Đề tài Đầu tư trực tiếp của các nước ASEAN vào Việt Nam - Thực trạng và triển vọng

§Ò tµi: §Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam - Thùc tr¹ng vµ triÓn väng. Lêi më ®Çu Ngµy nay, c¸c quèc gia trªn hµnh tinh chóng ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®· tõng b­íc t¹o lËp nªn c¸c mèi quan hÖ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, tõng b­íc tham gia vµo c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÒu møc ®é kh¸c nhau nh»m ®­a l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho mçi bªn. ChÝnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ lµ sù biÓu hiÖn râ nÐt cña hai xu h­íng khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra hÕt søc s«i ®éng vµ ®Æc biÖt quan träng trong nh÷ng n¨m qua. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ®æi míi kinh tÕ, phï hîp víi xu thÕ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ASEAN tõ ngµy 28/07/1995, tham gia DiÔn ®µn Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng APEC tõ ngµy 17/11/1998 vµ gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ cã 10 quèc gia: Brun©y, Campuchia, Mianma, Lµo, Malaixia, Philippin, Xinhgapo, Th¸i Lan, Indonªxia vµ ViÖt Nam. ViÖc gia nhËp ASEAN vµ khèi mËu dÞch tù do ASEAN (The Free Trade Area -AFTA) lµ mét cè g¾ng cña ViÖt Nam trong viÖc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, qua ®ã c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng, hiÖn ®ang ®ãng mét vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta. Kh«ng chØ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn mµ c¸c n­íc ASEAN ®Òu nhËn thÊy ViÖt Nam lµ mét ®i¹ chØ kh¸ hÊp dÉn thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cã thÓ thÊy r»ng, ViÖt nam lµ mét thÞ tr­êng ®«ng d©n, cã tµi nguyªn kh¸ phong phó, nguån nh©n c«ng dåi dµo, chi phÝ lao ®éng rÎ h¬n c¸c n­íc ASEAN kh¸c. Tuy r»ng, qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®· béc lé sù h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ cña c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN. §©y lµ mét yÕu tè kh¸ch quan. B¶n th©n c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN còng ®ang ë trªn nÊc thang thø ba cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña Ch©u ¸ nªn còng lµ nh÷ng n­íc kªu gäi vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. ChÝnh v× thÕ, ®Ó t¹o dùng lîi thÕ thu hót vèn FDI kh«ng lo¹i trõ viÖc tõ ®ã c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN tÝch cùc ®Èy m¹nh ®Çu t­ trùc tiÕp ra n­íc ngoµi. ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ ®Êt ®ai, tµi nguyªn, lao ®éng vµ thÞ tr­êng. M«i tr­êng chÝnh trÞ - kinh tÕ - x· héi kh¸ æn ®Þnh. Tuy nhiªn hiÖu qu¶ kinh tÕ, n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi, c¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm so víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c. §Ò tµi “§Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt nam - thùc tr¹ng vµ triÓn väng” Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp N­íc ngoµI I. kh¸i niÖm vµ c¬ së h×nh thµnh cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 1. kh¸i niÖm ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Theo quü tiÒn tÖ quèc tÕ IMF (International Monetary Fund) : §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI-Foreign Direct Investment) ®­îc ®Þnh nghÜa : lµ luång ®Çu t­ thùc tÕ ch¶y vµo ®Ó cã ®­îc mét lîi Ých qu¶n lý l©u dµi trong mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë mét nÒn kinh tÕ kh¸c ngoµi nÒn kinh tÕ cña nhµ ®Çu t­. §Þnh nghÜa ®­îc ®­a ra víi môc ®Ých