Chuyên đề Chủ nghĩa xã hội khoa học (Phần 1)

tÝnh kh¸ch quan, khoa häc võa ph¶n ¸nh ®óng ®¾n, kÞp thêi t©m t­, nguyÖn väng vµ ®Æc biÖt lµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng. Cã nh­ vËy, tinh thÇn d©n chñ tÝnh nh©n d©n míi ®­îc thÓ hiÖn s©u s¾c trong c¸c quyÕt s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Tõ ®ã míi ®­îc nh©n d©n lao ®éng nhiÖt liÖt h­ëng øng biÕn nh÷ng ®­êng lèi chñ tr­¬ng Êy thµnh søc m¹nh vËt chÊt, thµnh hiÖn thùc sinh ®éng trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. D©n chñ hãa ®êi sèng chÝnh trÞ ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ, ph¸t triÓn nÒn d©n chñ XHCN tr­íc hÕt lµ ®æi míi tæ chøc bé m¸y cña §¶ng, nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc x· héi chÝnh trÞ kh¸c trong hÖ thèng chÝnh trÞ, x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN, x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt vµ ph¸p chÕ ®ång bé, c¶i tiÕn néi dung vµ ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng, qu¶n lý cña Nhµ n­íc, n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ cho nh©n d©n lao ®éng - nhÊt lµ v¨n hãa ph¸p luËt, v¨n hãa d©n chñ. Bëi chÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn mét c¸ch trùc tiÕp vµ s©u s¾c c¸c quan hÖ giai cÊp g¾n liÒn víi th¸i ®é hµnh vi cña con ng­êi, cña c¸c giai cÊp, c¸c tÇng líp x· héi vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ, chÕ ®é Nhµ n­íc, nÒn d©n chñ cña x· héi. Lîi Ých vµ quyÒn lùc chÝnh trÞ kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã mµ cã c¬ së vµ c¨n nguyªn s©u xa tõ chÕ ®é kinh tÕ. Do vËy d©n chñ hãa chÝnh trÞ kh«ng t¸ch rêi víi d©n chñ hãa vÒ kinh tÕ, kh«ng t¸ch rêi víi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n vµ hiÖu lùc qu¶n lý cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc XHCN. D©n chñ hãa trªn lÜnh vùc chÝnh trÞ kh«ng thÓ kh«ng g¾n liÒn víi cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa quan liªu cöa quyÒn, hèng h¸ch, tham nhòng v.v... trong c¸c c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng, trong bé m¸y chÝnh quyÒn c¸c cÊp cña Nhµ n­íc, trong c¸c c¬ quan kinh tÕ, trong c¸c ®oµn thÓ vµ tæ chøc x· héi cña quÇn chóng. §Êu tranh chèng nh÷ng tÖ n¹n trªn ®©y kh«ng chØ dõng ë viÖc phª ph¸n nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc mµ ®iÒu quan träng vµ quyÕt ®Þnh h¬n c¶ lµ ph¶i kiªn quyÕt lo¹i trõ c¸c tÖ n¹n Êy ra khái ®êi sèng x· héi. Muèn ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ tr­íc hÕt ph¶i t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n cña nã - ®Æc biÖt lµ ph¸t hiÖn ra nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa dÉn tíi tiªu cùc vµ nh÷ng c¬ së kinh tÕ - x· héi ®· lµm nÈy sinh vµ b¸m rÔ nh÷ng hiÖn t­îng ®ã trong ®êi sèng. Sau ®ã ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p mét c¸ch ®ång bé h÷u hiÖu, cã th¸i ®é kiªn quyÕt, nghiªm minh khi xö lý vµ xö lý ®óng ph¸p luËt trªn c¬ së cã sù tham gia, ñng hé cña quÇn chóng nh©n d©n, kh«ng cã ngo¹i lÖ cho bÊt cø tr­êng hîp nµo. Ph¶i xö ®óng ng­êi, ®óng viÖc, ®óng téi. Kinh nghiÖm cho thÊy ë n¬i nµo tÝnh chiÕn ®Êu kÐm th× ë n¬i ®ã tÖ n¹n x· héi vµ tiªu cùc nhiÒu, n¬i nµo tÝnh chiÕn ®Êu cña c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n lao ®éng thÓ hiÖn cao th× sÏ h¹n chÕ bít c¸c tiªu cùc. Vµ ë n¬i nµo chñ nghÜa quan liªu vµ tËp trung ë bªn trªn cµng nhiÒu bao nhiªu th× cµng n¶y në nh÷ng ph¶n øng tiªu cùc ë phÝa d­íi, n¶y sinh thãi tù do v« chÝnh phñ. Chõng nµo ch­a kh¾c phôc ®­îc chñ nghÜa quan liªu, chõng Êy tÝnh tÝch cùc chÝnh trÞ cña quÇn chóng cßn bÞ suy gi¶m. Tuy vËy cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ®Êu