Chuyên đề Hiệu quả sử dụng vốn và một số biện pháp tài chính nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty cổ phần Cảng Đoạn Xá

Lời mở đầu Kinh tế thị trường tạo môi trường để các doanh nghiệp phát triển trong mối quan hệ kinh tế đa dạng, đan xen các hình thức sở hữu về vấn đề tài sản. Điều đó dã và đang diễn ra trong nền kinh tế nước ta; ngày nay doanh nghiệp không chỉ tồn tại trong khu vực kinh tế quốc doanh với hình thức doanh nghiệp Nhà nước, nó còn tồn tại và phát triển với các hình thức: Công ty cổ phần, Công ty trách nhiệm hữu hạn, Công ty tư nhân, Công ty liên doanh… thuộc sở hữu các thành phần kinh tế. Tuy nhiên với bất kỳ loại hình doanh nghiệp nào thì khi muốn tiến hành sản xuất kinh doanh là phải có vốn. Vốn gắn liền với sự ra đời tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Chính vì vậy một doanh nghiệp muốn thành công thì trước hết phải quản lý và sử dụng vốn như thế nào để phù hợp với tình hình thực tế, với quy mô, với điều kiện sản xuất và nhu cầu thị trường. Sau hơn 15 năm tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện nền kinh tế, chúng ta đã thu được một số thành tựu đáng kể. Tuy nhiên trong cơ chế mới nhiều doanh nghiệp đã đứng vững và phát triển song cũng có không ít doanh nghiệp kinh doanh kém hiệu quả đang đứng trên bờ vực của sự phá sản hay giải thể. Điều đó có thể do nhiều nguyên nhân nhưng một trong những nguyên nhân chủ yếu là do công tác quản lý và sử dụng vốn không hợp lý và kém hiệu quả Công ty Cổ phần Cảng Đoạn Xá mới được chuyển đổi từ một xí nghiệp trực thuộc Cảng Hải Phòng, và đứng trước một con đường mới nhiều khó khăn đang chờ đợi. Với những sự cạnh tranh gay gắt của những đối thủ cùng ngành, với những khó khăn chủ quan cũng như khách quan, công ty cần phải đứng vững trên thị trường và phát triển ngày càng lớn mạnh. Vậy một trong những giải pháp đề ra để công ty có được những thành công đó là công ty phải sử dụng vốn sao cho hiệu quả nhất. Từ những thực tế trên, sau thời gian thực tập tại Công ty cổ phần Cảng Đoạn Xá - Hải Phòng, cùng sự hướng dẫn tận tình của thầy giáo : GS - TS Cao Cự Bội, cùng các cán bộ trong công ty em đã lựa chọn và hoàn thành đề tài : “ Hiệu quả sử dụng vốn và một số biện pháp tài chính nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty cổ phần Cảng Đoạn Xá ” để làm đề tài chuyên đề thực tập tốt nghiệp. Chuyên đề gồm ba phần chính sau : Chương I : Lý luận chung về vốn va hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường. Chương II : Thực trạng sử dụng vốn tại Công ty cổ phần Cảng Đoạn Xá Chương III : Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty cổ phần Cảng Đoạn Xá. Chương I Lý luận chung về vốn và hiệu quả sử dụng vốn của Doanh nghiệp trong nền kinh tế kinh tế thị trường I. Khái niệm vốn trong kinh doanh 1. Khái niệm Vốn có vai trò hết sức quan trọng đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung. Vì vậy, từ trước tới nay, có rất nhiều quan niệm về vốn. Do mỗi người ở một hoàn cảnh kinh tế khác nhau cũng như góc độ khác nhau mà có những quan niệm khác nhau về vốn. Vậy Vốn là gì? Có rất nhiều những nhà kinh tế học đã đưa ra những khái niệm khác nhau về vốn và có rất nhiều những tranh cãi