nhÊn m¹nh ®Õn vai trß còng nh­ vÞ trÝ cña nhµ ®Çu t­ vµ ph©n biÖt FDI víi ®Çu t­ gi¸n tiÕp cña t­ nh©n va doanh nghiÖp (Portfolio Investment) lµ ho¹t ®éng mua b¸n tµi s¶n, cæ phiÕu ë n­íc ngoµi ®Ó thu lîi nhuËn (nh­ng ë møc kh«ng qu¸ lín, ch­a ®¹t ®Õn tû lÖ cæ phÇn khèng chÕ ®Ó buéc ph¶i ®øng ra ®iÒu hµnh mét dù ¸n ®Çu t­). Do ®ã, nhµ ®Çu t­ kh«ng trùc tiÕp tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp. Còng víi môc ®Ých trªn, Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO (World Trade Organization) còng ®­a ra ®Þnh nghÜa cña m×nh nh­ sau : §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi xuÊt hiÖn khi mét nhµ ®Çu t­ n­íc nµy thiÕt lËp tµi s¶n ë mét n­íc kh¸c víi ý ®Þnh qu¶n lý tµi s¶n ®ã vµ vai trß qu¶n lý nµy lµ c¸i ®Ó ph©n biÖt víi ®Çu t­ gi¸n tiÕp. §èi víi ViÖt Nam, nÕu c¨n cø vµo møc ®é tham gia qu¶n lý qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t­ vµ ph¸t huy t¸c dông cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t­, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc hiÓu nh­ sau : §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI - Foreign Direct Investment) : lµ h×nh thøc ®Çu t­ trong ®ã ng­êi bá vèn ®Çu t­ vµ ng­êi sö dông vèn lµ mét chñ thÓ. Cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi (c¸c chñ ®Çu t­) trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý, sö dông vèn ®Çu t­ vµ vËn hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t­ nh»m môc ®Ých thu håi vèn vµ sinh lîi. VÒ thùc chÊt, FDI lµ sù ®Çu t­ nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë n­íc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. §©y lµ h×nh thøc ®Çu t­ mµ chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ãng gãp mét sè vèn ®ñ lín vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô vµ cho phÐp hä trùc tiÕp tham gia ®iÒu hµnh ®èi träng mµ hä bá vèn. §Ó lµm râ h¬n kh¸i niÖm trªn, ta cã thÓ nªu ra ®©y mét sè ®Æc tr­ng chñ yÕu còng nh­ mèi quan hÖ cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nh­ sau: * ChuyÓn vèn tõ n­íc ®Çu t­ sang n­íc nhËn ®Çu t­ kÌm theo viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ. * ThiÕt lËp quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ quyÒn qu¶n lý (hoÆc ®ång qu¶n lý) cña nhµ ®Çu t­ ®èi víi doanh nghiÖp cña hä ë n­íc nhËn ®Çu t­, kÌm theo viÖc chuyÓn giao kü n¨ng qu¶n lý doanh nghiÖp. * Nh»m môc ®Ých sinh lêi, nhµ ®Çu t­ ®­îc h­ëng lîi nhuËn hoÆc chÞu mäi rñi ro trong kinh doanh, ®­îc quyÒn sö dông lîi nhuËn ®Ó më réng kinh doanh hoÆc chuyÓn vÒ n­íc. 2. c¬ së h×nh thµnh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Trong lÞch sö thÕ giíi, §Çu t­ Trùc tiÕp cña N­íc ngoµi ®· tõng xuÊt hiÖn ngay tõ thêi tiÒn T­ b¶n th«ng qua con ®­êng x©m chiÕm thuéc ®Þa . C¸c C«ng ty cña Anh, Hµ Lan, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha lµ nh÷ng C«ng ty ®i ®Çu trong lÜnh vùc nµy d­íi h×nh thøc ®Çu t­ vèn, kü thuËt vµo c¸c n­íc thuéc ®Þa ®Ó khai th¸c ®ån ®iÒn vµ cïng víi nã lµ nh÷ng ngµnh khai th¸c kho¸ng s¶n nh»m cung cÊp c¸c nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë chÝnh quèc. Ho¹t ®éng ®Çu t­ trong thêi kú nµy chñ yÕu phôc vô lîi Ých cho c¸c n­íc T­ b¶n- Thùc d©n, mµ cô thÓ lµ c¸c c«ng ty vµ c¸c nhµ T­ b¶n kÕch xï, thËm chÝ cã n¬i hä v¬ vÐt, bãc lét ®Õn cïng kiÖt, chØ mét phÇn nhá l­äi Ých ®­îc ®em l¹i cho n­íc b¶n ®Þa, chñ yÕu chØ nh»m duy tr× vµ b¶o ®¶m cho bé m¸y khai th¸c thuéc ®Þa ë b¶n xø. Khi Chñ nghÜa T­ b¶n b­íc sang giai ®o¹n míi, ®¸nh dÊu b»ng sù kiÖn "C«ng x· Pari" th× ho¹t ®éng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cµng cã qui m« to lín h¬n. Tõ sau nh÷ng n¨m 50 khi phong trµo gi¶i phãng d©n téc ph¸t triÓn m¹nh, hµng lo¹t c¸c n­íc thuéc ®Þa, nöa thuéc ®Þa tho¸t khái ¸ch ®« hé cña chÕ ®é thùc d©n vµ b¾t tay vµo x©y dung nÒn kinh tÕ ®éc lËp cña m×nh, nh­ng thiÕu rÊt nhiÒu thø cÇn thiÕt kh¸c nh­ vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc vµ sù ra ®êi cña phe XHCN, c¸c n­íc T­ b¶n giµu cã kh«ng thÓ tiÕp tôc bµnh tr­íng sang c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn b»ng con ®­êng x©m l­îc, n« dÞch nh­ tr­íc ®©y mµ ph¶i b»ng con ®­êng chung sèng hoµ b×nh, hîp t¸c cïng cã lîi, trong ®ã cã hîp t¸c ®Çu t­ vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· trë thµnh mét trong nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn cho nh÷ng n­íc cã mong muèn tù kh¼ng ®Þnh m×nh. Tr­íc sù bïng næ cña FDI, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tiÕn hµnh nhiÒu chiÕn l­îc “më cöa”, tÝch cùc thu hót nguån vèn nµy, tham gia vµo c¹nh tranh thÞ tr­êng quèc tÕ, thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng tr­ëng. Mét vÝ dô ®iÓn h×nh lµ c¸c n­íc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc NICs (Newly Industrializing Countries) nh÷ng n¨m khëi ®Çu (thËp kû 60-70) ®Òu ph¶i dùa vµo vèn n­íc ngoµi (vèn ODA vµ FDI) ®Ó C«ng nghiÖp ho¸- HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, thùc hiÖn chiÕn l­îc “h­íng vÒ xuÊt khÈu” thµnh c«ng ®· t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c n­íc nµy, trë thµnh nh÷ng con rång Ch©u ¸ nh­ Hµn Quèc, §µi Loan, Singapore, Hång K«ng. Kh¸i qu¸t l­îc sö h×nh thµnh cña FDI cho chóng ta thÊy râ h¬n b¶n chÊt cña FDI. Cã thÓ nãi b¶n chÊt s©u xa hay nguyªn nh©n h×nh thµnh cña nã xuÊt ph¸t tõ lîi Ých kinh tÕ. Ho¹t ®éng FDI lµ mét ho¹t ®«ng kinh tÕ quèc tÕ, chÝnh v× vËy môc tiªu cña nã còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c suy cho cïng lµ lîi nhuËn. Theo Lªnin th× “XuÊt khÈu T­ b¶n” lµ mét trong n¨m ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña Chñ nghÜa §Õ quèc vµ ®· trë thµnh ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn míi nhÊt vÒ kinh tÕ trong thêi kú “§Õ quèc Chñ nghÜa”. TiÒn ®Ò cña viÖc xuÊt khÈu T­ b¶n lµ “T­ b¶n thõa” xuÊt hiÖn trong c¸c n­íc tiªn tiÕn. Nh­ng thùc chÊt vÊn ®Ò ®ã lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, khi mµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn nhu cÇu ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, ®­a søc s¶n xuÊt x· héi v­ît ra khái khu«n khæ chËt hÑp cña mét quèc gia, h×nh thµnh nªn qui m« s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ. ii. vai trß cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi Trong thêi ®¹i vµ bèi c¶nh thÕ giíi ngµy nay, trªn c¬ së ®¶m b¶o ®em l¹i lîi Ých cho c¶ hai bªn, vai trß cña ho¹t ®éng FDI ®­îc hiÓu lµ do sù t¸c ®éng ®ång thêi cña b¶n th©n ho¹t ®éng ®Çu t­ ®«Ý víi c¶ n­íc ®i ®Çu t­ vµ n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, xin ®­îc ®Ò cËp tíi vai trß cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi ë vÞ trÝ cña n­íc nhËn ®Çu t­, còng nh­ c¸c n­íc ph¸t triÓn khi ë vÞ trÝ n­íc ®i ®Çu t­. ®èi víi n­íc ®i ®Çu t­ Thø nhÊt, n­íc ®i dÇu t­ cã thÓ tËn dông ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña n­íc nhËn ®Çu t­. §èi víi c¸c n­íc ®i ®Çu t­, hä nhËn thÊy tû suÊt lîi nhuËn ®Çu t­ ë trong n­íc cã xu h­íng ngµy cµng gi¶m, kÌm theo hiÖn t­îng thõa t­¬ng ®èi t­ b¶n. B»ng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, hä tËn dông ®­îc lîi thÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt thÊp cña n­íc nhËn ®Çu t­ (do gi¸ lao ®éng rÎ, chi phÝ khai th¸c nguyªn vËt