Đặc điểm lối sống của thanh thiếu niên dưới tác động của công nghệ thông tin - truyền thông

nhận thấy nhóm TTN lạm dụng CNTT-TT lại có mối quan tâm nhiều tới tình hình đất nước so với nhóm không lạm dụng. Điểm TB tương ứng là 2,0 và 2,09 (p.value<0,05). Theo chúng tôi, việc tiếp xúc nhiều với mạng xã hội đã giúp cho các bạn trẻ tiếp xúc nhanh chóng với các nguồn thông tin khác nhau đặc biệt là những thông tin về tình hình đất nước, biển đảo. Qua kiểm định hành vi dành thời gian cập nhật tin tức về an ninh, chính tri, kinh tế của đất nước giữa hai nhóm cũng cho kết quả tương tự. Nhóm lạm dụng CNTT dành nhiều thời gian hơn để cập nhật thông tin này so với nhóm không lạm dụng CNTT. Trong thời gian vừa qua, trên mạng xã hội của các bạn TTN đã có nhiều hành động kêu gọi sự hưởng ứng của cư dân mạng về các vấn đề như các hoạt động từ thiện, cứu trợ đồng bào bị bão lụt, trẻ em vùng cao. Qua câu hỏi, bạn đã bao giờ tham gia hưởng ứng một lời kêu gọi của cư dân mạng hay chưa? Kết quả cho thấy ở nhóm TTN lạm dụng CNTT có tới 41,4% thanh niên đã tham gia hưởng ứng tích cực, trong khi số thanh niên của nhóm không lạm dụng chỉ có 29,4% đã tham gia. Tuy nhiên cũng cần lưu ý tới cả những mặt tiêu cực trong việc sàng lọc thông tin trước khi hành động của các bạn TTN. Bởi chúng ta biết những thông tin về tình hình đất nước trên mạng rất nhiều, trong đó có những thông tin chính thống nhưng cũng không ít thông tin bịa đặt, bôi xấu với dụng ý phá hoại của các thế lực thù địch. Do đó TTN cần thận trọng trong sàng lọc thông tin trên mạng trước khi có những hành động cụ thể, tránh trở thành quân cờ trong tay kẻ xấu. Về lối sống, qua kiểm định hi bình phương chúng tôi thấy khá rõ mối quan hệ tác động giữa hành vi sử dụng CNTT-TT với lối sống thể hiện trách nhiệm xã hội của TTN với các chỉ số p.value0,1. Theo đó, những TTN có lối sống tích cực như không tham gia vào các tổ chức chống đối, vi phạm pháp luật, hay tích cực tham gia các hoạt động tình nguyện thường rơi vào nhóm không lạm dụng CNTT và ngược lại, những TTN có hành vi vi phạm pháp luật, hay sống bàng quang với xã hội cũng thường rơi vào nhóm lạm dụng CNTT. Khi so sánh điểm TB mức độ biểu hiện của lối sống giữa hai nhóm lạm dụng và không lạm dụng, chúng tôi có kết quả như sau: Phần 4. MÔI TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 605 Bảng 2. So sánh điểm trung bình giữa hai nhóm về biểu hiện lối sống thể hiện tính trách nhiệm xã hội Lối sống Mức độ lệ thuộc N TB Độ lệch chuẩn Sai số chuẩn Không tham gia các hoạt động của các tổ chức trái pháp luật Không lệ thuộc 299 2.68 .604 .035 Hoàn toàn lệ thuộc 132 2.58 .618 .054 Tích cực thực hiện các hoạt động thiện nguyện vì cộng đồng Không lệ thuộc 299 2.21 .627 .036 Hoàn toàn lệ thuộc 132 2.39 .575 .050 Luôn tránh liên quan đến những rắc rối, phiền phức (chính trị/pháp luật) Không lệ thuộc 299 2.49 .610 .035 Hoàn toàn lệ thuộc 132 2.26 .684 .060 Luôn đặt mục tiêu bằng mọi giá phải kiếm được nhiều tiền để cuộc sống được tốt hơn Không lệ thuộc 299 1.98 .719 .042 Hoàn toàn lệ thuộc 132 2.25 .658 .057 Luôn dành thời gian để cập nhật tin tức về an ninh, chính trị, kinh tế của đất nước Không lệ thuộc 299 2.08 .731 .042 Hoàn toàn lệ thuộc 132 2.40 .697 .061 Luôn bắt kịp xu hướng mới học hỏi được từ nước ngoài/trên mạng xã hội Không lệ thuộc 296 1.95 .706 .041 Hoàn toàn lệ thuộc 132 2.32 .713 .062 Thỉnh thoảng có vi phạm luật giao