng D­¬ng, ®¸nh sôp ®æ c¸c chÕ ®é tay sai cña hä lµ mét nh©n tè rÊt quan träng ë §«ng Nam ¸. Trong bèi c¶nh ®ã, t×nh h×nh ®oµn kÕt gi÷a nh©n d©n ViÖt Nam víi nh©n d©n Lµo, nh©n d©n Campuchia cµng thªm chÆt chÏ. Ngµy 18/7/1977 ViÖt Nam vµ Lµo ký l¹i Viªng Ch¨n HiÖp ­íc h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a hai n­íc, vµ HiÖp ­íc ho¹ch ®Þnh biªn giíi quèc gia gi÷a hai n­íc. §ång thêi ViÖt Nam còng ký hiÖp ®Þnh viÖn trî cho Lµo vay ba n¨m 1978-1980, viÖc ph©n v¹ch vµ c¾m mèc ®­êng biªn giíi trªn thùc ®Þa trong mét thêi gian ng¾n ®· kÕt thóc th¾ng lîi, viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò biªn giíi ViÖt-Lµo ®­îc hai bªn ®¸nh gi¸ lµ tèt ®Ñp, ®óng ph¸p luËt quèc tÕ. §èi víi Campuchia, ta tËn t×nh gióp nh©n d©n Campuchia kÕt thóc th¾ng lîi cuéc chiÕn ®Êu ®Ó gi¶i phãng thñ ®« Phn«m Pªnh nh­ng tËp ®oµn P«l Pèt tiÕp tôc chÝnh s¸ch chèng ViÖt Nam, ph¸ ho¹i quan hÖ ®oµn kÕt chiÕn ®Êu ®· g¾n bã nh©n d©n hai n­íc. §©y lµ mét t×nh h×nh cùc kú nghiªm träng sÏ tiÕp tôc nhÊn ch×m Campuchia trong khãi löa. Sau khi chÕ ®é diÖt chñng P«l Pèt bÞ lËt ®æ, c¸c lùc l­îng yªu n­íc Campuchia thµnh lËp n­íc Céng hoµ Nh©n d©n Campuchia. N­íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam vµ n­íc Céng Hoµ Nh©n d©n Campuchia thi hµnh chÝnh s¸ch hoµ b×nh vµ h÷u nghÞ víi nhau trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn toµn vÑn l·nh thæ cña nhau, hai bªn cïng cã lîi. T¹i Phn«m Pªnh hai n­íc ®· ký HiÖp ­íc hoµ b×nh, h÷u nghÞ vµ hîp t¸c gi÷a hai n­íc ngµy 18 th¸ng 2 n¨m 1979, HiÖp ­íc ho¹ch ®Þnh biªn giíi quèc gia gi÷a hai n­íc nµy 30/12/1985. §«ng Nam ¸ lµ mét khu vùc chiÕn l­îc hÕt søc quan träng l¹i bao gåm c¶ ba n­íc §«ng D­¬ng. §©y lµ khu vùc cã phong trµo c¸ch m¹ng m¹nh mÏ nh­ng còng lµ n¬i giµnh giËt quyÒn lîi vµ ¶nh h­ëng gi÷a c¸c n­íc lín. Mét sè n­íc §«ng Nam ¸ dÝnh lÝu vµo cuéc chiÕn tranh ViÖt Nam. Sau khi ta gi¶i phãng miÒn Nam mµ Mü ®µnh khoanh tay ®øng nh×n, cacns ASEAN lo sî thuyÕt Domino cña Mü sÏ øng nghiÖm. Th¸ng giªng n¨m 1976, Héi nghÞ ngo¹i giao lÇn thø 12 n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®· nªu nhiÖm vô “phÊn ®Êu cho mét §«ng Nam ¸ ®éc lËp, hoµ b×nh, trung lËp kh«ng cã qu©n ®éi vµ c¨n cø cña ®Õ quèc, ®onµ kÕt hîp t¸c víi c¸c n­íc d©n téc chñ nghÜa tr­íc hÕt lµ c¸c n­íc kh«ng liªn kÕt, tÝch cùc trªn lËp tr­êng ®Õ quèc thùc d©n”. Dï nã chøng tá ta ch­a hiÓu râ t×nh h×nh c¸c n­íc §«ng Nam ¸ vµ cßn mang nÆng t­ t­ëng hai phe thêi chiÕn tranh l¹nh, chñ tr­¬ng ®ã ®· nãi lªn râ rµng chÝnh s¸ch hoµ b×nh vµ lßng mong muèn hîp t¸c cña n­íc ta ®èi víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ nãi chung vµ c¸c n­íc ASEAN nãi riªng. Ngµy 5/7/1976, ngay sau khi n­íc ta ®· thèng nhÊt vÒ mÆt Nhµ n­íc víi lßng mong muèn ch©n thµnh héi nhËp víi khu vùc, Bé tr­ëng Ngo¹i giao NguyÔn Duy Trinh ®· nªu chÝnh s¸ch 4 quan ®iÓm cña n­íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam ®èi víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸. T«n träng®éc lËp, chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng x©m l­îc nhau, kh«ng can thiÖp c«ng viÖc néi bé cña nhau, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, cïng tån t¹i trong hoµ b×nh. Kh«ng ®Ó l·nh thæ n­íc m×nh cho bÊt cø n­íc ngoµi nµo sö dông lµm c¨n cø x©m l­îc vµ can thiÖp trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo n­íc kia vµ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. ThiÕt lËp quan hÖ h÷u nghÞ l¸ng giÒng tèt, hîp t¸c kinh tÕ vµ trao ®æi v¨n ho¸ trªn c¬ së b×nh ®¼ng cïng cã lîi. Gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tranh chÊp gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc th«ng qua th­¬ng l­îng theo tinh thÇn b×nh ®¼ng, hiÓu biÕt vµ t«n träng lÉn nhau. Ph¸t triÓn sù hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc v× sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc phån vinh theo ®iÒu kiÖn cña mçi n­íc, v× lîi Ých cña ®éc lËp, hoµ b×nh, trung lËp thËt sù ë §«ng Nam ¸, gãp phÇn vµo sù nghiÖp hoµ b×nh trªn thÕ giíi. ChÝnh s¸ch 4 ®iÓm phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c cña HiÖp ­íc Bali do ®ã ®­îc c¸c n­íc ASEAN hoan nghªnh vµ trªn c¬ së ®ã ta ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi Philippin ngµy 12/7/1976, víi Th¸i Lan ngµy 6/8/1976. Víi In®«nªsia ta ®· cã quan hÖ ngo¹i giao tõ n¨m 1964, víi Malaysia vµ Singgapore tõ sau HiÖp ®Þnh Paris vÒ ViÖt Nam n¨m 1973. B­íc khëi ®Çu tèt ®Ñp nµy cña quan hÖ ViÖt Nam ASEAN trïng hîp víi lóc Mü chñ tr­¬ng b×nh th­êng ho¸ kh«ng ®iÒu kiÖn quan hÖ víi ViÖt Nam cã thÓ lµ nh©n tè tÝch cùc ®Ó æn ®Þnh t×nh h×nh ë §«ng D­¬ng. TiÕc r»ng t×nh h×nh ®· xÊu ®i víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc kh«ng liªn kÕt ta cè g¾ng ph¸t huy vai trß cña ViÖt Nam trªn vò ®µi quèc tÕ, gãp phÇn lµm cho phong trµo kh«ng liªn kÕt cñng cè vµ tiÕp tôc ®i ®óng h­íng chèng ®Õ quèc vµ thùc d©n, h¹n chÕ t¸c ®éng cña m©u thuÉn X« - Trung ®èi víi phong trµo, ph¸t triÓn hîp t¸c kinh tÕ, tranh thñ sù gióp ®ì cña c¸c n­íc kh«ng liªn kÕt ®Ó phôc vô kÕ ho¹ch n¨m n¨m 1976-1980. Nh÷ng n¨m 70 thÕ giíi t­ b¶n bÞ khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ trÇm träng vµ kÐo dµi, c¸c n­íc ®Õ quèc m©u thuÉn víi nhau gay g¾t, tranh giµnh nguyªn liÖu vµ thÞ tr­êng. Ta ®· lîi dông t×nh h×nh thuËn lîi ®ã më réng quan hÖ víi c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ®Ó tranh thñ vèn vµ kü thuËt: Ph¸p, NhËt B¶n… Ta vÉn coi ®Õ quèc Mü lµ kÎ thï c¬ b¶n, l©u dµi vµ nguy hiÓm nhÊt, vÉn ®Ò phßng Mü cã kÕ ho¹ch hËu chiÕn. Ta kiªn quyÕt ®Æt ®iÒu kiÖn vÒ b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ViÖt Mü lµ Mü ph¶i th hµnh tho¶ thuËn vÒ ®ãng gãp hµn g¾n vÕt th­¬ng chiÕn tranh. N¨m 1975-1976 Mü nãi kh«ng th båi th­êng chiÕn tranh cho ViÖt Nam v× ViÖt Nam ®· vi ph¹m HiÖp ®Þnh Paris. Nh­ng ®Çu n¨m 1977 sau khi vµo nhµ tr¾ng, tæng thèng Jimmy Carter coi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam lµ mét “biÓu t­îng” nh»m chÊm døt sù chia rÏ bªn trong vµ phôc håi uy tiÐn cña Mü ë bªn ngoµi. Th¸ng 3/1977 ph¸i ®oµn Woodcock sang Hµ Néi ®Ó th¨m dß kh¶ n¨ng b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam vµ cho r»ng ViÖt Nam s½n sµng b×nh th­êng ho¸ quan hÖ kh«ng ®iÒu kiÖn víi sù hiÓu biÕt r»ng sau khi quan hÖ ®· b×nh th­êng ho¸ th× Mü sÏ viÖn trî. Th¸ng 5 råi th¸ng 12/1977, hai biªn tiÕn hµnh ®µm ph¸n vÒ vÊn ®Ò b×nh th­êng ho¸ quan hÖ nh­ng kh«ng ®¹t ®­îc tho¶ thuËn nµo. Tuy vËy, Mü ®ång ý kh«ng c¶n trî ViÖt Nam ra nhËp Liªn hîp quèc. Nh­ng tõ gi÷a n¨m 1977 chÝnh quyÒn Carter ®· chuyÓn sang x©y dùng quan hÖ chiÕn l­îc víi Trung Quèc ®Ó ®èi phã víi Liªn X«. Cuèi n¨m 1977 quèc héi Mü th«ng qua luËt cÊm viÖn trî cho ViÖt Nam. Quan hÖ ViÖt-Mü ngµy cang thªm trë ng¹i.  