Chuyên đề Giải pháp tăng cường huy động vốn tại chi nhánh Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội – Lê Trọng Tấn

LỜI MỞ ĐẦU Cùng với sự phát triển của đất nước, hệ thống NHTM ở Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh và góp phần quan trọng vào những thành quả chung của công cuộc đổi mới. Các NHTM Việt Nam đã thực sự trở thành chỗ dựa tin cậy không thể thiếu của các thành phần kinh tế, có những đóng góp lớn lao trong việc thúc đẩy nền kinh tế quốc dân phát triển toàn diện với tốc độ cao và ổn định. Trong đó, khối các ngân hàng TMCP đóng một vai trò không nhỏ trong sự lớn mạnh chung của cả hệ thống Trong các hoạt động kinh doanh của NHTM thì vốn đóng một vai trò quan trọng. Nó chi phối tất cả hoạt động của ngân hàng. Vai trò tạo vốn của ngân hàng được coi là then chốt, là cơ sở để NHTM thực hiện các hoạt động kinh doanh của mình. Vì vậy, hoạt động huy động vốn là một trong những hoạt động truyền thống và quan trọng nhất đối với mỗi NHTM. Xuất phát từ vai trò quan trọng của huy động vốn đối với hoạt động của NHTM nên qua thời gian thực tập tại Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Lê Trọng Tấn em quyết định chọn đề tài : “ Giải pháp tăng cường huy động vốn tại chi nhánh Ngân hàng TMCP Quân đội – Lê Trọng Tấn” để hoàn thành chuyên đề tốt nghiệp của mình. Với chuyên đề này em xin đưa ra một số nhận định tổng quan về thực trạng huy động vốn và qua đó đưa ra một số giải pháp nhằm tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Lê Trọng Tấn. Kết cấu chuyên đề tốt nghiệp ngoài phần mở đầu, kết luận chuyên đề tốt nghiệp được chia thành 3 chương: Chương 1: Một số vấn đề cơ bản về huy động vốn của NHTM Chương 2: Thực trạng về huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Lê Trọng Tấn. Chương 3: Giải pháp tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Lê Trọng Tấn CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Tổng quan về Ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm Ngân hàng thương mại Ngân hàng là một trong các tổ chức tài chính quan trọng nhất của nền kinh tế. Để đưa ra được một định nghĩa về NHTM, người ta thường phải dựa vào tính chất và hoạt động của nó trên thị trường tài chính, và đôi khi còn kết hợp tính chất, mục đích và đối tượng hoạt động. Luật các tổ chức tín dụng do Quốc hội Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 22 tháng 12 năm 1997, tại điều 20 có nêu: “NHTM là loại hình TCTD được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan”. Trong đó “ Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận gửi, sử dụng tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán” Mặc dù có nhiều cách thể hiện khác nhau, nhưng phân tích, khai thác nội dung của các định nghĩa đó, người ta dễ nhận thấy các NHTM đều có chung một tính chất, đó là nhận tiền ký thác - tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn, để sử dụng vào các nghiệp vụ cho vay, chiết khấu và các dịch vụ kinh doanh khác của chính Ngân hàng. Có thể khái quát khái niệm của NHTM như sau: Ngân hàng thương mại là một doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ với các hoạt động chủ yếu là huy động vốn, cho vay, đầu tư và các hoạt động dịch vụ nhằm một trong các mục tiêu quan trọng là tối đa hoá lợi nhuận 1.1.2 Vai trò của Ngân hàng thương mại trong nền kinh tế thị trường Ngân hàng thương mại là nơi cung cấp vốn cho nền kinh tế Vốn được tạo ra từ quá trình tích luỹ, tiết kiệm cuả mỗi cá nhân, doanh nghiệp và Nhà nước trong nền kinh tế. Vì vậy muốn có nhiều vốn phải tăng thu nhập quốc dân và có mức độ tiêu dùng hợp lý. Để tăng thu nhập quốc dân tức là cần mở rộng quy mô chiều rộng lẫn chiều sâu của sản xuất và lưu thông hàng hoá, đẩy mạnh sự phát triển của các ngành trong nền kinh tế, muốn làm được điều này cần thiết phải có vốn. Mặt khác, khi nền kinh tế phát triển sẽ càng tạo ra nhiều nguồn vốn, điều này sẽ có tác động tích cực đến hoạt động của ngân hàng. NHTM đứng ra huy động các nguồn vốn nhàn rỗi và tạm thời nhàn rỗi ở mọi tổ chức cá nhân, mọi thành phần kinh tế như: vốn từ nguồn tiết kiệm của các cá nhân trong xã hội hay vốn tạm thời được giải phóng từ quá trình sản xuất. Bằng nguồn vốn huy động được trong xã hội và thông qua hoạt động tín dụng sẽ cung cấp vốn cho mọi hoạt động kinh tế và đáp ứng các nhu cầu vốn một cách kịp thời cho quá trình tái sản xuất. Nhờ có hoạt động của hệ thống NHTM và đặc biệt là hoạt động tín dụng, các doanh nghiệp có điều kiện mở rộng sản xuất, cải tiến máy móc công nghệ, tăng năng suất lao động, nâng cao hiệu quả kinh tế. Ngân hàng thương mại là cầu nối giữa các doanh nghiệp với thị trường Trong điều kiện nền kinh tế thị trường, hoạt động của các doanh nghiệp chịu tác động mạnh mẽ của các quy luật kinh tế khách quan như quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh và sản xuất phải trên cơ sở đáp ứng nhu cầu thị trường, thoả mãn nhu cầu trên mọi phương diện được thể hiện như: không những thoả mãn nhu cầu về phương diện giá cả, khối lượng, chất lượng, chủng loại hàng hoá mà còn đòi hỏi thoả mãn trên phương diện thời gian, địa điểm. Để đảm bảo đứng vững trong cạnh tranh, đáp ứng tốt nhất các yêu cầu của thị trường buộc các doanh nghiệp phải đạt được một hiệu quả nhất định theo quy định chung của thị trường. Doanh nghiệp không những cần nâng cao chất lượng lao động, củng cố và hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế, chế độ hạch toán kế toán…mà còn phải không ngừng cải tiến máy móc thiết bị, dây chuyền công nghệ, tìm tòi sử dụng nguyên vật liệu mới, mở rộng quy mô sản xuất một các thích hợp. Những hoạt động này đòi hỏi một khối lượng lớn vốn đầu tư nhiều khi vượt quá khả năng vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp. Để giải quyết khó khăn này, doanh nghiệp tìm đến ngân hàng xin vay vốn thoã mãn nhu cầu đầu tư của mình. Thông qua hoạt động tín dụng, ngân hàng là chiếc cầu nối giữa các doanh nghiệp với thị trường. Nguồn vốn tín dụng của ngân hàng cung ứng cho doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng mọi mặt của quá trình sản xuất kinh doanh, giúp doanh nghiệp đáp ứng được các nhu cầu của thị trường, từ đó tạo cho doanh nghiệp một chỗ đứng vững chắc trong cạnh tranh. Ngân hàng thương mại là công cụ để Nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế Trong sự vận hành của nền kinh tế thị trường, NHTM hoạt động một cách có hiệu quả thông qua các nghiệp vụ kinh