thông Không lệ thuộc 143 2.29 .812 .068 Hoàn toàn lệ thuộc 114 2.32 .779 .073 Đối với hành vi thể hiện lối sống tích cực như không tham gia các hoạt động của các tổ chức trái pháp luật, nhóm không lạm dụng CNTT biểu hiện rõ hơn với điểm TB là 2,68 so với nhóm lạm dụng CNTT là 2,58; Dành thời gian để cập nhật tin tức của đất nước thì nhóm lạm dụng CNTT lại biểu hiện rõ hơn với điểm TB là 2,39 so với 2,21 của nhóm còn lại. Với hành vi tích cực tham gia các hoạt động thiện nguyện thì nhóm không lạm dụng CNTT-TT biểu hiện rõ hơn với điểm TB là 2,49. Kỷ yếu Hội tHảo quốc tế CáC vấn đề mới trong khoa họC giáo dụC: tiếp Cận liên ngành và xuyên ngành606 Đối với những hành vi biểu hiện lối sống tiêu cực, nhóm TTN lạm dụng CNTT có biểu hiện rõ hơn, cụ thể: Hành vi học đòi các xu hướng từ nước ngoài biểu hiện rõ ở nhóm lạm dụng CNTT với điểm TB là 2,32 so với nhóm không lạm dụng là 1,95; hành vi vi phạm luật giao thông của nhóm lạm dụng cũng nhiều hơn hẳn với điểm TB là 2,25 so với 1,98 của nhóm còn lại. Qua phân tích trên có thể dễ dàng nhận thấy nhóm không lạm dụng CNTT-TT dành nhiều thời gian để tham gia các hoạt động ngoài cộng đồng nhiều hơn so với nhóm lạm dụng. Đây là một minh chứng cho thấy việc sử dụng CNTT-TT có ảnh hưởng mạnh mẽ tới xu hướng đạo đức và lối sống của TTN. Như vậy, có thể nói việc sử dụng CNTT-TT của TTN có mối tương quan chặt chẽ với xu hướng lối sống, theo đó những TTN lệ thuộc quá mức vào CNTT-TT thường có các giá trị đạo đức và lối sống tiêu cực, đi ngược lại với mong muốn chung của xã hội. Do đó, cần phải tìm ra được những yếu tố có ảnh hưởng quan trọng tới hành vi sử dụng CNTT-TT của TTN và những cơ chế tác động của nó. Kết quả nghiên cứu này là căn cứ quan trọng để chúng ta đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm tăng cường tính tích cực của CNTT-TT tới đạo đức, lối sống TTN và giảm thiểu những tác động tiêu cực của nó. 4. Kết luận và kiến nghị Tác động CNTT-TT tới đạo đức, lối sống của TTN là tác động gián tiếp thông qua hành vi sử dụng thiết bị. Mức độ lạm dụng CNTT-TT là nhân tố làm biến đổi những giá trị đạo đức, lối sống. Kết quả nghiên cứu đã cho thấy xét ở mặt bằng chung chúng ta thấy đa phần TTN đều thể hiện được những giá trị đạo đức phù hợp với mong muốn chung của xã hội, chỉ một bộ phận không nhiều TTN lựa chọn một số giá trị phản đạo đức làm kim chỉ nam cho hành động của mình. Có thể nói, CNTT-TT thông qua hành vi sử dụng của TTN đã có mối quan hệ chặt chẽ tới xu hướng đạo đức và lối sống của các bạn TTN, theo đó các bạn TTN nào lạm dụng CNTT-TT thì xu hướng đạo đức, lối sống biểu hiện nhiều ở góc độ tiêu cực. Trong khi những TTN có lối sống tích cực như không tham gia vào các tổ chức chống đối, vi phạm pháp luật, hay tích cực tham gia các hoạt động tình nguyện thường rơi vào nhóm không lạm dụng CNTT. Như vậy, thực tiễn cho thấy hành vi sử dụng CNTT-TT của TTN có mối quan hệ nhân quả tới đặc điểm, lối sống của TTN biểu hiện ở các mặt hoạt động của họ trong cuộc sống. Phần 4. MÔI TRƯỜNG VÀ cÁc cHỦ THỂ GIÁO Dục 4.0 607 Khuyến nghị Gia đình là môi trường giáo dục quan trọng trong việc định hướng, phát triển các giá trị đạo đức và lối sống TTN. Chỉ khi nào TTN học được từ gia đình những giá trị đạo đức, lối sống tốt đẹp, thì lúc đó các em mới có đủ sức đề kháng lại trước những tác động xấu của môi trường xã hội, trong đó có những tác động tiêu cực của CNTT-TT. Về phía nhà