Đề tài Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong việc xây dựng nền kinh tế mới hiện nay trong nước ta

Môc lôc Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc. VËt chÊt ý thøc Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay . VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vµo mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ . VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ míi ë n­íc ta hiÖn nay. KÕt luËn. §Ò tµi: Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ míi hiÖn nay ë n­íc ta ------------------------ Lêi nãi ®Çu Nh÷ng thµnh tùu trong c«ng cuéc ®æi míi trong thêi gian qua ®· vµ ®ang t¹o ra mét thÕ lùc míi ®Ó n­íc ta b­íc vµo mét thêi k× ph¸t triÓn míi .NhiÒu tiÒn ®Ò cÇn thiÕt vÒ cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®· ®­îc t¹o ra, quan hÖ gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi ngµy cµng ®­îc më réng .Kh¶ n¨ng gi÷ v÷ng ®éc lËp trong héi nhËp víi céng ®ång thÕ giíi ®­îc t¨ng thªm. C¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ tiÕp tôc ph¸t triÓn víi tr×nh ®é ngµy cµng cao, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi . C¸c n­íc ®Òu cã c¬ héi ph¸t triÓn. Tuy nhiªn,do ­u thÕ c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng thuéc vÒ c¸c n­íc ph¸t triÓn khiÕn cho c¸c nuíc chËm ph¸t triÓn ®øng tr­íc mét th¸ch thøc to lín. Nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng cao ,mµ ®iÓm xuÊt ph¸t cña n­íc ta qu¸ thÊp, l¹i ph¶i ®i lªn tõ m«i tr­êng c¹nh tranh quyÕt liÖt . Tr­íc t×nh h×nh ®ã ,còng víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i ,§¶ng vµ nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc tiÕn hµnh ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n­íc,trong ®ã ®æi míi kinh tÕ ®ãng vai trß then chèt ,gi÷ vai trß chñ ®¹o .§ång thêi ®æi míi kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch ,bëi gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ cã mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc sÏ cho phÐp chóng ta vËn dông vµo mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ,gióp cho c«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt n­íc ngµy cµng giµu m¹nh . Víi ý nghÜa ®ã em ®· chän ®Ò tµi "Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay". Néi dung I. Lý luËn chung vÒ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc 2.1.VËt chÊt a. §Þnh nghÜa vËt chÊt VËt chÊt lµ ph¹m trï triÕt häc phøc t¹p vµ cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ nã .Nh­ng theo Lªnin ®Þnh nghÜa :"vËt chÊt lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ thùc t¹i kh¸ch quan ®em l¹i cho con ng­êi trong c¶m gi¸c ,®­îc c¶m gi¸c cña chóng ta chÐp l¹i,chôp l¹i ,ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c ". Lªnin chØ râ r»ng, ®Ó ®Þnh nghÜa vËt chÊt kh«ng thÓ theo c¸ch th«ng th­êng v× kh¸i niÖm vËt chÊt lµ kh¸i niÖm réng nhÊt.§Ó ®Þnh nghÜa vËt chÊt Lªnin ®· ®èi lËp vËt chÊt víi ý thøc ,hiÓu vËt chÊt lµ thùc t¹i kh¸ch quan ®­îc ®em l¹i cho con ng­êi trong c¶m gi¸c ,vËt chÊt tån t¹i ®éc lËp víi c¶m gi¸c ,ý thøc, cßn c¶m gi¸c ,ý thøc phô thuéc vµo vËt chÊt ,ph¶n ¸nh kh¸ch quan. Khi ®Þnh nghÜa vËt chÊt lµ ph¹m trï triÕt häc ,Lªnin mét mÆt muèn chØ râ vËt chÊt lµ kh¸i niÖm réng nhÊt ,muèn ph©n biÖt t­ c¸ch lµ ph¹m tï triÕt häc ,lµ kÕt qu¶ cña sù kh¸i qu¸t vµ trõu t­îng víi nh÷ng d¹ng vËt chÊt cô thÓ ,víi nh÷ng" h¹t nh©n c¶m tÝnh".VËt chÊt víi t­ c¸ch lµ mét ph¹m trï triÕt häc kh«ng cã nh÷ng ®Æc tÝnh cô thÓ cã thÓ c¶m thô ®­îc .