Đề tài Học thuyết Mac về hình thái kinh tế – Xã hội và sự vận dụng của Đảng ta trong thời kì đổi mới gắn với hoạt động ngân hàng

A.GIíI THIÖU §Ò TµI Mäi ng­êi ®Òu biÕt, trong lÞch sö t­ t­ëng nh©n lo¹i tr­íc M¸c ®· cã kh«ng Ýt c¸ch tiÕp cËn khi nghiªn cøu sù ph¸t triÓn cña x· héi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau, víi nh÷ng ý t­ëng kh¸c nhau mµ cã sù ph©n chia lÞch sö tiÕn hãa cña x· héi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, nhµ x· héi häc Vi – c« ë Italia (1668-1744) ®· ph©n chia c¸c thêi k× ph¸t triÓn cña x· héi gièng nh­ ph©n chia c¸c giai ®o¹n cña mét ®êi ng­êi: th¬ Êu, thanh niªn, thµnh niªn vµ tuæi giµ. Nhµ triÕt häc duy t©m Hª-ghen (1770 -1831) ph©n chia lÞch sö x· héi loµi ng­êi thµnh ba thêi k× chñ yÕu: thêi k× ph­¬ng §«ng, thêi k× cæ ®¹i vµ thêi k× GiÐc- ma- ni . Nhµ x· héi chñ nghÜa kh«ng t­ëng Ph¸p Phu- ri- ª (1722-1837) chia lÞch sö x· héi thµnh bèn giai ®o¹n: giai ®o¹n m«ng muéi, giai ®o¹n d· man, giai ®o¹n gia tr­ëng, giai ®o¹n v¨n minh. Cßn nhµ nh©n chñng Mü Hang- ri Moãc- g¨ng ( 1818-1881 ) l¹i ph©n chia x· héi thµnh ba thêi ®¹i : thêi ®¹i m«ng muéi , thêi ®¹i d· man vµ thêi ®¹i v¨n minh.. Mäi ng­êi còng ®· quen víi nh÷ng kh¸i niÖm : thêi ®¹i ®å ®ång , thêi ®¹i cèi xay giã, thêi ®¹i m¸y h¬i n­íc, vµ gÇn ®©y lµ c¸c nÒn v¨n minh : v¨n minh n«ng nghiÖp, v¨n minh hËu c«ng nghiÖp. Mçi c¸ch tiÕp cËn nªu trªn cã nh÷ng ®iÓm hîp lÝ nhÊt ®Þnh, vµ do ®ã ®Òu cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh, nh­ng ch­a nãi lªn b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña x· héi mét c¸ch toµn diÖn, tæng thÓ, do ®ã mµ cßn h¹n chÕ. Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu lÝ luËn vµ tæng kÕt qu¸ tr×nh lÞch sö ®· h×nh thµnh nªn häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi. H×nh th¸i kinh tÕ- x· héi lµ mét kh¸i niÖm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt ®Æc tr­ng cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ mét kiÕn tróc th­îng tÇng t­¬ng øng ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng mèi quan hÖ s¶n xuÊt. Lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña quan niÖm duy vËt lÞch sö, lÝ luËn vÒ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nghiªn cøu lÞch sö x· héi trªn c¬ së xem xÐt c¶ lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng, tøc toµn bé c¸c yÕu tè cÊu thµnh bé mÆt cña mét thêi ®¹i: chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, khoa häc, kü thuËt. Do ®ã, nã c¾t nghÜa x· héi ®­îc s¸ng tá h¬n, toµn diÖn h¬n, chØ ra c¶ b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Trong sù nghiÖp ®æi míi cña §¶ng ta hiÖn nay, §¶ng ta ®· v¹ch ra con ®­êng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc: "§¶ng lÊy Chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµm nÒn t¶ng t­ t­ëng, kim chØ nam cho hµnh ®éng..." §Ò tµi "Häc thuyÕt Mac vÒ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vµ sù vËn dông cña ®¶ng ta trong thêi k× ®æi míi g¾n víi ho¹t ®éng ng©n hµng" lµ mét ®Ò tµi mang tÝnh chÊt s©u réng vµ cã ý nghÜa v« cïng to lín trong nhËn thøc, ®¸nh gi¸ vÒ ®­êng lèi chÝnh s¸ch. Nghiªn cøu vÊn ®Ò ®ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan v× nã kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ ph­¬ng ph¸p luËn mµ cßn cã gi¸ trÞ lín trong thùc tiÔn. B.néi dung ®Ò tµi i.tiÒn ®Ò lý luËn Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö cña M¸c nh­ Lªnin ®¸nh gi¸ lµ thµnh tùu vÜ ®¹i nhÊt cña t­ t­ëng khoa häc, trong ®ã cèt lâi lµ häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. Giai cÊp t­ b¶n kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc häc thuyÕt nµy v× trong ®ã ®· luËn chøng mét c¸ch khoa häc chÆt chÏ chÕ ®é t­ b¶n sÏ bÞ thay thÕ b»ng chÕ ®é céng s¶n chñ nghÜa theo quy luËt chung cña tiÕn hãa x· héi, mµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö cña M¸c ®· t×m ra. B»ng sù nghiªm tóc khoa häc, chóng ta thÊy r»ng cho ®Õn nay ch­a cã häc thuyÕt nµo vÒ tiÕn hãa x· héi cã thÓ thay thÕ ®­îc häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. Häc thuyÕt nµy ®em ®Õn cho chóng ta c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn ®Ó nhËn thøc quy luËt ph¸t triÓn x· héi vµ mét niÒm tin khoa häc vµo lý t­ëng céng s¶n chñ nghÜa. Nh­ vËy, chñ nghÜa duy vËt cña M¸c ®· nh×n nhËn häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi lµ mét quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi. Tõ ®ã ta ®i tíi kh¸i niÖm: h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi “ H×nh th¸i kinh tÕ-x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt ®Æc tr­ng cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ víi mét kiÕn tróc th­îng tÇng t­¬ng øng ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt Êy” Khi nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau, víi nh÷ng ý t­ëng kh¸c nhau mµ cã sù ph©n lÞch sö tiÕn hãa cña x· héi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. §¬n cö nh­ triÕt gia duy t©m Hª-ghen(1770-1831) ph©n k× lÞch sö x· héi loµi ng­êi thµnh ba thêi k× chñ yÕu:Thêi k× Ph­¬ng §«ng, thêi k× cæ ®¹i vµ thêi k× Grec-mani. Vµ nh­ nhµ x· héi kh«ng t­ëng cña Ph¸p lµ Phu-ri-ª(1772-1831) chia lÞch sö x· héi thµnh bèn giai do¹n: giai ®o¹n m«ng Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ tæng thÓ qu¸ tr×nh lÞch sö, c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c ®· vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt ®Ó nghiªn cøu lÞch sö x· héi, ®­a ra quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ h×nh thµnh nªn häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi víi t­ c¸ch lµ: " Hßn ®¸ t¶ng" cña x· héi häc M¸c XÝt nãi chung cho phÐp chóng ta h×nh dung qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. Loµi ng­êi ®· tr¶i qua n¨m h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi theo thø tù h×nh th¸i kinhtÕ-x· héi céng s¶n nguyªn thñy, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa vµ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi céng s¶n chñ nghÜa. H×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cã tÝnh lÞch sö, cã sù ra ®êi vµ diÖt vong. ChÕ ®é x· héi l¹c hËu sÏ mÊt ®i, chÕ ®é x· héi míi cao h¬n sÏ thay thÕ nã. §ã lµ khi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cò ®· trë nªn lçi thêi, khñng ho¶ng do m©u thuÉn cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ nÒn t¶ng vËt chÊt kÜ thuËt cña mçi h×nh thµi kinh tÕ-x· héi. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ, xÐt cho cïng do lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Lùc l­îng s¶n xuÊt qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nèi tiÕp nhau tõ thÊp lªn cao. Quan hÖ s¶n xuÊt, quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt- lµ nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh tÊt c¶ mäi quan hÖ x· héi kh¸c. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi l¹i cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt cña nã t­¬ng øng víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ph©n biÖt x· héi cô thÓ nµy víi x· héi kh¸c, ®ång thêi tiªu biÓu cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña cña lÞch sö. Xuyªn t¹c, c¾t xÐn néi dung häc thuyÕt ®Ó phñ nhËn häc thuyÕt. §iÓn h×nh cña lo¹i quan ®iÓm nµy lµ quy lý luËn cña M¸c thµnh quyÕt ®Þnh luËt kinh tÕ víi nghÜa coi kinh tÕ lµ yÕu tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi. §iÒu nµy ®· bÞ chÝnh ¡ng Ghen b¸c bá- Dïng chÝnh lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®Ó b¸c bá sù ra ®êi cña c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa, cho r»ng nã tr¸i víi qu¸ tr×nh lÞch sö- tù nhiªn r»ng c¸ch m¹ng th¸ng M­êi "§Î non"...do chç dùa ch­a cã ''tÊt yÕu kinh tÕ" cø ®Ó qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa råi tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi råi chñ nghÜa céng s¶n theo ®óng quy luËt". Lóc cßn sèng Lªnin ®· b¸c bá quan ®iÓm nµy, song ®Õn nay vÉn tån t¹i, kÓ c¶ biÕn thÓ cña nã lµ lo¹i quan ®iÓm cho r»ng chÕ ®é x· héi chñ nghÜa sôp ®æ ë Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u lµ do hÖ t­ t­ëng M¸c-Lªnin sai trong ®ã cã"lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi". §èi víi n­íc ta nh÷ng n¨m gÇn ®©y còng cã mét sè ý kiÕn t­¬ng tù, cho r»ng ta ch­a cã"tÊt yÕu kinh tÕ" ®Ó lùa chän con ®­êng x· héi chñ nghÜa vµ ®Ó bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa. B¸c bá gi¸n tiÕp: Lo¹i quan ®iÓm nµy thÓ hiÖn d­íi d¹ng: Chøng minh chñ nghÜa x· héi kh«ng cã t­¬ng lai, tÊt yÕu bÞ diÖt vong. Chñ nghÜa t­ b¶n lµ nÊc thang cao nhÊt cña lÞch sö x· héi, nã tån t¹i vÜnh viÔn. Muèn thay thÕ häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi b»ng häc thuyÕt kh¸c. §iÓn h×nh cho lo¹i quan ®iÓm nµy lµ tiÕp cËn theo nÒn v¨n minh. X· héi ph¸t triÓn tõ nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp ®Õn v¨n minh c«ng nghiÖp vµ v¨n minh hËu c«ng nghiÖp. Sai lÇm c¨n b¶n cña c¸ch tiÕp cËn nµy lµ "coi tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ, lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh duy nhÊt bá qua vai trß cña quan hÖ kinh tÕ, giai cÊp, chÕ ®é chÝnh trÞ". Qua ®ã chóng ta rót ra: ý nghÜa cña häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi vµ vÊn ®Ò qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi v¹ch ra nguån gèc, ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn x· héi, t×m ra nguyªn nh©n vµ c¬ së cña sù xuÊt hiÖn vµ biÕn ®æi nh÷ng hiÖn t­îng x· héi ®Æt ra c¬ së lý luËn cho khoa häc vµ x· héi häc n©ng nã lªn thµnh khoa häc thùc sù. Chèng l¹i quan ®iÓm duy t©m vÒ lÞch sö, coi x· héi lµ sù kÕt hîp cã tÝnh chÊt m¸y mãc cña nhiÒu c¸ nh©n vµ gia ®×nh, coi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi lµ lý do ý chÝ cña nh÷ng nhµ cÇm quyÒn chi phèi, coi kü thuËt lµ c¸i chung quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt chÕ ®é x· héi, lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ph©n biÖt c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi vò trang cho chóng ta ph­¬ng ph¸p khoa häc ®Ó nghiªn cøu sù ph¸t triÓn x· héi qua c¸c chÕ ®é x· héi kh¸c nhau, hiÓu râ c¬ cÊu chung cña h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi vµ nh÷ng quy luËt phæ biÕn t¸c ®éng, chi phèi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña x· héi . Râ rµng, häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi lµ mét thµnh tùu vÜ ®¹i cña khoa häc x· héi, lµ mét b­íc tiÕn khæng lå trong lÞch sö t­ t­ëng nh©n lo¹i. Sù ra ®êi cña häc thuyÕt nµy lµ mét cuéc c¸ch m¹ng trong toµn bé quan niÖm vÒ lÞch sö x· héi. Häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi ®èi lËp víi quan niÖm trõu t­îng, duy t©m vÒ x· héi. Nã b¸c bá c¸ch miªu t¶ x· héi nãi chung, mét x· héi cÊu thµnh chØ bëi nh÷ng con ng­êi tù nhiªn sinh vËt. Nã ®¸nh ®æ h¼n quan niÖm cho r»ng x· héi lµ mét tæ hîp cã tÝnh m¸y mãc, cã thÓ biÕn ®æi tïy ý theo ®ñ mäi