Chuyên đề Tổ chức công tác kế toán nguyên vật liệu tại công ty TNHH Hoá Bách Khoa

Lêi më §ÇU Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã nhiÒu biÕn ®éng vµ c¹nh tranh gay g¾t, doanh nghiÖp (DN) muèn tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn, cÇn ph¶i t¹o ra s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng cao, mÉu m· ®Ñp, phï hîp víi thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng. ChÝnh v× vËy doanh nghiÖp s¶n xuÊt (DNSX) víi vai trß lµ n¬i t¹o ra s¶n phÈm cÇn ®i tr­íc mét b­íc trong viÖc t×m ra c¸c biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm tõ ®ã t¨ng tÝch luü vµ më réng s¶n xuÊt. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu vµ môc ®Ých xuyªn suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD) cña c¸c DN ®ã th× biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ cã hiÖu qu¶ nhÊt ®ã lµ tiÕt kiÖm chi phÝ nguyªn vËt liÖu (NVL) v× chi phÝ NVL chiÕm tû träng lín trong toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã, DN kh«ng nh÷ng ph¶i lËp kÕ ho¹ch chÆt chÏ tõ kh©u thu mua, d÷ tr÷, xuÊt dïng NVL mµ ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n NVL phï hîp sao cho võa cã thÓ qu¶n lý tæng thÓ toµn bé NVL, võa cã thÓ qu¶n lý cho tõng thø NVL c¶ vÒ sè l­îng vµ gi¸ trÞ ®Ó n¾m b¾t ®­îc t×nh h×nh biÕn ®éng cña NVL, tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng l·ng phÝ NVL nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao lîi nhuËn cho DN. Trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty, ®­îc sù quan t©m gióp ®ì cña c¸c phßng ban chøc n¨ng, ®Æc biÖt lµ phßng kÕ to¸n vµ GVHD TiÕn sü TrÇn v¨n Dung; cïng sù nç lùc cña m×nh em ®· m¹nh gi·n ®i s©u vµo nghiªn cøu vµ lùa chän ®Ò tµi : “Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i c«ng ty TNHH Ho¸ B¸ch Khoa” lµm chuyªn ®Ò b¸o c¸o thùc tËp cña m×nh. Néi dung chuyªn ®Ò gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng 1: C¸c vÊn ®Ò chung vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i C«ng ty TNHH Ho¸ B¸ch Khoa. Ch­¬ng 3: M ét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i C«ng ty TNHH Ho¸ B¸ch Khoa. Ch­¬ng 1 Lý luËn chung vÒ tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.1. NhiÔm vô c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. 1.1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm vµ vÞ trÝ cña vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, vËt liÖu lµ ®èi t­îng lao ®éng, lµ mét trong ba yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lµ c¬ së vËt chÊt cÊu thµnh nªn thùc thÓ s¶n phÈm. Khi ®i vµo thùc tÕ s¶n xuÊt th× nh©n tè hµng ®Çu ®Ó cho ra s¶n phÈm lµ nguyªn vËt liÖu vµ tõ ®ã d­íi sù t¸c ®éng cña lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ chóng ®· cho ra thµnh qu¶ nh­ chóng ta mong muèn. VËt liÖu lµ ®èi t­îng lao ®éng ®· chÞu sù t¸c ®éng cña lao ®éng cã Ých cña con ng­êi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vËt liÖu kh«ng gi÷ nguyªn ®­îc h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu mµ gi¸ trÞ cña nã ®­îc chuyÓn dÞch toµn bé mét lÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt ®inh doanh trong kú vµ t¹o nªn chi phÝ vËt liÖu th­êng chiÕm tû träng lín trong toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. V× thÕ chØ cÇn mét biÕn ®éng nhá cña vËt liÖu còng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c chØ tiªu quan träng nh­: gi¸ thµnh s¶n phÈm, doanh thu, lîi nhuËn... ë trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, viÖc cung cÊp vËt liÖu cã ®Çy ®ñ, kÞp thêi hay kh«ng sÏ ¶nh h­ëng lín ®Õn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt ®inh doanh cña doanh nghiÖp. S¶n xuÊt sÏ ngõng trÖ nÕu thiÕu vËt liÖu. Nh­ng khi nãi ®Õn nguyªn vËt liÖu cung cÊp ®ñ sè l­îng ®­îc coi lµ ®ñ mµ cßn ph¶i quan t©m ®Õn chÊt l­îng vËt liÖu. VËt liÖu kÐm chÊt l­îng kh«ng thÓ lµm nªn mét s¶n phÈm tèt. Do ®ã doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng chØ cÇn tu©n theo nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt trong viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm mµ cßn hÕt søc quan t©m ®Õn chÊt l­îng vËt liÖu. §ã lµ vÊn ®Ò mµ mäi doanh nghiÖp ®Òu cÇn ph¶i chó ý trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. MÆt kh¸c nÕu xÐt vÊn ®Ò vèn l­u ®éng, vËt liÖu lµ thµnh phÈm quan träng cña vèn l­u ®éng, ®Æc biÖt lµ vèn dù tr÷. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, cÇn ph¶i t¨ng tèc ®é lu©n chuyÓn vèn l­u ®éng vµ ®iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc dù tr÷ vµ sö dông vËt liÖu mét c¸ch khoa häc, hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cho thÊy vËt liÖu gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®inh doanh cña doanh nghiÖp. Do ®ã ph¶i tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n vËt liÖu ®Ó nh»m theo dâi t×nh h×nh dù tr÷ vµ sö dông vËt liÖu gióp cho viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch ®óng ®¾n, tõ ®ã cã quyÕt ®Þnh cã lîi cho viÖc sö dông vèn l­u ®éng. Nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh vËt liÖu cã vai trß to lín trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®inh doanh, ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ vËt liÖu trªn c¸c mÆt sè l­îng, chÊt l­îng, gi¸ c¶, chi phÝ mua. Muèn vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i quan t©m ®Õn viÖc h¹ch to¸n vËt liÖu, thóc ®Èy cung cÊp kÞp thêi ®ång bé nh÷ng vËt liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt, ng¨n ngõa hiÖn t­îng h­ hao, mÊt m¸t vµ l·ng phÝ vËt liÖu trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 1.1.2. Yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi vËt liÖu. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cïng víi sù c¹nh tranh gay gÊt cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®inh doanh, vËt liÖu s¶n xuÊt trong n­íc ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña s¶n xuÊt, nguån vËt liÖu cña c¸c ngµnh kh¸c cung cÊp cßn h¹n chÕ, vËt liÖu nhËp ngo¹i ngµy cµng nhiÒu, do ®ã còng g©y khã kh¨n kh«ng Ýt cho c«ng viÖc s¶n xuÊt ®inh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay nÒn s¶n xuÊt ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së tho¶ m·n kh«ng ngõng nhu cÇu vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cho x· héi. ViÖc sö dông vËt liÖu ®Ó tiÕt kiÖm, hîp lý, cã kÕ ho¹ch ngµy cµng ®­îc coi träng, lµm sao ®Ó mét khèi l­îng vËt liÖu nhÊt ®Þnh cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc nhiÒu s¶n phÈm nhÊt thu ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt. Cho nªn c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu lµ nhiÖm vô cña tÊt c¶ mäi ng­êi, lµ yªu cÇu cña ph­¬ng thøc ®inh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi sù c¹nh tranh gay g¾t, nh»m víi chÝ phÝ vËt t­ Ýt nhÊt nh­ng mang laik hiÓu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu lµ ph¶i qu¶n lý tÊt c¶ c¸c kh©u tõ kh©u thu mua, b¶o qu¶n, d÷ tr÷ ®Õn sö dông. Trong qu¸ tr×nh thu mua ph¶i qu¶n lý sao cho ®ñ vÒ sè l­îng, tèt vÒ chÊt l­îng ®óng chñng lo¹i, gi¸ c¶ hîp lý nhÇm h¹ thÊp chi phÝ vËt liÖu ®­a vµo s¶n xuÊt gãp phÇn h¹ thÊt gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó qu¶n lý tèt kh©u b¶o