xung quanh các vấn đề về vốn bởi họ xem xét vốn ở những khía cạnh và hoàn cảnh kinh tế khác nhau. Và cũng chưa có định nghĩa chính xác về vốn nên ta cũng chỉ có thể xem xét về vốn qua các khái niệm sau. Karl Marx đã đưa ra khái niệm như sau về vốn như sau: Vốn (tư bản) là giá trị đem lại giá trị thặng dư, là một đầu vào của quá trình sản xuất. Tuy rằng ông đã đưa ra được khái niệm khá tổng quát về vốn vì đã bao hàm được bản chất và vai trò của vốn bởi bản chất của vốn là giá trị cho dù có được biểu hiện dưới hình thức nào: tài sản cố định, nguyên vật liệu, tiền công, nhà cửa... Tuy nhiên, do điều kiện lịch sử nên Marx vẫn còn bị hạn chế khi quan niệm chỉ có khu vực sản xuất tạo ra giá trị thặng dư cho nền kinh tế, ông bó hẹp khái niệm về vốn trong khu vực sản xuất vật chất. Còn theo Paul. Samuelson thì ông cho rằng : Vốn là các hàng hoá được sản xuất ra để phục vụ cho một quá trình sản xuất mới, là đầu vào của hoạt động sản xuất của một doanh nghiệp (máy móc, trang thiết bị, vật tư, nguyên vật liệu...) Trong cuốn Kinh tế học thì David Begg lại đưa ra khái niệm về vốn tài chính và vốn hiện vật. Vốn hiện vật là dự trữ hàng hoá đã sản xuất ra để sản xuất các hàng hoá khác còn vốn tài chính là tiền và các giấy tờ có giá của doanh nghiệp. Nói chung các khái niệm đó đều có chung một hạn chế đó là đã đồng nhất Vốn và Tài sản của doanh nghiệp. Thực chất vốn là biểu hiện bằng tiền, là giá trị của tài sản mà doanh nghiệp đang nắm giữ. Vốn là tài sản là hai mặt giá trị và hiện vật của một bộ phận nguồn lực sản xuất mà doanh nghiệp huy động trong quá trình kinh doanh của mình. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay thì vốn được hiểu là toàn bộ các giá trị ứng ra ban đầu và các quá trình sản xuất tiếp theo của doanh nghiệp. Bất kỳ doanh nghiệp nào khi thành lập đều không thể thiếu vốn, bởi vốn giúp doanh nghiệp trả cho chi phí thành lập, mua sắm nhà cửa các máy móc trang thiết bị vật dụng, đầu tư cho công nghệ... tất cả những gì cần thiết cho quá trình kinh doanh của doanh nghiệp trong suốt quá trình hoạt động. Vốn và Tài sản được phản ánh thành hai cột trên Bảng cân đối kế toán và do Vốn là biểu hiện bằng tiền của các tài sản của doanh nghiệp nên Tổng tài sản bằng Tổng nguồn vốn. Tuy nhiên nhiệm vụ của vốn và tài sản khác nhau bởi vốn thì phản ánh cơ cấu và nguồn hình thành vốn còn tài sản thì lại phản ánh việc sử dụng vốn như thế nào trong doanh nghiệp. Khi vốn được đưa vào kinh doanh thì vốn tham gia vào quá trình kinh doanh ấy của doanh nghiệp dưới những hình thái vật chất khác nhau để tạo ra sản phẩm rồi sau đó được tiêu thụ. Kết quả thu được phải là đủ bù đắp chi phí và thu được lợi nhuận, làm tăng giá trị tài sản của chủ sở hữu và giúp doanh nghiệp đạt tới các mục tiêu khác của doanh nghiệp như tạo danh tiếng cho thương hiệu của mình, thu hút nhiều khách hàng khác đến với mình... Vậy Vốn là giá trị được biểu hiện bằng tiền của toàn bộ tài sản được sử dụng đầu tư vào toàn bộ quá trình kinh doanh của doanh nghiệp . 