Đề tài Hiệu quả hoạt động cho vay tiêu dùng tại ngân hàng dầu khí toàn cầu

Đề tài: HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG DẦU KHÍ TOÀN CẦU Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại 1.1 Tổng quan về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm về cho vay Cho vay là hoạt động đem lại nguồn thu chủ yếu của ngân hàng thương mại. Hoạt động cho vay của NHTM phải an toàn, hiệu quả thì NHTM mới tồn tại và phát triển. Muốn vậy các khâu của hoạt động cho vay phải tuân thủ các nguyên tắc nhất định và thực hiện trôi chảy để NHTM thu hồi được vốn và lãi khi kết thúc thời hạn cho vay. Cho vay là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị từ người sở hữu (NHTM) sang người sử dụng (người vay) sau một thời gian nhất định lại quay về với lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu. Ngân hàng phải kiểm soát được người đi vay, kiểm soát được quá trình sử dụng vốn. Người đi vay phải có ý thức trả nợ cho nên bắt buộc họ phải quan tâm đến việc sử dụng làm sao có hiệu quả để hoàn trả nợ vay. Trong cho vay thì mức độ rủi ro rất lớn, không thu hồi được vốn vay hoặc trả không hết hoặc không đúng hạn…do chủ quan hoặc khách quan. Do đó khi cho vay các ngân hàng cần sử dụng các biện pháp bảo đảm vốn vay: thế chấp, cầm cố … 1.1.2 Phân loại cho vay Khi nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển thì hoạt động cho vay của NHTM cũng ngày càng đa dạng và phong phú. Việc phân loại cho vay giúp thấy được rõ đặc điểm của từng loại hình cho vay từ đó giúp quản lý hiểu quả và phù hợp hơn với từng loại hình cho vay từ đó nâng cao hiệu quả cho vay. Có nhiều tiêu chí để phân loại cho vay: theo mục đích, thời hạn,… 1.1.3.1 Theo mục đích cho vay - Cho vay tiêu dùng: là các khoản cho vay nhằm tài trợ cho nhu cầu chi tiêu của người tiêu dùng bao gồm các cá nhân và hộ gia đình. Đây là nguồn tài chính quan trọng giúp họ trang trải cho nhu cầu về nhà ở, đồ dùng gia đình, xe cộ... Bên cạnh đó cho vay tiêu dùng còn đáp ứng những chi tiêu cho nhu cầu giáo dục, y tế, du lịch.. - Cho vay để kinh doanh: Là hình thức cho vay trong đó người đi vay sử dụng tiền vay để phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh. 1.1.3.2 Theo thời hạn cho vay Cho vay ngắn hạn: Cho vay ngắn hạn là hình thức cho vay thời hạn ngắn dưới 12 tháng nhằm tài trợ cho tài sản lưu động hoặc nhu cầu sử dụng vốn ngắn hạn của Nhà nước, doanh nghiệp, cá nhân, hộ sản xuất. Ngân hàng có thể áp dụng cho vay trực tiếp hoặc gián tiếp, cho vay theo món hoặc theo hạn mức, có hoặc không cần đảm bảo, dưới hình thức chiết khấu, thấu chi hoặc luân chuyển. Cho vay ngắn hạn trong những trường hợp sau: - Ngân hàng cho nhà nước vay để tài trợ cho nhu cầu chi tiêu của Nhà nước với hình thức phổ biến là mua trái phiếu do Kho bạc phát hành. - Ngân hàng cho các tổ chức tài chính khác vay nhằm đáp ứng nhu cầu thanh khoản. Hình thức cho vay có thể vay trực tiếp trên thị trường liên ngân hang hoặc cho vay gián tiếp thông qua nắm giữ chứng khoán. Phần lớn các khoản vay này dựa trên uy tín của người vay, phần còn lại là dựa trên bảo lãnh của người thứ ba, hoặc dựa trên cầm cố chứng khoán thanh khoản cao. - Ngân hàng cho vay đối với các doanh nghiệp, hộ sản xuất