Chuyên đề Phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại chi nhánh Ngân hàng Công thương Thanh Xuân

LỜI MỞ ĐẦU Ngân hàng là một trung gian tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc luân chuyển vốn giữa các thành phần kinh tế. Có thể nói hoạy động ngân hàng là một huyết mạch của nền kinh tế, là lĩnh vực không thể thiếu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh hội nhập khu vực và quốc tế đang diễn ra mạnh kẽ như hiện nay, sự cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng ngày càng gay gắt cả về mức độ, phạm vi và sản phẩm dịch vụ cung ứng trên thị trường, buộc các ngân hàng phải đa dạng hoá và nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ của mình. Cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường, hàng hoá tiêu dùng ngày càng đa dạng, phong phú về chủng loại phù hợp với mọi đối tượng khách hàng. Đồng thời nhu cầu tiêu dùng của con người cũng tăng lên. Tuy nhiên không phải ai cũng có đủ khả năng tài chính để có thể ngay lập tức thoả mãn nhu cầu của mình, đặc biệt là với các loại hàng hoá đắt tiền như ô tô, nhà cửa… Nắm bắt được thực tế đó, các ngân hàng đã cung cấp các sản phẩm cho vay tiêu dùng để hỗ trợ nguồn tài chính cho khách hàng tiêu dùng. Chỉ trong một thời gian ngắn sau khi các sản phẩm cho vay tiêu dùng ra đời, số lượng khách hàng tìm tới ngân hàng ngày càng tăng lên đem lại nguồn lợi nhuận không nhỏ cho ngân hàng. Mặc dù vậy so với các sản phẩm cho vay khác hiện nay, cho vay tiêu dùng vẫn chiếm một tỷ trọng khá thấp cả về doanh số và dư nợ cho vay và thực sự chưa phát huy được hết vai trò vốn có của nó. Nhận thức được tầm quan trọng của hoạt động cho vay tiêu dùng trong đời sống xã hội nói chung và đối với toàn hệ thống ngân hàng nói riêng, sau một thời gian thực tập tại chi nhánh Ngân hàng Công thương Thanh Xuân, em xin chọn đề tài: “Phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại chi nhánh Ngân hàng Công thương Thanh Xuân” làm đề tài nghiên cứu cho chuyên đề thực tập tốt nghiệp của mình. Chuyên đề tốt nghiệp của em gồm ba chương: Chương 1: Những vấn đề cơ bản về phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng cho vay tiêu dùng tại chi nhánh NHCT Thanh Xuân. Chương 3: Giải pháp phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng tại chi nhánh NHCT Thanh Xuân. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO VAY TIÊU DÙNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại Ngân hàng là một trong những tổ chức tài chính quan trọng nhất của nền kinh tế. Trên thực tế có rất nhiều định nghĩa khác nhau về ngân hàng. Ngân hàng có thể được định nghĩa thông qua chức năng, nhiệm vụ hoặc vai trò mà chúng thực hiện trong nền kinh tế. Theo Peter Rose: “Ngân hàng là loại hình tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất – đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán – và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. Hay theo Luật các tổ chức tín dụng của nước Công hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam “Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán”. Ngày nay, khi nền kinh tế ngày càng phát triển, chúng ta càng không thể xem