§Þnh nghÜa vËt chÊt nh­ vËy kh¾c phôc ®­îc nh÷ng quan niÖm siªu h×nh cña chñ nghÜa duy vËt ®ång nhÊt vËt chÊt víi h×nh thøc biÓu hiÖn cô thÓ cña nã. Lªnin cho r»ng vËt chÊt vèn tù nã cã ,kh«ng thÓ tiªu diÖt ®­îc ,nã tån t¹i bªn ngoµi vµ kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c ,ý thøc con ng­êi, vËt chÊt lµ mét thùc t¹i kh¸ch quan.Kh¸c víi quan niÖm ý niªm tuyÖt ®èi cña CNDTKQ ,"th­îng ®Õ"cña t«n gi¸o …VËt chÊt kh«ng ph¶i lµ lùc l­îng siªu tù nhiªn tån t¹i l¬ löng ë ®©u ®ã ,tr¸i l¹i ph¹m trï vËt chÊt lµ kÕt qu¶ cña sù kh¸i qu¸t sù vËt ,hiÖn t­îng cô thÓ ,vµ do ®ã c¸c c¸c ®èi t­îng vËt chÊt cã thËt ,hiÖn thùc ®ã cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng vµo gi¸c quan ®Ó g©y ra c¶m gi¸c ,vµ nhê ®ã mµ ta cã thÓ biÕt ®­îc ,hiÓu ®­îc vµ n¾m b¾t sù vËt nµy .§Þnh nghÜa cña Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc c©u tr¶ lêi vÒ hai mÆt cña vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc . H¬n thÕ n÷a Lªnin cßn kh¼ng ®Þnh c¶m gi¸c chÐp l¹i ,chôp l¹i ,ph¶n ¸nh vµ tån t¹i kh«ng lÖ thuéc vµo c¶m gi¸c.Kh¼ng ®Þnh nh­ vËy mét mÆt muèn nhÊn m¹nh tÝnh thø nhÊt cña vËt chÊt ,vai trß quyÕt ®Þnh cña nã víi vËt chÊt ,vµ mÆt kh¸c kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng nhËn thøc thÕ giíi kh¸ch quan cña con ng­êi .Nã kh«ng chØ ph©n biÖt CNDV víi CNDT, víi thuyÕt kh«ng thÓ biÕt mµ cßn ph©n biÖt CNDV víi nhÞ nguyªn luËn. Nh­ vËy ,chóng ta thÊy r»ng ®Þnh nghÜa vËt chÊt cña Lªnin lµ hoµn toµn triÖt ®Ó,nã gióp chóng ta x¸c ®Þnh ®­îc nh©n tè vËt chÊt trong ®êi sèng x· héi ,cã ý nghÜa trùc tiÕp ®Þnh h­íng cho nghiªn cøu khoa häc tù nhiªn gióp ngµy cµng ®i s©u vµo vµo c¸c d¹ng c¸c d¹ng cô thÓ cña vËt chÊt trong giíi vi m« .Nã gióp chóng ta cã th¸i ®é kh¸ch quan trong suy nghÜ vµ hµnh ®éng. b. C¸c ®Æc tÝnh cña vËt chÊt *VËn ®éng lµ ph­¬ng thøc tån t¹i cña vËt chÊt vµ lµ thuéc tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt . Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng ,vËn ®éng lµ sù biÕn ®æi nãi chung chø kh«ng ph¶i lµ sù chuyÓn dÞch trong kh«ng gian .¡ngghen cho r»ng vËn ®éng lµ mét ph­¬ng thøc tån t¹i vËt chÊt ,lµ thuéc tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt,gåm tÊt c¶ mäi sù thay ®æi trong moi qu¸ tr×nh diÔn ra trong vò trô.VËn ®éng cã 5 h×nh thøc vËn ®éng chÝnh lµ c¬ -Ho¸- lý -sinh-x· héi.C¸c h×nh thøc vËn ®éng nµy cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau ,mét h×nh thøc vËn ®éng nµy thùc hiÖn lµ t¸c ®éng qua l¹i víi nh÷ng h×nh thøc vËn ®éng kh¸c ,trong ®ã vËn ®éng cao bao gåm vËn thÊp nh­ng kh«ng thÓ coi h×nh th­c vËn cao lµ tæng sè ®¬n gi¶n c¸c h×nh thøc vËn ®éng thÊp. ThÕ giíi kh¸ch quan bao giê còng tån t¹i kh«ng ngõng kh«ng thÓ cã vËt chÊt kh«ng vËn ®éng ,tøc vËt chÊt tån t¹i .VËt chÊt th«ng qua vËn ®éng mµ biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh .¡ngghen nhËn ®Þnh r»ng c¸c h×nh thøc vµ c¸c d¹ng kh¸c nhau cña vËt chÊt ,chØ cã thÓ nhËn thøc ®­îc th«ng qua vËn ®éng míi cã thÓ thÊy ®­îc thuéc tÝnh cña nã .Trong thÕ giíi vËt chÊt tõ c¸c h¹t c¬ b¶n trong vi m« trong hÖ thèng hµnh tinh khæng lå. BÊt cø mét d¹ng vËt chÊt nµo còng lµ mét thÓ thèng nhÊt cã kÕt cÊu x¸c ®Þnh gåm nh÷ng bé phËn nh©n tè kh¸c nhau ,cïng tån t¹i ¶nh h­ëng vµ t¸c ®éng lÉn nhau g©y ra nhiÒu biÕn ®æi .Nguån gèc vËn ®éng do nh÷ng nguyªn nh©n bªn trong ,vËn ®éng vËt chÊt lµ tù th©n vËn ®éng. VËn ®éng lµ thuéc tÝnh cè h÷u cña vËt chÊt ,kh«ng thÓ cã vËn ®éng bªn ngoµi vËt chÊt .Nã kh«ng do ai s¸ng t¹o ra vµ kh«ng thÓ tiªu diÖt ®­îc do ®ã nã d­îc b¶o toµn c¶ sè l­îng lÉn chÊt l­îng.Khoa häc ®· chøng minh r»ng nÕu mét h×nh thøc vËn ®éng nµo dã cña sù vËt mÊt ®i th× tÊt yÕu nã n¶y sinh mét h×nh thøc vËn ®éng kh¸c thay thÕ .C¸c h×nh thøc vËn ®éng chuyÓn ho¸ lÉn nhau cßn vËn ®éng cña vËt chÊt th× vÜnh viÔn tån t¹i. MÆc dï vËn ®éng lu«n ë trong qu¸ tr×nh kh«ng ngõng ,nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng lo¹i trõ mµ cßn bao hµm c¶ hiÖn t­îng ®øng im t­¬ng ®èi ,kh«ng cã nã th× kh«ng cã sù ph©n ho¸ thÕ giíi vËt chÊt thµnh c¸c sù vËt ,hiÖn t­îng phong phó vµ ®a d¹ng .¡ngghen kh¼ng ®Þnh r»ng kh¶ n¨ng ®øng im t­îng ®èi cña c¸c vËt thÓ ,kh¶ n¨ng c©n b»ng t¹m thêi lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ yÕu cña sù ph©n ho¸ vËt chÊt. NÕu vËn ®éng lµ biÕn ®æi cña c¸c sù vËt hiÖn t­îng th× ®øng im lµ sù æn ®Þnh ,lµ sù b¶o toµn tÝnh quy ®Þnh sù vËt hiÖn t­îng .§øng im chØ mét tr¹ng th¸i vËn ®éng ,vËn ®éng trong th¨ng b»ng ,trong sù æn ®Þnh t­¬ng ®èi .Tr¹ng th¸i ®øng im cßn ®­îc biÓu hiÖn nh­ lµ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng trong ph¹m vi sù vËt æn ®Þnh ,ch­a biÕn ®æi ,chØ lµ t¹m thêi v× nã chØ xÈy ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh .VËn ®éng riªng biÖt cã xu h­¬ng ph¸ ho¹i sù c©n b»ng cßn vËn ®éng toµn thÓ l¹i ph¸ ho¹i sù c©n b»ng riªng biÖt lµm cho c¸c sù vËt lu«n biÕn ®æi ,chuyÓn ho¸ nhau . *Kh«ng gian vµ thêi gian lµ nh÷ng h×nh thøc tån t¹i cña vËt chÊt Kh«ng gian ph¶n ¸nh thuéc tÝnh cña c¸c ®èi t­îng vËt chÊt cã vÞ trÝ ,cã h×nh thøc kÕt cÊu ,cã ®é dµi ng¾n cao thÊp .Kh«ng gian biÓu hiÖn sù tån t¹i vµ t¸ch biÖt cña c¸c sù vËt víi nhau ,biÓu hiÖn qua tÝnh chÊt vµ trËt tù cña chóng Cßn thêi gian ph¶n ¸nh thuéc tÝnh cña c¸c qóa tr×nh vËt chÊt diÔn ra nhanh hay chËm ,kÕ tiÕp nhau theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh .Thêi gian biÓu hiÖn tr×nh ®é tèc ®é cña qu¸ tr×nh vËt chÊt ,tÝnh t¸ch biÖt gi÷a c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qóa tr×nh ®ã ,tr×nh tù xuÊt hiÖn vµ mÊt ®i cña c¸c sù vËt hiÖn t­îng. Kh«ng gian vµ thêi gian lµ nh÷ng h×nh thøc c¬ b¶n cña vËt chÊt ®ang vËn ®éng ,Lªnin ®· chØ ra trong thÕ giíi kh«ng cã g× ngoµi vËt chÊt ®ang vËn ®éng .Kh«ng gian vµ thêi gian tån t¹i kh¸ch quan ,nã kh«ng ph¶i bÊt biÕn ,kh«ng thÓ ®øng ngoµi vËt chÊt ,kh«ng cã kh«ng gian trèng rçng ,mµ nã cã sù biÕn ®æi phô thuéc vµo vËt chÊt vËn ®éng . TÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi CNDT coi ý thøc,tinh thÇn cã tr­íc ,quyÕt ®inh vËt chÊt ,cßn duy vËt th× ng­îc l¹i .TriÕt häc M¸c-Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng chØ cã mét thÕ giíi duy nhÊt lµ thÕ giíi vËt chÊt ®ång thêi cßn kh¼ng ®Þnh r»ng thÕ giíi ®Òu lµ nh÷ng d¹ng cô thÓ cña vËt chÊt ,cã liªn hÖ vËt chÊt thèng nhÊt víi nhau nh­ liªn hÖ vÒ c¬ cÊu tæ chøc ,lÞch sö ph¸t triÓn vµ ®Òu ph¶i tu©n thñ theo quy luËt kh¸ch quan cña thÕ giíi vËt chÊt ,do ®ã nã tån t¹i vÜnh cöu ,kh«ng do a sinh ra vµ còng kh«ng mÊt ®i trong thÕ giíi ®ã ,kh«ng cã g× kh¸c ngoµi nh÷ng qu¸ tr×nh vËt chÊt ®ang biÕn ®æi lµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau ,lµ nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ cña nhau. 2. ý thøc kÕt cÊu cña ý thøc Còng nh­ vËt chÊt cã rÊt nhiÒu quan niÖm vÒ ý th­c theo c¸c tr­êng ph¸i kh¸c nhau . Theo quan ®iÓm cña CNDVBC kh¼ng ®Þnh r»ng ý thøc lµ ®Æc tÝnh vµ lµ s¶n phÈm cña vËt chÊt ,lµ sù ph¶n ¸nh kh¸ch quan vµo bé ãc con ng­êi th«ng qua lao ®éng vµ ng«n ng÷ .M¸c nhÊn m¹nh r»ng tinh thÇn ý thøc lµ ch¼ng qua chØ lµ c¸i vËt chÊt ®­îc di chuyÓn vµo bé ãc con ng­êi vµ ®­îc c¶i biÕn trong ®ã .