nhằm tài trợ nhu cầu tăng thêm vốn cho sản xuất kinh doanh. Đây là khách hàng chiếm số lượng đông nhất của ngân hàng thương mại. Phần lớn các khoản cho vay này có thế chấp hoặc cầm cố tài sản. - Ngân hàng cho vay cá nhân thường với mục đích đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hàng ngày. Cho vay trung hạn: Cho vay trung hạn: là các khoản vay có thời hạn từ một đến năm năm. Cho vay trung hạn chủ yếu được sử dụng để mua sắm tài sản cố định, cải tiến hoặc đổi mới thiết bị, công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh, xây dựng các dự án mới có quy mô nhỏ, thời gian thu hồi vốn nhanh. Ngoài ra, cho vay trung hạn còn là nguồn hình thành vốn lưu động thường xuyên của các doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp mới thành lập. Cho vay trung hạn với người tiêu dùng nhằm thỏa mãn nhu cầu về dịch vụ như thăm quan, du lịch, du học,… Cho vay dài hạn: Cho vay dài hạn là loại hình cho vay có thời hạn trên năm năm. Đây là loại hình cho vay để mua sắm tài sản cố định, công nghệ,… có quy mô lớn hoặc xây dựng các xí nghiệp mới. Ngân hàng chủ yếu cho vay dài hàn với các doanh nghiệp, Nhà nước. Cho vay dài hạn với người tiêu dùng để mua sắm hàng tiêu dùng lâu bền như nhà cửa, phương tiện vận chuyển,… Việc xác định thời hạn trên cũng chỉ có tính chất tương đối vì nhiều khoản cho vay không xác định trước được chính xác thời hạn. Phân loại cho vay theo thời hạn có ý nghĩa quan trọng đối với ngân hàng vì thời gian liên quan mật thiết đến tính an toàn và sinh lợi của tài sản. Tỷ trọng cho vay ngắn hạn tại các ngân hàng thương mại thường cao hơn cho vay trung và dài hạn do các ngân hàng chủ yếu tài trợ cho vay tài sản lưu động của khách hàng. Hơn nữa, cho vay trung và dài hạn rủi ro cao hơn, nguồn vốn đắt và khan hiếm hơn. 1.1.3.3 Theo hình thức đảm bảo của các khoản vay Cho vay có đảm bảo: Cho vay có bảo đảm là việc cho vay vốn của NHTM mà theo đó nghĩa vụ trả nợ của khách hàng được cam kết thực hiện bằng tài sản thế chấp, cầm cố, tài sản hình thành từ vốn vay hoặc bảo lãnh bằng tài sản, uy tín của bên thứ ba. Việc cho vay có tài sản bảo đảm áp dụng đối với khách hàng không có uy tín cao đối với ngân hàng. Cho vay không có đảm bảo: Ngân hang thương mại cho vay dựa vào uy tín của khách hàng, đó là người trung thực trong kinh doanh, khả năng tài chính lành mạnh, có tín nhiệm với ngân hàng trong việc sử dụng vốn vay, hoàn trả nợ vay… 1.1.3.4 Theo đối tượng tham gia quy trình cho vay Cho vay trực tiếp: Ngân hàng trực tiếp cấp vốn cho khách hàng đến vay. Cho vay trực tiếp là hình thức cho vay chiếm phần lớn của các ngân hàng thương mại. Cho vay gián tiếp: Là hình thức cho vay thông qua các tổ chức trung gian. Ngân hàng cho vay qua các tổ, đội, hội, nhóm như hội cựu chiến binh, hội phụ nữ, nhóm sản xuất hội nông dân,… Các tổ chức này thường xuyên liên kết các thành viên theo một mục đích riêng, song chủ yếu đều hỗ trợ lẫn nhau, bảo vệ quyền lợi cho mỗi thành viên. Ngân hàng có thể chuyển một vài khâu của hoạt động cho vay sang các tổ chức trung gian như thu nợ, phát tiền vay,… nhằm giảm bớt chi phí cho ngân hàng. Tổ chức trung gian cũng có thể đứng ra bảo đảm cho các thành viên trong nhóm vay, đặc biệt khi thành viên