nhẹ vai trò của ngân hàng. Ngân hàng là tổ chức thu hút tiền gửi lớn nhất của hầu hết mọi nền kinh tế. Các cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế - xã hội đều gửi tiền tại ngân hàng. Ngân hàng sẽ chuyển khoản tiền này cho các tổ chức kinh doanh và các thành phần khác để đầu tư vào các hoạt động sinh lời. Ngân hàng còn thay mặt khách hàng thực hiện thanh toán cho việc mua bán hàng hoá và dịch vụ cảu khách hàng bằng nhiều cách như phát hành và bù trừ séc, cung cấp mạng lưới thanh toán điện tử… Trong trường hợp khách hàng mất khả năng thanh toán, ngân hàng có thể cam kết trả nợ cho khách hàng. Ngân hàng giúp khách hàng quản lý và bảo vệ tài sản của họ, phát hành hoặc chuộc lại chứng khoán. Hơn nữa, ngân hàng còn là một kênh quan trọng trong thực thi chính sách kinh tế của Chính phủ nhằm góp phần điều tiết sự tăng trưởng kinh tế và theo đuổi các mục tiêu xã hội. Chức năng cơ bản của ngân hàng Chức năng quản lý tiền mặt Chức năng tín dụng Chức năng tiết kiệm Chức năng bảo hiểm Chức năng môi giới Chức năng thanh toán Chức năng kế hoạch đầu tư Chức năng uỷ thác Chức năng đầu tư và bảo lãnh Các hoạt động chủ yếu của NHTM gồm có: Huy động vốn: Hoạt động huy động vốn góp phần mang lại nguồn vốn cho ngân hàng thực hiện các hoạt động kinh doanh khác. Không có hoạt động này, NHTM sẽ không có nguồn vốn để tài trợ cho các hoạt động khác của mình. Mặt khác, thông qua hoạt động này NHTM cũng có thể đo lường được uy tín cũng như tín nhiệm của khách hàng đối với ngân hàng. NHTM có thể huy động vốn bằng các hình thức như nhận tiền gửi của cá nhân và các tổ chức kinh tế - xã hội hay phát hành giấy tờ có giá. Hoạt động cho vay và đầu tư: Đây là hoạt động kinh doanh chủ yếu và cũng là hoạt động mang lại phần lớn thu nhập cho các NHTM. Với hoạt động này, NHTM sử dụng nguồn vốn đã huy động được từ nền kinh tế để cung cấp cho các khách hàng có nhu cầu thông qua các hình thức như cho vay, cho thuê tài chính, chiết khấu, đầu tư chứng khoán, góp vốn liên kết… Các hoạt động dịch vụ: Ngoài ra, NHTM còn thực hiện một số hoạt động dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của khách hàng nhằm thu hút khách hàng đến với ngân hàng và để tăng thêm thu nhập cho ngân hàng. Ngân hàng cung cấp thêm các dịch vụ như bảo quản vật có giá, môi giới đầu tư chứng khoán, tư vấn… Các hoạt động này của ngân hàng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Tuy nhiên trong đó, hoạt động cho vay đóng vai trò quan trọng nhất vì nó quyết định tới lợi nhuận của ngân hàng – yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của ngân hàng. 1.1.1. Khái niệm hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại Cho vay là chức năng kinh tế cơ bản hàng đầu của NHTM. Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phải hoàn trả cả gốc và lãi trong khoảng thời gian xác định. Theo Quyết định 1627 về việc ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng đã được sửa đổi, bổ sung theo Quyết định 127/2005/QĐ-NHNN ngày 03/02/2005 và Quyết định 783/2005/QĐ-NHNN ngày 31/5/2005 do Thống đốc NHNN Việt Nam phê duyệt, cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao cho khách hàng sử dụng một khoản tiền để sử dụng voà mục đích và thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc lẫn lãi. 1.1.2. Phân loại hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại Tại các NHTM hiện nay có rất nhiều hình thức cho vay khác nhau. Các hình thức này được sắp xếp vào từng nhóm riêng biệt để phù hợp với từng đoạn thị trường cụ thể và tạo điều kiện thuận lợi cho ngân hàng trong việc quản lý các món vay. Ở các NHTM khác nhau do có nhiều yếu tố khác nhau như về chiến lược, quy mô vốn, địa bàn… mà cũng có những cách phân loại hoạt động cho vay khác nhau, nhưng chủ yếu có các cách phân loại điển hình như sau: 1.1.2.1. Căn cứ vào thời hạn cho vay Cho vay ngắn hạn: là các loại khoản vay có thời hạn cho vay đến 12 tháng. Cho vay trung hạn là các khoản vay có thời hạn cho vay từ 12 tháng đến 60 tháng. Cho vay dài hạn là các khoản vay có thời hạn từ 60 tháng trở lên. 1.1.2.2. Căn cứ vào mức độ tín nhiệm của khách hàng Cho vay có tài sản đảm bảo: Là hình thức cho vay mà ngân hàng yêu cầu khách hàng phải có tài sản đảm bảo như quyền sở hữu, giá trị, tinh thị trường, khả năng bán, khả năng tài chính của người thứ ba…) Cho vay không có tài sản đảm bảo: Là hình thức cho vay dựa trên uy tín của khách hàng, thường là đối với khách hàng làm ăn thường xuyên có lãi, tình hình tài chính vững mạnh… hoặc là theo chỉ thị của Chính phủ. 1.1.2.3. Căn cứ vào phương thức cho vay Cho vay từng lần: Mỗi lần vay vốn khách hàng và ngân hàng thực hiện thủ tục vây vốn cần thiết và ký kết hợp đồng tín dụng. Cho vay theo hạn mức tín dụng: Ngân hàng và khách hàng thoả thuận một hạn mức tín dụng duy trì trong một khoảng thời gian nhất định. Cho vay theo dự án đầu tư: Ngân hàng cho khách hàng vay vốn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, dịch vụ và các dự án dầu tư phục vụ đời sống. Cho vay hợp vốn: Một nhóm ngân hàng cùng cho vay với một dự án vay vốn của khách hàng hoặc phương án vay vốn của khách hàng, trong đó có một ngân hàng làm đầu mối dàn xếp, phối hợp với các ngân hàng khác. Cho vay trả góp: Khi vay vốn, ngân hàng và khách hàng xác định và thoả thuận số lãi vốn vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả nợ theo nhiều kỳ hạn trong thời hạn cho vay. Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng: Ngân hàng cam kết đảm bảo sẵn sang cho khách hàng vay vốn trong phạm vi hạn mức tín dụng nhất định. Ngân hàng và khách hàng thoả thuận về thời hạn hiệu lực cảu hạn mức tín dụng dự phòng, mức phí trả cho hạn mức tín dụng dự phòng. Cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng: Ngân hàng chấp thuận cho khách hàng được sử dụng số vốn vay trong phạm vi hạn mức tín dụng để thanh toán tiền mua hàng hoá, dịch vụ và rút tiền mặt tại máy rút tiền tự động hoặc điểm ứng tiền mặt là đại lý của ngân hàng. Cho vay theo hạn mức thấu chi: Là việc cho vay mà ngân hàng thoả thuận bằng văn bản chi vượt số tiền có trên tài khoản thanh toán của khách hàng. Cho vay luân chuyển: Là nghiệp vụ vho vay dựa trên luân chuyển hàng hoá. Khi doanh nghiệp mua hàng mà thiếu vốn, ngân hàng có thể cho vay và sẽ thu nợ khi doanh nghiệp bán được hàng. 1.1.2.4. Căn cứ vào mục đích của hoạt động