ý thøc lµ mét hiÖn t­îng t©m lý x· héi cã kÕt cÊu phøc t¹p gåm ý thøc tri thøc ,t×nh c¶m ,ý chÝ trong ®ã tri thøc lµ quan träng nhÊt ,lµ ph­¬ng thøc tån t¹i cña ý thøc,v× sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ý thøc cã liªn quan mËt thiÕt víi qu¸ tr×nh con ng­êi nhËn thøc vµ c¶i biÕn giíi tù nhiªn.Tri thøc cµng ®­îc tÝch luü con ng­êi cµng ®i s©u vµo b¶n chÊt cña sù vËt vµ c¶i t¹o sù vËt cã hiÖu qu¶ h¬n ,tÝnh n¨ng ®éng cña ý thøc nhê ®ã mµ t¨ng h¬n .ViÖc nhÊn m¹nh tri thøc lµ yÕu tè c¬ b¶n quan träng cã ý nghÜa chèng quan ®iÓm ®¬n gi¶n coi ý thøc lµ t×nh c¶m ,niÒm tin …Quan ®iÓm ®ã chÝnh lµ bÖnh chñ quan duy ý chÝ cña niÒm tin mï qu¸ng .Tuy nhiªn viÖc nhÊn m¹nh yÕu tè tri thøc còng kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc phñ nhËn coi nhÑ yÕu tè vai trß t×nh c¶m ý chÝ. Tù ý thøc còng lµ mét yÕu tè quan träng mµ CNDT coi nã lµ mét thùc thÓ ®éc lËp cã s½n trong c¸ nh©n ,biÓu hiÖn xu h­íng vÒ b¶n th©n m×nh ,tù kh¼ng ®Þnh c¸i t«i riªng biÖt t¸ch rêi x· héi .Tr¸i l¹i CNDVBC tù ý thøc lµ ý thøc h­íng vÒ nhËn thøc b¶n th©n m×nh th«ng qua quan hÖ víi thÕ giíi bªn ngoµi .Khi ph¶n ¸nh thÕ giíi kh¸ch quan con ng­êi tù ph©n biÖt m×nh ,®èi lËp m×nh víi thÕ giíi ®ã lµ sù nhËn thøc m×nh nh­ lµ mét thùc thÓ vËn ®éng ,cã c¶m gi¸c ,t­ duy cã c¸c hµnh vi ®¹o ®øc vµ vÞ trÝ x· héi .MÆt kh¸c sù giao tiÕp x· héi vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn x· héi ®ßi hái con ng­êi nhËn râ b¶n th©n m×nh vµ tù ®iÒu chØnh theo c¸c quy t¾c tiªu chuÈn mµ x· héi ®Ò ra .Ngoµi ra v¨n ho¸ còng ®ãng vai trß c¸i g­¬ng soi gióp cho con ng­êi tù ý thøc b¶n th©n . V« thøc lµ mét hiÖn t­îng t©m lý ,nh­ng cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng x¶y ra ë ngoµi ph¹m vi cña ý thøc .Cã 2 lo¹i v« thøc: lo¹i thø nhÊt liªn quan ®Õn c¸c hµnh vi ch­a ®­îc con ng­êi ý thøc ,lo¹i thø hai liªn quan ®Õn c¸c hµnh vi tr­íc kia ®· ®­îc ý thøc nh­ng do lÆp l¹i nªn trë thµmh thãi quen ,cã thÓ diÔn ra tù ®éng bªn ngoµi sù chØ ®¹o cña ý thøc.V« thøc ¶nh h­ëng ®Õn nhiÒu ph¹m vi ho¹t ®éng cña con ng­êi .Trong nh÷ng hoµn c¶nh ®ã nã cã thÓ gióp con ng­êi gi¶m bít sù c¨ng th¼ng trong ho¹t ®éng .ViÖc t¨ng c­êng rÌn luyÖn ®Ó biÕn thµnh hµnh vi tÝch cùc thµnh thãi quen ,cã vai trß quan träng trong ®êi sèng . b. Nguån gèc cña ý thøc Nguån gèc tù nhiªn ý thøc ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña sù ph¸t triÓn l©u dµi cña giíi tù nhiªn cho tíi khi xuÊt hiÖn con ng­êi vµ bé ãc .Khoa häc chøng minh r»ng thÕ giíi vËt chÊt nãi chung vµ tr¸i ®Êt nãi riªng ®· tõng tån t¹i rÊt l©u tr­íc khi xuÊt hiÖn con ng­êi ,r»ng ho¹t ®éng ý thøc cña con ng­êi diÔn ra trªn c¬ së ho¹t ®éng sinh lý thÇn kinh bé n·o ng­êi .Kh«ng thÓ t¸ch rêi ý thøc ra khái bé n·o v× ý thøc lµ chøc n¨ng bé n·o ,bé n·o lµ khÝ qu¶n cña ý thøc .Sù phô thuéc ý thøc vµo ho¹t ®éng bé n·o thÓ hiÖn khi bé n·o bÞ tæn th­¬ng th× ho¹t ®éng ý thøc sÏ bÞ rèi lo¹n .Tuy nhiªn kh«ng thÓ quy mét c¸ch ®¬n gi¶n ý thøc vÒ qu¸ tr×nh sinh lý bëi v× ãc chØ lµ c¬ quan ph¶n ¸nh .Sù xuÊt hiÖn cña ý thøc g¾n liÒn sù ph¸t triÓn ®Æc tÝnh ph¶n ¸nh ,nã ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña tù nhiªn .Sù xuÊt hiÖn cña x· hé loµi ng­êi ®­a l¹i h×nh thøc cao nhÊt cña sù ph¶n ¸nh ,®ã lµ sù ph¶n ¸nh ý thøc lu«n g¾n liÒn víi viÖc lµm cho tù nhiªn thÝch nghi víi nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi. Nguån gèc x· héi Sù ra ®êi cña ý thøc g¾n liÒn h×nh thµnh víi sù ph¸t triÓn cña bé ãc con ng­êi d­íi ¶nh h­ëng cña lao ®éng vµ giao tiÕp