trong nhóm vay không đủ tài sản đảm bảo. Ngân hàng cũng có thể cho vay thông qua người bán lẻ các sản phẩm đầu vào của quá trình sản xuất. Việc cho vay theo cách này sẽ hạn chế người vay sử dụng tiền sai mục đích. Cho vay gián tiếp thường được áp dụng đối với thị trường có nhiều món vay nhỏ, người vay phân tán, cách xa ngân hàng. Tuy nhiên, cho vay gián tiếp cũng có những khiếm khuyết. Nhiều trung gian đã lợi dụng vị thế của mình để giữ lấy số tiền của các thành viên khác cho riêng mình. Nếu ngân hàng không quản lý tốt sẽ tăng lãi suất cho vay với các thành viên. Các nhà bán lẻ cá thể lợi dụng để bán hàng kém chất lượng hoặc với giá cao cho người vay vốn. 1.1.3.5 Theo phương thức cho vay Thấu chi: - Thấu chi là nghiệp vụ cho vay qua đó ngân hàng cho phép người vay được chi trội (vượt) trên số dư tiền gửi thanh toán của mình đến một giới hạn nhất định và trong khoảng thời gian xác định. Thời hạn này gọi là hạn mức thấu chi. - Thấu chi nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nảy sinh bất chợt. Hình thức cho vay này tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng thanh toán nhanh, chủ động, linh hoạt, kịp thời. Tuy nhiên, lãi suất thấu chi thường cao gấp 1,5 lần lãi suất vay thông thường. Cho vay từng lần (cho vay theo món): - Là hình thức cho vay tương đối phổ biến của ngân hàng đối với khách hàng không có nhu cầu vay thường xuyên, không có điều kiện để cấp hạn mức thấu chi. Một số khách hàng sử dụng vốn chủ sở hữu và tín dụng thương mại là chủ yếu, chỉ khi có nhu cầu thời vụ, hay mở rộng sản xuất đặc biệt mới vay ngân hàng, tức là vốn từ ngân hàng chỉ tham gia vào một số giai đoạn nhất định của chu kỳ sản xuất kinh doanh - Tuy nhiên, cho vay từng lần có nhược điểm là thủ tục rườm rà, doanh nghiệp không linh động trong việc sử dụng vốn do phải lập hồ sơ cho mỗi lần vay. Cho vay theo hạn mức: - Ngân hàng sẽ thỏa thuận cấp cho khách hàng một hạn mức tín dụng có thể là cho cả kỳ hoặc cuối kỳ trên cơ sở kế hoạch sản xuất kinh doanh, nhu cầu vay vốn của khách hàng. - Hạn mức tín dụng là mức dư nợ tối đa được duy trì trong một thời gian nhất định mà ngân hàng và khách hàng đã thỏa thuận trong hợp đồng. - Hình thức cho vay này thường áp dụng cho các khách hàng có nhu cầu vay vốn ngắn hạn thường xuyên và được ngân hàng tín nhiệm. Khách hàng có chủ động được nguồn vốn vay, với thủ tục đơn giản và lãi suất thấp. 1.1.4 Vai trò của cho vay Đối với ngân hàng: Cho vay là hoạt động chính đem lại lợi nhuận cho Ngân hàng thương mại, giúp Ngân hàng thương mại duy trì hoạt động của mình. Đối với khách hàng: + Cho vay gãp phÇn ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái c¸c tổ chức, cá nhân lu«n cÇn ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt thay ®æi mÉu m· mÆt hµng, ®æi míi c«ng nghÖ m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó tån t¹i ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong c¹nh tranh và đảm bảo nhu cầu cuộc sống. Trªn thùc tÕ kh«ng mét tổ chức, cá nhân nµo cã thÓ ®¶m b¶o ®ñ 100% vèn cho nhu cÇu của mình. Vèn cho vay cña ng©n hµng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tổ chức, cá nhân ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ c¶i tiÕn ph­¬ng thøc kinh doanh, mua sắm nhà cửa, tài sản phục vụ nhu cầu hàng ngày. Tõ ®ã gãp phÇn thóc ®Èy t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh ®ù¬c liªn tôc và cải thiện đời sống. + Cho vay ng©n hµng gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña các tổ chức, cá nhân. Khi sö dông vèn cho vay ng©n hµng c¸c tổ chức, cá nhân ph¶i t«n träng hîp ®ång tÝn dông ph¶i ®¶m b¶o hoµn tr¶ c¶ gèc lÉn l·i ®óng h¹n vµ ph¶i t«n träng c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång cho dï lµm ¨n cã hiÖu qu¶ hay kh«ng. Do ®ã ®ßi hái c¸c tổ chức, cá nhân muèn cã vèn cña ng©n hµng ph¶i cã ph­¬ng ¸n kh¶ thi. Kh«ng chØ thu håi ®ñ vèn mµ ph¶i t×m c¸ch sö dông vèn cã hiÖu qu¶, t¨ng nhanh chãng vßng quay vèn, ®¶m b¶o tû suÊt lîi nhuËn ph¶i lín h¬n l·i suÊt ng©n hµng th× míi tr¶ ®­îc nî vµ kinh doanh cã l·i. Trong qu¸ tr×nh cho vay ng©n hµng thùc hiÖn kiÓm so¸t tr­íc, trong vµ sau khi gi¶i ng©n buéc tổ chức, cá nhân ph¶i sö dông vèn ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶. + Cho vay gãp phÇn h×nh thµnh c¬ cÊu vèn tèi ­u cho tổ chức kinh tế. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÕm tổ chức kinh tế nµo dïng vèn tù cã ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. Nguån vèn vay chÝnh lµ c«ng cô ®ßn bÈy ®Ó tèi ­u ho¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn. Do h¹n chÕ vÒ vèn nªn viÖc sö dông vèn tù cã ®Ó s¶n xuÊt lµ khã kh¨n v× vèn h¹n hÑp v× nÕu sö dông th× gi¸ vèn sÏ cao vµ s¶n phÈm khã ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. §Ó hiÖu qu¶ ph¶i cã mét c¬ cÊu vèn tèi ­u, kÕt cÊu hîp lý nhÊt lµ nguån vèn tù cã vµ vèn vay nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn t¹i møc gi¸ vèn b×nh qu©n rÎ nhÊt. + Cho vay gãp phÇn tËp trung vèn s¶n xuÊt, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c tổ chức kinh tế. C¹nh tranh lµ mét quy luËt tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, muèn tån t¹i vµ ®øng v÷ng th× ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh. Xu h­íng hiÖn lµ t¨ng c­êng liªn doanh, liªn kÕt, tËp trung vèn ®Çu t­ vµ më réng s¶n xuÊt, trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. Tuy nhiªn ®Ó cã mét l­îng vèn ®ñ lín ®Çu t­ cho sù ph¸t triÓn trong khi vèn tù cã l¹i h¹n hÑp, kh¶ n¨ng tÝch luü thÊp th× ph¶i mÊt nhiÒu n¨m míi thùc hiÖn ®­îc. Vµ khi ®ã c¬ héi ®Çu t­ ph¸t triÓn kh«ng cßn n÷a. Nh­ vËy cã thÓ ®¸p óng kÞp thêi chØ cã thÓ t×m ®Õn ng©n hµng. ChØ cã cho vay ngân hµng míi cã thÓ gióp doanh nghiÖp th­c hiÖn ®­îc môc ®Ých cña m×nh lµ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Đối với nền kinh tế §øng trªn gãc ®é kinh tÕ häc, cho vay ®­îc hiÓu nh­ lµ quan hÖ kinh tÕ vÒ sö dông vèn t¹m thêi gi÷a Ng©n hµng víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n theo nguyªn t¾c hoµn tr¶, dùa trªn c¬ së tÝn nhiÖm, lµm tho¶ m·n nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c doanh nghÖp vµ c¸ nh©n trong kinh doanh.NghÜa lµ, trong nÒn kinh tÕ cã nhiÒu ng­êi cã nguån vèn nhµn rçi, muèn ®Çu t­ cho ng­êi kh¸c vay víi môc ®Ých võa cã lîi nhuËn, võa ®¶m b¶o an toµn ®ång vèn.Bªn c¹nh ®ã l¹i cã nh÷ng ng­êi ®Çu t­ trùc tiÕp vµo kh©u s¶n xuÊt kinh doanh cÇn cã vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó thu lîi nhuËn.Hä