PhÇn II Ngo¹i giao ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1975-1985 I. VÊn ®Ò Campuchia. Ph¶n øng cña ViÖt Nam ®Ó tr¶ lêi cuéc chiÕn tranh biªn giíi vµ cuéc ®¹i tiÕn c«ng vµo T©y Ninh cuèi n¨m 1978 cña tËp ®oµn P«l Pèt ®· lµm rung chuyÓn toµn b¸n ®¶o §«ng D­¬ng vµ t¸c ®éng kÐo dµi ®Õn t×nh h×nh §«ng Nam ¸ vµ thÕ giíi. Nhê sù gióp ®ì nh©n ®¹o cña ViÖt Nam, nh©n d©n Campuchia tho¸t khái ®­îc n¹n diÖt chñng vµ b¾t ®Çy x©y dùng l¹i ®Êt n­íc ®· bÞ chÕ ®é P«l Pèt tµn ph¸ ngoµi sù t­ëng t­îng. Tr¸i l¹i ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi ®Çu víi mét cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – x· héi cùc kú nghiªm träng sÏ ®Õn ®Ønh cao nh÷ng n¨m 1986-1988 l¹i g¸nh thªm vÊn ®Ò Campuchia. N­íc Lµo, võa míi giµnh ®­îc chÝnh quyÒn, còng ®ang ®øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n vÒ an ninh, kinh tÕ, x· héi. Khi cuéc chiÕn tranh gi÷a ViÖt Nam vµ Kh¬ me ®á b¾t ®Çu, cã nhµ b¸o ph­¬ng T©y gäi ®ã lµ cuéc “chiÕn tranh uû nhiÖm” ngô ý nãi ®©y lµ cuéc chiÕn tranh gi÷a Liªn X« vµ Trung Quèc qua tay ng­êi ViÖt Nam vµ ng­êi Kh¬ me ®á. §iÒu ®ã chØ ®óng mét nöa v× ViÖt Nam nhËn viÖn trî cña Liªn X« thËt nh­ng lu«n lu«n, kÓ c¶ trong hai cuéc kh¸ng chiÕn tr­íc, theo ®uæi mét ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ. Lóc ®Çu ®ã lµ cuéc chiÕn tranh gi÷a hai bªn. Khi Trung Quèc ®¸nh ViÖt Nam th¸ng 2/1979 ®ã lµ cuéc chÕn tranh liªn quan ba n­íc. Nh­ng khi tr×nh bÇy ViÖt Nam lµ “tiÓu b¸” vµ Liªn X« lµ “®¹i b¸” cuéc chiÕn tranh liÒn liªn quan ®Õn bèn n­íc. Tõ “chiÕn tranh uû nhiÖm” xuÊt xø tõ ®ã. NÕu nh­ c¸c n­íc lín ph¶n øng mçi n­íc mét c¸ch tuú theo lîi Ých chÝnh trÞ, kinh tÕ, qu©n sù cña m×nh víi t×nh h×nh míi ë Campuchia th× c¸c n­íc §«ng Nam ¸ chñ yÕu lµ c¸c n­íc trong HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (ASEAN) ph¶n øng v× hä lµ l¸ng giÒng gÇn gòi víi §«ng D­¬ng. Trong thêi gian chiÕn tranh ViÖt Nam, do t¸c ®éng tuyªn truyÒn thuyÕn Domino cña Mü, c¸c n­íc ASEAN cßn nghi ngê chÝnh s¸ch h÷u nghÞ cña ViÖt Nam nh­ng tõ th¸ng 7/1976 n­íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam ®· c«ng bè chÝnh s¸ch 4 ®iÓm ®èi víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ mµ tinh thÇn lµ h÷u nghÞ, hîp t¸c, cïng tån t¹i hoµ b×nh trªn c¬ së 5 nguyªn t¾c cïng tån t¹i hoµ b×nh vµ 10 nguyªn t¾c Bangdung, tiÕp ®ã Thø tr­ëng Ngo¹i giao, Bé tr­ëng Ngo¹i giao vµ Thñ t­íng n­íc Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam ®· liªn tiÕp ®i th¨m h÷u nghÞ c¸c n­íc §«ng Nam ¸, quan hÖ ngo¹i giao gi÷a c¸c n­íc ASEAN vµ ViÖt Nam ®· ®­îc kiÕn lËp. Nh­ng tõ sau sù kiÖn 7/1/1990 sù cã mÆt cña qu©n ®éi ViÖt Nam t¹i Campuchia ®· lµm cho c¸c n­íc §«ng Nam ¸ lo ng¹i. Tr­íc hÕt Th¸i Lan, l¸ng giÒng trùc tiÕp cña Campuchia, th× lo sî ViÖt Nam ®¸nh vµo ®Êt hä nhÊt lµ khi thùc tÕ hä ®ang tiÕp tay cho tµn qu©n P«l Pèt, ®iÒu ®ã cã thÓ hiÓu ®­îc, c¸c n­íc kh¸c lo ng¹i chiÕn tranh cã thÓ më réng, ph¸ ho¹i m«i tr­êng hoµ b×nh, ®e do¹ an ninh cña hä. Trong ASEAN, ph¶n øng m¹nh mÏ nhÊt lµ Th¸i Lan. ChÝnh quyÒn Kriangsak dµnh mäi dÔ dµng cho lùc l­îng P«l Pèt. C¸c n­íc ASEAN kh¸c yªu cÇu Héi ®ång b¶o an lªn ¸n ViÖt Nam x©m l­îc Campuchia, vËn ®éng §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc, phong trµo kh«ng liªn kÕt häp t¹i Habana, c¶ Héi nghÞ cÊp cao Phong trµo kh«ng liªn kÕt häp t¹i New Deli n¨m 1983 ®Ó gi÷ ghÕ cho Kh¬ me ®á. Hä kh«ng ®¸p øng ®Ò nghÞ cña ba ngo¹i tr­ëng c¸c n­íc ViÖt Nam, Lµo, Céng hoµ nh©n d©n Campuchia ®­a ra th¸ng 1 n¨m 1980 vÒ viÖc ký HiÖp ®Þnh song ph­¬ng vµ kh«ng x©m l­îc nhau gi÷a ba n­íc §«ng D­¬ng vµ c¸c n­íc ASEAN vµ bµn viÖc x©y dùng mét khu vùc §«ng Nam ¸ hoµ b×nh, ®éc lËp, tù do, trung lËp, æn ®Þnh vµ phån vinh. Tuy vËy vÉn cã kho¶ng c¸ch vÒ nhËn ®Þnh t×nh h×nh gi÷a Djakarta, KuaLumpur vµ Bangkok. Th¸ng 3/1980, Tæng thèng Suharto vµ Thñ t­íng Malayxia Husein Onn gÆp nhau t¹i Kuantan (Malayxia) vµ tuyªn bè cÇn coi träng nh÷ng lo l¾ng cña ViÖt Nam vÒ an ninh cña m×nh. Nguyªn t¾c ®ã nh»m ®­a §«ng Nam ¸ thµnh khu vùc hoµ b×nh vµ cho r»ng cÇn cã gi¶i ph¸p chÝnh trÞ cho vÊn ®Ò Campuchia vµ gi¶i ph¸p ®ã ph¶i tÝnh ®Õn lîi Ých chiÕn l­îc cña ViÖt Nam vµ Campuchia cÇn ®­îc trung lËp ho¸ khái ¶nh h­ëng cña Liªn X« vµ Trung Quèc, kªu gäi Trung Quèc, Liªn X« kh«ng can thiÖp vµo §«ng Nam ¸. Prem, Thñ t­íng míi cña Th¸i Lan, b¸c bá c«ng thøc Kuantan. Th¸ng 7/1980, ngo¹i tr­ëng ba n­íc ViÖt Nam, Lµo, Céng hoµ Nh©n d©n Campuchia nh¾c l¹i ®Ò nghÞ vÒ ký hiÖp ®Þnh kh«ng x©m l­îc lÉn nhau vµ ®Ò nghÞ mét khu phi qu©n sù gi÷a Campuchia vµ Th¸i Lan cã sù gi¸m s¸t quèc tÕ, Campuchia vµ Th¸i Lan cÇn bµn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ng­êi tÞ n¹n, héi ®µm trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c gi÷a hai