QHXH. Lao ®éng cña con ng­êi lµ nguån gèc vËt chÊt cã tÝnh x· héi nh»m c¶i t¹o tù nhiªn ,tho¶ m·n nhu cÇu vµ phôc vô môc ®Ých b¶n th©n con ng­êi .Nhê nã mµ con ng­êi vµ x· héi loµi ng­êi míi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn .Lao ®éng lµ ph­¬ng thøc tån t¹i c¬ b¶n ®Çu tiªn cña con ng­êi ,®ång thêi ngay tõ ®Çu ®· liªn kÕt con ng­êi víi nhau trong mèi quan hÖ kh¸ch quan ,tÊt yÕu ; mèi quan hÖ nµy ®Õn l­ît nã n¶y sinh nhu cÇu trao ®æi kinh nghiÖm vµ tæ chøc lao ®éng ,nhu cÇu"cÇn ph¶i nãi víi nhau mét c¸i g×". Vµ kÕt qu¶ lµ ng«n ng÷ ra ®êi.Ng«n ng÷ ®­îc coi lµ c¸i vá vËt chÊt cña t­ duy ,víi sù xuÊt hiÖn cña ng«n ng÷ ,t­ t­ëng con ng­êi cã kh¶ n¨ng biÓu hiÖn thµnh hiÖn thùc trùc tiÕp ,trë thµnh tÝn hiÖu vËt chÊt t¸c ®éng tíi gi¸c quan cña con ng­êi vµ g©y ra c¶m gi¸c .Nhê cã nã mµ con ng­êi cã thÓ giao tiÕp ,trao ®æi ,truyÒn ®¹t kinh nghiÖm cho nhau ,th«ng qua ®ã mµ ý thøc c¸ nh©n trë thµnh ý thøc x· héi ,vµ ng­îc l¹i. ChÝnh nhê trõu t­îng ho¸ vµ kh¸i qu¸t ho¸ tøc lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh thùc hiÖn ý thøc ,chÝnh nhê nã mµ con ng­êi cã thÓ ®i s©u vµo b¶n chÊt cña sù vËt ,hiÖn t­îng ®ång thêi tæng kÕt ho¹t ®éng cña m×nh trong toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö. C. B¶n chÊt cña ý thøc Tõ viÖc xem xÐt nguån gèc cña ý thøc ,cã thÓ thÊy râ ý thøc cã b¶n tÝnh ph¶n ¸nh ,s¸ng t¹o vµ b¶n tÝnh x· héi . B¶n tÝnh ph¶n ¸nh thÓ hiÖn vÒ thÕ giíi th«ng tin bªn ngoµi ,lµ biÓu thÞ néi dung ®­îc tõ vËt g©y t¸c ®éng vµ ®­îc truyÒn ®i trong qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh . B¶n tÝnh cña nã quy ®inh mÆt kh¸ch quan cña ý thøc, tøc lµ ph¶i lÊy kh¸h quan lµm tiÒn ®Ò ,bÞ nã quy ®Þnh néi dung ph¶n ¸nh lµ thÕ giíi kh¸ch quan. ý thøc ngay tõ ®Çu ®· g¾n liÒn víi lao ®éng ,trong ho¹t ®éng s¸ng t¹o c¶i biÕn vµ thèng trÞ tù nhiªn cña con ng­êi vµ ®· trë thµnh mÆt kh«ng thÓ thiÕu cña ho¹t ®éng ®ã .TÝnh s¸ng t¹o cña ý thøc thÓ hiÖn ë chç nã kh«ng chôp l¹i mét c¸ch thô ®éng nguyªn xi mµ g¾n liÒn víi c¶i biÕn ,qu¸ tr×nh thu nhËp th«ng tin g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin .TÝnh s¸ng t¹o cña ý thøc cßn thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng gi¸n tiÕp kh¸I qu¸t thÕ giíi kh¸ch quan ë qu¸ tr×nh chñ ®éng ,t¸c ®éng vµo thÕ giíi ®ã. Ph¶n ¸nh vµ s¸ng t¹o liªn quan chÆt chÏ víi nhau ,kh«ng thÓ t¸ch rêi ,kh«ng cã ph¶n ¸nh th× kh«ng cã s¸ng t¹o v× ph¶n ¸nh lµ ®iÓm xuÊt ph¸t lµ c¬ së cña s¸ng t¹o .§ã lµ MQHBC gi÷a thu nhËn xö lý th«ng tin ,lµ sù thèng nhÊt mÆt kh¸ch quan chñ quan cña ý thøc. ý thøc chØ ®­îc n¶y sinh trong lao ®éng ,ho¹t ®éng c¶i t¹o thÕ giíi cña con ng­êi.Ho¹t ®éng ®ã kh«ng thÓ lµ ho¹t ®éng ®¬n lÎ mµ lµ ho¹t ®éng x· héi. ý thøc tr­íc hÕt lµ thøc cña con ng­êi vÒ x· héi vµ hoµn c¶nh vµ nh÷ng g× ®ang diÔn ra ë thÕ giíi kh¸ch quan vÒ mèi liªn hÖ gi÷a ng­êi vµ ng­êi trong quan hÖ x· héi.Do ®ã ý thøc x· héi h×nh thµnh vµ bÞ chi phèi bëi tån t¹i x· héi vµ c¸c quy luËt cña tån t¹i x· héi ®ã …ý thøc cña mçi c¸ nh©n mang trong lßng nã ý thøc x· héi ,B¶n tÝnh x· héi cña ý thøc còng thèng nhÊt víi b¶n tÝnh ph¶n ¸nh trong s¸ng t¹o.Sù thèng nhÊt ®ã thÓ hiÖn ë tÝnh n¨ng ®éng chñ quan cña ý thøc ,ë qaun hÖ gi÷a nh©n tè vËt chÊt vµ nh©n tè ý thøc trong ho¹t ®éng c¶i t¹o thÕ giíi quan cña con ng­êi. 3. Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc Lªnin ®· chØ ra r»ng,sù ®èi lËp gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc chØ cã ý nghÜa tuyÖt ®èi trong ph¹m vi h¹n chÕ:trong tr­êng hîp nµy chØ giíi h¹n trong vÊn ®Ò nhËn thøc luËn c¬ b¶n lµ thõa nhËn c¸i g× lµ c¸i cã tr­íc ,c¸i g× lµ c¸i cã sau . Ngoµi giíi h¹n ®ã th× kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a r»ng sù ®èi lËp ®ã chØ lµ t­¬ng ®èi .Nh­ vËy ®Ó ph©n ranh giíi gi÷a CNDV vµ CNDT ,®Ó x¸c ®Þnh b¶n tÝnh vµ sù thèng nhÊt cña thÕ giíi cÇn cã sù ®èi lËp tuyÖt ®èi gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong khi tr¶ lêi c¸i nµo cã tr­íc c¸i nµo quyÕt ®Þnh .Kh«ng nh­ vËy sÏ lÉn lén 2 ®­êng lèi c¬ b¶n trong triÕt häc ,lÉn gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vµ cuèi cïng sÏ xa rêi quan ®iÓm duy vËt .Song sù ®èi lËp gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc chØ lµ sù t­¬ng ®èi nh­ lµ nh÷ng nh©n tè ,nh÷ng mÆt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ho¹t ®éng cña con ng­êi ,®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn con ng­êi ,ý thøc cã thøc cã thÓ c¶i biÕn ®­îc tù nhiªn ,th©m nhËp vµo sù vËt , kh«ng cã kh¶ n¨ng tù biÕn thµnh hiÖn thùc,nh­ng th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi,ý thøc cã thÓ c¶i tiÕn ®­îc ,th©m nhËp vµo sù vËt ,hiÖn thùc ho¸ nh÷ng môc ®Ých mµ nã ®Ò ra cho ho¹t ®éng cña m×nh.§iÒu nµy b¾t nguån tõ chÝnh ngay b¶n tÝnh ph¶n ¸nh,s¸ng t¹o vµ x· héi cña ý thøc vµ chÝnh nhê b¶n tÝnh ®ã mµ chØ cã con ng­êi cã ý thøc míi cã kh¶ n¨ng c¶i biÕn vµ thèng trÞ tù nhiªn ,b¾t nã phôc vô con ng­êi. Nh­ vËy tÝnh t­¬ng ®èi trong sù ®èi lËp gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc thÓ hiÖn ë tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®«Ý,tÝnh n¨ng ®éng cña ý thøc. MÆt kh¸c ®êi sèng con ng­êi lµ sù thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi gi÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi s«ngs tinh thÇn trong ®ã nh÷ng nhu cÇu tinh thÇn ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng vµ nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt còng bÞ tinh thÇn ho¸.Kh¼ng ®Þnh tÝnh t­¬ng ®èi cña sù ®èi lËp gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc kh«ng cã nghÜa lµ kh¼ng ®Þnh c¶ hai yÕu tè cã vai trß nh­ nhau trong ®êi sèng vµ ho¹t ®éng cña con ng­êi .Tr¸i l¹i, TriÕt häc M¸c-Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng,trong ho¹t ®éng cña con ng­êi nh÷ng nh©n tè vËt chÊt vµ ý thøc cã t¸c ®éng qua l¹i ,song sù t¸c ®éng ®ã diÔn ra trªn c¬ së tÝnh thø nhÊt cña nh©n tè vËt chÊt so víi tÝnh thø hai cu¶ ý thøc. Trong ho¹t ®éng cña con ng­êi ,nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt xÐt ®Õn cïng bao giê còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ,chi phèi vµ quy ®Þnh môc ®Ých ho¹t ®éng cña con ng­êi v× nh©n tè vËt chÊt quy ®Þnh kh¶ n¨ng c¸c nh©n tè tinh thÇn cã thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng cña con ng­êi, t¹o ®IÒu kiÖn cho nh©n tè tinh thÇn hoÆc nh©n tè tinh thÇn kh¸c biÕn thµnh hiÖn thùc vµ qua ®ã quy ®Þnh môc ®Ých chñ tr­¬ng biÖn ph¸p mµ con ng­êi ®Ò ra cho ho¹t ®éng cña m×nh b»ng c¸ch chän läc, s÷a ch÷a bæ bæ sung cô thÓ ho¸ môc ®Ých chñ tr­¬ng biÖn ph¸p ®ã . Ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ng­êi bao giê còng h­íng ®Õn môc tiªu c¶i biÕn tù nhiªn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu sèng . H¬n n÷a,cuéc sèng tinh thÇn cña con ng­êi xÐt ®Õn cïng bÞ chi phèi vµ phô thuéc vµo viÖc tho¶ m·n nhu cÇu vËt chÊt vµ vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt hiÖn cã .kh¼ng ®Þnh vai trß c¬ së ,quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh©n tè vËt chÊt, triÕt häc M¸c-Lªnin ®ång thêi còng kh«ng coi nhÑ vai trß cña nh©n tè tinh thÇn ,tÝnh n¨ng ®éng chñ quan. Nh©n tè ý thøc cã t¸c ®éng trë l¹i quan träng ®èi víi nh©n tè vËt chÊt. H¬n n÷a ,trong ho¹t ®éng cña m×nh ,con ng­êi kh«ng thÓ t¹o ra c¸c ®èi t­îng vËt chÊt ,còng kh«ng thÓ thay ®æi ®­îc nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña nã . Do ®ã ,trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña m×nh con ng­êi ph¶i tu©n theo quy luËt kh¸ch quan vµ chØ cã thÓ ®Ò ra nh÷ng môc ®Ých,chñ tr­¬ng trong ph¹m vi vËt chÊt cho phÐp . II. VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay . 1.VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc vµo mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ : Nh­ chóng ta ®· biÕt, gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc cã mèi quan hÖ biÖn chøng lÉn nhau .Nh©n tè vËt chÊt gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh cßn nh©n tè ý thøc cã t¸c ®éng trë l¹i nh©n tè ý thøc. Nh©n tè vËt chÊt trong nhiÒu tr­êng hîp ý thøc cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña con ng­êi.§iÒu nµy thÓ hiÖn râ trong c¸c ®­êng lèi chñ tr­êng,chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng .Vai trß tÝch cùc cña ý thøc chØ ®­îc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ v× thÕ giíi vÉn tån t¹i kh¸ch quan vµ vËn ®éng ,theo ®ã ý thøc ph¶i biÕn ®æi phï hîp víi nã ,nÕu tiªu cùc th× sím muén còng bÞ ®µo th¶i ,nh­ng xÐt ®Ðn cïng th× ý thøc vÉn lµ nh©n tè thø hai quyÕt ®Þnh .Vµ ta thÊy nÕu kinh tÕ cña mét n­íc giµu ,x· héi ph¸t triÓn cao nh­ng chÝnh trÞ mÊt æn ®Þnh ,lu«n ®Êu tranh giai cÊp …th× ®Êt n­íc ®ã kh«ng thÓ yªn Êm hoµ b×nh ®­îc vµ cuéc sèng ng­êi d©n tuy ®Çy ®ñ ,sung tóc nh­ng sÏ lu«n lo ©u .Do ®ã nÕu chÝnh trÞ æn ®Þnh th× d©n míi yªn t©m lµm ¨n vµ x©y dùng mét x· héi ph¸t triÓn ,®Êt n­íc giµu m¹nh. Mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thay ®æi theo tõng h×nh th¸i kinh tÕ CXNT-CHNL-PK-TBCN-CNXH .Tr×nh ®é tæ tæ chøc qu¶n lý vµ tÝnh chÊt hiÖn ®¹i cña nÒn s¶n xuÊt sÏ lµ nh©n tè quy ®Þnh tr×nh ®é vµ møc sèng cña x· héi ,bëi s¶n xuÊt vËt chÊt lµ nÒn t¶ng h×nh thµnh tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi .hiÖn thùc lÞch sö ®· chØ ra r»ng mäi quan hÖ cña ®êi sèng x· héi bao gåm quan hÖ chÝnh trÞ ,nhµ n­íc ph¸p quyÒn,®¹o ®øc ,khoa häc ,t«n gi¸o…®Òu h×nh thµnh biÕn ®æi g¾n liÒn víi kinh tÕ vµ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh .Trong ®ã theo M¸c quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a ng­êi víi ng­êi lµ c¬ b¶n quyÕt ®Þnh tÊt c¶ c¸c quan hÖ kh¸c . S¶n xuÊt vËt chÊt hay kinh tÕ lµ c¬ së ®Çu tiªn quan träng nhÊt khi tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n ho¸ vµ hoµn thiÖn c¸c chøc n¨ng cña con ng­êi ,tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña con ng­êi vµ x· héi . S¶n xuÊt vËt chÊt m«i tr­êng tù nhiªn ,®iÒu kiÖn x· héi…®ßi hái thÓ lùc ,trÝ tuÖ vµ nh©n c¸ch con ng­êi ph¶i ph¸t triÓn thÝch øng víi nã .Yªu cÇu kh¸ch quan cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ,s¶n xuÊt cho khoa häc kÜ thuËt vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn hoµn thiÖn .