liÖu t¹i chç thÊp bëi c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th­êng cã nguån tµi nguyªn phong phó nh­ng do h¹n chÕ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ nªn ch­a ®­îc khai th¸c, tiÒm n¨ng cßn rÊt lín) ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn ®èi víi viÖc s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu cña n­íc nhËn ®Çu t­, nhê ®ã mµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t­. Thø hai, kÐo dµi chu kú sèng cña s¶n phÈm th«ng qua chuyÓn giao c«ng nghÖ. Th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp, c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc ph¸t triÓn chuyÓn ®­îc mét phÇn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp (phÇn lín lµ m¸y mãc thiÕt bÞ) ë giai ®o¹n cuèi cña chu kú sèng cña chóng sang n­íc nhËn ®Çu t­ ®Ó tiÕp tôc sö dông nh­ s¶n phÈm míi ë c¸c n­íc nµy, hoÆc Ýt ra còng nh­ c¸c s¶n phÈm ®ang cã nhu cÇu trªn thÞ tr­êng n­íc nhËn ®Çu t­, nhê ®ã mµ tiÕp tôc duy tr× ®­îc viÖc sö dông c¸c s¶n phÈm nµy, t¹o thªm lîi nhuËn cho nhµ ®Çu t­. Víi sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña khoa häc kü thuËt nh­ ngµy nay th× bÊt cø mét trung t©m kü thuËt tiªn tiÕn nµo còng cÇn ph¶i lu«n lu«n cã thÞ tr­êng tiªu thô c«ng nghÖ lo¹i hai, cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o th­êng xuyªn thay ®æi c«ng nghÖ, kü thuËt míi. Thø ba, th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ më réng thÞ tr­êng, tr¸nh ®­îc hµng rµo b¶o hé mËu dÞch cña n­íc nhËn ®Çu t­ khi xuÊt khÈu s¶n phÈm lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ sang ®©y (®Ó gãp vèn) vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm s¶n xuÊt t¹i ®©y sang c¸c n­íc kh¸c (do chÝnh s¸ch ­u ®·i cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cña c¸c c¬ së cã vèn ®Çu t­ nøoc ngoµi), nhê ®ã mµ gi¶m ®­îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh víi hµng nhËp tõ c¸c n­íc. Thø t­, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi sÏ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ë n­íc ®i ®Çu t­. Cïng víi viÖc ®em tiÒn ®i ®Çu t­ s¶n xuÊt ë c¸c n­íc kh¸c vµ nhËp khÈu s¶n phÈm ®ã vÒ n­íc sÏ lµm cho nhu cÇu ®ång néi tÖ t¨ng. §iÒu nµy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång néi tÖ so víi ®ång ngo¹i tÖ theo chiÒu h­íng gi¶m dÇn. Sù gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i nµy sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc t¨ng c­êng xuÊt khÈu, nhê ®ã t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc. 2. ®èi víi n­íc nhËn ®Çu t­ Thø nhÊt, ®Çu t­ sÏ võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu, võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung cña nÒn kinh tÕ. VÒ mÆt cÇu, v× ®Çu t­ lµ bé phËn lín vµ hay thay ®æi chñ chi tiªu nªn nh÷ng thay ®æi thÊt th­êng vÒ ®Çu t­ cã ¶nh h­ëng lín ®Õn s¶n l­îng va thu nhËp vÒ mÆt ng¾n h¹n. VÒ mÆt cung, khi thµnh qu¶ cña ®Çu t­ ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi ®i vµo ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn, kÐo theo s¶n l­îng tiÒm n¨ng t¨ng theo, do ®ã gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m xuèng. S¶n l­îng t¨ng, gi¸ c¶ gi¶m cho phÐp t¨ng tiªu dïng. T¨ng tiªu dïng ®Õn l­ît m×nh l¹i kÝch thÝch s¶n xuÊt h¬n n÷a. S¶n xuÊt ph¸t triÓn lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· h«i. Thø hai, ®Çu t­ sÏ t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. §Çu t­ n­íc ngoµi sÏ gi¶i quyÕt phÇn nµo t×nh tr¹ng thiÕu vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi do tÝch luü néi bé thÊp, ®Æc biÖt sÏ ph¸ vì “c¸i vßng luÈn quÈn” cña