kiÓu, mét tæ hîp sinh ra vµ biÕn hãa mét c¸ch ngÉu nhiªn. C¸c- M¸c ®· vËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi vµ ph©n tÝch x· héi t­ b¶n, v¹ch ra c¸c quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nã. Tõ ®ã dù b¸o vÒ sù ra ®êi cña h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cao h¬n lµ: Céng s¶n chñ nghÜa mµ giai ®o¹n thÊp lµ chñ nghÜa x· héi. Trong c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta, chóng ta vÉn gi÷ v÷ng môc tiªu x· héi chñ nghÜa. §i lªn chñ nghÜa x· héi lµ phï hîp víi xu h­íng cña thêi ®¹i,vµ tuy nhiªn chóng ta tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá, bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa nªn ph¶i tr¶i qua nhiÒu kh©u trung gian, nhiÒu b­íc qu¸ ®é. Chóng ta ph¶i tr¶i qua nh÷ng b­íc ®i tÊt yÕu mµ kh«ng thÓ bá qua ®­îc. Chóng ta ph¶i kÕ thõa vµ ph¸t triÓn ®Ó t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho chñ nghÜa x· héi trªn tÊt c¶ c¸c mÆt: tõ lùc l­îng s¶n xuÊt ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt, tõ c¬ së h¹ tÇng ®Õn kiÕn tróc th­îng tÇng. II. Sù nghiÖp ®æi míi cña §¶ng HIÖN NAY G¾N VíI HO¹t §éng ng©n hµng 1. Thùc tr¹ng kinh tÕ: Nh÷ng thµnh tùu vµ tiÕn bé : NÒn kinh tÕ n­íc ta tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®¹t møc t¨ng tr­ëng kh¸. N¨m 1997, GDP t¨ng 9% cao h¬n b×nh qu©n cña n¨m tr­íc lµ 8,2%. N¨m 1999, t¨ng 4,7%- 5%. Theo sè liÖu Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng- Héi nghÞ lÇn thø VIII- khãa 8 th× møc ®é thùc hiÖn c¸c chØ tiªu chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ n­íc ta n¨m 1999 nh­ sau: - Tæng s¶n phÈm trong n­íc(GDP) t¨ng 4,7%- 5% - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng 5,2%- 5,5% - S¶n l­îng l­¬ng thùc quy thãc ®¹t 33,8 triÖu tÊn. - Gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp t¨ng 10,3%- 10,5% - Gi¸ trÞ c¸c ngµnh dÞch vô t¨ng 3,5%- 3,8% - Kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 14,3% - L¹m ph¸t 2% - Béi chi ng©n s¸ch 4,9%(so víi GDP) - Sè hé ®ãi nghÌo gi¶m 40 v¹n hé. - T¹o viÖc lµm míi cho 1,2 triÖu ng­êi. - Sè tØnh hoµn thµnh phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc vµ xãa mï ch÷ lµ 58/61 tØnh. -Trong hoµn c¶nh cã nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc nh­ng nÒn kinh tÕ vÉn duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng. MÆc dï GDP n¨m 1999 t¨ng 5% so víi n¨m 1998 cã kÐm h¬n so víi tèc ®é cña c¸c n¨m tr­íc nh­ng møc t¨ng tr­ëng ®· nhÝch dÇn tõng th¸ng, tõng quý: Quý I, GDP t¨ng 4,2%- Quý II t¨ng 4,5%- Quý III t¨ng 5%... lµm xuÊt hiÖn kh¶ n¨ng chÆn ®µ gi¶m sót, tuy cßn ph¶i phÊn ®Êu rÊt cao míi biÕn kh¶ n¨ng ®ã thµnh hiÖn thùc. §Æc biÖt gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng 5,2% so víi n¨m 1998, møc t¨ng cao nhÊt tõ tr­íc tíi nay vµ v­ît môc tiªu Quèc héi ®Ò ra. Víi s¶n l­îng l­¬ng thùc 33,8 triÖu tÊn ®ñ kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng cña ngµnh n«ng nghiÖp víi nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ rÊt lín. Cïng víi n«ng nghiÖp trång trät c¸c ngµnh kh¸c nh­ ch¨n nu«i, ®¸nh b¾t thñy s¶n, h¶i s¶n ®Òu cã møc t¨ng tr­ëng kh¸ vµ æn ®Þnh. VÒ c«ng nghiÖp, mÆc dï chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng trªn thÕ giíi, còng nh­ khu vùc, thÞ tr­êng bÞ thu hÑp, ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m nh­ng møc t¨ng tr­ëng vÉn duy trú trªn 10%, ®ã lµ mét sù cè g¾ng lín cña to¸n ngµnh c«ng nghiÖp. NhÊt lµ s¶n phÈm quan träng cã nhu cÇu lín vµ thÞ tr­êng ®¹t møc t¨ng tr­ëng kh¸ so víi n¨m 1998: DÇu th« t¨ng 20,5%, ®iÖn t¨ng 8,2%, thÐp t¨ng 11,8%, may mÆc t¨ng 12%, xe ®¹p t¨ng 16,3%, ®éng c¬ Diªzen t¨ng 31%... C¸c c©n ®èi kinh tÕ vÜ m« ®­îc duy trú t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn. Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cao h¬n kÕ ho¹ch dù kiÕn, thu hÑp ®¸ng kÓ chªnh lÖch xót nhËp khÈu. Trong ®iÒu kiÖn, bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi gi¶m sót, thÞ tr­êng tiªu thô bÞ thu hÑp, gi¸ hÇu hÕt c¸c mÆt hµng gi¶m m¹nh nh­ng tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu c¶ n­íc n¨m 1999 vÉn ®¹t 10,7 tû USD, v­ît hai lÇn so víi kÕ ho¹ch dù kiÕn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n¨m ®¹t 11,3 tû USD gi¶m 2% so víi n¨m 1998 lµm cho møc nhËp siªu kho¶ng 600 triÖu USD, b»ng 5,6% so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu. §©y lµ møc thÊp nhÊt trong nhiÒu n¨m qua, nhê cã c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ c¶ n¨m cã ®­îc c¶i thiÖn, béi thu kh¸ lµm cho dù tr÷ ngo¹i tÖ ®­îc t¨ng lªn. Trong bèi c¶nh ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m do hËu qu¶ cña khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, víi t­ t­ëng chØ ®¹o cña TW4 vµ nghÞ quyÕt TW6 lÇn 1, chóng ta ®· cã mét b­íc tiÕn trong viÖc ph¸t huy néi lùc ®Ó bï ®¾p vµ bæ xung mét phÇn thiÕu hôt cho ®Çu t­ ph¸t triÓn do sù gi¶m sót cña ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi. §¸nh gi¸ s¬ bé cho thÊy tæng ®Çu t­ x· héi n¨m 1999 ®¹t 105 ngµn tØ (t¨ng 9% so víi n¨m 1998), ®©y lµ mét sù cè g¾ng lín. NÐt næi bËt lµ trong khi vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi gi¶m tõ 24,3 ngµn tØ (n¨m 1998) xuèng cßn 18,8 ngµn tØ ®ång (n¨m 1999) nh­ng tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn vÉn t¨ng 9%. §iÒu ®ã nãi lªn t­ t­ëng ph¸t huy néi lùc cña c¸c NghÞ quyÕt Trung ­¬ng b­íc ®Çu ®i vµo cuéc sèng. Nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn x· héi ®· ®­îc tËp trung ®Çu t­ nhiÒu h¬n cho n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp then chèt, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng, b­u ®iÖn, gi¸o dôc, khoa häc c«ng nghÖ, y tÕ, v¨n hãa... Thu ng©n s¸ch cã nhiÒu cè g¾ng ®¹t dù to¸n n¨m. ViÖc th«ng qua vµ ®­a vµo ¸p dông lÇn ®Çu tiªn ë n­íc ta thuÕ V.A.T lµ mét cè g¾ng lín, b­íc ®Çu cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc ë mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh. Nh­ vËy, mÆc dï ®øng tr­íc hoµn c¶nh kinh tÕ thÕ giíi gi¶m sót, khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, nh­ng nÒn kinh tÕ n­íc ta c¬ b¶n cã sù ph¸t triÓn vµ ®æi s¾c, gãp phÇn n©ng cao cuéc sèng cña ng­êi d©n, æn ®Þnh x· héi. Thµnh tùu ®ã lµ phÇn gãp cña mäi ng­êi d©n lao ®éng, c«ng nh©n s¶n xuÊt vµ sù l·nh ®¹o tµi t×nh cña §¶ng vÒ mäi mÆt cña x· héi. 1.2 .Nh÷ng mÆt yÕu kÐmvµ tån t¹i: MÆc dï duy tr× ®­îc sù æn ®Þnh trong bèi c¶nh phøc t¹p, song t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cßn chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè ®¸ng lo ng¹i. - NhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë møc thÊp tõ n¨m 1990 ®Õn nay, cô thÓ: Giai ®o¹n 1991-1995 GDP t¨ng 8,2%, n¨m 1996 t¨ng 9,3%, n¨m 1997 t¨ng 8,2%, n¨m 1998 t¨ng 5,8%, n¨m 1999 GDP chØ t¨ng 4,7%-5% vµ vÉn trªn ®µ gi¶m sót, mÆc dï nhÞp ®é gi¶m sót cã chËm l¹i. NÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ®ñ m¹nh “chÆn ®µ suy gi¶m vµ phôc håi nhÞp ®é t¨ng tr­ëng” cao th× khã cã kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu chÝnh s¸ch ®Õn n¨m 2020 lµ c¬ b¶n biÕn n­íc ta thµnh n­íc c«ng nghiÖp vµ gÇn ®©y nhÊt lµ c¸c chØ tiªu kinh tÕ n¨m 2000. Møc s¶n xuÊt b×nh qu©n ®Çu ng­êi cßn thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, s¶n