§ã chÝnh lµ c¬ së quyÕt ®Þnh sù hoµn thiÖn cña con ng­êi ,chÝnh trÞ ,x· héi ,lµ nh©n tè qaun träng hµng ®Çu cña LLSX .Sù phong phó ®a d¹ng cña vËt chÊt sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kÜ thuËt vµ ®êi sèng tinh thÇn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ c¬ së n¶y sinh sù ph¸t triÓn n¨ng lùc tinh thÇn cña con ng­êi .Nãi cho cïng nhu cÇu cña con ng­êi vÒ vËt chÊt bao giê còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh v× con ng­êi tr­íc hÕt ph¶i ¨n mÆc ,ë råi ®Õn vui ch¬i gi¶i trÝ .Ho¹t ®éng nhËn thøc cña con ng­êi tr­íc hÕt h­íng tíi môc tiªu c¶i biÕn tù nhiªn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu sèng vµ cuéc sèng cña con ngu­¬× phô thuéc vµo nhu cÇu vËt chÊt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn hiÖn cã. NÒn kinh tÕ cña mét n­íc lµ nÒn t¶ng ®Ó cho n­íc ®ã tiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c chñ tr­¬ng biÖn ph¸p trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµo c«ng cuéc b¶o vÖ x©y dùng ®Êt n­íc .C¨n cø vµo t×nh h×nh kinh tÕ mµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp nh»m ®em l¹i lîi Ých cao cho x· héi vµ cho nh©n d©n .T¸c dông ng­îc l¹i thÓ chÕ chÝnh trÞ ,ý thøc cña mét n­íc rÊt quan träng trong viÖc x©y dùng ®Êt n­íc. ChÝnh trÞ æn ®Þnh chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ ,mäi doanh nghiÖp còng nh­ nh©n d©n ,c¸c c«ng ty c¸c tæ chøc ®em hÕt søc m×nh t¹o lîi Ých cho b¶n th©n vµ x· héi. Nguyªn lý triÕt häc M¸c-Lªnin vÒ mèi QHBC gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc ®ßi hái chóng ta ph¶i xem xÐt c¸c sù vËt tõ thùc tÕ kh¸ch quan ,tr¸nh chñ nghÜa chñ quan duy ý chÝ,®ång thêi ph¸t huy vai trß n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña ý thøc ,ph¸t huy nç lùc chñ quan vµ ho¹t ®éng cña con ng­êi . 2.VËn dông mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc rtong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ míi ë n­íc ta hiÖn nay. Nh­ chóng ta ®· biÕt sau khi gi¶i phãng miÒn nam thèng nhÊt ®Êt n­íc ,nÒn kinh tÕ miÕn b¾c bÞ suy gi¶m nghiªm träng.C¬ së vËt chÊt kÜ thuËt yÕu kÐm,c¬ cÊu kinh tÕ mÊt c©n ®èi ,n¨ng suÊt lao ®éng thÊp…s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ch­a cung cÊp ®ñ l­¬ng thùc cho d©n ,nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp ,hµng ho¸ cho xuÊt khÈu ,ngoµi ra cßn bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ bëi ®Õ quèc MÜ .ë miÒn nam sau 20 n¨m chiÕn tranh nÒn kinh tÕ bÞ ®¶o lén ,n«ng nghiÖp bÞ hoang ho¸ ë nhiÒu vïng… Tr­íc t×nh h×nh ®ã ®¹i héi §¶ng ta lÇn thø IV ®· ®Ò ra chØ tiªu vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m 1976-1980 vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn v­ît qu¸ kh¶ n¨ng kinh tÕ 1975 phÊn ®Êu d¹t 21tr tÊn l­¬ng thùc 1tr tÊn c¸ biÓn ,1tr ha khai hoang , 1tr200ha rõng míi 10tr tÊn than s¹ch …ngoµi ra cßn ®Ò xuÊt x©y dùng thªm c¸c c¬ së míi vÒ c«ng nghiÖp nh­ c¬ khÝ vµ ®Æc biÖt lµ ph¶i c¶i t¹o XHCN ë miÒn nam .Nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch sai lÇm ®ã ®· g©y tæn h¹i ®Õn nÒn kinh tÕ cuéc sãng nh©n d©n…®Õn hÕt 1980 ,nhiÒu chØ tiªu ®Ò ra chØ ®¹t ®­îc 50-60%, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng chËm ,tæng s¶n phÈm x· héi b×nh qu©n lµ 1,5% c«ng nghiÖp t¨ng 2,6% n«ng nghiªp gi¶m 0,15% . §¹i héi §¶ng lÇn V vÉn ch­a t×m ra nguyªn nh©n dÉn tíi sù tr× trÖ ,®ång thêi còng ch­a ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch míi cho nÒn kinh tÕ 1981-1985 . Chóng ta ch­a kh¾c phôc chñ quan tr× trÖ trong bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ ,c¶I t¹o XHCN vµ qu¶n lý kinh tÕ l¹i ph¹m nh÷ng sai lÇm míi rong lÜnh vùc ph©n phèi l­u th«ng .Nh×n chung vÉn ch­a ®¹t ®­îc môc tiªu ®¹i héi V ®Ò ra . TÊt nhiªn ngoµi nh÷ng yÕu tè chñ quan cßn cã yÕu tè kh¸ch quan dÉn ®Õn sù tr× trÖ cña nÒn kinh tÕ do chiÕn tranh ,bèi c¶nh quèc tÕ … song chóng ta vÉn m¾c sai lÇm chñ quan trong viÖc qu¶n lý c¸n bé ,ph¸t triÓn LLSX . Nh¾c l¹i thÊy