rÊt muèn vay vèn tõ nh÷ng ng­êi tiÕt kiÖm víi møc chi phÝ thÊp nhÊt.Tõ nh÷ng yªu cÇu ®ã mµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®· xuÊt hiÖn lµm trung gian ®Ó tËp trung vèn t¹m thêi nhµn rçi, råi trªn c¬ së vèn ®ã sÏ ph©n phèi l¹i cho ng­êi cÇn vèn, quan hÖ nµy lµm n¶y sinh cho vay: Cho vay gãp phÇn thu hót sè tiÒn nhµn rçi trong x· héi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. Cho vay lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng quan hÖ l­u th«ng hµng ho¸ quèc tÕ. Cho vay t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ ®Õn nhÞp ®é ph¸t triÓn s«i ®éng thóc ®Èy c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng:. Cho vay t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ ®Õn nhÞp ®é ph¸t triÓn s«i ®éng thóc ®Èy c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Cho vay víi viÖc ®iÒu chØnh chiÕn l­îc kinh tÕ, gãp phÇn chèng l¹m ph¸t tiÒn tÖ. 1.2 Lý luận chung về hoạt động cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại 1.2.1 Khái niệm về cho vay tiêu dùng Cho vay tiêu dùng được hiểu là hình thức tài trợ cho mục đích chi tiêu của cá nhân, hộ gia đình. Các khoản cho vay tiêu dùng là nguồn tài chính quan trọng giúp người tiêu dùng có thể trang trải các nhu cầu trong cuộc sống như nhà ở, phương tiện đi lại, tiện nghi sinh hoạt, học tập, du lịch, y tế,… trước khi họ có đủ khả năng về tài chính để hưởng thụ. 1.2.2 Đặc điểm về cho vay tiêu dùng Cho vay tiêu dùng là ngân hàng tài trợ cho các nhu cầu tiêu dùng của hộ gia đình và cá nhân. Khác với cho vay kinh doanh, ở đây người đi vay sử dụng tiền vay vào các hoạt động không sinh lời, nguồn trả nợ độc lập so với việc sử dụng tiền vay, vì thế nó có đặc điểm riêng khác so với các loại hình cho vay khác: - Khách hàng vay là cá nhân, hộ gia đình. - Mục đích vay nhằm phục vụ nhu cầu tiêu dùng của cá nhân, hộ gia đình. Do đó, cho vay tiêu dùng phụ thuộc vào nhu cầu, tính cách của từng đối tượng khách hàng và chu kỳ kinh tế của người đi vay. Khi nền kinh tế phát triển đời sống của người dân được nâng cao thì nhu cầu tiêu dùng càng cao. Hay vào các dịp lễ tết, nhu cầu mua sắm tăng cho vay tiêu dùng cũng tăng theo. - Cho vay tiêu dùng cũng phụ thuộc vào trình độ học vấn và thu nhập của người đi vay vì phần lớn các khoản vay tiêu dùng được trả bằng thu nhập của người vay nên những người có thu nhập khá có nhu cầu nhiều hơn về vay tiêu dùng. - Lãi suất của các khoản cho vay tiêu dùng cao hơn cho vay kinh doanh. Ðiều này xuất phát từ các khoản cho vay tiêu dùng có rủi ro và chi phí cao hơn. Cho vay tiêu dùng thường nhạy cảm theo chu kỳ, tăng lên khi nền kinh tế tăng trưởng giảm xuống khi nền kinh tế suy thoái. Mặc khác người tiêu dùng ít nhạy cảm so với lãi suất, họ quan tâm đến khoản tiền phải trả hàng tháng hơn là mức lãi suất ghi trong hợp đồng vay. - Nguồn trả nợ của khách hàng thường được trích từ thu nhập chứ không nhất thiết phải từ kết quả của việc sử dụng khoản vay đó. Vì vậy, việc kiểm soát các nguồn trả nợ này gặp nhiều khó khăn. Hơn nữa, nguồn trả nợ của người vay co thể biến động, nó phụ thuộc vào quá trình làm việc, tài năng, và sức khỏe của từng người. Nếu người vay bị chết, ốm, mất việc,… ngân hàng rất khó thu lại nợ. Để hạn