2. Đặc trưng của vốn Vốn có những đặc trưng cơ bản sau : Vốn phải đại diện cho một lượng giá trị tài sản gồm có tài sản hữu hình và vô hình của doanh nghiệp. Vốn phải được vận động và sinh lời đạt được các mục tiêu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vốn không thể để nằm yên mà phải luôn luôn được đem ra sử dụng và sử dụng lại phải đảm bảo có hiệu quả để vốn sinh sôi không ngừng. Vốn phải được tập trung và tích tụ đến một lượng nhất định mới có thể phát huy tác dụng. Tức là vốn có yêu cầu nhất định về lượng và khi đạt được yêu cầu đó thì mới có thể dùng vốn được. Do đó mà để có được lượng vốn theo yêu cầu cần phải huy động vốn từ các nguồn khác nhau một cách có hiệu quả. Vốn có giá trị về mặt thời gian.Thời gian làm ảnh hưởng tới giá trị của đồng vốn. Nhất là trong nền kinh tế thị trường có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá trị thời gian của tiền và nếu không xem xét đến điều này thì sẽ có nhiều thiệt hại với việc sử dụng đồng tiền. Vốn gắn liền với chủ sở hữu và do đó không có vốn vô chủ và không có ai quản lý. Vốn được quan niệm là hàng hoá đặc biệt bởi trong nền kinh tế thị trường những người sở hữu vốn nhàn rỗi tới thị trường và những người cần vốn thì tới đây để có được quyền sử dụng. Vậy là những người chủ sở hữu đã chuyển nhượng quyền sử dụng cho người khác trong một thời gian thoả thuận và những người thuê thì được sử dụng sau đó thu lợi nhuận và trích từ trong đó ra một khoản để trả cho người sở hữu. 3. Phân loại vốn Vốn được phân chia thành nhiều loại khác nhau tuỳ theo mục đích của người quản lý vốn. 3.1. Theo nguồn hình thành Vốn Ngân sách Nhà nước cấp : Là vốn do Nhà nước cấp cho doanh nghiệp được xác nhận trên cơ sở biên bản giao nhận vốn mà doanh nghiệp phải có trách nhiệm bảo toàn và phát triển. Vốn do Nhà nước cấp có hai loại là vốn cấp ban đầu và vốn cấp bổ sung trong quá trình kinh doanh. Doanh nghiệp sử dụng vốn này phải nộp ngân sách một tỷ lệ phần trăm trên vốn cấp, gọi là Thu sử dụng vốn ngân sách. Vốn tự bổ sung : là vốn nội bộ doanh nghiệp bao gồm vốn khấu hao cơ bản, lợi nhuận để lại, vốn cổ phần... Vốn liên doanh liên kết : là vốn mà doanh nghiệp liên kết với các doanh nghiệp khác có thể trong nước hoặc ngoài nước. Do nhiều yếu tố phức tạp nên việc góp vốn này cần có những điều khoản ký kết chặt chẽ giữa hai bên để thoả thuận về quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi bên. Vốn vay : là vốn mà doanh nghiệp có thể vay từ ngân hàng, các tổ chức tín dụng, các công ty tài chính, các công ty bảo hiểm... hoặc có thể vay từ các cán bộ công nhân viên hoặc phát hành trái phiếu trên thị trường chứng khoán để huy động thêm vốn cho doanh nghiệp. 3.2. Theo tính chất sở hữu a.Nợ phải trả : Nợ phải trả gồm có Nợ ngắn hạn và Nợ dài hạn Nợ ngắn hạn : gồm những khoản tín dụng ngắn hạn là tín dụng thương mại và tín dụng ngân hàng, đó là những khoản nợ có hạn thanh toán trong khoảng một năm. + Tín dụng thương mại : hay còn gọi là tín dụng của người cung cấp là nguồn vốn mà doanh nghiệp hay khai thác. Nguồn vốn này hình thành một cách tự nhiên trong quan hệ mua bán chịu, mua bán trả chậm hay trả góp. Nguồn vốn này có ảnh hưởng hết sức to lớn không chỉ với các doanh nghiệp mà còn với toàn bộ nền kinh tế, bởi đây là hình thức tài trợ rẻ, tiện dụng và linh hoạt trong kinh doanh và còn tạo khả năng mở rộng các quan hệ hợp tác kinh doanh một cách