cho vay Cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh công thương nghiệp Cho vay tiêu dùng cá nhân Cho vay bất động sản Cho vay nông nghiệp Cho vay kinh doanh xuất nhập khẩu 1.1.2.5. Căn cứ vào hình thức tài trợ của ngân hàng Cho vay trực tiếp: Ngân hàng trực tiếp cấp vốn cho khách hàng và khách hàng cũng trực tiếp hoàn trả nợ vay cho ngân hàng. Cho vay gián tiếp: Đây là hình thức cho vay của ngân hàng thông qua tổ chức trung gian như tổ, đội, nhóm… hay là thông qua người bán lẻ các sản phẩm đầu vào của quá trình sản xuất. 1.1.3. Vai trò của hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại 1.1.3.1. Đối với NHTM Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, mục tiêu hàng đầu của đa số các tổ chức kinh tế là tối đa hoá lợi nhuận. Ngân hàng – một tổ chức kinh doanh tiền tệ - cũng không nằm ngoài mục tiêu đó. Trong đó, cho vay được xem như là một hoạt động vô cùng quan trọng của ngân hàng, một hoạt động gắn liền với sự ra đời và phát triển của một ngân hàng. Tuy hoạt động cho vay là hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhưng đây lại là nguồn mang lại lợi nhuận chính cho ngân hàng. Ngân hàng với tư cách là một trung gian tài chính kinh doanh trên nguyên tắc tiền gửi của khách hàng dưới hình thức tài khoản vãng lai và tài khoản tiền gửi. Trên số vốn huy động được đó, ngân hàng tiến hành các hoạt động cho vay dưới nhiều hình thức khác nhau, tuỳ theo nhu cầu cùa khách hàng. Sự chênh lệch giữa tiền lãi kiếm được và tiền lãi phải trả cho nguồn huy động chính là lợi nhuận của ngân hàng. Đây chưa phải là toàn bộ lợi nhuận của ngân hàng, tuy nhiên đây là phần chiếm tỷ trọng lớn nhất. Trong bối cảnh công nghệ ngân hàng phát triển mạnh mẽ như hiện nay, chất lượng của các hoạt động dịch vụ ngân hàng ngày càng được gia tăng. Do vậy mà trong kết cấu tài sản của ngân hàng tỷ trọng của hoạt động dịch vụ cũng không ngừng tăng lên. Tuy nhiên, nó vẫn không thể thay thế hoàn toàn hoạt động cho vay được bởi khả năng bù đắp những chi phí huy động vốn và đem lại lợi nhuận cho ngân hàng. 1.1.3.2. Đối với khách hàng Hoạt động cho vay của ngân hàng giúp khách hàng giải quyết được những thiếu hụt về vốn của khách hàng, tạo điều kiện cho khách hàng có thể mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh hay tiêu dùng… Ngân hàng có danh mục sản phẩm cho vay đa dạng, phù hợp với nhiều đối tượng khách hàng với mức lãi suất hợp lý. Do vậy mà khách hàng có thể dễ dàng sử dụng để thoả mãn mục đích của mình. Riêng đối với khách hàng doanh nghiệp, khoản tài trợ này của ngân hàng còn góp phần làm tối ưu hoá cơ cấu vốn cho khách hàng. Do sử dụng được đòn bẩy tài chính ở đây, doanh nghiệp sẽ giảm bớt được gánh nặng về thuế, làm tăng lợi nhuận. 1.1.3.3. Đối với nền kinh tế Với vai trò là một trung gian tài chính, ngân hàng được xem như cầu nối cho nền kinh tế, giữa nơi thừa vốn và nơi thiếu vốn. Nơi thừa vốn chủ yếu là dân cư, ngoài ra cũng có các doanh nghiệp, tổ chức… Nơi thiếu vốn như là cũng có thể là dân cư, tổ chức doanh nghiệp… Nơi thừa vốn họ sẽ gửi tiền tại ngân hàng. Ngân hàng sẽ sử dụng số tiền đó để cho nơi thiếu vốn vay. Điều này sẽ giúp tập trung và phân phối lại nguồn hàng hoá – vật tư – thiết bị, sức lao động… trong toàn bộ nền kinh tế. Tuy nhiên điều này cũng có tính hai mặt của nó. Nó có thể làm thúc đẩy mà cũng có thể làm kìm hãm sản xuất kinh doanh, gây ảnh hưởng hai chiều tới nền kinh tế nói chung. Hoạt động cho vay góp phần giúp cho khách hàng mở rộng sản xuất kinh doanh, thúc đầy đổi mới công nghệ, thiết bị, cải tiền khoa học kỹ thuật… Do vậy mà nền kinh tế cũng có xu hướng phát triển theo. 1.2. Hoạt động cho vay tiêu dùng của ngân hàng thương mại 1.2.1. Khái niệm cho vay tiêu dùng Cho vay tiêu dùng là việc ngân hàng cho vay giao cho khách hàng một khoản tiền theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi trong một thời gian nhất định để sử dụng cho mục đích tiêu dùng, sinh hoạt và các nhu cầu phục vụ đời sống khác. Cho vay tiêu dùng được bắt đầu từ các hãng bán lẻ do yêu cầu đẩy mạnh tiêu thụ hàng hoá. Hình thức cho vay tiêu dùng của các hãng là bán trả góp. Một số hãng thì phải vay ngân hàng để bù đắp vốn lưu động bị thiếu hụt. Trong giai đoạn đầu, hầu hết các ngân hàng không tích cực cho vay đối với cá nhân và hộ gia đình bởi vì họ tin rằng các khoản cho vay tiêu dùng có rủi ro vỡ nợ tương đối cao. Tuy nhiên cuộc sống ngày càng phát triển kéo theo đó nhu cầu của con người cũng ngày càng tăng cao. Nhu cầu cho vay tiêu dùng gia tăng mạnh mẽ gắn liền với các hàng tiêu dùng lâu bền như nhà, xe, đồ gỗ sang trọng, nhu cầu du lịch… đối với lực lượng khách hàng rộng lớn. Hơn nữa một số tầng lớp người tiêu dùng có thu nhập khá và ổn định, có khả năng trả nợ cho ngân hàng. Thêm vào đó nhiều hãng lớn tự tài trợ chủ yếu bằng hình thức phát hành cổ phiếu và trái phiều, nhiều công ty tài chính cạnh tranh với ngân hàng trong cho vay làm thị phần cho vay các doanh nghiệp của ngân hàng giảm sút. Do đó đã buộc các ngân hàng phải hướng tới người tiêu dùng như là một khách hàng tiềm năng. Sau chiến tranh thế giới thứ hai, cho vay tiêu dùng đã trở thành một trong những hình thức cho vay tăng trưởng nhanh nhất ở các nước có nền kinh tế phát triển. 1.2.2. Đặc điểm của cho vay tiêu dùng 1.2.2.1. Là hình thức cho vay có độ rủi ro cao Cho vay tiêu dùng là một trong những hình thức cho vay có rủi ro rất cao. Nếu người vay không may bị ốm, chết, hoặc bị mất việc thì ngân hàng sẽ khó thu hồi được nợ. Hơn nữa một số khoản vay lại có thời hạn rất dài như mua nhà thế chấp có ngân hàng cho vay với thời hạn tối đa tới 20 năm… Vì vậy, các khoản vay tiêu dùng thường được thẩm định rất kỹ càng và giám sát chặt chẽ. Nhiều ngân hàng còn lập riêng phòng chuyên trách để theo dõi các khoản vay này để giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng. 1.2.2.2. Số lượng các khoản vay tiêu dùng thường lớn nhưng giá trị lại nhỏ Cho vay tiêu dùng là hình thức ngân hàng tài trợ cho các mục đích tiêu dùng, sinh hoạt… của khách hàng nên giá trị khoản vay thường nhỏ. Khi có nhu cầu mua sắm tiêu dùng, khách hàng thường có các khoản tiết kiệm từ trước. Chỉ khi có thiếu hụt, họ mới tìm đến ngân hàng để bù đắp phần còn thiếu ấy. Chính vì vậy, quy mô của các khoản cho vay tiêu dùng thường nhỏ hơn so với các khoản cho vay khác. Cho vay tiêu dùng có đối