Đề tài Chứng minh quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

lêi më ®Çu Quy luật QHSX phải phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển của LLSX là quy luật xuyªn suốt mọi qu¸ tr×nh ph¸t triển của lịch sử và nã cã thể được ¸p dụng rộng khắp mọi lĩnh vực như kinh tế, chÝnh trị, x· hội. ChÝnh v× vậy đ©y là quy luật quan trọng nhất đối với mọi sự ph¸t triển. Bằng việc ph©n tÝch lịch sử của 3 PTSX trước chủ nghĩa tư bản, chóng ta sẽ chứng minh quy luật QHSX phải phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển của LLSX như thế nào qua đã vận dụng vào t×nh h×nh thực tế ở Việt Nam hiện nay . néi dung I . Lý luËn Kinh tÕ chÝnh trÞ : Trước hết, chóng ta cần t×m hiểu về LLSX, QHSX, và quy luật QHSX phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển cña LLSX . 1. Lực lượng sản xuất ( LLSX ) : Con người muốn sống phải cã cơm ăn, ¸o mặc, nhà ở, vµ c¸c của cải vật chất kh¸c. Muốn cã những của cải vật chất đã th× con người phải sản xuất ra. V× vậy, sản xuất ra của cải vật chất là điều kiện sống cßn của con người, là nền tảng của đời sống x· hội. Muốn sản xuất ra của cải vật chất th× con người phải lao động. Lao động là hoạt động cã mục đÝch của con người t¸c động vào thiªn nhiªn, tạo ra những thứ thÝch ứng với nhu cầu của m×nh. Kh«ng cã lao động th× kh«ng cã đời sống con người. Con người cïng với c¸c c«ng cụ sản xuất như dao, bóa, cày cuốc, m¸y mãc … t¸c động vào đối tượng lao động (những c¸i mà lao động t¸c động vào, cải biến nã thành vật phẩm cã Ých). C«ng cụ sản xuất và cả nhà m¸y, c«ng xưởng, xe cộ … hợp lại thành tư liệu lao động. Tư liệu lao động và đối tượng lao động hợp thành tư liệu sản xuất . LLSX bao gồm tư liệu sản xuất cïng với người lao động với kỹ năng lao động của họ trong đã tư liệu sản xuất là nh©n tố cơ bản nhất. 2. Quan hệ sản xuất ( QHSX ): QHSX chủ yếu là nãi tới : -H×nh thức sở hữu về tư liệu sản xuất. -Địa vị của c¸c tập đoàn trong sản xuất và quan hệ lẫn nhau giữa c¸c tập đoàn ấy. -H×nh thức ph©n phối sản phẩm. Trong hệ thống quan hệ sản xuất th× h×nh thức sở hữu về tư liệu sản xuất đãng vai trß quyết định.  3 . Quy luật QHSX phải phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển của LLSX: Nội dung quy luật cã thể ph¸t biểu như sau: LLSX và QHSX là hai mặt cấu thành của mỗi PTSX. Chóng cã quan hệ biện chứng với nhau. Nh©n tố quyết định thuộc về LLSX. QHSX ®ã phải phï hợp với tr×nh độ của LLSX x· hội. Đồng thời QHSX, là h×nh thức x· hội của qu¸ tr×nh sản xuất, cã khả năng t¸c động trở lại đối với LLSX hiện cã. Theo Ph.Ăng ghen th× “ Tới một giai đoạn ph¸t triển nào ®ã, c¸c LLSX vật chất của x· hội sẽ m©u thuẫn với những QHSX hiện cã ” ( C. M¸c và Ph.