lâu bền. Các điều kiện cụ thể có thể được ấn định khi hai bên ký kết hợp đồng mua bán hay hợp đồng kinh tế nói chung.Tuy nhiên khi quy mô tài trợ của nguồn vốn này mà quá lớn thì rủi ro cũng càng cao. + Tín dụng ngắn hạn ngân hàng : Vốn vay là một trong những nguồn vốn quan trọng nhất, không chỉ đối với sự phát triển của bản thân các doanh nghiệp mà còn đối với toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Sự hoạt động và phát triển của các doanh nghiệp đều gắn liền với các dịch vụ tài chính do các ngân hàng thương mại cung cấp trong đó có việc cung ứng các nguồn vốn. Trong quá trình kinh doanh của mình, các doanh nghiệp thường vay ngắn hạn để đảm bảo nguồn tài chính cho các hoạt động kinh doanh nhất là đối với các dự án mở rộng hoặc đầu tư chiều sâu của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu vốn nhanh chóng do ngân hàng tài trợ với thời hạn tương đối ngắn (từ vài ngày đến dưới một năm) với số vốn nhất định nào đó. Thông thường doanh nghiệp vay ngắn hạn khi thiếu vốn lưu động. Nợ dài hạn : bao gồm các khoản tín dụng dài hạn đó là các khoản nợ được thanh toán từ một năm trở lên. Nợ dài hạn của doanh nghiệp bao gồm: các khoản vay nợ và phát hành trái phiếu trên thị trường chứng khoán. + Khoản vay nợ : là các khoản vay ngân hàng dài hạn, vay bạn hàng hoặc vay cán bộ công nhân viên... + Phát hành trái phiếu : là hình thức huy động vốn khi mà doanh nghiệp có danh tiếng và uy tín trên thị trường thu hút vốn từ những người có vốn nhàn rỗi. Không giống như cổ phiếu những người mua trái phiếu là chủ nợ của doanh nghiệp và do đó doanh nghiệp có trách nhiệm phải trả một số tiền trong một khoảng thời gian đã được ghi trên trái phiếu. Các loại trái phiếu hiện nay đang lưu hành trên thị trường tài chính là trái phiếu có lãi suất cố định, trái phiếu có lãi suất thay đổi, trái phiếu có thể thu hồi, và chứng khoán có thể chuyển đổi. b.Vốn chủ sở hữu : Vốn chủ sở hữu gồm các bộ phận chủ yếu là Vốn góp ban đầu, Lợi nhuận không chia, Phần vốn tăng bằng phát hành cổ phiếu mới. Ngoài ra Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp có thể được bổ sung từ phần chênh lệch đánh giá lại tài sản cố định, chênh lệch tỷ giá... Ta sẽ xem xét các bộ phận chủ yếu của vốn chủ sở hữu. Vốn góp ban đầu : Khi doanh nghiệp được thành lập bao giờ chủ doanh nghiệp cũng có vốn ban đầu nhất định do các cổ đông góp, tuy nhiên tuỳ theo hình thức sở hữu của doanh nghiệp mà tính chất và hình thức tạo vốn của các doanh nghiệp là khác nhau. Đối với doanh nghiệp Nhà nước, vốn góp ban đầu chính là vốn đầu tư của Nhà nước. Chủ sở hữu của các doanh nghiệp Nhà nước chính là Nhà nước Đối với doanh nghiệp theo luật Doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp phải cớ một số vốn ban đầu cần thiết để xin đăng ký thành lập doanh nghiệp. Xét với công ty cổ phần, vốn do cổ đông đóng góp là yếu tố quyết định để hình thành công ty. Mỗi cổ đông là một chủ sở hữu của công ty và chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trên giá trị số cổ phần mà họ đang nắm giữ. Lợi nhuận không chia : nguồn vốn tích luỹ từ lợi nhuận không chia là bộ phận lợi nhuận được sử dụng tái đầu tư, mở rộng sản xuất-kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là phương thức giúp doanh nghiệp giảm được chi phí, giảm bớt sự phụ thuộc vào bên ngoài, do đó nhiều doanh nghiệp coi trọng và do đó họ đặt ra mục tiêu cho doanh nghiệp là phải có một lượng lợi nhuận không chia đủ lớn để đáp ứng lại nhu cầu vốn ngày càng tăng của họ. Phát hành cổ phiếu : trong hoạt động sản xuất-kinh doanh, doanh nghiệp có thể tăng vốn chủ sở hữu bằng cách phát hành cổ phiếu mới đây là hoạt động tài trợ dài hạn của doanh nghiệp. Các loại cổ phiếu được phát hành là cổ phiếu thường, cổ phiếu ưu tiên. Trong đó cổ phiếu thường là loại cổ phiếu thông dụng nhất và cổ phiếu ưu tiên chỉ chiếm một tỷ trọng nhỏ trong tổng số cổ phiếu được phát hành. Tuỳ thuộc vào tỷ lệ nợ mà các hãng chọn cách phát hành trái phiếu hay cổ phiếu. 3.3. Theo phương thức chu chuyển vốn Theo phương thức chu chuyển vốn của doanh nghiệp thì vốn gồm vốn cố định, vốn lưu động và vốn đầu tư tài chính. a.Vốn cố định : Sự vận động của vốn cố định trong hoạt động kinh doanh được gắn liền với hình thái biểu hiện vật chất của nó là tài sản cố định (TSCĐ) Trong một doanh nghiệp có nhiều loại tư liệu lao động khác nhau, để thuận tiện cho công tác quản lý người ta phân chia chúng theo các tiêu thức về mặt giá trị và thời gian. Trong đó tài sản cố định phải có đủ hai tiêu chuẩn sau : + Có thời gian sử dụng từ 1 năm trở lên. + Phải có giá trị tối thiểu ở mức nhất định theo quy định, mức này được Nhà nước quy định phù hợp với tình hình kinh tế của mỗi thời kỳ (vào khoảng 5 triệu trở lên). Tài sản cố định tham gia một cách trực tiếp hay gián tiếp vào nhiều chu kỳ sản xuất. Trong quá trình đó, tài sản cố định bị hao mòn nhưng vẫn giữ được hình thái vật chất ban đầu và giá trị của tài sản được chuyển dịch dần vào từng phần giá trị mới tạo ra của sản phẩm. Giá trị này được thu hồi khi sản phẩm được bán trên thị trường. Tuỳ theo những tiêu thức khác nhau mà người ta phân loại tài sản cố định thành những loại khác nhau để có thể quản lý được chặt chẽ và hiệu quả. Theo hình thái biểu hiện và công dụng kinh tế : + Tài sản cố định hữu hình : những tài sản cố định có hình thái vật chất, thuộc loại này chia thành nhà cửa vật chất, máy móc thiết bị, phương tiện vận tải thiết bị truyền dẫn, thiết bị dụng cụ quản lý, vườn cây lâu năm, súc vật làm việc hoặc cho sản phẩm và các tài sản cố định hữu hình khác. + Tài sản cố định vô hình : những tài sản không có hình thái vật chất, thể hiện một lượng giá trị lớn đã được đầu tư có liên quan trực tiếp đến nhiều chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp. Thông thường tài sản cố định vô hình gồm các loại như quyền sử dụng đất, chi phí thành lập doanh nghiệp, chi phí về bằng phát minh sáng chế, chi phí nghiên cứu phát triển, chi phí về lợi thế thương mại, và các tài sản cố định vô hình khác. Theo tình hình sử dụng : thì tài sản cố định được chia thành các loại + Tài sản cố định đang dùng + Tài sản cố định chưa dùng + Tài sản cố định không cần dùng và chờ thanh lý Ngoài ra người ta còn phân chia theo mục đích sử dụng, theo quyền sở hữu... để đáp ứng những yêu cầu nhất định của công tác quản lý. Số vốn doanh nghiệp ứng ra để hình thành nên tài sản cố định được gọi là vốn cố định