doanh của mình sẽ thực sự là một công cụ để Nhà nước điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Bằng hoạt động tín dụng và thanh toán giữa các NHTM trong hệ thống các NHTM đã góp phần mở rộng khối lượng tiền cung ứng trong lưu thông. Thông qua việc cung ứng tín dụng cho các ngành trong nền kinh tế, NHTM thực hiện việc dẫn dắt các luồng tiền, tập hợp và phân chia vốn của thị trường, điều khiển chúng một cách có hiệu quả, thực thi vai trò điều tiết gián tiếp vĩ mô: “ Nhà nước điều tiết ngân hàng, ngân hàng dẫn dắt thị trường”. Ngân hàng thương mại là cầu nối nền tài chính quốc gia và tài chính quốc tế, thúc đẩy ngoại thương phát triển Trong nền kinh tế thị trường khi mà các mối quan hệ hàng hoá tiền tệ ngày càng được mở rộng thì nhu cầu giao lưu kinh tế - xã hội giữa các nước trên thế giới ngày càng trở nên cần thiết và cấp bách. Việc phát triển kinh tế của mỗi quốc gia luôn gắn với sự phát triển của nền kinh tế thế giới và là một bộ phận cấu thành nên sự phát triển đó. Vì vậy, nền tài chính của mỗi nước cũng phải hoà nhập với nền tài chính quốc tế. NHTM cùng các hoạt động kinh doanh của mình đã đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong sự hoà nhập này. Với các nghiệp vụ kinh doanh như: nhận tiền gửi, cho vay, nghiệp vụ thanh toán, nghiệp vụ hối đoái và các nghiệp vụ khác, NHTM đã tạo điều kiện thúc đẩy ngoại thương không ngừng được mở rộng. Thông qua các hoạt động thanh toán, kinh doanh ngoại hối, quan hệ tín dụng với các NHTM nước ngoài, hệ thống NHTM đã thực hiện vai trò điều tiết nền tài chính trong nước phù hợp với sự vận động của nền tài chính quốc tế. NHTM ra đời và phát triển trên cơ sở nền sản xuất lưu thông hàng hoá phát triển và nền kinh tế ngày càng cần đến hoạt động của NHTM với các chức năng và vai trò của mình. Thông qua việc thực hiện các chức năng, vai trò của mình nhất là chức năng trung gian tín dụng, NHTM đã trở thành một bộ phận quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế phát triển. 1.1.3 Các hoạt động cơ bản của NHTM 1.1.3.1 Hoạt động tạo lập nguồn vốn NHTM là một loại hình doanh nghiệp, bởi vậy muốn mở rộng các hoạt động kinh doanh của mình, nó phải tự tạo lập được nguồn vốn. - Vốn tự có : Vốn tự có của NHTM bao gồm vốn điều lệ, các quỹ dự trữ và một số tài sản nợ khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Nguồn vốn này chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng nguồn vốn kinh doanh của ngân hàng, song nó có ý nghĩa quan trọng: Là cơ sở để thu hút nguồn vốn khác, là vốn khởi đầu tạo uy tín của ngân hàng đối với khách hàng, sử dụng xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho ngân hàng. Đồng thời vốn tự có còn là cơ sở thu hút được nhiều nguồn vốn huy động và xác định hệ số an toàn trong kinh doanh ngân hàng. Bởi vậy, các NHTM không ngừng tăng cường bổ sung vốn điều lệ, trích lập các quỹ dự trữ và sử dụng các tài sản nợ. - Vốn huy động: Huy động vốn là nghiệp vụ truyền thống của NHTM, đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của Ngân hàng. Nó tạo ra nguồn vốn chủ lực trong kinh doanh. NHTM thường huy động vốn nhàn rỗi của xã hội qua các hình thức nhận tiền gửi, phát hành các chứng từ có giá. Hoạt động huy