tranh ®óng ®¾n ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ môc ®Ých v× nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p ®Êu tranh ®óng cã khi sÏ ®i tíi ph¶n t¸c dông. Do ®ã ph¶i n©ng lªn thµnh nghÖ thuËt ®Êu tranh trªn tinh thÇn ®Êu tranh lµ ®Ó x©y dùng ®Ó lo¹i trõ c¸i xÊu, c¸i tiªu cùc - kh¼ng ®Þnh c¸i míi, c¸i ®óng trong ®êi sèng x· héi chø kh«ng nªn vµ nhÊt thiÕt kh«ng ®­îc ®Êu tranh hñy diÖt, trï dËp. ViÖc lµm ®ã kh«ng nh÷ng xa l¹ víi tinh thÇn d©n chñ kh«ng ®em l¹i d©n chñ mµ cßn lµ mét lùc c¶n nghiªm träng ®èi víi qu¸ tr×nh d©n chñ hãa. * D©n chñ hãa trªn lÜnh vùc t­ t­ëng - v¨n hãa, ý thøc x· héi: §©y còng lµ mét néi dung c¬ b¶n vµ hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh d©n chñ hãa x· héi ë n­íc ta hiÖn nay. Néi dung nµy cã liªn quan mËt thiÕt víi hai néi dung trªn. Thùc hiÖn d©n chñ hãa trong kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ®· ®em l¹i cho x· héi nh÷ng biÕn ®æi to lín ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn d©n chñ XHCN. Trong ®ã d©n chñ hãa trªn lÜnh vùc kinh tÕ ®em l¹i lîi Ých vËt chÊt cho ng­êi lao ®éng. D©n chñ hãa ®êi sèng chÝnh trÞ mang l¹i quyÒn lùc cña nh©n d©n trong qu¶n lý nhµ n­íc, trong c¸c sinh ho¹t chÝnh trÞ, t¨ng c­êng mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a §¶ng vµ nh©n d©n. ChÝnh hai qu¸ tr×nh ®ã ®· thóc ®Èy d©n chñ hãa trong lÜnh vùc t­ t­ëng v¨n hãa vµ ý thøc x· héi. MÆt kh¸c yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ còng tÊt yÕu ®ßi hái d©n chñ hãa trªn lÜnh vùc t­ t­ëng - v¨n hãa vµ ý thøc x· héi. VÊn ®Ò c¬ b¶n vµ cã tÇm quan träng hµng ®Çu ®èi víi qu¸ tr×nh d©n chñ hãa trªn lÜnh vùc t­ t­ëng, v¨n hãa vµ ý thøc x· héi ®ã lµ tù do t­ t­ëng vµ gi¶i phãng tinh thÇn cho nh©n d©n lao ®éng. §iÒu ®ã cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Ó ph¸t triÓn khoa häc, ph¸t triÓn lý luËn vµ s¸ng t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa cao ®Ñp - kh¾c phôc sù l¹c hËu cña lý luËn, sù chËm trÔ cña khoa häc so víi yªu cÇu cña cuéc sèng ®· trë thµnh nhu cÇu x· héi trong qu¸ tr×nh d©n chñ hãa, kh«ng cã tù do t­ t­ëng vµ gi¶i phãng tinh thÇn sÏ kh«ng cã bÊt kú mét sù s¸ng t¹o ®Ých thùc nµo trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ x· héi sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ, b¶o thñ, mÊt d©n chñ. Do ®ã cã thÓ nãi r»ng d©n chñ hãa trªn lÜnh vùc t­ t­ëng - v¨n hãa vµ ý thøc x· héi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cña nÒn d©n chñ XHCN. Nã lµ mét trong nh÷ng dÊu hiÖu cña sù ph¸t triÓn, cña tiÕn bé x· héi vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn d©n chñ, lµ con ®­êng biÖn ph¸p ®Ó ph¸t triÓn trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, nh©n c¸ch cña con ng­êi. - D©n chñ hãa trªn lÜnh vùc t­ t­ëng - v¨n hãa vµ ý thøc x· héi bao gåm c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, tuyªn truyÒn nghiªn cøu khoa häc, c¸c ho¹t ®éng s¸ng t¹o v¨n hãa nghÖ thuËt, c¸c lÜnh vùc b¸o chÝ, th«ng tin, xuÊt b¶n v.v... §Ó thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu vµ néi dung trªn cÇn ph¶i ¸p dông rÊt nhiÒu biÖn ph¸p, nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®Ó khai th¸c tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy cao ®é n¨ng lùc s¸ng t¹o cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ trÝ thøc, c¸c c¬ quan nghiªn cøu, gi¶ng d¹y, c¸c c«ng cô th«ng tin, tuyªn truyÒn trong c¶ n­íc. §ång thêi ph¶i khuyÕn khÝch, ñng hé mäi t×m tßi s¸ng t¹o trong suy nghÜ, nghiªn cøu; ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c c«ng d©n quyÒn tù do t­ t­ëng, quyÒn ®­îc nãi th¼ng nãi thËt, quyