Đề tài Hoàn thiện công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng tại Công ty cổ phần TM và Sản Xuất Mai Phương

Lêi nãi ®Çu Trong những năm qua, cơ chế quản lý quản kinh tế của nước ta đã có những đổi mới sâu sắc và toàn diện, tạo ra những chuyển biến tích cực cho sự tăng trưởng của nền kinh tế. Nền kinh tế nước ta chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập chung sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN là xu hướng tất yếu. Nó ngày càng chi phối mạnh mẽ hoạt động của các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp thương mại nói riêng. Trong nền kinh tế thị trường các doanh nghiệp tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh tạo ra các sản phẩm và cung cấp các dịch vụ nhằm thoả mãn nhu cầu của thị trường với mục tiêu là lợi nhuận. Để thực hiện mục tiêu đó, doanh nghiệp phải thực hiện được giá trị sản phẩm, hàng hoá thông qua hoạt động bán hàng. Bán hàng là giai đoạn cuối cùng của quá trình sản xuất kinh doanh, đây là quá trình chuyển hoá vốn từ hình thái vốn sản phẩm, hàng hoá sang hình thái vốn tiền tệ hoặc vốn trong thanh toán. Vì vậy đẩy nhanh quá trình bán hàng đồng nghĩa với việc rút ngắn chu kỳ sản xuất kinh doanh, tăng vòng quay của vốn, thu lợi nhuận nhanh, tạo đà cho sự tăng trưởng và phát triển của doanh nghiệp. Mặt khác, các doanh nghiệp muốn chiếm lĩnh được thị trường thì phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt về chất lượng cao, giá thành hạ và phương thức bán hàng hợp lí. Do đó việc quản lý công tác bán hàng thực sự là một nghệ thuật. Với vai trò là công cụ đắc lực của quản lý, hạch toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng có ý nghĩa hết sức quan trọng giúp các nhà quản lý phân tích, đánh giá để đưa ra các quyết định tối ưu nhất. “Hoàn thiện công tác kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng tại Công ty cổ phần TM và Sản Xuất Mai Phương”. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, kho¸ luËn ®­îc chia lµm 3 phÇn chÝnh: - Ch­¬ng I: Nh÷ng lÝ luËn chung vÒ kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i . - Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng t¹i C«ng ty Cæ phÇn TM vµ S¶n XuÊt Mai Ph­¬ng. - Ch­¬ng III: Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng t¹i C«ng ty cæ phÇn TM vµ S¶n XuÊt Mai Ph­¬ng. Ch­¬ng I Nh÷ng lÝ luËn chung vÒ kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i 1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i. 1.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. 1.1.1.1. Kh¸i niÖm b¸n hµng. B¸n hµng lµ kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §©y lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp chuyÓn giao quyÒn së h÷u s¶n phÈm, hµng ho¸ cho ng­êi mua vµ thu tiÒn vÒ hoÆc ®­îc quyÒn thu tiÒn. XÐt vÒ gãc ®é kinh tÕ th× b¸n hµng lµ qu¸ tr×nh s¶n phÈm, hµng ho¸ cña doanh nghiÖp chuyÓn tõ h×nh th¸i vËt chÊt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ. 1.1.1.2. Kh¸i niÖm x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. X¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng lµ viÖc t×m ra kÕt qu¶ chªnh lÖch gi÷a chi phÝ kinh doanh trong kú ph¶i chÞu vµ thu nhËp kinh doanh ®· thu trong kú. NÕu thu nhËp lín h¬n chi phÝ th× kÕt qu¶ b¸n hµng lµ l·i vµ ng­îc l¹i thu nhËp nhá h¬n chi phÝ th× kÕt qu¶ b¸n hµng lµ lç. ViÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng ®­îc tiÕn hµnh vµo cuèi kú kinh doanh th­êng lµ cuèi th¸ng, cuèi quý hoÆc cuèi n¨m tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp. 1.1.2. Mèi quan hÖ gi÷a