của doanh nghiệp. Trong quá trình tham gia vào hoạt động kinh doanh, vốn cố định thực hiện chu chuyển giá trị của nó, và sự chu chuyển này chịu sự chi phối rất lớn bởi đặc điểm kinh tế – kỹ thuật của tài sản cố định. Trong quá trình tham gia vào hoạt động kinh doanh, giá trị của tài sản cố định chuyển dần dần vào từng phần giá trị mới tạo ra của sản phẩm và giá trị này được thu hồi khi sản phẩm được bán trên thị trường. Như vậy vốn cố định cũng luân chuyển từng phần và được thu hồi dần, trong khi một bộ phận vốn cố định tiếp tục nằm trong quá trình sản xuất dưới hình thái tài sản cố định đang sử dụng (giá trị còn lại của tài sản cố định) thì một bộ phận vốn khác đã gia nhập vào giá thành sản phẩm và trở thành hình thái tiền tệ ban đầu trong tiền bán sản phẩm. Vốn cố định tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh mới và chỉ hoàn thành một vòng chu chuyển khi tái sản xuất được tài sản cố định về mặt giá trị hoặc đơn giản hơn là thu hồi tiền khấu hao tài sản cố định (bao gồm cả giá trị được bảo toàn). Hiện nay, Nhà nước ta đang khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện khấu hao nhanh có điều kiện điều kiện hoá và nhanh chóng đổi mới công nghệ. Do đó ta có thể nói : Vốn cố định của doanh nghiệp là bộ phận của vốn đầu tư ứng trước về tài sản cố định, đặc điểm của nó là chu chuyển giá trị dần dần từng phần trong nhiều chu kỳ kinh doanh và hoàn thành một vòng chu chuyển khi tái sản xuất được tài sản cố định về mặt giá trị. b.Vốn lưu động : Tài sản lưu động của doanh nghiệp thường gồm hai bộ phận : tài sản lưu động trong sản xuất và tài sản lưu động trong lưu thông. Tài sản lưu động sản xuất gồm một bộ phận là những vật tư dự trữ để đảm bảo cho quá trình sản xuất được liên tục như nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu... và một bộ phận những sản phẩm dở dang trong quá trình sản xuất. Tài sản lưu động trong lưu thông bao gồm : sản phẩm hàng hoá chờ tiêu thụ, vốn bằng tiền, vốn trong thanh toán (nợ phải thu). Để đảm bảo cho quá trình kinh doanh được tiến hành thường xuyên, liên tục đòi hỏi doanh nghiệp phải có một lượng tài sản lưu động nhất định. Do vậy, để hình thành nên tài sản lưu động, doanh nghiệp phải ứng ra một số vốn đầu tư vào loại tài sản này, số vốn đó được gọi là tài sản lưu động. Vốn lưu động của doanh nghiệp thường xuyên vận động và chuyển hoá qua nhiều hình thái khác nhau. Đối với doanh nghiệp sản xuất, vốn lưu động từ hình thái ban đầu là tiền được chuyển hoá sang hình thái vật tư dự trữ và tiếp tục chuyển sang hình thái sản phẩm dở dang, thành phẩm hàng hoá và khi kết thúc quá trình tiêu thụ thì lại trở về hình thái ban đầu là tiền. Ta có mô hình : TLLĐ T ----- H -------- SX ----- H' ----- T' ĐTLĐ Còn đối với doanh nghiệp thương mại thì sự vận động của vốn lưu động nhanh hơn từ hình thái tiền chuyển hoá sang hình thái hàng hoá và lại chuyển hoá về hình thái tiền. Ta có mô hình: T --- H --- T' Trong quá trình tham gia vào hoạt động kinh doanh, vốn lưu động chuyển toàn bộ giá trị ngay trong một lần và được hoàn lại toàn bộ sau khi doanh nghiệp tiêu thụ được sản phẩm thu được tiền. Như vậy là vốn lưu động hoàn thành một vòng tuần hoàn sau một chu kỳ kinh doanh. Trong