n­íc. Mét vµi n­íc ASEAN ®ång t×nh nh­ng Th¸i Lan kh«ng ®¸p øng. Th¸ng 1/1981, ngo¹i tr­ëng ba n­íc §«ng D­¬ng ®Ò nghÞ häp mét héi nghÞ gi÷a hai nhãm n­íc ®Ó bµn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hoµ b×nh, hîp t¸c æn ®Þnh ë §«ng Nam ¸, sau khi ®­îc tho¶ thuËn sÏ häp mét héi nghÞ quèc tÕ ®Ó ghi nhËn vµ b¶o ®¶m; ký hiÖp ®Þnh tay ®« gi÷a tõng n­íc §«ng D­¬ng víi Trung Quèc vÒ cïng tån t¹i hoµ b×nh; ViÖt Nam sÏ rót qu©n khái Campuchia nÕu Th¸i Lan kh«ng cho phÐp Kh¬ me ®á vµ Kh¬ me ph¶n ®éng kh¸c dïng l·nh thæ Th¸i Lan lµm c¨n cø chèng Campuchia, chÊm døt tiÕp tÕ vò khÝ vµ l­¬ng thùc cho chóng. Cuèi th¸ng 4, ngo¹i tr­ëng Lµo Phoune Sipaseuth, thay mÆt b¸n §«ng D­¬ng, ®i th¨m c¸c n­íc ASEAN ®Ó nªu 7 nguyªn t¾c cïng tån t¹i hoµ b×nh. Th¸ng 7, theo gîi ý cña nhãm ASEAN vµ d­íi sù b¶o trî cña Liªn hîp quèc, Héi nghÞ quèc tÕ vÒ Campuchia (ICK) häp t¹i New York, kh«ng cã mÆt ViÖt Nam. C¸c n­íc ASEAN ®Ò nghÞ bµn nhiÒu vÊn ®Ò: rót qu©n ®éi n­íc ngoµi ra khái Campuchia trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh d­íi sù gi¸m s¸t cña Liªn hîp quèc, tæng tuyÓn cö tù do do Liªn hîp quèc chñ tr×, b¶o ®¶m mét n­íc Campuchia ®éc lËp kh«ng ®e do¹ ai nh­ng héi nghÞ còng kh«ng ®i ®Õn kÕt qu¶ g×. Lóc nµy, c¸c lùc l­îng c¸ch m¹ng Campuchia ®· tr­ëng thµnh vµ cã thÓ tù ®¶m ®­¬ng mäi nhiÖm vô. ViÖt Nam tiÕp tôc gióp Céng hoµ Nh©n d©n Campuchia thùc hiÖn ba môc tiªu chiÕn l­îc: lµm suy tµn ®Þch, x©y dùng thùc lùc c¸ch m¹ng trong 3-5 n¨m, lùc l­îng c¸ch m¹ng Campuchia sÏ tù ®¶m ®­¬ng nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc, b¶o vÖ thµnh qu¶ c¸ch m¹ng, t¨ng c­êng liªn minh Campuchia – ViÖt Nam – Lµo. C¸c bªn liªn quan ë §«ng D­¬ng tiÕp tôc t¨ng c­êng ho¹t ®éng ngo¹i giao. Ngµy 22/6, ba ph¸i Campuchia ký hiÖp ®Þnh Kua Lumpur vÒ viÖc lËp mét chÝnh phñ liªn hiÖp vµ ngµy 22/7 ASEAN vµ Trung Quèc tho¶ thuËn xong vÒ thµnh phÇn chÝnh phñ ®ã. Ngµy 22/7, ngo¹i tr­ëng ba n­íc §«ng D­¬ng tá ý muèn kh«i phôc quan hÖ víi Trung Quèc ®ång thêi ®Ò nghÞ häp mét héi nghÞ hÑp vÒ §«ng Nam ¸ bao gåm hai nhãm n­íc, Mianma, Ên §é vµ n¨m n­íc lín. Ngo¹i tr­ëng ViÖt Nam NguyÔn C¬ Th¹ch l¹i ®i th¨m cscs n­íc ASEAN, ngo¹i tr­ëng Phoune Sipaseuth göi c«ng hµm cho c¸c n­íc ASEAN ®Ó tr×nh bµy quan ®iÓm cña ba n­íc §«ng D­¬ng. Cuéc ®µm ph¸n X« -Trung