b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. KÕt qu¶ b¸n hµng lµ môc ®Ých cuèi cïng cña mçi doanh nghiÖp, toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Òu nh»m ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých nµy. KÕt qu¶ b¸n hµng phô thuéc vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã tèt th× kÕt qu¶ b¸n hµng míi tèt, ng­îc l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng tèt th× kÕt qu¶ b¸n hµng sÏ kh«ng tèt. MÆt kh¸c, kÕt qu¶ b¸n hµng còng cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, kÕt qu¶ b¸n hµng mµ tèt th× c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tiÕp theo cña doanh nghiÖp sÏ ®­îc tiÕn hµnh tr«i ch¶y, kÕt qu¶ kh«ng tèt sÏ lµm cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp bÞ ngõng trÖ, thËm chÝ cßn cã thÓ sÏ ®i ®Õn chç ph¸ s¶n. Trong mèi quan hÖ nh©n qu¶ ®ã, b¸n hµng víi vÞ trÝ lµ kh©u cuèi cïng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi kÕt qu¶ b¸n hµng. B¸n hµng lµ c¬ së cña kÕt qu¶ b¸n hµng, ng­îc l¹i x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh lµ c¨n cø quan träng ®Ó ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh cã tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸ n÷a hay kh«ng, kh«ng tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸ nµo, gi¸ b¸n cña tõng lo¹i s¶n phÈm, hµng ho¸ ra sao… Cã thÓ nãi gi÷a b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng cã quan hÖ rÊt mËt thiÕt : KÕt qu¶ b¸n hµng lµ môc ®Ých cuèi cïng cña doanh nghiÖp, cßn b¸n hµng lµ ph­¬ng tiÖn trùc tiÕp ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã. 1.2. Vai trß vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. 1.2.1. Vai trß cña ho¹t ®éng b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. §èi víi mçi doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ho¹t ®éng b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸ quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña doanh nghiÖp. Cã b¸n ®­îc s¶n phÈm, hµng ho¸ doanh nghiÖp míi trang tr¶i ®­îc chi phÝ bá ra, thu ®­îc lîi nhuËn, t¨ng tÝch luü ®Ó ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn. Lîi nhuËn lµ môc tiªu, lµ ®éng lùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §ång thêi kÕt qu¶ thu ®­îc còng ph¶n ¸nh thùc chÊt hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, tÝnh thùc thi cña c¸c kÕ ho¹ch ®· ®Æt ra, gióp cho doanh nghiÖp tù ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng vµ ®­a ra c¸c ph­¬ng h­íng cho giai ®o¹n sau. VÒ gi¸ trÞ x· héi, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã l·i sÏ t¹o nhiÒu viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng ®ång thêi ®ãng gãp cho ng©n s¸ch gãp phÇn t¨ng c­êng tµi chÝnh quèc gia, lîi nhuËn cßn gãp phÇn ph©n bæ c¸c nguån lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶, duy tr× s¶n xuÊt ë møc ®é cao, hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­, t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt lín h¬n cho ®Êt n­íc. Cïng víi viÖc b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸ th× x¸c ®Þnh ®óng kÕt qu¶ b¸n hµng lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cuèi cïng cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh t¹i doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh ®óng kÕt qu¶ b¸n hµng cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng tèt trong kú kinh doanh tiÕp theo, ®ång thêi cung cÊp th«ng tin cho c¸c ®èi t­îng quan t©m nh­ nhµ ®Çu t­, ng©n hµng…. 1.2.2. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. Qu¸ tr×nh b¸n hµng ë c¸c doanh nghiÖp cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau: - Cã sù tho¶ thuËn, trao ®æi gi÷a bªn mua vµ bªn b¸n : Bªn b¸n ®ång ý b¸n, bªn mua ®ång ý mua vµ thanh to¸n tiÒn hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n. - Cã sù thay ®æi quyÒn së h÷u s¶n phÈm, hµng ho¸: Bªn b¸n mÊt quyÒn së h÷u s¶n phÈm, hµng ho¸ ®· b¸n; bªn mua cã quyÒn së h÷u vÒ s¶n phÈm, hµng ho¸ ®· mua. - Trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸ c¸c doanh nghiÖp cung cÊp cho kh¸ch hµng cña m×nh mét khèi l­îng hµng vµ nhËn l¹i cña kh¸ch hµng mét kho¶n tiÒn gäi lµ doanh thu b¸n hµng. Sè doanh thu nµy lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1.3. NhiÖm vô cña c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng + Tæ chøc theo dâi, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ kÞp thêi t×nh h×nh hiÖn cã vµ sù t¨ng gi¶m ( nhËp, xuÊt ,tån) cña tõng lo¹i s¶n phÈm trªn c¶ hai mÆt hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ. + Cung cÊp ®Çy ®ñ kÞp thêi, chÝnh x¸c c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh tiªu thô s¶n phÈm vµ kÕt qu¶ b¸n hµng cho c¸c bé phËn liªn quan. + Tæ chøc theo dâi, ph¶n ¸nh vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ qu¸ tr×nh b¸n hµng, tÝnh to¸n x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ vèn hµng b¸n, ph¶n ¸nh kÞp thêi, ®Çy ®ñ c¸c kho¶n chi phÝ b¸n hµng,chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, doanh thu b¸n hµng,c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu vµ c¸c kho¶n thuÕ. + KiÓm tra, ®«n ®èc t×nh h×nh thu håi vµ qu¶n lý tiÒn hµng, qu¶n lý kh¸c nî, theo dâi chi tiÕt theo tõng kh¸ch hµng, sè tiÒn kh¸ch nî… + §Þnh kú ph©n tÝch t×nh h×nh b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng, gióp ban gi¸m ®èc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t×m ra ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña doanh nghiÖp nh»m n©ng cao h¬n n÷a kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng. + Tham m­u cho l·nh ®¹o vÒ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh b¸n hµng. 1.4. §èi t­îng vµ ý nghÜa cña kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng trong DNTM. 1.4.1. §èi t­îng cña kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. §èi t­îng phôc vô cña doanh nghiÖp th­¬ng m¹i lµ ng­êi tiªu dïng c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c vµ c¸c c¬ quan, tæ chøc x· héi… 1.4.2. ý nghÜa cña kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng Qu¸ tr×nh b¸n hµng cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. B¸n hµng lµ kh©u cuèi cïng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, nÕu thùc hiÖn kh«ng tèt kh©u b¸n hµng th× mäi cè g¾ng cña doanh nghiÖp trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tr­íc ®Òu trë nªn v« nghÜa. Nã quyÕt ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn hay suy vong cña doanh nghiÖp, ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng tµi chÝnh, kh¶ n¨ng thu håi vèn ë doanh nghiÖp. XÐt ë tÇm vÜ m«, viÖc tiªu thô s¶n phÈm cña mäi doanh nghiÖp cßn ¶nh h­ëng tíi c¸c doanh nghiÖp kh¸c vµ tíi nÒn kinh tÕ quèc d©n, tæ chøc tèt kh©u b¸n hµng ë mçi doanh nghiÖp sÏ gãp phÇn ®iÒu hoµ c¸c mèi quan hÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ quan hÖ cung - cÇu, quan hÖ tiÒn - hµng, quan hÖ s¶n xuÊt - tiªu thô, ®¶m b¶o sù c©n ®èi trong tõng ngµnh. X¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng lµ viÖc so s¸nh gi÷a thu nhËp ®¹t ®­îc vµ chi phÝ bá ra trong mét thêi kú. NÕu doanh thu lín h¬n chi phÝ th× kÕt qu¶ lµ l·i, ng­îc l¹i lµ lç. ViÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng th­êng ®­îc tiÕn hµnh vµo cuèi kú h¹ch to¸n (th¸ng, quý, n¨m) tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp. 1.5. C¸c ph­¬ng thøc vµ h×nh thøc b¸n hµng trong DNTM. 1.5.1. Ph¹m vi vµ thêi ®iÓm x¸c ®Þnh hµng b¸n. * Ph¹m vi hµng b¸n: Hµng ho¸ ®­îc coi lµ hµng b¸n ph¶i tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Ph¶i th«ng qua mua b¸n, b¸n vµ thanh to¸n b»ng tiÒn theo mét ph­¬ng thøc thanh to¸n nhÊt ®Þnh. - Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i mÊt quyÒn së h÷u vÒ hµng ho¸, ®· thu ®­îc tiÒn hoÆc ng­êi mua chÊp nhËn nî. - Hµng ho¸ b¸n ra thuéc diÖn kinh doanh cña doanh nghiÖp, do doanh nghiÖp mua vµo hoÆc s¶n xuÊt, chÕ biÕn. - Nh÷ng tr­êng hîp sau còng ®­îc coi lµ hµng b¸n: + Hµng ho¸ xuÊt b¸n cho c¸c ®¬n vÞ néi bé doanh nghiÖp cã tæ chøc kÕ to¸n riªng. + Hµng ho¸ dïng ®Ó trao ®æi lÊy hµng ho¸ kh¸c kh«ng t­¬ng tù vÒ b¶n chÊt vµ gi¸ trÞ. + Hµng ho¸ xuÊt dïng sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh­: tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o, tr­ng bµy hµng mÉu, phôc vô qu¶n lý… + Hµng ho¸ xuÊt ®Ó biÕu tÆng, tr¶ l­¬ng, tr¶ th­ëng cho c¸n bé CNV, chia l·i cho c¸c bªn gãp vèn liªn doanh. + Hµng ho¸ hao hôt, tæn thÊt trong kh©u b¸n, theo ho¸ ®¬n bªn mua chÞu. - C¸c tr­êng hîp kh«ng ®­îc h¹ch to¸n lµ hµng b¸n: + Hµng mÉu cña c¬ së s¶n xuÊt. + Hµng nhËn b¸n hé, nhËn ®¹i lý. + Hµng xuÊt giao gia c«ng. + Hµng bÞ hao hôt tæn thÊt, trong qu¸ tr×nh l­u chuyÓn mµ theo ho¸ ®¬n bªn b¸n chÞu… * Thêi ®iÓm x¸c ®Þnh hµng b¸n: Thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu b¸n hµng lµ thêi ®iÓm hµng ho¸ x¸c ®Þnh lµ tiªu thô. Thêi ®iÓm ghi nhËn doanh thu b¸n hµng ph¶i tho¶ m·n 5 ®iÒu kiÖn sau: - Doanh nghiÖp ®· chuyÓn giao phÇn lín rñi ro vµ lîi Ých g¾n liÒn víi quyÒn së h÷u s¶n phÈm hoÆc hµng ho¸ cho ng­êi mua. - Doanh nghiÖp kh«ng cßn n¾m gi÷u quyÒn qu¶n lý hµng ho¸ nh­ ng­êi së h÷u hµng ho¸ hoÆc quyÒn kiÓm so¸t hµng ho¸. - Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n. - Doanh nghiÖp ®· thu ®­îc hoÆc sÏ thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ tõ giao dÞch b¸n hµng. - X¸c ®Þnh ®­îc c¸c kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn giao dÞch b¸n hµng. Thêi ®iÓm x¸c ®Þnh hµng b¸n quy ®Þnh theo tõng ph­¬ng thøc, h×nh thøc b¸n hµng nh­ sau: + B¸n bu«n qua kho, b¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng theo h×nh thøc giao hµng trùc tiÕp, thêi ®iÓm ghi chÐp hµng b¸n lµ khi ®¹i diÖn bªn muaký nhËn ®ñ hµng, ®· thanh to¸n tiÒn hoÆc chËp nhËn nî. + B¸n bu«n qua kho, b¸n bu«n vËn chuyÓn th¼ng theo h×nh thøc chuyÓn hµng, thêi ®iÓm ghi chÐp hµng b¸n lµ khi thu ®­îc tiÒn cña bªn mua hoÆc bªn mua x¸c nhËn ®· nhËn ®­îc hµng chÊp nhËn thanh to¸n. + Ph­¬ng thøc b¸n lÎ hµng ho¸, thêi ®iÓm ghi chÐp hµng b¸n lµ khi nhËn ®­îc b¸o c¸o cña nh©n viªn b¸n hµng. + Ph­¬ng thøc göi ®¹i lý, thêi ®iÓm ghi chÐp hµng b¸n lµ nhËn ®­îc tiÒn cña bªn ®¹i lý hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n. 1.5.2. Gi¸ c¶ hµng b¸n: VÒ nguyªn t¾c : Gi¸ c¶ hµng b¸n lµ gi¸ tho¶ thuËn gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi mua ®­îc ghi trªn ho¸ ®¬n hoÆc hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸. Nã ph¶i tho¶ m·n 3 ®iÒu kiÖn : bï ®¾p ®­îc gi¸ vèn, chi phÝ kinh doanh vµ ph¶i ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp cã ®­îc kho¶n lîi nhuËn ®Þnh møc. Trªn nguyªn t¾c ®ã, gi¸ b¸n hµng ho¸ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Gi¸ b¸n hµng ho¸ = Gi¸ mua thùc tÕ + ThÆng sè th­¬ng m¹i Hay: Gi¸ b¸n hµng ho¸ = Gi¸ mua thùc tÕ x ( 1+ tû lÖ thÆng sè th­¬ng m¹i) HiÖn nay nhµ n­íc chØ quy ®Þnh gi¸ ë mét sè mÆt hµng thiÕt yÕu, quan träng cßn ®a sè c¸c hµng ho¸ kh¸c gi¸ c¶ ®­îc x¸c ®Þnh theo quy luËt cung cÇu. Tuú thuéc vµo thÞ tr­êng, chu kú sèng cña mçi s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp sÏ x¸c ®Þnh gi¸ b¸n phï hîp. 1.5.3. C¸c ph­¬ng thøc b¸n hµng vµ h×nh thøc thanh to¸n. 1.5.3.1. C¸c ph­¬ng thøc b¸n hµng: * Kh¸i niÖm: Ph­¬ng thøc b¸n hµng lµ c¸ch thøc doanh nghiÖp chuyÓn quyÒn së h÷u cho kh¸ch hµng vµ thu ®­îc tiÒn hoÆc ®­îc quyÒn thu tiÒn vÒ sè s¶n phÈm, hµng ho¸ ®· tiªu thô. * C¸c ph­¬ng thøc b¸n hµng chñ yÕu hiÖn nay: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, viÖc tiªu thô thµnh phÈm ®­îc thùc hiÖn b»ng nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau, theo ®ã c¸c s¶n phÈm vËn ®éng tõ c¸c doanh nghiÖp ®Õn tËn tay ng­êi tiªu dïng. ViÖc lùa chän vµ ¸p dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng thøc tiªu thô ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch tiªu thô cña doanh nghiÖp. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt th­êng ¸p dông mét sè ph­¬ng thøc tiªu thô chñ yÕu sau: - Ph­¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp: Tiªu thô trùc tiÕp lµ ph­¬ng thøc giao hµng cho ng­êi mua trùc tiÕp t¹i kho (hay trùc tiÕp t¹i c¸c ph©n x­ëng kh«ng qua kho) cña doanh nghiÖp. Sè hµng khi bµn giao cho kh¸ch ®­îc chÝnh thøc coi lµ tiªu thô vµ ng­êi b¸n mÊt quyÒn së h÷u vÒ sè hµng mµ ng­êi b¸n ®· bµn giao. - Ph­¬ng thøc tiªu thô chuyÓn hµng chê chÊp nhËn: Theo ph­¬ng thøc nµy, bªn b¸n chuyÓn hµng cho bªn mua theo ®Þa ®iÓm ghi trong hîp ®ång, sè hµng chuyÓn ®i vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña bªn b¸n. Khi ®­îc bªn mua thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n vÒ sè hµng chuyÓn giao (mét phÇn hay toµn bé) th× sè hµng ®­îc bªn mua chÊp nhËn míi ®­îc coi lµ tiªu thô vµ bªn b¸n mÊt quyÒn së h÷u vÒ sè hµng ®ã. §©y lµ ph­¬ng thøc b¸n hµng phæ biÕn, b¶o ®¶m quyÒn lîi cho c¶ hai bªn mua vµ b¸n , t¹o ®iÒu kiÖn cho l­u chuyÓn hµng ho¸, l­u chuyÓn tiÒn tÖ. - Ph­¬ng thøc b¸n hµng ®¹i lý (ký göi): B¸n hµng ®¹i lý( ký göi) lµ ph­¬ng thøc mµ bªn chñ hµng (bªn giao ®¹i lý) xuÊt hµng cho bªn nhËn ®¹i lý, ký göi (gäi lµ bªn ®¹i lý) ®Ó b¸n. Bªn ®¹i lý sÏ ®­îc h­ëng thï lao ®¹i lý d­íi h×nh thøc hoa hång hoÆc chªnh lÖch gi¸. §©y lµ ph­¬ng thøc ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m, gióp doanh nghiÖp më réng thÞ tr­êng, t¨ng søc m¹nh c¹nh tranh, tËn dông ®­îc c¬ së vËt chÊt (quÇy hµng, cña hµng, kinh nghiÖm kinh doanh …) ®ang s½n cã vµ tiÒm tµng ë c¸c vïng l·nh thæ. - Ph­¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp: B¸n hµng tr¶ gãp lµ ph­¬ng thøc b¸n hµng thu tiÒn nhiÒu lÇn. Ng­êi mua sÏ thanh to¸n lÇn ®Çu ngay t¹i thêi ®iÓm mua. Sè tiÒn cßn l¹i ng­êi mua chÊp nhËn tr¶ dÇn ë c¸c kú tiÕp theo vµ ph¶i chÞu mét tû lÖ l·i suÊt nhÊt ®Þnh. Th«ng th­êng, sè tiÒn tr¶ ë c¸c kú tiÕp theo sÏ b»ng nhau, trong ®ã bao gåm mét phÇn doanh thu gèc vµ mét phÇn l·i tr¶ chËm. §©y lµ ph­¬ng thøc b¸n hµng quen thuéc trong x· héi tiªu dïng, lÊy ®èi t­îng phôc vô chÝnh lµ c¸c “Th­îng ®Õ ” cã thãi quen vµ lßng ham mª tiªu dïng, thÝch mua s¾m nh­ng kh¶ n¨ng tµi chÝnh cã h¹n. - Ph­¬ng thøc tiªu thô néi bé: Tiªu thô néi bé lµ viÖc mua, b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô gi÷a ®¬n vÞ chÝnh víi c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc hay gi÷a c¸c ®¬n vÞ víi nhau trong cïng mét C«ng