c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn : TiÕt kiÖm, ®Çu t­ thÊp TÝch luü vèn thÊp Thu nhËp b×nh qu©n thÊp N¨ng suÊt thÊp Bëi chÝnh nã, c¸i “vßng luÈn quÈn”, ®· lµm h¹n chÕ quy m« ®Çu t­ vµ ®æi míi kü thuËt trong ®iÒu kiÖn nÒn khoa häc kü thuËt còng nh­ lùc l­îng s¶n xuÊt trªn thÕ giíi ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §ång thêi qua ®ã cho chóng ta thÊy chØ cã “më cöa” ra bªn ngoµi míi tËn dông ®­îc tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña n­íc m×nh ®Ó tõ ®ã mµ ph¸t huy vµ t¨ng c­êng néi lùc cña chÝnh m×nh. C¸c n­íc NICs trong gÇn 30 n¨m qua nhê nhËn ®­îc trªn 50 tû USD ®Çu t­ n­íc ngoµi cho ph¸t triÓn kinh tÕ cïng víi mét chÝnh s¸ch kinh tÕ n¨ng ®«ng vµ cã hiÖu qu¶ ®· trë thµnh nh÷ng con rång ch©u ¸. Thø ba, ®Çu t­ sÏ lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy, con ®­êng tÊt yÕu cã thÓ t¨ng tr­ëng nhanh víi tèc ®é mong muèn (9-10%) lµ t¨ng c­êng ®Çu t­ nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh ë khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §Çu t­ sÏ gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi vÒ ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, ®­a nh÷ng vïng kÐm ph¸t triÓn tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn, ®Þa thÕ,kinh tÕ, chÝnh trÞ … C¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu c«ng nghÖ, c¬ cÊu s¶n phÈm vµ lao ®éng, c¬ cÊu l·nh thæ sÏ ®­îc thay ®æi theo chiÒu h­íng ngµy cµng ®¸p øng tèt h¬n c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt n­íc. Thø t­, ®Çu t­ sÏ lµm t¨ng c­êng kh¶ n¨ng khoa häc- c«ng nghÖ cña quèc gia. Th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp , c¸c c«ng ty (chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty ®a quèc gia) ®· chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ n­íc m×nh hoÆc c¸c n­íc kh¸c sang n­íc nhËn ®Çu t­. MÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ do nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan chi phèi, song ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn ®­îc lµ chÝnh nhê sù chuyÓn giao nµy mµ c¸c n­íc chñ nhµ nhËn ®­îc nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn (trong ®ã cã nh÷ng c«ng nghÖ kh«ng thÓ mua ®­îc b»ng quan hÖ th­¬ng m¹i ®¬n thuÇn) cïng víi nã lµ kinh nghiÖm qu¶n lý, ®éi ngò lao ®éng ®­îc ®µo t¹o, rÌn luyÖn vÒ nhiÒu mÆt (tr×nh ®é kü thuËt, ph­¬ng ph¸p lµm viÖc, kû luËt lao ®éng …). III. c¸c nh©n tè chñ yÕu ¶nh h­ëng ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi m«i tr­êng chÝnh trÞ §èi víi nh©n tè chÝnh trÞ, ®©y lµ mét vÊn ®Ò ®­îc quan t©m ®Çu tiªn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi cã ý ®Þnh ®Çu t­ vµo mét n­íc mµ ®èi víi hä cßn cã nhiÒu kh¸c biÖt. Khi ®ã mét ®Êt n­íc víi sù æn ®Þnh vµ nhÊt qu¸n vÒ chÝnh trÞ còng nh­ an ninh vµ trËt tù x· héi ®­îc ®¶m b¶o sÏ b­íc ®Çu g©y cho hä ®­îc t©m lý yªn t©m t×m kiÕm c¬ héi lµm ¨n còng nh­ cã thÓ ®Þnh c­ l©u dµi. M«i tr­ßng chÝnh trÞ æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó kÐo theo sù æn ®Þnh cña c¸c nh©n tè kh¸c nh­ kinh tÕ, x· héi. §ã còng chÝnh lµ lý do t¹i sao c¸c nhµ ®Çu t­ khi tiÕn ®Çu t­ vµo mét n­íc l¹i coi träng yÕu tè chÝnh trÞ ®Õn vËy. m«i tr­êng kinh tÕ §èi víi nh©n tè kinh tÕ, bÊt cø quèc gia nµo dï giµu hay nghÌo, ph¸t triÓn hoÆc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cÇn nguån vèn n­íc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc tuú theo nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng, tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ thanh to¸n æn ®Þnh, chØ sè l¹m ph¸t