trường, cần khuyến khích thanh thiếu niên sử dụng những thế mạnh của công nghệ thông tin – truyền thông vào hoạt động một cách hiệu quả, hướng dẫn các bạn cách sử dụng, khai thác và nghiên cứu nguồn tài liệu vô hạn trên internet; hướng dẫn họ biết cách chọn lọc những thông tin có ích, có giá trị để tiếp thu lĩnh hội, đồng thời giúp nhận biết những thông tin sai lệch, thông tin giả... để phòng ngừa. Qua các hoạt động ngoại khoá, nhà trường khuyến khích học sinh, sinh viên tham gia tích cực vào các hoạt động này, đồng thời phát huy thế mạnh của các em trong việc sử dụng các phương tiện công nghệ thông tin để hoạt động thêm hiệu quả và hấp dẫn. Qua đó giúp học sinh, sinh viên hứng thú hơn với các hoạt động nhà trường và giảm bớt sự lệ thuộc vào các hoạt động trực tuyến khác. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. TS. Trịnh Hòa Bình “Dịch vụ trò chơi trực tuyến ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế (năm 2010”) của Viện Khoa học Xã hội Việt Nam. 2. Trần Thị Minh Đức, Lê Thị Thanh Thủy và Kiều Anh Tuấn ( 2013), Game bạo lực với thanh thiếu niên: Phân tích từ góc độ tâm lý xã hội. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 3. PGS.TS. Nguyễn Thị Bích Hà (2006), “Tác động của Game online tới Thanh thiếu niên” của làm chủ trì, tiến hành năm 2006. 4. Phạm Minh Hạc, Thái Duy Tuyên (2015), Định hướng giá trị con người Việt Nam thời kỳ đổi mới và hội nhập (Tái bản lần 2). NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội. 5. Lê Đức Phúc (2009), Tâm lý học Văn hoá, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 6. Phạm Hồng Tung (2011), Thanh niên và lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế. NXB Chính trị Quốc gia Hà Nội. 7. Luật Thanh niên (2005), Luật số 53/2005/QH11 8. https://digitalreport.wearesocial.com/ Kỷ yếu Hội tHảo quốc tế CáC vấn đề mới trong khoa họC giáo dụC: tiếp Cận liên ngành và xuyên ngành608 9. 10. Eziaku K. Ukoha, Media violence and violent behavior of Nigerian youths: Intervention strategies, Nigerian education Research and Development Council. 11. Blacke Te’Neil Lloyd, Media influence on identity formation and social competence: Does music video impact adolescent development? Dissertation in education 2000 12. The psychology of the Internet, Wallace, PatriciaCambridge University Press, 2001 13. Savahl, Shazly; September, Roseline; Odendaal, Willem, Information and communication technology: A descriptive study of children’s communication patterns. South African Journal of Psychology, 2008 14. Gordon M. Hart; Effects of Video Game on Adolescents and Adults; Cyberpsychology & Behavior 12 (2009). 15. Patricia M. Wallace, The psychology of the internet, NXB Đại học Cambridge – Anh, 1999. 16. Ma. Regina M. Hechanova and Jennifer Czinca; Internet addiction in Asia: Reality or Myth?; 17. Kimberly Young, Cristiano Nabuco de Abreu (4/2010), Internet addiction: A Handbook and guide to Evaluation and Treatment; John Wiley & Sons, Inc. . 18 Management in the 1980’s, Harold J. Leavitt and Thomas L. Whisler, Harvard Business Review, 1958-11. THE LIFESTYLE OF YOUNG PEOPLE IS AFFECTED BY THE USE OF ICTS Abtracts: The lifestyle of young people is affected by the use of ICTs. Research conducted on 991 young people living in Hanoi and Danang. Research results: Young people who abuse ICT often have a standard deviation lifestyle Keyword: youth; ICTs, lifestyle.