động vốn của mỗi ngân hàng nhằm mục đích để ngân hàng thực hiện hoạt động cho vay và kinh doanh của mình. Ngoài ra, trong quá trình hoạt động kinh doanh một NHTM có thể thiếu vốn ngắn hạn để thanh toán. Ngân hàng giải quyết bằng cách đi vay các NHTM khác và các tổ chức tín dụng hoặc của NHNN. Vay vốn của các NHTM và các tổ chức tín dụng được thực hiện thông qua thị trường liên ngân hàng. Việc vay vốn này được thực hiện ở NHNN và sau đó sẽ điều chỉnh cho các chi nhánh trong hệ thống. Còn vay vốn của NHNN được thực hiện thông qua hình thức tái cấp vốn, vay bổ sung thanh toán vốn bù trừ giữa các NHTM và vay khi ngân hàng mất khả năng thanh toán. Huy động vốn trong thanh toán và vốn khác: Trong quá trình thực hiện chức năng thanh toán, ngân hàng thanh toán không dùng tiền mặt của khách hàng, như vậy ngân hàng đã huy động được nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi dưới hình thức : tiền ký quỹ vào tài khoản tiền gửi thanh toán, tiền chu chuyển trong thanh toán. Bên cạnh đó, khi thực hiện các dịch vụ, ngân hàng huy động được vốn ủy thác đầu tư, tài trợ của chính phủ hoặc nước ngoài. Trong thời gian chờ giải ngân, NHTM có thể huy động làm nguồn vốn kinh doanh. 1.1.3.2 Hoạt đông sử dụng vốn Sử dụng vốn là hoạt động kinh doanh chủ yếu và quan trọng nhất của NHTM, trực tiếp đưa lại lợi nhuận cho ngân hàng. Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động sử dụng vốn ngày càng đa dạng và được thực hiện dưới nhiều hình thức * NHTM cho vay đối với khách hàng: Đây là hướng cơ bản trong sử dụng vốn của ngân hàng gồm có cho vay ngắn hạn, trung và dài hạn. + Cho vay ngắn hạn: là loại cho vay có thời hạn dưới 12 tháng. Nó là loại cho vay phổ biến của NHTM nhằm bổ sung vốn lưu động cho khách hàng. + Cho vay trung và dài hạn: là loại cho vay có thời hạn trên 12 tháng. Loại cho vay này để khách hàng thực hiện chương trình dự án phát triển kinh tế. Mặt khác, loại cho vay này cũng phù hợp với khả năng huy động vốn theo chiều hướng gia tăng của NHTM và nhu cầu đa dạng của đối tác xin vay. * Hoạt động đầu tư: Hoạt động đầu tư của NHTM được thực hiện dưới 2 hình thức chủ yếu: + Đầu tư chứng khoán: Ngân hàng mua chứng khoán và trở thành người sở hữu chứng khoán. Chứng khoán mà ngân hàng có thể mua là tín phiếu kho bạc ngắn hạn, trái phiếu chính phủ, cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp. Mua chứng khoán mang lại lợi ích cho ngân hàng, đó là ngân hàng sử dụng tối đa nguồn vốn đã huy động được để thu lợi nhuận. Mặt khác, tăng cường khả năng thanh khoản cho các khoản dự trữ của mình. Tuy nhiên, NHTM chỉ được đầu tư chứng khoán ở một giới hạn nhất định theo quy định của pháp luật Nhà nước. + Đầu tư vốn liên doanh, liên kết là việc ngân hàng bỏ vốn ra để liên doanh, liên kết với các NHTM, tổ chức tín dụng khác hoặc các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực sản xuất thương mại, dịch vụ để tăng phần vốn góp, tạo ra những lợi thế cho ngân hàng và nền kinh tế. Một ngân hàng có hoạt động sử dụng vốn với hiệu quả cao sẽ nâng cao vai trò, uy tín của ngân hàng, tăng sức cạnh tranh trên thị trường, từ đó sẽ thu hút được nhiều khách hàng đến giao dịch với mình, tạo điều kiện thuận lợi mở rộng hoạt