qu¶n, qu¶n lý ®óng chÕ ®é quy ®Þnh, cÇn tæ chøc hÖ thèng kho tµng hîp lý phï hîp víi tÝnh chÊt lý ho¸ cña mçi lo¹i vËt liÖu, tr¸nh hiÖn t­îng thÊt tho¸t kÐm phÈm chÊt cña vËt liÖu g©y ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. Ngoµi ra, do vËt liÖu th­êng xuyªn biÕn ®éng, ®Ó qu¸ tr×nh sc ®­îc tiÕn hµnh liªn tôc cÇn tiÕn hµnh tèt kh©u gi÷ tr÷. Ph¶i x¸c ®Þnh vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c sè l­îng vËt liÖu tån kho, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh c¸c ®Þnh møc hoÆc gi¸n ®o¹n ngõng trÖ s¶n xuÊt. Trong tæng chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ vËt liÖu chiÕm tû träng lín. V× thÕ, khi sö dông vËt liÖu, ph¶i thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh møc tiªu hao, ®óng lo¹i vµ thó vËt liÖu vµo quy tr×nh s¶n xuÊt, ®¶m b¶o tiÕt kiÖm, ph¸t huy cao nhÊt hiÖu qu¶ sö dông vËt liÖu, n©ng cao chÊt l­íng s¶n phÈm vµ h¹ thÊp chi phÝ vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. HiÖn nay, trªn thùc tÕ chóng ta vÉn ®Ó thÊt tho¸t mét khèi l­îng lín vËt t­. Do ®ã ph¶i c¶i tiÕn c«ng t¸c qu¶n lý vËt t­ cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, coi ®©y lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu cÊp thiÕt ®­a c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu vµ nÒ nÕp, triÖt ®Ó chÊp hµnh chñ tr­¬ng tiÕt kiÖm. 1.1.3. nhiÖm vô cña kÕ to¸n vËt liÖu. * NhiÖm vô cña kÕ to¸n vËt liÖu. §Ó thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng gi¸m ®èc lµ c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ xuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ vai trß yªu cÇu qu¶n lý vËt liÖu, kÕ to¸n vËt liÖu trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã c¸c nhiÖm vô nh­ sau: - Tæ chøc, ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i vËt liÖu phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, yªu cÇu qu¶n lý thèng nhÊt cña nhµ n­íc vµ yªu cÇu qu¶n trÞ doanh nghiÖp. -Tæ chøc chøng tõ, tµi kho¶n, sæ kÕ to¸n phï hîp víi ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho cña doanh nghiÖp ®Ó ghi chÐp ph©n lo¹i, tæng hîp sè liÖu vÒ t×nh h×nh hiÖn cã vµ cã sù biÕn ®éng t¨ng gi¶m cña vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®inh doanh, cung cÊp sè liÖu kÞp thêi ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh to¸n gi¸ thµnh s¶n phÈm. - Thùc hiÖn viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu mua, dù tr÷ b¶o qu¶n vµ t×nh h×nh sö dông vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®inh doanh. Trªn ®©y lµ c¸c nhiÖm vô cña tæ chøc h¹ch to¸n vËt liÖu. §Ó c¸c nhiÖm vô trªn ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, c¸c ®iÒu kiÖn ®ã lµ: - Doanh nghiÖp ph¶i cã ®Çy ®ñ hÖ thèng kho tµng b¶o qu¶n vËt liÖu, ph­¬ng tiÖn b¶o qu¶n vµ c©n ®o ®ong ®Õm cÇn thiÕt. - Cã nh©n viªn b¶o vÖ vµ thñ kho cã nhiÖm vô thÝch hîp vÒ b¶o qu¶n vµ h¹ch to¸n ban ®Çu ë kho. - VËt liÖu trong kho s¾p xÕp khoa häc thuËn lîi cho viÖc nhËp, xuÊt vµ kiÓm kª - X©y dùng c¸c ®Þnh møc dù tr÷, ®Þnh møc tiªu hao vµ ®Þnh møc hao hôt hîp lý. - Më sæ ®iÓm danh vËt liÖu, sæ nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n, tr¸nh nhÇm lÉn, ®¬n gi¶n ho¸ viÖc ®èi chiÕu gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n khi cÇn th«ng tin vÒ mét lo¹i vËt liÖu bÊt kú. 1.2. Ph©n lo¹i vµ ®¸nh gi¸ vËt liÖu. 1.2.1. C¸c c¸ch ph©n lo¹i vËt liÖu. Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu bao gåm nhiÒu lo¹i, nhiÒu thø kh¸c nhau. Mçi lo¹i, mçi thø kh¸c nhau cã néi dung kinh tÕ, c«ng dông, ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n vµ tÝnh n¨ng kü thuËt kh¸c nhau. §Ó cã thÓ qu¶n lý chÆt chÏ vµ tæ chøc h¹ch to¸n chi tiÕt tíi tõng lo¹i vËt liÖu phôc vô cho kÕ to¸n qu¶n trÞ cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i vËt liÖu. Trong viÖc ph©n lo¹i vËt liÖu cã nhiÒu tiªu thøc dïng lµm c¨n cø cho viÖc ph©n lo¹i. - C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ, vai trß cña vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®inh doanh vµ yªu cÇu qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp, vËt liÖu ®­îc chia thµnh: + Nguyªn vËt liÖu chÝnh ( gåm c¶ b¸n thµnh phÈm mua ngoµi). Nguyªn vËt liÖu chÝnh lµ ®èi t­îng chñ yÕu ®Ó t¹o thµnh thùc thÓ cña s¶n phÈm. Nã chiÕm mét tû träng lín trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Do vËy, tuú thuéc vµo tõng doanh nghiÖp kh¸c nhau th× vËt liÖu chÝnh còng kh¸c nhau nh­: s¾t, thÐp trong c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y, x©y dùng c¬ b¶n, b«ng trong c¸c doanh nghiÖp dÖt may... §èi víi b¸n thµnh phÈm mua ngoµi víi môc ®Ých trùc tiÕp ®­a vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸ nh­ sîi mua ngoµi trong c¸c doanh nghiÖp dÖt còng ®­îc xem lµ nguyªn vËt liÖu chÝnh. + Nguyªn vËt liÖu phô. VËt liÖu chØ cã t¸c dông phô trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm, nã cã thÓ lµm t¨ng chÊt l­îng cña nguyªn vËt liÖu chÝnh hoÆc chÊt l­îng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt. + Nhiªn liÖu. Lµ nh÷ng lo¹i vËt liÖu cã t¸c dông cung cÊp nhiÖt l­îng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiªn liÖu bao gåm c¸c lo¹i ë thÓ khÝ, láng r¾n nh­: x¨ng, dÇu, than, khÝ ®èt... dïng ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ph­¬ng tiÖn vÉn t¶i, m¸y mãc thiÕt bÞ. + Phô tïng thay thÕ. Lµ nh÷ng lo¹i phô tïng, chi tiÕt dù tr÷ ®Ó thay thÕ nh÷ng bé phËn m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt hay ph­¬ng tiÖn vÉn chuyÓn bÞ h­ háng trong qu¸ tr×nh sö dông vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®inh doanh. + ThiÕt bÞ x©y dùng c¬ b¶n. Bao gåm c¸c lo¹i thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn ®­îc sö dông trong x©y dùng c¬ b¶n bao gåm: thiÕt bÞ cÇn l¾p, thiÕt bÞ kh«ng cÇn l¾p, c¸c c«ng cô, vËt kÕt cÊu ®Æt vµo c«ng tr×nh. + VËt liÖu kh¸c ( phÕ liÖu) Lµ nh÷ng lo¹i nguyªn vËt liÖu ®­îc lo¹i ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay thu håi ®­îc trong qu¸ tr×nh thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh. Tuú thuéc vµo yªu cÇu qu¶n trÞ vµ kÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu cña tõng doanh nghiÖp mµ trong tõng lo¹i vËt liÖu trªn l¹i ®­îc chia ra thµnh tõng nhãm, thø vËt liÖu mét c¸ch chi tiÕt h¬n. - C¨n cø vµo môc ®Ých vµ c«ng dông cña vËt liÖu, vËt liÖu ®­îc chia thµnh + VËt liÖu trùc tiÕp dïng cho s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o s¶n phÈm. + VËt liÖu dïng cho nhu cÇu kh¸c, bao gåm: vËt liÖu phôc vô cho qu¶n lý ph©n x­ëng, b¸n hµnh, qu¶n lý doanh nghiÖp ... - C¨n cø vµo nguån nhËp vËt liÖu, vËt liÖu ®­îc chia thµnh: + VËt liÖu nhËp do mua ngoµi. + VËt liÖu nhËp tù do gia c«ng chÕ biÕn. + VËt liÖu nhËp do gãp vèn liªn doanh. 1.2.2. §¸nh gi¸ vËt liÖu. - §¸nh gi¸ vËt liÖu lµ dïng th­íc ®o gi¸ trÞ ®Ó biÓu hiÖn trÞ gi¸ cña vËt liÖu theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh ®¶m b¶o yªu cÇu ch©n thùc, thèng nhÊt. VÒ nguyªn t¾c vËt liÖu lµ tµi s¶n dù trù s¶n xuÊt thuéc tµi s¶n l­u ®éng nªn nã cÇn ph¶i ®­îc ®¸nh gi¸ theo gi¸ vèn thùc tÕ. Song ®Æc ®iÓm cña vËt liÖu lµ cã nhiÒu lo¹i, nhiÒu thø mµ nã l¹i th­êng xuyªn biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®inh doanh. Do vËy, ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu ph¶i ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh biÕn ®éng nªn trong c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu cßn cã thÓ ®¸nh gi¸ theo h¹ch to¸n cña vËt liÖu. 1.2.2.1. §¸nh gi¸ gi¸ trÞ vèn vËt liÖu theo gi¸ thùc tÕ. a. TrÞ gi¸ vèn vËt liÖu nhËp kho: - §èi víi vËt liÖu nhËp kho do mua ngoµi: Gi¸ thùc Chi phÝ mua( chi phÝ ThuÕ phÝ kh«ng ®­îc tÕ vËt liÖu = Gi¸ trÞ mua + vËn chuyÓn, bèc dì, + hoµn l¹i( thuÕ GTGT, nhËp kho chi phÝ bé phËn thu thuÕ nhËp khÈu kh«ng mua ®éc lËp) ®­îc khÊu trõ) Trong ®ã: TrÞ gi¸ ®­îc ph©n biÖt hai tr­êng hîp: + NÕu vËt liÖu mua vÒ s¶n xuÊt hµng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ: Gi¸ mua chØ tÝnh b¶n th©n gi¸ trÞ vËt liÖu( kh«ng bao gåm thuÕ). + NÕu vËt liÖu mua vÒ s¶n xuÊt ®inh doanh mÆt hµng kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ hoÆc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: Gi¸ mua lµ tæng gi¸ thanh to¸n( bao gåm c¶ thuÕ). - §èi víi vËt liÖu nhËp kho do thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn: Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ thùc tÕ Chi phÝ gia Chi phÝ vËn chuyÓn, thùc tÕ = cña vËt liÖu xuÊt + c«ng ph¶i tr¶ + bèc dì tr­íc vµ sau vËt liÖu kho do thuª gia cho ng­êi nhËn khi thuª gia c«ng nhËp kho c«ng gia c«ng ( nÕu cã) - §èi víi vËt liÖu nhËp kho do tù gia c«ng: Gi¸ thùc Gi¸ trÞ thùc Chi phÝ gia c«ng( chi tÕ vËt liÖu = tÕ cña vËt + phÝ nhiªn vËt liÖu, chi nhËp kho liÖu xuÊt kho phÝ nh©n c«ng) - §èi víi vËt liÖu nhËp kho do nhËn vèn liªn doanh: Gi¸ thùc Gi¸ trÞ vèn do Chi phÝ vËn tÕ vËt liÖu = héi ®ång liªn + chuyÓn bèc nhËp kho doanh x¸c ®Þnh dì nÕu cã - §èi víi vËt liÖu nhËp kho ®­îc cÊp, biÕu tÆng: Gi¸ thùc Gi¸ trÞ ghi Chi phÝ vËn tÕ vËt liÖu = trong biªn b¶n + chuyÓn bèc nhËp kho cÊp, biÕu, tÆng dì nÕu cã - §èi víi phÕ liÖu nhËp kho th× gi¸ trÞ thùc tÕ nhËp kho tÝnh theo gi¸ ­íc tÝnh. b. TrÞ gi¸ vèn vËt liÖu xuÊt kho. Nguyªn t¾c: TrÞ gi¸ vèn vËt khèi l­îng §¬n gi¸ LiÖu xuÊt kho xuÊt kho - Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo ®¬n gi¸ b×nh quan giµ quyÒn: TrÞ gi¸ vèn vËt khèi l­îng( sè l­îng ` §¬n gi¸ b×nh qu©n LiÖu xuÊt kho vËt liÖu xuÊt kho) Trong ®ã: Gi¸ thùc tÕ vËt Gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu tån ®Çu kú liÖu nhËp trong kú §¬n gi¸ b×nh qu©n Sè l­îng( chÊt l­îng) Sè l­îng( chÊt l­îng) vËt liÖu tån ®Çu kú vËt liªu nhËp kho trong kú Cã hai ph­¬ng ph¸p tÝnh: + Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn trong c¶ chu kú: tÝnh b×nh qu©n gi÷a tån ®Çu kú víi tæng nhËp trong kú nªn tæng hîp chØ cã mét ®¬n gi¸ b×nh qu©n. + Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn liªn hoµn( ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn di ®éng). §¬n gi¸ b×nh qu©n tÝnh ngay t¹i mçi thêi ®iÓm xuÊt kho trong kú. - Ph­¬ng ph¸p nhËp xuÊt tr­íc: Gi¶ ®Þnh: C¸c vËt liÖu ®­îc nhËp kho tr­íc khi xuÊt th× xuÊt kho tr­íc vµ vËt liÖu tån kho cuèi kú lµ nh÷ng vËt liÖu nhËp vµo sau cïng. Gi¸ vèn vËt Khèi l­îng(sè l­îng) vËt liÖu §¬n gi¸ thuéc tõng liÖu xuÊt kho xuÊt kho theo tõng lÇn nhËp lÇn nhËp vµo kho - Ph­¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr­íc Gi¶ ®Þnh: C¸c vËt liÖu ®­îc nhËp kho sau khi xuÊt kho tr­íc vµ vËt liÖu tån kho cuèi kú thuéc nh÷ng vËt liÖu nhËp vµo kho ®Çu tiªn. Gi¸ vèn vËt Khèi l­îng(sè l­îng) vËt liÖu §¬n gi¸ thuéc tõng liÖu xuÊt kho xuÊt kho theo tõng lÇn nhËp lÇn nhËp vµo kho - Ph­¬ng ph¸p ®Ýnh danh. VËt liÖu nhËp vµo theo gi¸ nµo th× xuÊt ra theo ®óng gi¸ ®ã vµ kh«ng nh÷ng thÕ cßn ph¶i khíp vÒ mÆt hiÖn vËt. Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng ¸p dông ®èi víi c¸c lo¹i vËt liÖu cã gi¸ trÞ cao, c¸c lo¹i vËt liÖu ®Æc biÖt. 1.2.2.2. §¸nh gi¸ vËt liÖu theo h¹ch to¸n Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu lµ gi¸ quy ®Þnh thèng nhÊt trong ph¹m vi doanh nghiÖp vµ ®­îc sö dông trong thêi gian dµi. Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu cã thÓ lµ gi¸ trÞ mua vËt liÖu t¹i thêi ®iÓm nµo ®ã hoÆc x¸c ®Þnh theo gi¸ kÕ ho¹ch cña vËt liÖu ®· ®­îc x©y dùng. ViÖc sö dông gi¸ h¹ch to¸n nh»m môc ®Ých ®¬n gi¶n hoÆc c«ng t¸c kÕ to¸n nhËp xuÊt vËt liÖu hµng ngµy. Trong tr­êng hîp nµy, cuèi th¸ng ph¶i tÝnh chuyÓn gi¸ h¹ch to¸n cña vËt liÖu nhËp – xuÊt tån thµnh gi¸ thùc tÕ ®Ó ®¶m b¶o ph¶n ¸nh chÝnh x¸c trung thùc gi¸ trÞ cña vËt liÖu nhËp – xuÊt tån kho phôc vô kÕ to¸n tæng hîp vµ kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ®inh doanh phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu theo ®óng gi¸ trÞ thùc tÕ cña nã. ViÖc tÝnh chuyÓn gi¸ h¹ch to¸n thµnh gi¸ thùc tÕ ®­îc thùc hiÖn trªn b¶ng tÝnh gi¸ thùc tÕ gi¸ vËt liÖu c«ng cô, dông cô vµ ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: - Tæng hîp gi¸ trÞ thùc tÕ vµ gi¸ trÞ h¹ch to¸n cña vËt liÖu tån kho ®Çu th¸ng vµ nhËp trong th¸ng. - TÝnh hÖ sè gi¸ gi÷a gi¸ trÞ thùc tÕ vµ gi¸ trÞ h¹ch to¸n cña vËt liÖu: TrÞ gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu TrÞ gi¸ vèn thùc tÕ cña tån kho ®Çu th¸ng vËt liÖu nhËp trong th¸ng HÖ sè gi¸ vËt liÖu TrÞ gi¸ h¹ch to¸n cña vËt TrÞ gi¸ h¹ch to¸n cña vËt liÖu tån kho ®Çu th¸ng liÖu nhËp trong th¸ng - Tæng hîp gi¸ trÞ h¹ch to¸n cña vËt liÖu xuÊt kho trong th¸ng sö dông cho tõng bé phËn, ®¬n vÞ trong doanh nghiÖp theo tõng lo¹i - TÝnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña vËt liÖu xuÊt kho trong th¸ng sö dông chong tõng bæ phËn trong doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ vèn thùc tÕ vËt Gi¸ trÞ h¹ch to¸n cña vËt = x HÖ sè gi¸ LiÖu dïng trong th¸ng liÖu xuÊt dïng trong th¸ng Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm, yªu cÇu vµo tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp mµ hÖ sè gi¸ vËt liÖu cã thÓ tÝnh riªng cho tõng thø, nhãm hoÆc cho c¶ vËt liÖu. Tæ chøc kÕ to¸n vËt liÖu theo gi¸ h¹ch to¸n cã t¸c dông lµm cho viÖc tÝnh to¸n thªm ®¬n gi¶n, gi¶m bít khèi l­îng c«ng t¸c kÕ to¸n hµng ngµy, t¨ng c­êng chøc n¨ng cña kÕ to¸n, ®èi chiÕu gi÷ sæ kÕ to¸n tæng hîp vµ kÕ to¸n chi tiÕt ®­îc dÔ dµng, thuËn lîi cho viÖc tæ chøc h¹ch to¸n néi bé. Tãm l¹i, mçi ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa vËt liÖu nhËp – xuÊt kho nªu trªn ®Òu cã néi dung, ­u nh­îc ®iªm vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ¸p dông phï hîp nhÊt ®Þnh. Doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo ®¹c ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng tr×nh ®é cña c¸n bé kÕ to¸n còng nh­ yªu cÇu qu¶n lý ®Ó ®¨ng ký ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®¶m b¶o nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong c¸c niªn ®é kÕ to¸n. 1.3. KÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu. 1.3.1. Chøng tõ sö dông. Mäi hiÖn t­îng x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®inh doanh cña doanh nghiÖp liªn quan ®Õn viÖc xuÊt – nhËp vËt liÖu ®Òu ph¶i ®­îc lËp chøng tõ kÕ to¸n mét c¸ch kÞp thêi, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c theo ®óng chÕ ®é ghi chÐp ban ®Çu vÒ vËt liÖu ®· ®­îc nhµ n­íc ban hµnh, nh÷ng chøng tõ nµy lµ c¬ së ghi chÐp trªn thÎ tho vµ trªn sæ kÕ to¸n ®Ó kiÓm tra, gi¸m s¸t t×nh h×nh biÕn ®éng vµ sè liÖu cã cña tõng thø vËt liÖu thùc hiÖn qu¶n lý cã hiÖu qu¶, phôc vô ®Çy ®ñ nhu cÇu vËt liÖu cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®inh doanh. Theo chÕ ®é chøng tõ kÕ to¸n quy ®Þnh ban hµnh theo Q§1141/TC/Q§/C§KÕ TO¸N ngµy 01/11/1995 cña bé tr­ëng Bé Tµi ChÝnh vµ c¸c v¨n b¶n kh¸c th× chøng tõ kÕ to¸n vËt liÖu bao gåm: PhiÕu nhËp kho( mÉu 01 - VËT T­) PhiÕu xuÊt kho( mÉu 02 – VËT T­) PhiÕu xuÊt kho kiªm vËn chuyÓn néi bé ( mÉu 03 – VËT T­) B¶n kiÓm kª vËt t­, s¶n phÈm hµng ho¸ ( mÉu 08 – VËT T­) Ho¸ ®¬n b¸n hµng ( mÉu 02 GTKT – 2LN) Ho¸ ®¬n c­íc vËn chuyÓn ( mÉu 03 – BH) Ho¸ ®¬n GTGT ( mÉu 01 – GTK T – 2LN Ngoµi c¸c chøng tõ mang tÝnh chÊt b¾t buéc sö dông thèng nhÊt theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc trong c¸c doanh nghiÖp cã thÓ sö dông thªm c¸c chøng tõ kÕ to¸n h­íng dÉn nh­ phiÕu xuÊt vËt t­ theo h¹n møc ( mÉu 04 – VT), biªn b¶n kiÓm nghiÖm vËt t­ ( mÉu 05 – VT), phiÕu b¸o vËt t­ cßn l¹i cuèi kú ( mÉu 07 – VT) ... vµ c¸c chøng tõ kh¸c tuú thuéc vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng, thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. ViÖc lËp c¸c chøng tõ kÕ to¸n vÒ xuÊt nhËp vËt liÖu ph¶i ®­îc kÞp thêi, ®Çy ®ñ theo quy ®Þnh vÒ mÉu biÓu, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p lËp. Nh÷ng ng­êi lËp chøng tõ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ghi chÐp chÝnh x¸c vÒ sè liÖu cña c¸c nghiÖp vô kinh tÕ. TÊt c¶ c¸c chøng tõ kÕ to¸n vÒ vËt liÖu ph¶i ®­îc tæ chøc lu©n chuyÓn theo tr×nh tù vµ thêi gian do kÕ to¸n tr­ëng quy ®Þnh phôc vô cho viÖc ph¶n ¸nh, ghi chÐp tæng hîp kÞp thêi cña c¸c c¸ nh©n bé phËn cã liªn quan. 1.3.2. Sæ kÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu. Tuú thuéc vµo ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n vËt liÖu ¸p dông trong doanh nghiÖp, kÕ to¸n vËt liÖu cã thÓ sö dông c¸c sæ ( thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt sau: Sæ (thÎ) kho Sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt Sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn Sæ sè d­ Ngoµi ra c¸c sæ kÕ to¸n chi tiÕt nªu trªn cã thÓ sö dông c¸c b¶ng kª nhËp – xuÊt – tån vËt liÖu phôc vô cho viÖc ghi sæ kÕ to¸n chi tiÕt ®­îc ®¬n gi¶n vµ kÞp thêi. 1.3.3. C¸c ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu. 1.3.3.1. Ph­¬ng ph¸p ghi thÎ song song. * Néi dung: - ë kho: Thñ kho dïng “thÎ kho” ®Ó ghi chÐp hµng ngµy t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån kho cña tõng thø vËt t­ hµng ho¸ theo chØ tiªu sè l­îng. Khi nhËn chøng tõ nhËp, xuÊt vËt t­ hµng ho¸, thñ kho ph¶i kiÓm tra tÝnh hîp lú, hîp ph¸p cña chøng tõ råi tiÕn hµnh ghi chÐp sè thùc nhËn, thùc xuÊt vµo chøng tõ vµ thÎ kho, cuèi ngµy tÝnh ra sè tån kho ®Ó ghi vµo cét tån trªn thÎ kho. §Þnh kú thñ kho göi c¸c chøng t­f nhËp – xuÊt ®· ph©n lo¹i theo tõng thø vËt t­ hµng ho¸ cho phßng kÕ to¸n. - ë phßng kÕ to¸n: KÕ to¸n sö dông sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt ®Ó ghi chÐp t×nh h×nh nhËp – xuÊt cho tõng thø vËt t­, hµng ho¸ theo c¶ hai chØ tiªu sè l­îng vµ gi¸ trÞ. KÕ to¸n khi nhËn ®­îc chøng tõ nhËp, xuÊt cña thñ kho göi lªn, kÕ to¸n kiÓm tra l¹i chøng tõ, hoµn chØnh chøng tõ, c¨n cø vµo c¸c chøng tõ nhËp xuÊt kho ®Ó ghi vµo sæ ( thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt vËt t­, hµng ho¸, mçi chøng tõ ®­îc ghi chÐp trªn mét dßng. Cuèi th¸ng, kÕ to¸n lËp b¶ng kª nhËp – xuÊt – tån, sau ®ã ®èi chiÕu: + §èi chiÕu gi÷a sæ kÕ to¸n chi tiÕt víi thÎ kho cña thñ kho. + §èi chiÕu gi÷a sè liÖu dßng tæng céng trªn b¶ng kª nhËp – xuÊt – tån víi sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp. + §èi chiÕu sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n