phÈm lµm ra khã tiªu thô do thÞ tr­êng ngµy cµng thu hÑp vµ cµng khã tÝnh trong khi chóng ta ch­a b¾t kÞp ®­îc víi thêi th­îng. C¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu míi ®­îc triÓn khai ch­a ph¸t huy ®­îc t¸c dông nh­ mong muèn lµm cho thÞ tr­êng kÐm s«i ®éng, mét sè s¶n phÈm vÉn cßn tån ®äng, d­ thõa. Khu vùc dÞch vô t¨ng qu¸ qu¸ chËm, tèc ®é t¨ng tr­ëng chØ ®¹t 3,5-3,8% (kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 4-5%) thÊp h¬n so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng n¨m tr­íc lµ 6%. Ngµnh th­¬ng nghiÖp chiÕm tØ träng cao thong lÜnh vùc dÞch vô nh­ng chØ ®¹t møc t¨ng tr­ëng d­íi 2%. Tèc ®é t¨ng tØ träng vèn ®Çu t­ toµn x· héi ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn: tõ 28%GDP (n¨m 1997) xuèng cßn 26,7% (n¨m1998) vµ 26,3% (n¨m 1999). Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi vÉn tiÕp tôc gi¶m m¹nh. §iÒu nµy nÕu kh«ng ®­îc kh¾c phôc sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI. ChØ sè gi¸ tiªu dïng gi¶m m¹nh dÉn ®Õn hµng hãa ø ®äng, thÞ tr­êng kÐm s«i ®éng, c¬ héi vµ m«i tr­êng ®Çu t­ cßn bÊp bªnh. TØ lÖ nî qu¸ h¹n trong hÖ thèng tÝn dông v­ît qu¸ giíi h¹n an tßan (møc an toµn lµ 5%, nh­ng hiÖn nay ®· lªn tíi 14%). Trong sè nî qu¸ h¹n th× trªn 7% lµ nî khã ®ßi. §©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc trong ngµnh tÝn dông-ng©n hµng. Mét vÊn ®Ò ®­îc toµn x· héi quan t©m ®ã lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. HiÖn nay thÊt nghiÖp ë Hµ Néi ®· dÉn tíi nhiÒu tÖ n¹n x· héi v× tû lÖ thÊt nghiÖp ®· lªn tíi 10%, Thµnh phè Hå ChÝ Minh 7%. §Æc biÖt ë n«ng th«n sè thêi gian lao ®éng míi ®­îc sö dông kho¶ng 70%. * Mét sè vÊn ®Ò c¶n trë sù ph¸t triÓn: VÊn ®Ò chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh thÊp vÉn lµ tån t¹i lín nhÊt cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc héi nghÞ trung ­¬ng khãa VIII chØ ra song trong hai n¨m qua kh«ng cã chuyÓn biÕn tÝch cùc. BiÓu hiÖn râ nÐt nhÊt lµ chi phÝ vËt chÊt trong viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cã chiÒu h­íng t¨ng cao vµ khã tiªu thô. Chi phÝ s¶n xuÊt vËt chÊt toµn bé c¸c ngµnh kinh tÕ chiÕm kho¶ng 48% trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt n¨m 1998 vµ t¨ng lªn 50% trong n¨m 1999. Søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· thÊp l¹i cµng thÊp h¬n khi c¸c nÒn kinh tÕ bÞ khñng ho¶ng trong khu vùc ®ang cã dÊu hiÖu phôc håi. §iÒu nµy chóng ta kh«ng thÓ ®æ lçi cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh v× tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ- x· héi: §iÖn, n­íc, ®­êng, bÕn c¶ng, viÔn th«ng... ë n­íc ta cßn thÊp. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch cßn chËm nªn ch­a ph¸t huy ®­îc nguån lùc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong tõng ngµnh vµ tõng vïng ®Ó ph¸t triÓn. §Æc biÖt khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc: ChØ cã 21% c¸c doanh nghiÖp, thËm chÝ 15-20% cã nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n. ViÖc thùc hiÖn cæ phÇn hãa vµ c¸c bÖn ph¸p s¾p xÕp ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn nhiÒu h¹n chÕ. Ng©n s¸ch Nhµ n­íc lu«n trong t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng bëi v× quy m« kinh tÕ cßn qu¸ nhá bÐ, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp, tû lÖ thÊt thu lín dÉn tíi chi ®Çu t­ ph¸t triÓn ng©n s¸ch chñ yÕu cßn ph¶i dùa vµo nguån vay trong n­íc vµ n­íc ngoµi. ChÊt l­îng tÝn dông thÊp còng lµ tån t¹i lín c¶n trë ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. Nî qu¸ h¹n cao h¬n møc dù kiÕn (5%- møc dù kiÕn). G©y khã kh¨n cho ng©n