vÒ b×nh th­êng ho¸ quan hÖ gi÷a hai n­íc b¾t ®Çu b»ng vÊn ®Ò Campuchia vµ më ®Çu viÖc c¸c n­íc lín bµn vÊn ®Ò Campuchia. LÇn nµy phÝa Trung Quèc ®­a ra ®Ò nghÞ n¨m ®iÓm mµ ba ®iÓm ®Çu l¹i lµ vÒ Campuchia, nÕu ViÖt Nam rót qu©n th× sau ®ît ®Çu Trung Quèc s½n sµng ®µm ph¸n víi ViÖt Nam vÒ b×nh th­êng ho¸ quan hÖ gi÷a hai n­íc, ®ång thêi víi viÖc ViÖt Nam lÇn l­ît rót qu©n Trung Quèc sÏ cã b­íc ®i thùc tÕ ®Ó c¶i thiÖn quan hÖ víi ViÖt Nam, dïng vÊn ®Ò Campuchia ®Ó c¶i thiÖn quan hÖ Trung-X«, t¹o thÕ thuËn lîi ®Ó thóc ®Èy quan hÖ Trung –Mü. Th¸ng 10, ViÖt Nam rót mét sè qu©n vÒ n­íc vµ tuyªn bè sÏ tiÕp tôc rót nh­ thÕ hµng n¨m. N¨m 1983 më ®Çu b»ng sù kiÖn quan träng: héi nghÞ cÊp cao ba n­íc §«ng D­¬ng bµy tá ý muèn cña ba n­íc lµ c¶i thiÖn quan hÖ víi Trung Quèc vµ ®Æc biÖt lµ cã mét tuyªn bè vÒ rót qu©n ViÖt Nam khái Campuchia. Trong vßng hai ®µm ph¸n X«- Trung, Trung Quèc nªu ba trë ng¹i cho viÖc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ Trung-X«: qu©n Liªn X« tiÕp tôc ®ãng ë Apganistan, qu©n Liªn X« ®ãng ë biªn giíi Trung-X«, Liªn X« tiÕp tôc ñng hé ViÖt Nam chiÕm Campuchia, trong ®ã trë ng¹i thø ba lµ quan träng nhÊt. Malayxia ®Ò nghÞ häp c¸c n­íc ASEAN víi ba n­íc §«ng D­¬ng (trõ Campuchia), nh­ng héi nghÞ ngo¹i tr­ëng ASEAN g¹t vÊn ®Ò nµy. In®«nªxia vµ Philippin ®Òu ®ång ý nªn tiÕp tôc ®èi tho¹i víi nhãm n­íc §«ng D­¬ng. In®«nªxia ®­a ra gi¶i ph¸p: ViÖt Nam rót qu©n, Campuchia cã quy chÕ trung lËp, thµnh lËp lùc l­îng g×n gi÷ hoµ b×nh, tæ chøc tæng tuyÓn cö ë Campuchia d­íi sù gi¸m s¸t cña quèc tÕ. Th¸ng 7, ngo¹i tr­ëng NguyÔn C¬ Th¹ch ®Ò nghÞ tiÕn hµnh ®µm ph¸n bÝ mËt gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc trªn c¬ së ®Ò nghÞ c¶ hai bªn, th¶o luËn vµ gi¶i quyÕt thËt sù c¸c vÊn ®Ò thùc chÊt trong quan hÖ gi÷a hai n­íc. Trung Quèc chØ tr¶ lêi: ViÖt Nam h·y cam kÕt rót qu©n kh«ng ®iÒu kiÖn vµ cã hµnh ®éng thùc tÕ. Ngµy 21/9 ASEAN ra lêi kªu gäi hçn hîp: cÇn t«n träng quyÒn tù quyÕt vµ hoµ gi¶i cña Campuchia, mäi ph¸i Kh¬ me kÓ c¶ Phn«m Pªnh tham gia tæng tuyÓn cö, thµnh lËp ChÝnh phñ liªn hiÖp, ViÖt Nam rót qu©n tõ T©y sang §«ng; ngõng b¾n vµ tæng tuyÓn cö cã gi¸m s¸t quèc tÕ. Trung Quèc kh«ng ñng hé, ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng. Trong vßng 3 ®µm ph¸n víi Liªn X« - Trung Q