ty, Tæng c«ng ty, TËp ®oµn, Liªn hiÖp xÝ nghiÖp. Ngoµi ra, ®­îc coi lµ tiªu thô néi bé cßn bao gåm c¸c kho¶n vÒ s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô dïng ®Ó biÕu, tÆng, xuÊt tr¶ l­¬ng, th­ëng, xuÊt dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 1.5.3.2.C¸c h×nh thøc thanh to¸n: * Thanh to¸n trùc tiÕp b»ng tiÒn mÆt: Lµ h×nh thøc dïng tiÒn mÆt, ng©n phiÕu trùc tiÕp ®Ó giao dÞch mua b¸n. Khi bªn b¸n chuyÓn giao hµng ho¸, dÞch vô th× bªn mua xuÊt tiÒn mÆt ®Ó tr¶ trùc tiÕp t­¬ng øng víi gi¸ c¶ mµ hai bªn ®· tho¶ thuËn thanh to¸n, theo h×nh thøc nµy ®¶m b¶o thu tiÒn nhanh, tr¸nh rñi ro trong thanh to¸n. * Thanh to¸n qua ng©n hµng : ViÖc thanh to¸n qua ng©n hµng cã nhiÒu ­u ®iÓm tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian ®ång thêi an toµn trong thanh to¸n còng cao. H×nh thøc thanh to¸n quan ng©n hµng còng rÊt ®a d¹ng, lùa chän h×nh thøc nµo tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña mçi bªn vµ sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn. * Thanh to¸n b»ng Sec : SÐc lµ tê lÖnh tr¶ tiÒn cña chñ tµi kho¶n ®­îc lËp trªn mÉu quy ®Þnh cña ng©n hµng nhµ n­íc, yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi thô h­ëng cã tªn ghi trªn Sec hay ng­êi cÇm phiÕu. * Thanh to¸n b»ng hèi phiÕu : §©y lµ tê lÖnh tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn do mét ng­êi ký ph¸t cho mét ng­êi kh¸c, yªu cÇu ng­êi nµy khi nh×n thÊy hèi phiÕu hoÆc ®Õn mét ngµy cô thÓ hoÆc ngµy x¸c ®Þnh trong t­¬ng lai ph¶i tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®inh cho ng­êi kh¸c hoÆc tr¶ cho ng­êi cÇm phiÕu. * Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi : Thùc tÕ ®©y lµ lÖnh chi tiÒn mµ chñ tµi kho¶n( ng­êi mua) ph¸t hµnh yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch tiÒn göi tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi h­ëng thô( ng­êi b¸n). NÕu ng­êi mua chËm tr¶ sÏ g©y thiÖt h¹i cho ng­êi b¸n v× hµng ho¸ ®· giao cho ng­êi mua. * Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu (UNT): Ng­êi b¸n sau khi hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng hoÆc cung øng hµng ho¸, dÞch vô cho ng­êi mua, sÏ lËp giÊy UNT ®Ó uû th¸c cho ng©n hµng phôc vô m×nh thu hé sè tiÒn tõ ng­êi mua vÒ gi¸ trÞ hµng ho¸ ®· giao cho ng­êi mua. Th­êng ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ giao dÞch th­êng xuyªn tÝn nhiÖm lÉn nhau hoÆc trong quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con. * Thanh to¸n b»ng thÎ thanh to¸n ThÎ thanh to¸n lµ mét ph­¬ng tiÖn thanh to¸n do ng©nn hµng ph¸t cho c¸c ®¬n vÞ tæ chøc kinh tÕ, c¸c c¸ nh©n ®Ó cã thÓ sö dông ®Ó rót tiÒn mÆt hoÆc thanh to¸n tiÒn thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô t¹i c¸c ®iÓm chÊp nhËnn thanh to¸n b»ng thÎ. * Thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông (L/C): Th­ tÝn dông lµ lÖnh cña ng©n hµng bªn b¸n, yªu cÇu ng©n hµng bªn b¸n tr¶ tiÒn cho d¬n vÞ b¸n c¨n cø vµo bé chøng tõ thanh to¸n mµ ®¬n vÞ b¸n xuÊt tr×nh phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n trong th­ tÝn dông. Ng­êi mua c¨n cø vµo ®¬n ®Æt hµng hoÆc hîp ®ång ®· ký kÕt víi bªn b¸n lµm giÊy ®Ò nghi j më th­ tÝn dôngg­Ø tíi ng©n hµng phôc vô m×nh yªu cÇu ng©n hµng më mét th­ tÝn dông cho ng­êi b¸n h­ëng. §Ó më th­ tÝn dông ng­êi mua ph¶I ký quü tr­íc vµo tµi kho¶n tÝn dông cho ng©n hµng phôc vô m×nh. * Thanh to¸n b»ng hµng ®æi hµng: H×nh thøc nµy ¸p dông trong tr­êng hîp ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cã quan hÖ tÝn nhiÖm lÉn nhau. Theo ®Þnh kú c¸c bªn tiÕn hµnh cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô cho nhau vµ th«ng qua cho ng©n hµng vÒ sè d­ nî trªn tµi kho¶n cña m×nh ®Ó ng©n hµng bï trõ sè chªnh lÖch . 