thÊp, c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp… th× kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ sÏ cao. Ngoµi ra, víi c¸c nhµ ®Çu t­ th× mét quèc gia cã lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, thuËn lîi cho l­u th«ng th­¬ng m¹i, sÏ t¹o ra ®­îc søc hÊp dÉn lín h¬n. Nã sÏ lµm gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn, còng nh­ kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng lín h¬n, réng h¬n. Cßn tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn th× ®ay lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña hä. Bëi nã cßn chøa ®ùng nhiÒu tiÒm n¨ng do viÖc khan hiÕm vèn vµ c«ng nghÖ mµ viÖc khai th¸c vµ sö dông cßn h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tµi nguyªn lµm nguyªn nhiªn liÖu quý gi¸ ch¼ng h¹n nh­ dÇu má, khÝ ®èt … ®ã lµ nh÷ng nguån sinh lêi hÊp dÉn thu hót nhiÒu mèi quan t©m cña nh÷ng tËp ®oµn ®Çu t­ lín trªn thÕ giíi. m«i tr­êng v¨n ho¸ - x· héi M«i tr­êng v¨n ho¸- x· héi ë n­íc nhËn ®Çu t­ còng lµ mét vÊn ®Ò ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ rÊt chó ý vµ coi träng. HiÓu ®­îc phong tôc tËp qu¸n, thãi quen, së thÝch tiªu dïng cña ng­êi d©n n­íc nhËn ®Çu t­ sÏ gióp cho nhµ ®Çu t­ thuËn lîi h¬n trong viÖc triÓn khai vµ thùc thi mét dù ¸n ®Çu t­. Th«ng th­êng môc ®Ých ®Çu t­ lµ nh»m cã chç ®øng hoÆc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña n­íc së t¹i víi kú väng vµo sùc tiªu thô tiÒm n¨ng cña nã. Ch×nh v× vËy mµ trong cïng mét quèc gia, vïng hay miÒn nµo cã sùc tiªu dïng lín, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®i kÌm víi thÞ hiÕu tiªu dïng t¨ng lªn sÏ thu hót ®­îc nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ h¬n. Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng ®Çu t­ ®­îc hiÖn thùc ho¸ vµ ®i vµo ho¹t ®éng ®ßi hái quèc gia tiÕp nhËn ®Çu t­ ph¶i ®¶m b¶o mét c¬ së h¹ tÇng ®ñ ®Ó ®¸p øng tèt nhÊt nh÷ng nhu cÇu ®Çu t­ kÓ tõ lóc b¾t ®Çu x©y dùng, triÓn khai dù ¸n cho ®Õn giai ®o¹n s¶n xuÊt kinh doanh khi dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng. §ã lµ c¬ së h¹ tÇng c«ng céng nh­ Giao th«ng - Liªn l¹c…, c¸c dÞch vô ®¶m b¶o cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt nh­ §iÖn, n­íc …, còng nh­ c¸c dÞch vô kh¸c phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh­ Tµi chÝnh- Ng©n hµng. m«i tr­êng ph¸p lý Ph¸p luËt vµ bé m¸y hµnh ph¸p cã liªn quan chi phèi ho¹t ®éng cña nhµ ®Çu t­ tõ khi b¾t ®Çu t×m kiÕm c¬ héi ®Çu t­ cho ®Õn khi dù ¸n kÕt thóc thêi h¹n ho¹t ®éng. §©y lµ cÊu thµnh cã t¸c ®éng trùc tiÕp còng nh­ gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­. NÕu m«i tr­êng ph¸p lý cïng bé m¸y vËn hµnh nã t¹o nªn sù th«ng tho¸ng, cëi më vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, còng nh­ søc hÊp dÉn vµ ®¶m b¶o lîi Ých l©u dµi cho nhµ ®Çu t­ th× cïng víi c¸c cÊu thµnh kh¸c sÏ t¹o nªn mét m«i tr­êng ®Çu t­ cã søc thu hót m¹nh ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. iv. c¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI 1. c¸c h×nh thøc phæ biÕn §èi víi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, mçi n­íc ®Òu cã c¬ së lý luËn vµ quan ®iÓm phï hîp víi ®Æc ®iÓm hoµn c¶nh riªng cña m×nh. §iÒu nµy cho phÐp hä t×m thÊy ë mçi lý luËn nh÷ng khÝa c¹nh riªng, nh÷ng h¹n chÕ riªng cña FDI. §©y lµ ®iÒu v« cïng quan träng gióp chä hä cã nh÷ng quan ®iÓm vµ vËn dông cô thÓ h¬n trong viÖc x©y dùng chiÕn l­îc vÒ FDI cña riªng m×nh. Tõ c¸ch tiÕp cËn trªn, trong thùc tiÔn FDI cã nhiÒu h×nh thøc tæ chøc kh¸c nhau. Nh­ng nh÷ng h×nh thøc ¸p dông phæ biÕn lµ : * Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång (BCC- Business