Ăng ghen tập 13, trang 607, n¨m 1993 ) II - Ba PTSX tr­íc chñ nghÜa t­ b¶n : 1. Sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong PTSX c«ng x· nguyªn thuỷ vµ vai trß ®èi víi sù ra ®êi cña chÕ ®é n« lÖ: a. Lực lượng sản xuất ( LLSX ) : * Tư liệu sản xuất ( TLSX ) : - Từ những hßn đ¸ và c©y gậy cã sẵn trong thiªn nhiªn, con người nguyªn thuỷ dần dần đ· biết chế tạo ra c«ng cụ bằng đ¸. - Người nguyªn thuỷ đ· ph¸t hiện ra lửa và biết được c¸ch dïng lửa. Nhờ cã lửa, người nguyªn thuỷ t¸ch hẳn khỏi thế giới động vật . -Trong khi dïng lửa, con người đ· biết c¸ch nung đồ gốm dẫn đến chế tạo c¸c c«ng cụ bằng đất sÐt nung . - Loài người biết nấu quặng, trước là đồng rồi đến sắt. Công cụ bằng kim khÝ ®· n©ng cao ®­îc năng suất lao động, đưa LLSX pøat triển tới một giai đoạn mới. - Trồng trọt c¸c thứ c©y n«ng nghiệp dẫn đến nghề n«ng nguyªn thuỷ xuất hiện. - Săn bắn ph¸t triển nªn cần thiết phải cã một lượng thó nu«i ổn định cung cấp nguồn thịt cho con người dẫn đến ngành chăn nu«i nguyªn thuỷ ra đời. * Người lao động : - Cã bầy người nguyªn thuỷ dẫn đến x· hội loài người ra đời. - Lao động là đặc điểm nổi bật của x· hội loài người. Nã làm cho x· hội loài người kh¸c hẳn với bầy vượn. b. Quan hệ sản xuất ( QHSX ) : - Chế độ sở hữu c«ng x· về tư liệu sản xuất. - Kh«ng cã giai cấp và bãc lột. - C«ng x· thị tộc: là một tập đoàn người cïng dßng m¸u, cïng hưởng chung trong một nền kinh tế lấy chế độ c«ng hữu về TLSX làm cơ sở . - Ph©n phối sản phẩm b×nh qu©n. 2. Sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong PTSX chiếm hữu n« lệ vµ vai trß ®èi víi sù ra ®êi cña chÕ ®é phong kiÕn: a. Lực lượng sản xuất ( LLSX ): * Người lao động: n« lệ . * C¸c cuộc ph©n c«ng lao động x· hội lớn : - Nghề chăn nu«i t¸ch khỏi nghề n«ng. - Thủ c«ng nghiệp trở thành một ngành độc lập. - Giai cấp thương nh©n xuất hiện. * Tư liệu sản xuất : - Biết luyện sắt và chế tạo c«ng cụ bằng sắt. - B¸nh xe ra đời dẫn đến vận chuyển hàng ho¸ đến được những nơi xa x«i. - Kỹ thuật x©y dựng ph¸t triển rất nhanh cộng với lực lượng n« lệ đ«ng đảo do đ· tạo được c¸c c«ng tr×nh thuỷ lợi dẫn đến diện tÝch trồng trọt tăng lªn hàng chục lần. - Với c«ng cụ mới dẫn đến chế tạo được những con tàu lớn đi dài ngày trªn biển dẫn đến ngành hàng hải ra đời và ph¸t triển trong thời gian này dẫn đến thương mại, thị trường quốc tế xuất hiện. - Chữ viết ra đời dẫn đến hàng loạt những ngành khoa học đã ra đời . b. Quan hệ sản xuất : - Xuất hiện chế độ người bãc lột người. X· hội ph©n thành 2 giai cấp: giai cấp bãc lột và giai cấp bị bãc lột. - Xuất hiện chế độ sở hữu tư nh©n về tư liệu sản xuất . - Sản xuất được tiến hành trªn quy m« lớn: n« lệ tập trung thành những đơn vị lớn như c¸c điền trang, xưởng thủ c«ng và bị đàn ¸p, bãc lột một c¸ch d· man. - N« lệ kh«ng cã quyền g× cả. - Toàn bộ sản phẩm do n« lệ tạo ra đều thuộc về chủ n«. Chóng chỉ cho n« lệ một số rất Ýt tư liệu sinh hoạt vừa đủ sống để làm việc cho chóng - Xuất hiện Nhà nước của chủ n« nhằm ¸p bức n« lệ và quần chóng nh©n d©n, bảo vệ lợi Ých của giai cấp thống trị là giai cấp chủ n«. 3. Sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong PTSX phong kiến vµ vai trß cña sù ph¸t triÓn ®èi víi sù ra ®êi cña chñ nghÜa t­ b¶n: a. Lực lượng sản xuất : * Người lao động : n«ng n«. * Tư liệu sản xuất : - Việc cải tiến c¸ch nấu gang và chế biến sắt dẫn tới chỗ cải tiến hơn nữa c¸c c«ng cụ lao động. - Dïng sức giã và nước trong sản xuất dẫn đến cối xay giã ra đời . - Dïng sóc vật để cày, kÐo trong n«ng nghiệp và sinh hoạt ( ngựa ) . - N«ng nghiệp: Kỹ thuật canh t¸c được cải tiến hơn nữa do đã xuất hiện chế độ th©m canh, hưu canh. H×nh thành những vïng chuyªn canh. - Thời kỳ này đã ph¸t minh ra m¸y in dẫn đến nghề in ra đời. - Ph¸t minh ra khung cửi dẫn đến nghề dệt ra đời. - Đồng hồ đã được ph¸t minh. - Thuốc nổ đã được ph¸t minh. b. Quan hệ sản xuất : - Chế độ chiếm hữu phong kiến về ruộng đất: bọn chóa phong kiến nắm toàn bộ ruộng đất, tức là những tư liệu sản xuất chủ yếu. - Ph©n phối sản phẩm: diễn biến qua 3 giai đoạn + Địa t« lao dịch . + Địa t« hiện vật . + Địa t« tiền tệ . - X· hội phong kiến chia làm 2 giai cấp lớn: địa chủ phong kiến và n«ng n«.Giai cấp địa chủ phong kiến cã quyền sở hữu kh«ng đầy đủ đối với n«ng n«. III - Mét sè dÉn chøng thùc tÕ ë ViÖt Nam vÒ vai trß cña LLSX ®èi víi sù biÕn ®æi cña QHSX: 1 .Chứng minh : Chóng ta cã thể giải thÝch như sau: LLSX năng động, ph¸t triển liªn tục, từ thấp lªn cao. QHSX ph¸t triển từng bậc, nhảy cãc, tiến vọt. Do đã, ở giai đoạn đầu của mỗi PTSX, QHSX phï hợp với tÝnh chất và tr×nh độ ph¸t triển của LLSX dẫn đến sản xuất ph¸t triển. Nhưng càng về sau, do LLSX ph¸t triển liªn tục, QHSX tiến kh«ng kịp nªn k×m h·m sản xuất. Muốn cho sản xuất ph¸t triển, QHSX phải tiến vọt để tạo sự phï hợp mới dẫn đến h×nh thành một PTSX mới. Chóng ta cã thể thấy điều đã qua lịch sử ba PTSX trước chủ nghĩa tư bản. Đầu tiªn là PTSX c«ng x· nguyªn thuỷ. Trong PTSX này, chóng ta thấy rằng khi x· hội loài người mới ra đời, LLSX ph¸t triển từ những cành c©y, hßn đ¸ cã sẵn trong thiªn nhiªn rồi đến những c«ng cụ bằng đ¸. Cßn về QHSX, c¸c sản phẩm sản xuất ra đều được dïng chung và ph©n phối b×nh qu©n, x· hội kh«ng cã giai cấp và bãc lột. Và khi LLSX ph¸t triển đến giai đoạn là người lao động biết luyện sắt và chế tạo c«ng cụ bằng sắt, là giai đoạn ph¸t triển cao nhất của LLSX c«ng x· nguyªn thuỷ, và cũng là điểm xuất ph¸t của một chế độ mới, cao hơn, đã là chế độ chiếm hữu n« lệ. Vậy là QHSX c«ng x· nguyªn thuỷ dần dần tan r· v× nã kh«ng cßn phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển mới của LLSX do đã QHSX mới phải ra đời. Trong chế độ chiếm hữu n« lệ, chiến tranh xảy ra liªn miªn và nguồn bổ sung nh©n c«ng rẻ mạt trở nªn cạn kiệt. T×nh h×nh trªn dẫn đến: ruộng đất bị bỏ hoang, nghề thủ c«ng suy đåi, thương nghiệp đ×nh đốn. Điều đã chứng tỏ rằng QHSX chiếm hữu n« lệ đã trở nªn lỗi thời, k×m h·m sự ph¸t triển h¬n nữa của LLSX. Lịch sử đßi hỏi phải cã một QHSX mới cã thể cải thiện được LLSX cơ bản của x· hội là quần chóng lao động, đã là QHSX phong kiến. Dưới chế độ này, QHSX ph¸t triển đến một giai đoạn nhất định đã trở nªn lỗi thời và k×m h·m sự ph¸t triển của LLSX dẫn đến sự ra đời của một PTSX mới tiến bộ hơn, đã là chủ nghĩa tư bản. 2.Dẫn chứng thực tế ở Việt Nam a. Kinh tế Việt Nam trước thời kỳ đổi mới ( 1986 ) : LLSX lạc hậu. Nền kinh tế trong t×nh trạng kÐm ph¸t triển, sản xuất nhỏ là phổ biến và nặng tÝnh tự cấp tự tóc, năng