1.5.4. C¸c ph­¬ng thøc tÝnh GVHB: Tuú thuéc vµo tõng yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ c¸ch ®¸nh gi¸ hµng ho¸ ph¶n ¸nh trong tµi kho¶n vµ sæ s¸ch kÕ to¸n mµ vËn dông c¸ch tÝnh gi¸ hµng mua cña hµng ho¸ xuÊt kho cho phï hîp nh»m tÝnh ®óng gi¸ trÞ mua cña hµng ho¸ xuÊt kho. §èi víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹, trÞ gi¸ vèn hµng ho¸ bao gåm trÞ giµ hµng mua vµo cña hµng ho¸ vµ chi phÝ thu mua ph©n bæ t­ong øng cho hµng b¸n ra. C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n : * Ph­¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ: - Ph­¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n gia quyÒn: + Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo ®¬n gi¸ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp (b×nh qu©n liªn hoµn): TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña thµnh phÈm nhËp kho TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña thµnh phÈm tån kho tr­íc khi nhËp §¬n gi¸ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp + Sè l­îng thµnh phÈm thùc tÕ nhËp kho Sè l­îng thµnh phÈm tån kho tr­íc khi nhËp = + + Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo ®¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn cña hµng lu©n chuyÓn trong kú: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, chØ tÝnh ®­îc ®¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn cña hµng lu©n chuyÓn vµo cuèi kú vµ sau ®ã tÝnh trÞ gi¸ vèn cña thµnh phÈm xuÊt kho trong kú: §¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn cña thµnh phÈm lu©n chuyÓn trong kú = TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña thµnh phÈm tån ®Çu kú + TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña thµnh phÈm nhËp trong kú Sè l­îng thµnh phÈm tån ®Çu kú + Sè l­îng thµnh phÈm nhËp trong kú TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña thµnh phÈm xuÊt kho trong kú = Sè l­îng thµnh phÈm xuÊt kho trong kú * §¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn cña thµnh phÈm lu©n chuyÓn trong kú - Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc xuÊt tr­íc(FIFO) Theo ph­¬ng ph¸p nµy, gi¶ thiÕt l« hµng nµo nhËp tr­íc th× xuÊt tr­íc vµ lÊy gi¸ thùc tÕ cña lÇn nhËp ®ã lµm gi¸ cña thµnh phÈm xuÊt kho. TrÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ xuÊt kho trong th¸ng = §¬n gi¸ mua thùc tÕ cña hµng ho¸ theo tõng lÇn nhËp kho trø¬c x Sè l­îng hµng ho¸ xuÊt kho trong th¸ng thuéc sè l­îng tõng lÇn nhËp hµng - Ph­¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr­íc(LIFO): Theo ph­¬ng ph¸p nµy, gi¶ thiÕt l« hµng nµo nhËp sau th× xuÊt tr­íc vµ lÊy gi¸ thùc tÕ cña lÇn nhËp ®ã lµm gi¸ cña thµnh phÈm xuÊt kho. TrÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ xuÊt kho trong th¸ng = §¬n gi¸ mua thùc tÕ cña hµng ho¸ theo tõng lÇn nhËp kho sau x Sè l­îng hµng ho¸ xuÊt kho trong th¸ng thuéc sè l­îng tõng lÇn nhËp kho - Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ ®Ých danh: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, doanh nghiÖp ph¶i qu¶n lý s¶n phÈm theo tõng l« hµng. XuÊt l« hµng nµo th× lÊy gi¸ thùc tÕ cña l« hµng ®ã. Ph­¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp cã Ýt mÆt hµng hoÆc mÆt hµng æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®­îc. * Ph­¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, toµn bé hµng ho¸ xuÊt kho trong kú ®­îc tÝnh theo gi¸ h¹ch to¸n. Gi¸ h¹ch to¸n cã thÓ lµ gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc mét lo¹i gi¸ æn ®Þnh trong kú. Cuèi kú kÕ to¸n sÏ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh tõ gi¸ h¹ch to¸n sang gi¸ thùc tÕ theo mét trong hai c¸ch sau: - Ph­¬ng ph¸p hÖ sè gi¸ : Theo ph­¬ng ph¸p nµy, cuèi th¸ng c¨n cø trÞ gi¸ h¹ch to¸n vµ trÞ gi¸ thùc tÕ cña toµn bé thµnh phÈm hµng ho¸ trong kú x¸c ®Þnh hÖ sè gi¸ gi÷a gi¸ nhËp thùc tÕ víi gi¸ trÞ h¹ch to¸n theo c«ng thøc: H = TrÞ gi¸ thùc tÕ cña HH ®Çu kú + TrÞ gi¸ thùc tÕ cña HH nhËp trong kú TrÞ gi¸ h¹ch to¸n cña HH ®Çu kú + TrÞ gi¸ h¹ch to¸n cña HH nhËp trong kú Sau ®ã tÝnh trÞ gi¸ xuÊt kho thùc tÕ cña hµng ho¸ xuÊt b¸n theo c«ng thøc TrÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ xuÊt kho = TrÞ gi¸ h¹ch to¸n cña hµng hãa xuÊt b¸n x H - Ph­¬ng ph¸p tÝnh hÖ sè gi¸ chªnh lÖch: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, cuèi quý ph¶i c¨n cø vµo trÞ gi¸ nhËp kho thùc tÕ vµ trÞ gi¸ h¹ch to¸n cña hµng ho¸ trong kú x¸c ®Þnh chªnh lÖch gi÷a trÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ nhËp kho trong kú víi trÞ gi¸ h¹ch to¸n theo c«ng th K = Sè chªnh lÖch gi÷a trÞ gi¸ thùc tÕ vµ trÞ gi¸ h¹ch to¸n cña hµng ho¸ TrÞ gi¸ h¹ch to¸n cña hµng ho¸ Sau ®ã tÝnh trÞ gi¸ xuÊt kho thùc tÕ cña hµng hãa xuÊt kho theo c«ng thøc TrÞ gi¸ vèn cña hµng ho¸ xuÊt b¸n trong kú = TrÞ gi¸ h¹ch to¸n cña hµng ho¸ x (1+K) ViÖc sö dông ph­¬ng ph¸p nµy gióp ®¬n gi¶n cho c«ng t¸c kÕ to¸n trong doanh nghiÖp cã nhiÒu nghiÖp vô thay ®æi liªn tôc mµ kÕ to¸n vÉn thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô gi¸m b»ng gi¸ trÞ mét c¸ch th­êng xuyªn. + Chi phÝ thu mua hµng ho¸ lµ mét bé phËn quan träng cÊu thµnh gi¸ trÞ hµng ho¸ nhËp kho. Cuèi kú ph©n bæ chi phÝ b¸n hµng cho hµng b¸n ra trong kú theo c«ng thøc: Chi phÝ thu mua ph©n bæ cho hµng b¸n ra trong kú = Chi phÝ thu mua ®Çu vµo + Chi phÝ ph¸t sinh trong kú x Gi¸ mua hµng ho¸ b¸n ra trong kú Gi¸ mua hµng ho¸ tån ®Çu kú + Gi¸ mua hµng ho¸ xuÊt b¸n trong kú 1.6. Yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng. B¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng gi÷ vai trß rÊt quan träng quyÕt ®Þnh uy tÝn, sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nªn viÖc h¹ch to¸n b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng cÇn ®¸p øng c¸c yªu cÇu sau: + Qu¶n lý chÆt chÏ tõng ph­¬ng thøc b¸n hµng, ph­¬ng thøc thanh to¸n, ®ång thêi ph¶i theo dâi t×nh h×nh thanh to¸n c«ng nî cña tõng kh¸ch hµng ®Ó cã biÖn ph¸p thu håi vèn ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi. + N¾m b¾t, theo dâi chÆt chÏ viÖc b¸n hµng theo tõng ph­¬ng thøc b¸n hµng, ph­¬ng thøc thanh to¸n cña kh¸ch hµng vµ tõng lo¹i s¶n phÈm tiªu thô. §«n ®èc thanh to¸n thu håi vèn ®Çy ®ñ, kÞp thêi trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm. + Theo dâi chÆt chÏ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh b¸n hµng vµ c¸c tr­êng hîp lµm gi¶m doanh thu b¸n hµng. + §¶m b¶o nghÜa vô nép thuÕ ®Çy ®ñ víi ng©n s¸ch nhµ n­íc. 1.7. Ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n nghiÖp vô b¸n hµng. 1.7.1 KÕ to¸n doanh thu b¸n hµng + Chøng tõ sö dông : Ho¸ ®¬n GTGT (MÉu sè 01 GTKT) Ho¸ ®¬n b¸n hµng (MÉu sè 02 GTTT) PhiÕu thu (MÉu sè 01-TT) PhiÕu chi (MÉu sè 02-TT) GiÊy b¸o Nî, b¸o Cã vµ B¶ng sao kª cña Ng©n hµng PhiÕu xuÊt kho (MÉu sè 02-VT) Vµ c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan. + Tµi kho¶n sö dông : TK511 “Doanh thu b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô” Dïng ®Ó ph¶n ¸nh tæng sè doanh thu b¸n hµng vµ