tượng khách hàng chủ yếu là cá nhân và hộ gia đình. Cùng với đó, kinh tế ngày càng phát triển thì nhu cầu tiêu dùng của người dân cũng ngày càng tăng lên. Do đó mà số lượng các khoản vay tiêu dùng thường tương đối lớn ở hầu hết các ngân hàng. 1.2.2.3. Thường có chi phí cao Trong danh mục cho vay của ngân hàng, ch vay tiêu dùng được xem là khoản mục cho vay có chi phí cao nhất. Do các khoản cho vay tiêu dùng thường có quy mô nhỏ mà số lượng lại nhiều nên chi phí cho các khoản vay như lập hồ sơ, thẩm định… là lớn vì đây là quy trình bắt buộc của hoạt động cho vay, không thể cắt bớt. Mặt khác, khách hàng lại thường là cá nhân nên việc thu thập thông tin khách hàng thường gặp nhiều khó khăn, độ chính xác lại không cao. Vì vậy việc quyết định cấp tín dụng, kiểm tra, giám sát và thu nợ cũng tốn kém nhiều chi phí của ngân hàng. Ngoài ra, do cho vay tiêu dùng là một hình thức mới phát triển gần đây. Cho nên để thu hút khách hàng cũng như quảng bá hình ảnh của ngân hàng, ngân hàng thường phải tiến hành các chương trình quảng cáo để giới thiệu các sản phẩm dịch vụ của mình tới khách hàng. Đây cũng là một yếu tố góp phần làm cho chi phí của các khoản cho vay tiêu dùng thường cao. 1.2.2.4. Là hình thức cho vay có lãi suất cao Các khoản cho vay tiêu dùng có độ rủi ro cao nhất và chi phí lớn nhất trong danh mục cho vay của ngân hàng cho nên khi khách hàng vay ngân hàng theo hình thức này thường phải chấp nhận một lãi suất tương đối cao. Hơn nữa, quy mô của hợp đồng vay thường nhỏ mà số lượng lại lớn, chi phí tổ chức cho vay cao cũng làm cho lãi suất cho vay tiêu dùng cao. Khi đưa ra mức lãi suất cho vay tiêu dùng, các ngân hàng thường phải dự tính đến yếu tố lãi suất huy động đầu vào sẽ biến đổi như thế nào để làm căn cứ xác định lãi suất cho vay tiêu dùng. Do vậy mà lãi suất của khoản cho vay tiêu dùng thường không linh hoạt như các khoản cho vay khác với lãi suất thoả thuận, tuỳ thuộc vào sự thay đổi của thị trường. Tuy nhiên, đây vẫn được coi là kkhoản mục cho vay mang lại lợi nhuận khá cao cho ngân hàng. 1.2.2.5. Nhu cầu vay tiêu dùng của khách hàng phụ thuộc vào chu kỳ kinh tế Khi nền kinh tế tăng trưởng mạnh, đời sống của người dân được nâng cao, nhu cầu tiêu dùng cũng nâng cao, người dân sẽ tìm đến ngân hàng nhiều hơn. Hay vào các dịp lễ tết thì nhu cầu vay tiêu dùng của người dân cũng tăng khá cao. Tuy nhiên, ngược lại nếu nền kinh tế rơi vào suy thoái thì hoạt động cho vay này sẽ gặp nhiều khó khăn. 1.2.2.6. Chất lượng các thông tin khách hàng cung cấp cho ngân hàng thường không cao Với các khoản cho vay tiêu dùng, khách hàng đa số là cá nhân và hộ gia đình. Do đó, các thông tin tài chính của khách hàng chủ yếu là việc xem xét và đánh giá nguồn trả nợ bao gồm các khoản thu nhập, các tài sản thuộc quyền sở hữu cảu khách hàng… Nhưng các nguồn trả nợ này lại rất khó cho ngân hàng trong việc thu thập và đánh giá một cách chính xác. Ngân hàng sẽ cấp tín dụng cho khách hàng khi khách hàng được đánh giá là có tư cách tốt, mục đích cho vay đúng đắn, phương án vay khả thi và phù hợp với chính sách cho vay của ngân hàng. Tuy nhiên, tư cách phẩm chất của khách hàng là định tính, rất khó để đánh giá một cách chính xác hoàn toàn. Nếu khách hàng là người có tư cách phẩm chất tốt họ sẽ có ý thức trả khoản vay đầy đủ và đúng hạn. Ngược lại, nếu khách hàng là người có tư cách phẩm chất đạo đức không tốt thì việc ngân hàng thu được nợ vay đúng hạn và đầy đủ sẽ gặp nhiều khó khăn. 1.2.3. Phân loại cho vay tiêu dùng 1.2.3.1. Căn cứ theo thời hạn cho vay Cho vay tiêu dùng ngắn hạn: là các khoản vay tiêu dùng có thời hạn cho đến 12 tháng. Cho vay tiêu dùng trung hạn: là các khoản vay tiêu dùng có thời hạn từ 12 tháng cho đến 60 tháng. Cho vay tiêu dùng dài hạn: là các khoản vay tiêu dùng có thời hạn từ 60 tháng trở lên. 1.2.3.2. Căn cứ vào mức độ tín nhiệm của khách hàng Cho vay tiêu dùng có tài sản đảm bảo: là hình thức cho vay tiêu dùng mà khoản vay của khách hàng phải được đảm bảo bằng các tài sản cầm cố thế chấp. Cho vay tiêu dùng không có tài sản đảm bảo: là hình thức cho vay tiêu dùng mà ngân hàng chỉ dựa trên uy tín và khả năng tài chính của khách hàng để quyết định cho vay. 1.2.3.3. Căn cứ vào hình thức tài trợ của ngân hàng Cho vay tiêu dùng gián tiếp Là hình thức cho vay trong đó ngân hàng mua các khoản nợ phát sinh do những công ty bán lẻ đã bán chịu hàng hoá hay dịch vụ cho người tiêu dùng. Sơ đồ cho vay tiêu dùng gián tiếp: (1) Ngân hàng (4) Công ty bán lẻ (5) (6) (2) (3) Người tiêu dùng Ngân hàng và công ty bán lẻ ký kết hợp đồng mua bán nợ. Công ty bán lả và người tiêu dùng ký kết hợp đồng mua bán hàng hoá chịu. Người tiêu dùng trả trước cho công ty bán lẻ một phần giá trị hàng. Công ty bán lẻ giao hàng cho ngưòi tiêu dùng. Công ty bán lẻ bán bộ chứng từ bán chịu cho ngân hàng. Ngân hàng thanh toán tiền cho công ty bán lẻ. Người tiêu dùng thanh toán số tiền trả góp cho ngân hàng. Cho vay tiêu dùng gián tiếp là hình thức có khá nhiều ưu điểm như giảm được một số khoản chi phí cho ngân hàng, làm tăng doanh số cho vay tiêu dùng, tạo điều kiện mở rộng quan hệ của ngân hàng với khách hàng, nếu ngân hàng có quan hệ tốt với công ty bán lẻ thì hình thức này an toàn hơn so với cho vay tiêu dùng trực tiếp. Tuy nhiên, bên cạnh đó hình thức này cũng tồn tại một số nhược điểm: ngân hàng không tiếp xúc trực tiếp với người tiêu dùng nên không đánh giá được chính xác khả năng trả nợ của người tiêu dùng, hơn nữa ngân hàng cũng không kiểm soát được việc bán chịu hàng hoá cho người tiêu dùng của công ty bán lẻ. Do vậy ở nhiều ngân hàng hình thức này rất hạn chế. Còn những ngân hàng có tiến hành hình thức cho vay này thì cũng có cơ chế giám sát rất chặt chẽ. Cho vay tiêu dùng trực tiếp: Là hình thức cho vay tiêu dùng mà ngân hàng trực tiếp tiếp xúc, cho khách hàng vay và thu nợ từ khách hàng. Sơ đồ cho vay tiêu dùng trực tiếp: Ngân hàng (3) Công ty bán lẻ (1) (5) (2) (4) Người tiêu dùng Ngân hàng và người tiêu dùng ký kết hợp đồng. Người tiêu dùng trả trước một phần số tiền mua hàng của công ty bán lẻ. Ngân hàng thanh toán phần khách hàng còn thiếu cho công ty bán lẻ. Công ty bán lẻ giao hàng cho người tiêu dùng. Người tiêu dùng trả tiền vay cho ngân hàng. So với hình thức cho vay tiêu dùng gián tiếp thì hình thức cho vay tiêu dùng trực tiếp có các ưu điểm như: Theo hình thức cho vay