chi tiÕt víi sè liÖu kiÓm kª thùc tÕ. Tr×nh tù sæ ®­îc kh¸i qu¸t theo s¬ ®å sau: S¬ ®å 1 ThÎ kho Sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt vËt liÖu Chøng tõ nhËp Chøng tõ xuÊt B¶ng kª tæng hîp nhËp - xuÊt – tån vËt liÖu Ghi chó: Ghi hµng ngµy hoÆc ®Þnh kú §èi chiÕu kiÓm tra Ghi cuèi th¸ng * ­u, nh­îc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông. - ­u ®iÓm: Ghi chÐp ®¬n gi¶n, dÔ kiÓm tra, ®èi chiÕu - Nh­îc ®iÓm: ViÖc ghi chÐp gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n cßn trïng lÆp vÒ chØ tiªu sè l­îng, khèi l­îng ghi chÐp cßn nhiÒu. - §iÒu kiÖn ¸p dông: ThÝch hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã Ýt chñng lo¹i vËt t­, hµng ho¸, viÖc nhËp – xuÊt diÔn ra kh«ng th­êng xuyªn. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp ®· lµm kÕ to¸n m¸y th× ph­¬ng ph¸p nµy vÉn ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu chñng lo¹i vËt t­, hµng ho¸ diÔn ra th­êng xuyªn. Do ®ã, xu h­íng ph­¬ng ph¸p nµy sÏ ®­îc ¸p dông ngµy cµng réng r¶i. 1.3.3.2. Ph­¬ng ph¸p ghi sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn. * Néi dung: - ë kho: Thñ kho sö dông “thÎ kho” ®Ó ghi chÐp gièng nh­ ph­¬ng ph¸p ghi thÎ song song. - ë phßng kÕ to¸n: KÕ to¸n sö dông “sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn” ®Ó ghi chÐp cho tõng thø vËt t­, hµng ho¸ theo c¶ hai chØ tiªu sè l­îng vµ gi¸ trÞ. Sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn ®­îc më cho c¶ n¨m vµ ®­îc ghi vµo cuèi th¸ng, mçi thø vËt t­, hµng ho¸ ®­îc ghi mét dßng trªn sæ. Hµng ngµy khi nhËn ®­îc chøng tõ xuÊt kho, kÕ to¸n tiÕn hµnh kiÓm tra vµ hoµn chØnh chøng tõ. Sau ®ã tiÕn hµnh ph©n lo¹i chøng tõ theo tõng thø vËt t­, hµng ho¸, chøng tõ nhËp riªng, chøng tõ xuÊt riªng. HoÆc kÕ to¸n cã thÓ lËp “b¶ng kª nhËp”, “b¶ng kª xuÊt”. Cuèi th¸ng tæng hîp sè liÖu tõ c¸c chøng tõ (hoÆc tõ b¶ng kª) ®Ó ghi vµo “sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn” cét lu©n chuyÓn vµ tÝnh ra sè tån cuèi th¸ng. ViÖc ®èi chiÕu sè liÖu ®­îc tiÕn hµnh gièng nh­ ph­¬ng ph¸p ghi thÎ song song (nh­ng chØ tiÕn hµnh vµo cuèi th¸ng) S¬ ®å 2 Tr×nh tù ghi sæ ®­îc kh¸i qu¸t theo s¬ ®å sau: ThÎ kho Sæ chuyÓn ®æi lu©n chuyÓn Chøng tõ nhËp Chøng tõ xuÊt B¶ng kª tæng hîp nhËp - xuÊt – tån vËt liÖu B¶ng kª nhËp B¶ng kª xuÊt Ghi chó: Ghi hµng ngµy hoÆc ®Þnh kú §èi chiÕu kiÓm tra Ghi cuèi th¸ng * ­u, nh­îc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông. - ­u ®iÓm: Khèi l­îng ghi chÐp cña kÕ to¸n ®­îc gi¶m bít do chØ ghi mét lÇn vµo cuèi th¸ng. - Nh­îc ®iÓm: Ph­¬ng ph¸p nµy ghi sæ vÉn cßn trïng lÆp gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n vÒ chØ tiªu sè l­îng. ViÖc kiÓm tra ®èi chiÕu gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n chØ tiÕn hµnh vµo cuèi th¸ng nªn h¹n chÕ t¸c dông kiÓm tra cña kÕ to¸n. - §iÒu kiÖn ¸p dông: ThÝch hîp cho doanh nghiÖp cã chñng lo¹i vËt t­, hµng ho¸ Ýt, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ghi chÐp, theo dâi t×nh h×nh nhËp,xuÊt hµng ngµy. Ph­¬ng ph¸p nµy th­êng Ýt sö dông trong thùc tÕ. BiÓu 1: Sæ ®èi chiÕu lu©n chuyÓn. Tªn hµng Danh ®iÓm vËt t­ hµng ho¸ §VËT T­ D­ ®Çu th¸ng 01 Lu©n chuyÓn trong th¸ng 01 D­ ®Çu th¸ng 02 Lu©n chuyÓn trong th¸ng 02 ... ... ... D­ 31/12 SL ST NhËp XuÊt SL ST NhËp XuÊt ... SL ST SL ST SL ST SL ST SL ST ... 1.3.3.3. Ph­¬ng ph¸p ghi sæ sè d­. * Néi dung: - Thñ kho vÉn sö dông “thÎ kho” ®Ó ghi chÐp nh­ hai ph­¬ng ph¸p trªn. §ång thêi, cuèi th¸ng thñ kho cÇn ghi vµo “sæ sè d­” sè tån kho cuèi th¸ng cña tõng thø vËt t­, hµng hãa cét sè l­îng. “Sæ sè d­” do kÕ to¸n lËp cho tõng kho, ®­îc më ch