động huy động vốn. Vì vậy, nhiệm vụ của mỗi ngân hàng là phải thường xuyên bám vào mục tiêu phát triển kinh tế của vùng, ngành, đất nước nhằm đưa ra các hình thức đầu tư đúng đắn có hiệu quả cao, thực hiện nghiên cứu thị trường, nghiên cứu nhu cầu sử dụng vốn của xã hội, thực hiện cho vay theo dự án đầu tư, chương trình phục hồi sản xuất. 1.1.3.3 Hoạt động khác Ngoài hai hình thức hoạt động chủ yếu trên, hoạt động dịch vụ ngân hàng cũng ngày càng phát triển mạnh mẽ trong nền kinh tế thị trường và đưa lại nguồn thu đáng kể cho các NHTM. Hoạt động dịch vụ được thực hiện : * Thanh toán: NHTM là một tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán cho khách hàng. Dịch vụ này bao gồm thanh toán không dùng tiền mặt, hoặc thu chi tiền mặt qua ngân hàng. Đây là một nghiệp vụ truyền thống, đồng thời được phát triển mạnh mẽ trong nền kinh tế thị trường. Thông qua hoạt động thanh toán, ngân hàng thu được lệ phí, tập trung được nhiều nguồn vốn và thông qua đó kiểm soát được chu chuyển tiền tệ trong nền kinh tế quốc dân. * Bảo lãnh: Là nghiệp vụ trong đó NHTM chịu trách nhiệm trả tiền thay cho bên được bảo lãnh nếu họ không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đối với yêu cầu của một đối tác nào đó. Bảo lãnh được thực hiện dưới nhiều hình thức, như bảo lãnh vay vốn, bảo lãnh dự thầu, bảo lãnh chất lượng và khối lượng hàng hóa, bảo lãnh thực hiện hợp đồng… * Kinh doanh ngoại tệ và vàng: Ngân hàng mua bán ngoại tệ và vàng ở thị trường trong nước và quốc tế. Lợi nhuận mang lại cho ngân hàng là chênh lệch giá bán và giá mua. * Môi giới kinh doanh chứng khoán: Ngân hàng làm môi giới chứng khoán cho khách hàng để hưởng hoa hồng. * Hoạt động ủy thác: Là ngân hàng làm theo sự ủy thác của khách hàng về một số công việc như quản lý tài sản, đại lý và đại diện tại các tổ chức kinh tế hoặc cơ quan pháp luật. * Hoạt động thông tin tư vấn: NHTM là trung tâm tiền tệ, tín dụng và thanh toán. Hơn nữa, ngân hàng là tổ chức có khá đầy đủ và cập nhật các thông tin về thị trường, giá cả do vậy nó có thể cung cấp các thông tin theo yêu cầu của khách hàng trong giới hạn cho phép. Do trình độ nghiệp vụ có thông tin và kinh nghiệm nên NHTM có thể tư vấn cho khách hàng về xây dựng dự án đầu tư, phương án huy động vốn, phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp. Những hoạt động trên có ý nghĩa quan trọng trong việc mở rộng tạo lập nguồn vốn kinh doanh, nâng cao hiệu quả của việc khai thác và sử dụng nguồn vốn. 1.2 Huy động vốn của NHTM 1.2.1 Khái niệm về vốn huy động và vai trò của vốn đối với hoạt động của Ngân hàng thương mại Khái niệm về vốn huy động: Vốn huy động của NHTM là những giá trị tiền tệ do NHTM huy động được trên thị trường thông qua nghiệp vụ tiền gửi, tiền vay và một số nguồn khác. Đây là nguồn vốn chủ yếu để ngân hàng tiến hành các hoạt động đầu tư hoặc thực hiện các dịch vụ kinh doanh khác. Thực chất, vốn huy động của ngân hàng là một bộ phận thu nhập quốc dân tạm thời nhàn rỗi trong quá trình sản xuất, phân phối và tiêu dùng, mà người sở hữu của chúng gửi vào ngân hàng để thực hiện các mục đích khác nhau. Hay nói cách khác, họ chuyển nhượng quyền sử dụng vốn tiền tệ cho ngân hàng… Vai trò của vốn huy