tiêu dùng trực tiếp, chất lượng của các khoản vay thường cao hơn do nó được quyết định bởi đội ngũ nhân viên tín dụng được đào tạo chuyên môn và có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực tín dụng của ngân hàng. Mặt khác, ngân hàng trực tiếp tiếp xúc với khách hàng sẽ có thể giải quyết các khó khăn, vướng mắc của khách hàng, có khả năng làm thoả mãn cao nhất quyền lợi của cả khách hàng và ngân hàng. Hình thức này cũng linh hoạt hơn và giúp quảng bá được hình ảnh của ngân hàng đến với nhiều người hơn. Tuy nhiên do ngân hàng phải tiếp xúc với từng khách hàng nhỏ lẻ nên chi phí sẽ cao hơn, thời gian để phát triển số lượng khách hàng cũng chậm hơn và hơn nữa khi có rủi ro tín dụng xảy ra thì ngân hàng là người gánh chịu duy nhất. 1.2.3.4. Căn cứ theo mục đích vay của khách hàng Cho vay tiêu dùng cư trú Là các khoản cho vay nhằm tài trợ cho các nhu cầu mua sắm, xây dựng và cải tạo nhà ở của khách hàng là cá nhân và hộ gia đình. Cho vay tiêu dùng phi cư trú Là các khoản cho vay nhằm tài trợ cho việc trang trải các chi phí mua sắm xe cộ, đồ dùng gia đình, chi phí du học, giải trí, du lịch… 1.2.3.5. Căn cứ theo phương thức cho vay Cho vay tiêu dùng từng lần Tổng số tiền giải ngân không vượt quá số tiền cho vay đã cam kết trong hợp đồng tín dụng. Kỳ hạn trả nợ gốc và kỳ hạn trả nợ lãi có thể trùng nhau hoặc không. Kỳ hạn trả nợ gốc và/hoặc lãi có thể là 01 tháng hoặc 03 tháng hoặc trả một lần vào cuối kỳ nếu là cho vay ngắn hạn. Cho vay tiêu dùng trả góp Tổng số tiền giải ngân không vượt quá số tiền cho vay đã cam kết trong hợp đồng tín dụng. Ký hạn trả nợ gốc và kỳ hạn trả nợ lãi phải trùng nhau. Số tiền phải trả (cả gốc và lãi) được chia thành các khoản đều nhau và hoàn trả theo định kỳ là 01 tháng hoặc 03 tháng. Lãi được tính theo số dư nợ gốc và số ngày thực tế của kỳ hạn trả nợ. 1.2.4. Vai trò của hoạt động cho vay tiêu dùng 1.2.4.1. Đối với NHTM Trong những năm gần đây, hình thức cho vay tiêu dùng ngày càng phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là đối với những ngân hàng mới thành lập, có quy mô nhỏ, uy tín chưa cao trên thị trường. Các ngân hàng này khó có thể cạnh tranh với những ngân hàng lâu năm, có quy mô vốn lớn, có uy tín cao trên thị trường. Do đó việc đa dạng hoá danhh mục đầu tư sẽ giúp cho các ngân hàng này có thể tồn tại và phát triển. Hơn nữa ngay cả với những ngân hàng lâu năm, có quy mô vốn lớn, muốn thu được nguồn lợi nhuận lớn hơn, muốn quảng bá được hình ảnh của mình rộng rãi hơn, muốn thu hút được nhiều khách hàng hơn trong điều kiện cạnh tranh gay gắt như hiện nay thì việc đa dạng hoá danh mục cho vay cũng là một điều bắt buộc. Hình thức cho vay tiêu dùng tuy quy mô nhỏ, số lượng lớn, chi phí cao nhưng đây lại là một nguồn thu lợi nhuận đáng kể cho ngân hàng. Vì vậy mà hình thức này ngày càng được các ngân hàng chú trọng hơn. Phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng cũng giúp cho mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng gắn bó hơn, từ đó mà mở rộng đối tượng khách hàng, tăng khả năng huy động vốn cho ngân hàng. Việc đa dạng hoá danh mục cho vay sang cho vay tiêu dùng một phần đã làm phân tán rủi