suất lao động x· hội rất thấp, cơ cấu kinh tế vẫn mang đặc trưng của một nước n«ng nghiệp lạc hậu, mất c©n đối về nhiều mặt, cơ chế quản lý tập trung quan liªu bao cấp để lại nhiều hậu quả tiªu cực. Trong thời kỳ x©y dựng đất nước theo định hướng x· hội chủ nghĩa, do nãng vội chủ quan tiến hành quốc hữu ho¸, thiếu tÝnh to¸n c©n nhắc dẫn đến t×nh trạng v« chủ ho¸. Trªn thực tế đã h×nh thành hệ thống QHSX đơn nhất là chế độ c«ng hữu. Sai lầm trªn về cơ bản đã k×m h·m LLSX. Cuộc cải c¸ch kinh tế v× thế bị đẩy lïi. Điều đã đ· vi phạm quy luật QHSX phải phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển của LLSX thể hiện sự gi¸o điều, dập khu©n, thiếu s¸ng tạo khi vận dụng chủ nghĩa M¸c – Lªnin. b. Kinh tế Việt Nam sau thời kỳ đổi mới : Chuyển từ nền kinh tế tự cung tự cấp sang nền kinh tế hàng ho¸ vận động theo cơ chế thị trường theo định hướng XHCN cã sự quản lý của Nhà nước. - Giai đoạn từ 1986 đến 1990 : Đổi mới tư duy lý luận trước hết là đổi mới tư duy kinh tế. Chóng ta đã x¸c định được những mục tiªu cụ thể về kinh tế - x· hội, x©y dựng và hoàn thiện thªm một bước quy luật QHSX phải phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển của LLSX. Tuy nhiªn c¸c chÝnh s¸ch mới về kinh tế chưa thể đi ngay vào cuộc sống v× cßn cã nhiều lực cản: vẫn cßn c¸ch quản lý cũ, trÖ trệ, chậm thÝch nghi. - Sau năm 1989 : C¸c biện ph¸p đổi mới như ¸p dụng chÝnh s¸ch l·i suất, xo¸ bỏ chế độ tem phiếu,loại bỏ một số khoản chi bao cấp, mở rộng quan hệ thị trường đã thực sự đi vào cuộc sống và tạo sự chuyển biến râ rệt dẫn đến QHSX lạc hậu k×m h·m sự ph¸t triển của LLSX . - Giai đoạn từ 1991 đến nay : QHSX cã sự chuyển biến vượt bậc để phï hợp với LLSX đã ph¸t triển. KÕt luËn Kh«ng một PTSX nào cã thể tồn tại l©u dài. Sự chuyển sang một PTSX mới tiến bộ hơn là một tất yếu lịch sử, khi đã x· hội của PTSX sau lu«n tiến bộ hơn PTSX đầu. Quy luật QHSX phải phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển của LLSX lu«n lu«n đ«ng qua lịch sử 3 PTSX trước chủ nghĩa tư bản và đ· được chứng minh như trªn. Và nã cũng giữ được tÝnh đóng đắn trong giai đoạn hiện nay. Môc lôc Lêi mở đầu 1 Néi dung I . Lý luận Kinh tế chÝnh trị 2 1. LLSX 2 2. QHSX 2 3. Quy luật QHSX phải phï hợp với tr×nh độ ph¸t triển của LLSX 3 II . Ba PTSX trước chủ nghĩa tư bản 3 1. Sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong PTSX c«ng x· nguyªn thuỷ vµ vai trß ®èi víi sù ra ®êi cña chÕ ®é n« lÖ 3 2. Sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong PTSX chiếm hữu n« lệ vµ vai trß ®èi víi sù ra ®êi cña chÕ ®é phong kiÕn 4 3. Sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong PTSX phong kiến vµ vai trß cña sù ph¸t triÓn ®èi víi sù ra ®êi cña chñ nghÜa t­ b¶n 5 III . Mét sè dÉn chøng thực tế ë ViÖt Nam vÒ vai trß cña LLSX ®èi víi sù biÕn ®æi cña QHSX 6 1. Chứng minh 6 2. Dẫn chứng thực tế ở Việt Nam 7 Kết luận 9 Tµi liÖu tham kh¶o 1. §Ò c­¬ng bµi gi¶ng m«n KTCT (XNBGD) 2. §Ò c­¬ng bµi gi¶ng m«n lÞch sö kinh tÕ quèc d©n 3. Gi¸o tr×nh kinh tÕ häc chÝnh trÞ M¸c Lª Nin – NXB KTCT QG