chế rủi ro, hầu hết các khoản cho vay tiêu dùng đều phải có tài sản đảm bảo. - Tư cách, phẩm chất của khách hàng vay thường rất khó xác định, chủ yếu dựa vào cách đánh giá, cảm nhận và kinh nghiệm của cán bộ tín dụng. Đây là điều quan trọng quyết định sự hoàn trả của khoản vay. 1.2.3 Phân loại cho vay tiêu dùng 1.2.3.1 Căn cứ vào mục đích vay Cho vay tiêu dùng cư trú: Cho vay tiêu dùng cư trú là các khoản cho vay nhằm phục vụ nhu cầu xây dựng, mua sắm hoặc cải tạo nhà ở của cá nhân, hộ gia đình. Cho vay tiêu dùng không cư trú: Cho vay tiêu dùng không cư trú là các khoản vay phục vụ nhu cầu cải thiện đời sống như mua sắm phương tiện, đồ dung, du lịch, học hành, giải trí,… 1.2.3.2 Căn cứ vào phương thức hoàn trả Cho vay tiêu dùng trả góp: Đây là hình thức cho vay tiêu dùng trong đó người đi vay trả nợ (gồm tiền gốc và lãi) cho ngân hàng nhiều, theo những kỳ hạn nhất định theo thu nhập định kỳ của người đi vay vì người đi vay không đủ khả năng thanh toán hết một lần số nợ vay. Đối với loại cho vay tiêu dùng này, ngân hàng thường chú ý tới một số vấn đề cơ bản có tính nguyên tắc sau: Loại tài sản được tài trợ Ngân hàng thường chỉ muốn tài trợ cho những khoản vay mua sắm các đồ dùng có giá trị và tính sử dụng lâu bền, với những tài sản như vậy, người tiêu dùng sẽ được hưởng những tiện ích từ chúng trong một thời gian dài. Số tiền phải trả trước Ngân hàng yêu cầu người đi vay phải thanh toán trước một phần giá trị tài sản cần mua, số còn lại ngân hàng sẽ cho vay. Điều này một phần giúp ngân hàng hạn chế rủi ro, mặt khác tạo cho người đi vay có trách nhiệm hơn với tài sản mình định mua bởi họ cũng đã đóng góp một phần số tiền của mình vào đó. Khi khách hàng không trả được nợ, trong nhiều trường hợp ngân hàng phải phát mãi tài sản để thu hồi nợ. Hầu hết các tài sản đã qua sử dụng đều bị giảm giá trị nên số tiền trả trước có vai trò quan trọng giúp ngân hàng hạn chế rủi ro. Số tiền trả trước nhiều hay ít phụ thuộc: + Loại tài sản: Với các loại tài sản có mức độ giảm giá nhanh thì số tiền trả trước nhiều hơn, các loại tài sản có mức độ giảm giá chậm thì số tiền trả trước ít hơn. + Thị trường tiêu thụ tài sản sau khi sử dụng: Tài sản dễ bán thì số tiền trả trước sẽ ít hơn loại tài sản khó bán sau khi sử dụng. + Môi trường kinh tế: kinh tế càng phát triển nhu cầu sử dụng tài sản đã qua sử dụng càng ít dẫn đến việc tiêu thụ tài sản đã sử dụng càng kém, số tiền trả trước sẽ nhiều hơn. + Năng lực tài chính của người đi vay: Người đi vay có năng lực tài chính cao sẽ có nhiều khả năng trả nợ thì số tiền trả trước sẽ ít hơn. Chi phí tài trợ Chi phí tài trợ là chi phí mà người đi vay phải trả cho ngân hàng trong việc sử dụng vốn. Chi phí tài trợ chủ yếu là tiền lãi và một số khoản chi phí khác. Chi phí tài trợ phải trang trải được chi phí vốn tài trợ, chi phí hoạt động, rủi ro và mang lại một phần lợi nhuận thỏa đáng cho ngân hàng. Điều khoản thanh toán: + Số tiền thanh toán mỗi kỳ phù hợp về khả năng thu nhập, chi tiêu của khách hàng. + Giá trị của tài sản tài trợ không được thấp hơn số tiền tài trợ chưa được thu hồi. + Kỳ hạn trả nợ phải thuận lợi cho việc trả nợ của khách hàng nhưng không nên quá dài vì giá trị của tài sản tài trợ sẽ bị giảm mạnh và