quá trình này tài sản lưu động thay đổi hình thái không ngừng, do đó, tại một thời điểm nhất định vốn lưu động cùng tồn tại dưới các hình thái khác nhau trong các giai đoạn mà vốn đi qua. Tuỳ theo những tiêu thức khác nhau có thể chia vốn lưu động thành các loại khác nhau và cũng nhờ đó để phân tích đánh giá về vốn lưu động và đưa ra các biện pháp tổ chức quản lý phù hợp. Theo hình thái biểu hiện của vốn (giúp ta xem xét khả năng thanh toán của doanh nghiệp) : + Vốn bằng tiền và các khoản phải thu : Vốn bằng tiền gồm tiền mặt tại quỹ, tiền gửi ngân hàng và tiền đang chuyển Các khoản phải thu, trong đó chủ yếu là khoản phải thu từ khách hàng, ngoài ra trong một số trường hợp mua sắm vật tư... doanh nghiệp còn phải ứng trước tiền cho người cung ứng từ đó hình thành khoản tạm ứng. + Vốn vật tư, hàng hoá : gồm nguyên liệu, vật liệu, công cụ và dụng cụ ; sản phẩm dở dang, thành phẩm, chi phí trả trước. Theo vai trò của vốn lưu động đối với quá trình kinh doanh của doanh nghiệp (giúp ta đánh giá tình hình phân bố vốn lưu động trong các khâu của quá trình chu chuyển vốn) : + Vốn lưu động trong khâu dự trữ sản xuất + Vốn lưu động trong khâu sản xuất + Vốn lưu động trong khâu lưu thông Do đó Vốn lưu động của doanh nghiệp là toàn bộ số vốn ứng ra để hình thành nên tài sản lưu động nhằm đảm bảo cho quá trình kinh doanh của doanh nghiệp được thực hiện thường xuyên, liên tục. Vốn lưu động chuyển toàn bộ giá trị của chúng vào lưu thông và từ trong lưu thông toàn bộ giá trị của chúng được hoàn lại một lần sau một chu kỳ kinh doanh. 4. Vốn của công ty cổ phần Công ty cổ phần là một hình thức tổ chức kinh doanh có tư cách pháp nhân và các cổ đông chỉ có trách nhiệm pháp lý hữu hạn trong phần vốn góp của mình. Điều này cho phép công ty có tư cách pháp lý đầy đủ để huy động những lượng vốn lớn nằm rải rác thuộc nhiều cá nhân trong xã hội. Công ty cổ phần có nhiều dạng tương đối khác nhau vì thế cách thức huy động vốn khác nhau. Vốn của công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là các cổ phần. Giá trị ghi trên mặt của mỗi cổ phiếu là mệnh giá của cổ phiếu, giá cả của cổ phiếu trên thị trường gọi là thị giá, còn giá trị được phản ánh trong sổ sách kế toán của công ty gọi là giá trị ghi sổ _ chính là mệnh giá của các cổ phiếu đã phát hành. Cổ phiếu là một thứ chứng khoán có giá, ghi nhận quyền sở hữu cổ phần, đồng thời đảm bảo cho người chủ sở hữu có quyền lĩnh một phần thu nhập của công ty tương ứng với số cổ phần người đó nắm giữ. Cổ phiếu chứng minh tư cách thành viên của những người góp vốn vào công ty cổ phần, những người này gọi là cổ đông công ty. Cổ đông công ty có quyền tham gia kiểm soát và điều khiển các công việc của công ty, và họ có quyền trước hết đối với tài sản và sự phân chia tài sản hoặc thu nhập công ty. Cổ phiếu có thể ghi tên hoặc không ghi tên nhưng cổ phiếu của sáng lập viên, của thành viên Hội đồng quản trị thì phải ghi tên. Cổ phiếu ghi tên chỉ được chuyển nhượng nếu được sự đồng ý của Hội đồng quản trị trừ một số trường hợp được quy định rõ còn cổ phiếu không ghi tên được tự do chuyển nhượng. Uỷ ban chứng khoán Nhà nước quy định lượng cổ phiếu tối đa mà công ty được quyền phát hành gọi là vốn cổ phiếu được cấp phép để quản lý và kiểm soát chặt chẽ các hoạt động phát hành và giao dịch chứng khoán. Thông thường một công ty có thể phát hành một lần hoặc số lần trong giới hạn số cổ phiếu đã được cấp phép phát hành. Công ty có thể phát hành cổ phiếu thường _ loại cổ phiếu thông dụng nhất vì nó có những ưu thế trong việc phát hành ra công chúng và trong quá trình lưu hành trên thị trường chứng khoán. Khi cổ phiếu trong tay các cổ đông thì gọi là các cổ phiếu đang lưu hành, và khi công ty phát hành mua lại một số cổ phiếu của mình và giữ chúng nhằm mục đích nào đó thì gọi là cổ phiếu ngân quỹ và được coi tạm thời không lưu hành. Công ty có thể phát hành cổ phiếu ưu tiên _ chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng số cổ phiếu được phát hành, tuy nhiên dùng loại này trong một số trường hợp là thích hợp. Cổ phiếu ưu tiên có đặc điểm là nó thường có cổ tức cố định, người chủ của cổ phiếu này có quyền được thanh toán lãi trước các cổ đông thường. Loại cổ phiếu này có thể được chính công ty phát hành thu hồi lại khi công ty thấy cần thiết. Do đó công ty cần quy định rõ những điểm về trường hợp nào thì mua lại cổ phiếu với giá bao nhiêu và thời hạn tối thiểu không được phép mua lại cổ phiếu. Vậy nên cổ đông thường phải chịu sự mạo hiểm rất cao khi công ty thua lỗ nhưng cổ đông ưu tiên thì có thể yên tâm khi họ chắc chắn sẽ nhận được cổ tức cố định. Nhưng khi công ty thành đạt trong kinh doanh thì cổ đông thường lại có lợi hơn cổ đông ưu đãi nhờ sự mạo hiểm. Công ty cổ phần có thể để lại một phần lợi nhuận trong năm cho tái đầu tư tức là không dùng số lợi nhuận đó để chia lãi cổ phần, các cổ đông sẽ không được nhận lãi cổ phần nữa nhưng bù lại điều đó họ lại có quyền sở hữu số vốn cổ phần tăng lên của công ty. Giá trị ghi sổ của các cổ phiếu sẽ tăng lên, tuy có thể giá cổ phiếu sẽ bị giảm sút nếu tỷ lệ chi trả cổ tức thấp, hoặc số lãi ròng không đủ hấp dẫn. Công ty có thể đi vay nợ rồi trả lãi theo tỷ lệ thoả thuận, có thể phát hành, trái phiếu và các giấy nợ khác. 5. Vai trò của vốn Khi một doanh nghiệp thành lập pháp luật đòi hỏi doanh nghiệp phải có một số vốn nhất định tối thiểu vốn đó được gọi là vốn pháp định. Để có thể bắt đầu cho công việc kinh doanh doanh nghiệp cần chi trả cho chi phí thành lập doanh nghiệp, doanh nghiệp phải mua sắm trang thiết bị máy móc nhà xưởng, mua nguyên vật liệu, tạo quan hệ kinh doanh... Vậy doanh nghiệp rất cần số vốn ban đầu để bắt đầu cho công việc kinh doanh của doanh nghiệp. Thiếu vốn doanh nghiệp không đủ điều kiện để trở thành một doanh nghiệp hợp pháp. Tiếp theo là quá trình kinh doanh của doanh nghiệp, không có vốn doanh nghiệp không thể đầu tư vào các giai đoạn khác nhau của quá trình kinh doanh của mình. Không có vốn để đầu tư thì doanh nghiệp cũng không thể thu lợi nhuận được do đó không thể bù vào các chi phí phát sinh trong quá trình kinh doanh của doanh nghiệp, không đủ chi trả cho các khoản trả cổ tức cho doanh nghiệp...Thiếu vốn đầu tư doanh nghiệp không thể mở rộng đầu tư hay tiếp tục đổi mới trang thiết bị hiện đại thay cho các trang thiết bị đã lỗi thời và lạc hậu, quy trình công nghệ, nghiên cứu về đổi mới sản phẩm, phương thức hoạt độn