động đối với hoạt động của Ngân hàng: Vốn huy động hay còn gọi là vốn nợ là nguồn vốn chủ yếu của ngân hàng. Chất lượng và số lượng của nó ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng các khoản vay và đầu tư. Thứ nhất, vốn huy động là phương tiện giúp NHTM tổ chức mọi hoạt động kinh doanh của mình Hay nói cách khác, vốn huy động được coi là đầu vào sống còn của ngân hàng, ngân hàng không có vốn thì không thực hiện được các nghiệp vụ kinh doanh. Những ngân hàng có khối lượng vốn lớn là những ngân hàng có thế mạnh trong kinh doanh. Chính vì thế, có thể nói: vốn là điểm đầu tiên trong chu kỳ kinh doanh của ngân hàng. Do đó, ngoài vốn điều lệ theo quy định ban đầu, thì ngân hàng phải thường xuyên chăm lo tới việc tăng trưởng vốn trong suốt quá trình hoạt động của mình. - Thứ hai, vốn quyết định quy mô hoạt động tín dụng và các hoạt động khác của ngân hàng. Hoạt động tín dụng của ngân hàng phụ thuộc vào vốn của ngân hàng. Ngân hàng có nhiều vốn sẽ có ưu thế cạnh tranh hơn so với các ngân hàng khác. Có nhiều vốn ngân hàng sẽ có điều kiện để đưa ra các hình thức tín dụng linh hoạt, có điều kiện để hạ lãi suất từ đó sẽ làm tăng quy mô tín dụng. Mà vốn huy động của ngành ngân hàng lại chiếm tỷ lệ khoảng 2/3 trong tổng nguồn vốn của ngân hàng, vì thế vốn huy động lại càng đóng vai trò quan trọng hơn trong các hoạt động của ngân hàng hiện nay. - Thứ ba, vốn huy động quyết định năng lực thanh toán, khả năng chống đỡ rủi ro thanh khoản, đảm bảo uy tín của NHTM trên thị trường Điều kiện để xây dựng được uy tín của ngân hàng chính là vốn của ngân hàng. Có nhiều vốn khả năng thanh toán của ngân hàng luôn được đảm bảo, các khách hàng luôn cảm thấy yên tâm khi giao thiệp với ngân hàng. Trong nền kinh tế nhiều biến động như hiện nay, khả năng thanh toán luôn được các ngân hàng quan tâm hàng đầu và để làm được điều đó thì các ngân hàng luôn tìm cách huy động vốn được nhiều hơn. Vốn huy động sẽ đảm bảo tính thanh khoản cao, tăng sức cạnh tranh cho ngân hàng. Với xu hướng kinh doanh đa năng, các ngân hàng ngày càng tham gia vào các lĩnh vực khác nhau như: đầu tư chứng khoán, liên doanh góp vốn, đồng tài trợ các dự án…giúp ngân hàng phân tán rủi ro trên cơ sở một nguồn vốn dồi dào, thường xuyên, liên tục. - Thứ tư, vốn huy động quyết định năng lực cạnh tranh của ngân hàng Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập và cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, vốn là điều kiện không thể thiếu để các ngân hàng nâng cao năng lực cạnh tranh của mình trên thị trường trong nước cũng như quốc tế. Mà năng lực cạnh tranh của ngân hàng được quyết định bởi quy mô vốn, quy mô tín dụng. Theo quy luật kinh tế thị trường, những tổ chức hoạt động không hiệu quả, quy mô vốn bé tất yếu sẽ bị giải thể hoặc sáp nhập, không có chỗ đứng trên thị trường. Vốn của ngân hàng mà lớn giúp cho ngân hàng có khả năng tài chính dồi dào để cạnh tranh được với các ngân hàng khác: hạ lãi suất, linh hoạt về thời hạn tín dụng, hình thức trả lãi …Các dịch vụ ngân hàng sẽ ngày càng được cải tiến, phát triển và thực hiện tốt hơn. Qua đó, ta có thể thấy rằng vốn huy động có vai trò then chốt trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Vì