việc thu hồi nợ có thể gặp khó khăn. Cho vay tiêu dùng phi trả góp Theo phương pháp này, tiền vay được khách hàng thanh toán một lần khi đến hạn, áp dụng với khoản vay có giá trị nhỏ, thời hạn ngắn. Cho vay tiêu dùng tuần hoàn Là các khoản cho vay tiêu dùng trong đó ngân hàng cho phép khách hàng sử dụng thẻ tín dụng hoặc phát hành loại séc được phép thấu chi dựa trên tài khoản vãng lai. Theo phương pháp này, trong thời hạn được thỏa thuận trước, căn cứ vào nhu cầu chi tiêu và thu nhập kiếm được từng kỳ, khách hàng được ngân hàng cho phép vay và trả nợ nhiều kỳ một cách tuần hoàn, thẹo một hạn mức tín dụng. 1.2.3.3 Căn cứ vào nguồn gốc của khoản nợ Cho vay tiêu dùng gián tiếp: Cho vay tiêu dùng gián tiếp là hình thức cho vay trong đó ngân hàng mua những khoản nợ phát sinh do những Công ty bán lẻ đã bán chịu hàng hoá dịch vụ cho người tiêu dùng. Đây là một hình thức tài trợ bán trả góp của ngân hàng thương mại. Cho vay tiêu dùng gián tiếp được thực hiện bằng 2 cách: Cách 1: Ngân hàng, người bán hàng và người mua hàng phải thoả thuận với nhau về số tiền vay, mức và thời hạn trả dần, sau đó ngân hàng cho người mua hàng vay phần tiền chưa trả đủ cho người bán để thanh toán cho người bán và giữ lại quyền sở hữu tài sản cho đến khi người mua trả đủ. Ngân hàng Người tiêu dùng Công ty bán lẻ (1) (4) (5) (2) (6) (3) Trong đó: (1): Công ty bán lẻ ký hợp đồng mua bán nợ với ngân hàng. (2): Khách hàng ký hợp đồng mua tài sản với ngân hàng (người mua trả trước 20 – 30 %). (3): Công ty bán lẻ giao tài sản cho người mua đồng thời giữ lại quyền sở hữu tài sản. (4): Công ty bán lẻ giao quyền sở hữu tài sản cho ngân hàng thế chấp. (5): Ngân hàng trả số tiền còn thiếu cho người bán (70 – 80 %). (6): Người mua trả góp cho ngân hàng theo hạn mức và kỳ hạn xác định trước. Cách 2: Ngân hàng, người bán hàng, người mua hàng thoả thuận với nhau về số tiền, mức và thời hạn trả dần. Giữa người mua và người bán chịu xuất hiện kỳ phiếu, ngân hàng thực hiện chiết khấu kỳ phiếu. Quy trình chiết khấu kỳ phiếu như sau: Người mua Người bán Ngân hàng (1) (4) (2) (5) (3) Trong đó: (1): Người mua chịu hàng hoá và làm bộ kỳ phiếu cho người bán. (2): Người mua ký quỹ 20 – 30% giá trị tài sản và cam kết thế chấp tài sản. (3): Ngân hàng chiết khấu kỳ phiếu từ người bán. (4): Người bán hàng giao tài sản và quyền sở hữu cho người mua. (5): Người mua tiến hành trả góp cho ngân hàng theo mức và kỳ hạn xác định. Ưu điểm: Cho phép ngân hàng dễ dàng tăng doanh số cho vay tiêu dùng. Giảm được chi phí trong cho vay. Mở rộng quan hệ với khách hàng và các hoạt động cho vay tiêu dùng. Vay vốn đúng mục đích. Nhược điểm: Ngân hàng không tiếp xúc trực tiếp với người vay, do đó thông tin về khách hàng không chính xác, không tìm hiểu kỹ được khách hàng có thể dẫn tới rủi ro hay không. Thiếu sự kiểm soát của ngân hàng khi công ty bán lể thực hiện việc bán chịu hàng hóa. Kỹ thuật nghiệp vụ cho vay tiêu dùng gián tiếp có tính phức tạp cao. Cho vay tiêu dùng trực tiếp: Cho vay tiêu dùng trực tiếp là hình thức cho vay trong đó ngân hàng và khách hàng trực tiếp gặp nhau để tiến hành cho vay hoặc thu nợ. Cho vay tiêu dùng trực tiếp có 3 loại: Cho vay trả theo định kỳ: Khái niệm: là phương thức cho vay