Cooperation on an Contractual Basis). * Doanh nghiÖp liªn doanh (JV - Joint - venture Enterprise ). * Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi (100% Foreign- invested Enterprise). * Hîp ®ång x©y dùng - vËn hµnh - chuyÓn giao (BTO - Built - Transfer - Operation Contract). * Khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung, ®Æc khu kinh tÕ. C¸c h×nh thøc t¹i viÖt nam Theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam ®­îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 10 th«ng qua ngµy 12/11/1996, ë ViÖt Nam cã c¸c h×nh thøc ®Çu t­ sau : * Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (BBC) : ®©y lµ mét lo¹i h×nh ®Çu t­ trong ®ã c¸c bªn tham gia hîp ®ång ký kÕt tho¶ thuËn ®Ó tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë ViÖt Nam, trªn c¬ së quy ®Þnh râ ®èi t­îng, néi dung kinh doanh, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho c¸c bªn tham gia. Theo h×nh thøc nµy th× mçi bªn hîp doanh vÉn cã t­ c¸ch ph¸p nh©n riªng, kh«ng h×nh thµnh mét ph¸p nh©n míi. * Doanh nghiÖp liªn doanh (JVC) : ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh ®­îc ký gi÷a mét bªn hoÆc nhiÒu bªn n­íc ngoµi ®Ó kinh doanh t¹i ViÖt Nam. Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiªm h÷u h¹n, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. Tû lÖ gãp vèn cña bªn n­íc ngoµi do c¸c bªn liªn doanh tho¶ thuËn víi nhau. Theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt nam, vèn gãp cña bªn n­íc ngoµi kh«ng thÊp h¬n 30% vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh. * Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi : lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (tæ chøc hoÆc c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi) do nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp t¹i n­íc chñ nhµ, tù qu¶n lý vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. * Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh- chuyÓn giao (BOT) : lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng kinh doanh c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt (nh­ cÇu ®­êng, s©n bay, bÕn c¶ng … t¹i ViÖt Nam) trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Víi h×nh thøc nµy, c¸c chñ ®Çu t­ chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh x©y dùng, kinh doanh c«ng tr×nh trong mét thêi gian ®ñ ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ vµ cã lîi nhuËn hîp lý. Sau khi dù ¸n kÕt thóc, toµn bé c«ng tr×nh sÏ ®­îc chuyÓn giao cho n­íc chñ nhµ mµ kh«ng thu bÊt cø kho¶n tiÒn nµo. * Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao- kinh doanh (BTO) : víi h×nh thøc nµy, sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t­ chuyÓn giao c«ng tr×nh cho n­íc chñ nhµ. ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ giµnh cho nhµ dÇu t­ quyÒn kinh doanh c«ng tr×nh ®ã trong thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi ®ñ vèn ®Çu t­ vµ cã lîi nhuËn hîp lý. * Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao (BT) : víi h×nh thøc nµy, sau khi x©y dùng xong, chñ ®Çu t­ chuyÓn giao c«ng tr×nh cho n­íc chñ nhµ. N­íc chñ nhµ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn dù ¸n kh¸c ®Ó thu håi ®ñ vèn ®Çu t­ vµ cã lîi nhuËn hîp lý. * §Çu t­ vµo Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghÖ cao. Quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong thÞ tr­êng ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®­îc coi lµ quan hÖ xuÊt nhËp khÈu vµ ph¶i theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt xuÊt nhËp khÈu. C¸c doanh nghiÖp trong khu chÕ xuÊt ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i nh­ nhau : trong khu chÕ xuÊt ¸p dông chÕ ®é tù do thuÕ quan, tù do mËu dÞch. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp trong khu c«ng nghiÖp ®­îc ®iÒu chØnh theo luËt kh¸c nhau : c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c doanh nghÖp ViÖt Nam th× theo LuËt doanh nghiÖp. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam míi chØ thÊy chñ yÕu lµ ba h×nh thøc BBC, JVC vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. C¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t­ theo c¸c h×nh thøc kh¸c nh­ BOT, BTO … ®ang ®­îc xóc tiÕn vµ hy väng sÏ hÊp dÉn vµ thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. IV. Xu h­íng vËn ®éng cña FDI : - HÇu hÕt FDI ®­îc thùc hiÖn trong nh÷ng khu vùc cã t­¬ng ®èi nhiÒu vèn cña thÕ giíi ( trong khèi OECD ). Nh­ vËy dßng FDI l¹I kh«ng ch¶y tõ n¬I nhiÒu vèn sang n¬I hiÕm vèn mµ l¹I ch¶y chñ yÕu trong khu vùc c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. V× môc ®Ých cña ®Çu t­ lµ t×m kiÕm lîi nhuËn nªn tiÒn vèn chØ ch¶y ®Õn n¬I nµo cã kh¶ n¨ng lµm cho ®ång tiÒn sinh s«I n¶y në thªm chø kh«ng ch¶y ®Õn n¬I lµm cho chóng c¹n kiÖt ®i. V× thÕ, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ( thuéc khèi OECD ) lµ n¬I cã m«I tr­êng ®Çu t­ tèt, ®ång vèn ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶, quay vßng nhanh vµ Ýt rñi ro. Nh÷ng n­íc nghÌo, tuy thiÕu vèn nh­ng l¹I sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶, kinh doanh nhá, manh món khã chen ch©n vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Bá vèn vµo c¸c n­íc nµy, rñi ro lín nªn kÐm hÊp dÉn. V× vËy nÕu ë ®Çu thÕ kû, trªn 70% vèn ®Çu t­ ®æ vµo c¸c n­íc chËm vµ ®ang ph¸t triÓn, th× sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 khu vùc T©y ¢u lµ n¬I thu hót nhiÒu vèn ®Çu t­ nhÊt. Ngµy nay 80% tæng vèn FDI h­íng vµo c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. HiÖn nay, Mü trë thµnh n­íc nhËp khÈu t­ b¶n lín nhÊt thÕ giíi vµ Mü còng trë thµnh con nî lín nhÊt thÕ giíi, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1991 nî n­íc ngoµI cña Mü lªn ®Õn 670 tû USD. - FDI chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn trong né bé khu vùc. Do nh÷ng ­u thÕ vÒ kho¶ng c¸ch ®Þa lý vÇ c¸c diÒu kiÖn t­¬ng ®ång, nªn FDI chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn gi÷a c¸c n­íc trong cïng khu vùc. Ch¼ng h¹n, c¸c n­íc NICs lµ c¸c chñ ®Çu t­ lín ë c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸I B×nh D­¬ng, nhÊt lµ vïng §«ng Nam ¸. - Cã sù thay ®æi lín trong trong t­¬ng quan lùc l­îng gi÷a c¸c n­íc chñ ®Çu t­ quèc tÕ. NÕu ë ®Çu thÕ kû 20 Anh, Ph¸p, Mü, §øc, Hµ Lan lµ nh÷ng n­íc dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu vèn ra n­íc ngoµI th× ®Õn gi÷a thÕ kû, Mü nh¶y lªn ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ khèi l­îng t­ b¶n ®Çu t­ ra n­íc ngoµI, sau ®ã ®Õn Anh vµ Ph¸p. Cßn tõ thËp niªn 70 trë vÒ ®©y NhËt B¶n, CHLB §øc v­¬n lªn v­ît qua Anh, Ph¸p trong lÜnh vùc xuÊt khÈu vèn ®Çu t­ vµ ®e do¹ vÞ trÝ sè 1 cña Mü. §Õn thËp kû 90 NhËt B¶n ®· v­ît lªn chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu sau ®ã ®Õn Ph¸p vµ ®Èy Mü xuèng hµng thø 3 trong xuÊt khÈu FDI c¶ vÒ khèi l­îng lÉn tû träng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong hµng ngò c¸c chñ ®Çu t­ cña thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tèc ®é ®©ï t­ ra ngoµI kh¸ cao. Tuy r»ng, l­îng FDI cña c¸c chñ míi nµy chØ chiÕm kho¶ng 2% tæng sè vè ®Çu t­ quèc tÕ nh­ng nã ®¹I diÖn cho xu thÕ ®I lªn. Næi bËt trong sè ®ã lµ c¸c n­íc NICs ë Ch©u ¸. - LÜnh v