vậy, đòi hỏi ngân hàng phải cực kỳ nhanh nhạy trong việc huy động và điều hành vốn, tránh xảy ra tình trạng thừa hoặc thiếu vốn làm giảm hiệu quả hoạt động của NHTM. 1.2.2 Các hình thức huy động vốn của NHTM Huy động vốn là nghiệp vụ cơ bản của các NHTM hay còn gọi là nghiệp vụ tạo vốn với nhiều hình thức đa dạng, phong phú nhằm thu hút vốn từ các tổ chức và cá nhân trong nền kinh tế để phục vụ mục đích kinh doanh của mình. Như vậy, việc đưa ra các hình thức huy động phù hợp linh hoạt là điều rất cần thiết đối với NHTM. Có thể phân loại vốn huy động của ngân hàng theo các tiêu thức khác nhau: 1.2.2.1 Theo đối tượng huy động - Vốn huy động từ dân cư: Tiền gửi của dân cư là một bộ phận thu nhập bằng tiền của các tầng lớp dân cư trong xã hội gửi vào ngân hàng nhằm mục đích tiết kiệm, kiếm lời và để thanh toán. Đây là nguồn vốn có tiềm năng lớn và khá ổn định đối với NHTM. Nguồn vốn này rất đa dạng vì nó có thể huy động dưới nhiều hình thức để phục vụ mục tiêu phát triển của ngân hàng. Các hình thức huy động từ dân cư gồm: tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi cá nhân( có kỳ hạn và không kỳ hạn), giấy tờ có giá. Đây được xem là nguồn huy động đáng kể của ngân hàng để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của mình. - Vốn huy động từ các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp: Nguồn vốn này chiếm tỷ trọng chủ yếu của tiền gửi thanh toán. Nó là nguồn vốn lưu động mà doanh nghiệp xác định sẽ trả cho nhà cung cấp tại những thời điểm theo thời hạn khác nhau. Tổ chức kinh tế có thể gửi vốn vào ngân hàng dưới các hình thức: tiền gửi không kỳ hạn và tiền gửi có kỳ hạn với mức lãi suất hưởng khác nhau. Đồng thời ngân hàng sẽ mở cho các đơn vị tổ chức, doanh nghiệp tài khoản tương ứng để thuận tiện trong việc sử dụng. - Vốn huy động từ các tổ chức tín dụng khác: NHTM có thể huy động vốn bằng hình thức đi vay các NHTM khác và các tổ chức tín dụng. Loại vốn này có lãi suất cao hơn lãi suất từ nguồn tiền gửi hay huy động từ dân cư. Tuy nhiên nó cũng hết sức cần thiết để đáp ứng nhu cầu dự trữ, chi trả cấp bách. Các ngân hàng có thể vay mượn mà không cần đảm bảo hoặc được đảm bảo bằng chứng khoán của kho bạc. 1.2.2.2 Theo thời gian huy động Việc phân loại vốn theo thời gian có thể giúp cho ngân hàng có thể chủ động được hoạt động tín dụng của mình. Tùy theo thời hạn tương ứng mà ngân hàng có thể đề ra các giải pháp cụ thể để điều chỉnh nguồn vốn của mình. - Vốn huy động ngắn hạn: : Là những nguồn vốn huy động có thời hạn dưới 1 năm mà ngân hàng áp dụng để huy động vốn ngắn hạn trên thị trường. Để thỏa mãn nhu cầu của khách hàng, ngân hàng đã chia nhỏ từng kỳ hạn thành nguồn 1, 3, 6, 9, 12 tháng với mức lãi suất phù hợp và thấp hơn so với loại có kỳ hạn dài hơn. Nguồn vốn này thường chiếm tỷ trọng khá cao trong tổng nguồn vốn huy động của ngân hàng. - Vốn huy động trung hạn: Là những nguốn vốn huy động có thời hạn từ 1 đến 5 năm. Do thời hạn huy động khá dài nên nguồn này không được nhiều sự ưa chuộng của khách hàng. Ngân hàng thường sử dụng nguồn vốn này để cho vay trung hạn, vì vậy nó đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Các ngân hàng cần phải thực hiện có hiệu quả