trong đó khách hàng vay và trả trực tiếp cho ngân hàng với mức trả và thời hạn trả được quy định cụ thể khi vay. Hình thức này tạo cho ngân hàng khả năng thanh khoản đều đặn, và thích hợp với cá nhân có thu nhập ổn định Đặc điểm: Việc phát tiền vay có thể một lần bằng tiền mặt hoặc chuyển vào tài khoản tiền gửi cá nhân. Việc thu nợ có thể thực hiện theo 2 phương thức: + Thu nợ gốc đều đặn theo kỳ hạn, lãi vay được tính theo nợ gốc còn lại ở đầu mỗi kỳ hạn. + Phương pháp thu nợ trong số tiền lãi và vốn gốc được thu đều đặn mỗi kỳ. Cho vay trả theo yêu cầu: Khái niệm: là một cách cho vay rất linh hoạt được thực hiện bằng cách ngân hàng đồng ý cho khách hàng rút tiền vượt quá số dư có của tài khoản tiền gửi trong một khoảng thời gian nhất định. Đặc điểm: Đối với loại cho vay này ngân hàng không cần phải có hợp đồng cho vay mà chỉ cần có thỏa thuận trong ngân hàng và thường thì khách hàng là những đối tượng có uy tín cao và có quan hệ thanh toán thường xuyên với ngân hàng. Thời điểm tính lãi là khi tài khoản tiền gửi được rút qua số dư có. Hình thức thu nợ tùy thuộc vào thỏa thuận giữa ngân hàng và khách hàng. Thẻ tín dụng: Khái niệm: là nghiệp vụ cho vay trong đó ngân hang phát hành thẻ cho những người có tài khoản ở ngân hang đủ điều kiện cấp thẻ và ấn định mức giới hạn tín dụng tối đa mà người có thẻ được phép sử dụng. Đặc điểm: Mỗi thẻ có một mức cho vay nhất định và mức này có thể thay đổi tùy thuộc nhu cầu và mức độ tín nhiệm của khách hàng. Ưu điểm: + Sử dụng thanh toán thay thế tiền mặt và séc gọn nhẹ, an toàn. + Có thể dùng thẻ để rút tiền mặt từ chi nhánh ngân hàng, ngân hàng đại lý hoặc từ máy rút tiền tự động hoặc chuyển sang tài khoản của ngân hàng khác. + Lệ phí giao dịch thấp, phạm vi hoạt động rộng. Nhược điểm: + Chỉ sử dụng phổ biến choc ho vay tiêu dùng mà không phù hợp với các hoạt động mua bán lớn như: xe hơi, tàu thuyền, máy bay,… + Sử dụng thẻ cũng có thể có rủi ro nếu bị mất cắp, đánh rơi, lộ mã thẻ mà không kịp báo cho ngân hàng. So với cho vay tiêu dùng gián tiếp, cho vay tiêu dùng trực tiếp có những ưu điểm: - Cho vay tiêu dùng trực tiếp thường có chất lượng cao hơn bởi nó được quyết định bởi đội ngũ nhân viên tín dụng giàu kinh nghiệm và được đào tạo chuyên môn tốt của ngân hàng chứ không phải là nhân viên của công ty bán lẻ. Nhân viên tín dụng ngân hàng có xu hướng chú trọng đến việc tạo ra các khoản cho vay có chất lượng tốt trong đó nhân viên của công ty bán lẻ thường chú trọng đến việc bán được nhiều hàng nên dẫn tới các quyết định tín dụng vội vàng và có thể có nhiều khoản tín dụng được cấp ra không chính đáng. - Cho vay tiêu dùng trực tiếp linh hoạt hơn so với cho vay tiêu dùng gián tiếp, ngân hàng tiếp xúc trực tiếp với khách hàng nên hiểu rõ khách hàng. - Khách hàng có quan hệ trực tiếp với ngân hàng, có thể rất nhiều lợi thế có thể phát sinh, ngân hàng có cung cấp thêm một số sản phẩm khác làm tăng khả năng thỏa mãn nhu cầu cho khách hàng và tăng lợi nhuận cho ngân hàng. 1.2.4 Quy trình cho vay tiêu dùng Khách hàng CVKH Lãnh đạo CVHTTD KH nhận lại hồ sơ Chấp nhận vay Thông báo chấp nhận cho vay Thông báo chấp nhận cho vay Soạn hợp đồng đăng ký GDBĐ Ký hợp đồng Ký hợp đồng Hoàn tất thủ tục nhận TSĐB, giả