s¸ch quèc gia. Chóng ta chñ tr­¬ng thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, nh­ng ®Õn nay c¸c yÕu tè cña kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a h×nh thµnh ®ång bé, m«i tr­êng hîp t¸c, c¹nh tranh b×nh ®¼ng ch­a ®­îc t¹o lËp ®Çy ®ñ. Trong chÝnh s¸ch, thÓ chÕ qu¶n lý cña Nhµ n­íc cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc hµnh chÝch bao cÊp, vÉn mang nÆng c¬ chÕ "Xin -cho", g¾n víi thñ tôc phiÒn hµ thiÕu tÝnh c«ng khai, nh­ng l¹i cã nhiÒu mÆt bu«ng láng qu¶n lý, kh«ng gi÷ ®­îc trËt tù kû c­¬ng. T×nh h×nh ®ã khiÕn cho kinh tÕ vËn hµnh trôc trÆc, kh«ng ¨n khíp... Tõ nh÷ng nhËn ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ Êy ta ®i t×m nguyªn nh©n cña thµnh tùu th¾ng lîi còng nh­ nh÷ng mÆt tån t¹i vµ yÕu kÐm. 1.3 . §¸nh gi¸ chung nguyªn nh©n §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh tÕ - x· héi n¨m 1999 kÕt luËn cña héi nghÞ Trung ­¬ng 8 ghi râ: - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m 1999 theo tinh thÇn nghÞ quyÕt Trung ­¬ng 4, Trung ­¬ng 6 (lÇn 1) vµ nghÞ quyÕt 06 cña Bé chÝnh trÞ, mÆc dï gÆp ph¶i khã kh¨n vµ th¸ch thøc to lín do nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña t×nh h×nh thÕ giíi chóng ta vÉn duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kho¶ng 5%. Theo sè liÖu thèng kª cña b¸ NguyÔn ThÞ H»ng - §¨ng trªn t¹p chÝ Céng s¶n 2/2000. Hµng n¨m chóng ta gi¶i quyÕt viÖc lµm míi cho 1,2 -1,3 triÖu ng­êi lao ®éng cã tr×nh ®é nghÒ. §êi sèng cña tuyÖt ®¹i bé phËn nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. TØ lÖ ®ãi nghÌo c¶ n­íc ®· gi¶m tõ 20,3%(n¨m 1995)- xuèng 14% (1999). B×nh qu©n mçi n¨m gi¶m 300 ngµn hé (2% tæng sè hé ®ãi nghÌo) 805 ng­êi cã c«ng ®· cã møc sèng b»ng hoÆc cao h¬n møc sèng trung b×nh cña d©n c­ cïng x·, ph­êng n¬i c­ tró. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®ã lµ do: Sù nç lùc, quyÕt t©m cao cña toµn d©n, toµn §¶ng, sù cè g¾ng cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp thùc hiÖn NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 4, vµ NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 6 (lÇn 1). C¬ chÕ, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ®· ®­îc ®ång bé hãa thªm mét b­íc. C«ng t¸c chØ ®¹o, ®iÒu chØnh cña ChÝnh phñ, c¸c ngµnh, c¸c cÊp cã tiÕn bé. B¸m s¸t kÞp thêi nh÷ng biÕn ®éng bÊt th­êng trong t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi. Mét sè mÆt tån t¹i vµ yÕu kÐm cña §¶ng- Nhµ n­íc ta xuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn nh©n sau: C«ng t¸c dù b¸o cã cè g¾ng nh­ng còng cã nhiÒu thiÕu sãt lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¬ cÊu ®Çu t­ kÐm hiÖu qu¶. Khã kh¨n ngµy cµng tån ®äng lµ ¸p lùc ®Ì nÆng lªn sù ph¸t triÓn. C¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®­îc ban hµnh ch­a thùc sù ®ång bé, hîp víi thùc tiÔn vµ thùc hiÖn c¸c ®­êng lèi kinh tÕ võa chËm vµ võa kh«ng ®Õn n¬i, ®Õn chèn. Thu nhËp d©n c­ thÊp, thÞ tr­êng bÞ thu hÑp, nªn søc mua bÞ h¹n chÕ, gi¸ thÞ tr­êng gi¶m liªn tôc, s¶n xuÊt cã dÊu hiÖu bÞ ®×nh trÖ, hµng tån kho t¨ng nªn k×m h·m sù ph¸t triÓn. C¸c doang nghiÖp trong n­íc chËm chuyÓn biÕn, kh«ng g¾n kÕt s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng trong tõng s¶n phÈm, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu s¶n phÈm ®Çu t­ theo h­íng ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt kh«ng chó ý tíi ®Çu ra cña s¶n phÈm, g©y ø thõa, tån kho, thiÖt h¹i tµi s¶n cña Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. Nguån lùc ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ch­a ®ñ søc ®iÒu chØnh c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo h­íng ph¸t huy lîi thÕ trong ngµnh, vïng. Huy ®éng vèn trong d©n c­ cßn thÊp nªn dù tr÷ tiÒn tÖ trong tÝn dông ng©n hµng ch­a cao, ch­a ph¸t huy ®­îc nh÷ng tiÒm lùc kinh tÕ. Cuèi cïng lµ bé m¸y qu¶n lý ®iÒu hµnh cßn cång kÒnh trïng lÆp chøc n¨ng. Sù phèi hîp gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp ch­a chÆt chÏ. Ph©n c«ng c«ng viÖc ch­a râ rµng, ch­a ®¶m b¶o tËp trung thèng nhÊt l¹i võa thiÕu d©n chñ trong ®iÒu hµnh nªn g©y nhiÒu chñ tr­¬ng, quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n kh«ng ®­îc tæ chøc triÓn khai kÞp thêi nªn hiÖu qu¶ kÐm. Trªn ®©y ta ®· nghiªn cøu thùc tr¹ng kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®Æc biÖt lµ n¨m 1998-1999 lµ hai n¨m ®¸nh dÊu nh÷ng b­íc ngoÆt kinh tÕ cña thÕ kû XX më ®Çu cho nh÷ng ®Þnh h­íng kinh tÕ trong t­¬ng lai. Víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc lµ nguån cæ vò khÝch lÖ cho c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®Ó cïng nhau tiÕn bé. Nh­ng nh÷ng yÕu kÐm vµ tån t¹i còng lµ nh÷ng bµi häc ®Çy ý nghÜa cÇn ph¶i ®­îc nghiªn cøu l¹i mét c¸ch hßan thÞªn bé m¸y Nhµ n­íc vµ sau n÷a lµ ®Þnh h­íng ®­êng lèi ph¸t triÓn cu¶ ®Êt n­íc nh»m biÕn n­íc ta tho¸t khái ®ãi nghÌo, l¹c hËu, trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ®Ó cã thÓ "s¸nh vai" víi nh÷ng c­êng quèc n¨m ch©u - nh­ ý nguyÖn cña B¸c Hå vÜ ®¹i. Víi nh÷ng tiªn ®Ò tiÒn lÖ ®ã §¶ng ta cã nh÷ng chÝnh s¸ch, chñ tr­¬ng g× ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc trong thêi k× ®æi míi ? Mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch vµ chñ tr­¬ng lín cña §¶ng, cña Nhµ n­íc lµ: ta tiÕp tôc nghiªn cøu: 2.§­êng lèi l·nh ®¹o cña §¶ng. Víi chñ tr­¬ng "''N©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ë n­íc ta'', §¶ng ta ®· vËn dông linh ho¹t häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi vµo thùc tiÔn vµ lý luËn nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta. 2.1 §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ë viÖt nam Nh÷ng nh­îc ®iÓm vµ sai lÇm cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ theo m« h×nh kinh tÕ hãa tËp trung thËt ra ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ph¸t hiÖn tõ l©u. Ngay tõ 1972 Héi nghÞ TW LÇn thø 20( khãa III )®· dÒ ra “Xãa bá lèi qu¶n lý hµnh chÝnh cung cÊp”. §Æc biÖt tõ sau khi thèng nhÊt ®Êt n­íc, nh÷ng ý ®å chñ quan , duy ý chÝ , muèn ¸p ®Æt c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung quan liªu bao cÊp trªn c¶ n­íc ®· gÆp kh«ng Ýt nh÷ng ph¶n ¸nh tõ c¬ së ,®Þa ph­¬ng , nhÊt lµ ë c¸c tØnh miÒn Nam. C¸c cÊp l·nh ®¹o cña §¶ng vµ nhµ n­íc, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ qu¶ lý kinh tÕ ®Òu nhËn thøc ®­îc r»ng trong suèt mét thêi gian qu¸ dµi chóng ta ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ chØ b»ng nh÷ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ,b»ng b»ng nh÷ng NghÞ quyÕt cña §¶ng lµ chñ yÕu mµ kh«ng coi träng ®Çy ®ñ c¸c quy luËt kh¸ch quan, coi nhÑ lîi Ých kinh tÕ, quan hÖ thÞ tr­êng, quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ. Chóng ta tõ l©u còng ®· nh×n thÊy tÝnh chÊt bao cÊp trµn lan trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, ®¬n thuÇn dùa vµo chÕ ®é cÊp ph¸t vµ giao nép, h¹ch to¸n kinh tÕ chØ lµ gi¶ t¹o h×nh thøc chÝnh v× vËy mµ c¸c c¬ së kinh doanh lu«n ë trong t×nh thÕ bÞ gß bã, thô ®éng vµ û l¹i mÊt hÕt ®éng lùc kinh tÕ, kh«ng quan t©m tíi n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. ChÝnh v× vËy ®ái m¬Ý chÝnh s¸ch kinh tÕ ë viÖt nam lµ mét yÕu tè cÊp thiÕt cÇn sím ®­îc thùc hiÖn. 2.2. §æi míi qu¶n lý kinh tÕ tÊt yÕu ph¶