các giải pháp để thu hút được nhiều hơn nguồn vốn này. - Vốn huy động dài hạn: Là những nguồn vốn huy động có thời hạn từ 5 năm trở lên, được dùng cho các dự án đầu tư dài hạn mang tính khả thi. Đây là nguồn vốn ổn định mà ngân hàng huy động nhưng do kỳ hạn dài nên ngân hàng sẽ phải trả chi phí cao cho những khoản vốn vay này. 1.2.2.3 Theo phương thức huy động * Huy động vốn qua các khoản tiền gửi Đây là nghiệp vụ truyền thống của bất cứ NHTM nào. Tiền gửi là khoản tiền chủ yếu trong tổng nguồn vốn của ngân hàng, là nguồn vốn quan trọng để ngân hàng thực hiện các nghiệp vụ tín dụng, là nền tảng cho sự thịnh vượng và phát triển của ngân hàng. Ngân hàng cung cấp rất nhiều loại hình tiền gửi khác nhau và mỗi công cụ huy động tiền gửi ngân hàng đưa ra đều có đặc điểm riêng. Để gia tăng lượng tiền gửi trong môi trường cạnh tranh và để có được nguồn tiền có chất lượng ngày càng cao, các ngân hàng đã đưa ra nhiều hình thức huy động vốn phong phú: - Tiền gửi không kỳ hạn ( tiền gửi thanh toán hoặc tiền gửi phát séc): Là loại tiền gửi mà người gửi tiền vào NHTM với mục đích chủ yếu là để thanh toán. Chủ tài khoản có quyền phát hành séc hoặc chứng từ khác để chi trả cho bên thứ ba hoặc rút tiền ra bất cứ lúc nào để đáp ứng nhu cầu sử dụng vào bất cứ lúc nào dù ngân hàng đang gặp khó khăn về vốn hay thị trường đang không ổn định gây bất lợi cho ngân hàng. Qua nghiệp vụ này cả khách hàng và ngân hàng sẽ đều có lợi. Đối với khách hàng nhờ gửi tiền vào ngân hàng mà được hưởng lãi suất thấp thậm chí là lãi suất bằng không, nhưng họ lại được hưởng những dịch vụ miễn phí và những sản phẩm tiện ích đi kèm như thanh toán bằng chuyển khoản hay nói cách khác đó được xem là khoản lãi mà ngân hàng trả cho họ một cách gián tiếp. Tài khoản tiền gửi của khách hàng chiếm phần lớn khách hàng là các tổ chức doanh nghiệp với mục đích chủ yếu nhằm đáp ứng nhu cầu thanh khoản của họ. Vốn huy động từ tiền gửi này được huy động trên cơ sở lòng tin và uy tín của khách hàng đối với ngân hàng. Còn đối với ngân hàng thì tiền gửi thanh toán như một khoản nợ mà ngân hàng sẽ phải trả cho khách hàng gửi tiền vào bất cứ lúc nào họ yêu cầu. Chi phí trả cho nguồn tiền gửi này tương đối rẻ, ngân hàng có thể sử dụng nguồn tiền gửi này để cho vay, tuy nhiên việc cho vay phải có mức độ, phải có dự trữ nhằm đáp ứng kịp thời, đầy đủ các yêu cầu của khách hàng và chấp hành quy định của Ngân hàng Nhà nước. Ngày nay, các ngân hàng đang có sự cạnh tranh gay gắt trong các dịch vụ đặc biệt trong việc huy động tiền gửi thanh toán. - Tiền gửi có kỳ hạn: Đây là loại tiền gửi mà khi gửi tiền vào ngân hàng có sự thỏa thuận giữa ngân hàng và khách hàng về lãi suất tiền gửi và thời hạn rút tiền. Thông thường ngân hàng quy định khách hàng không được rút tiền trước thời hạn. Tuy nhiên do áp lực cạnh tranh hiện nay các ngân hàng vẫn phải chấp nhận cho khách hàng rút tiền trước thời hạn nhưng người gửi chỉ được hưởng lãi suất thấp hơn mức lãi suất đã thỏa thuận ban đầu thông thường là được hưởng mức lãi suất của tiền gửi không kỳ hạn và chịu một mức phạt nhất định tùy thuộc vào chính sách huy động vốn của ngân hàng và loại tiền gửi có kỳ hạn. Tiền gửi có kỳ hạn là nguồn vốn mang tín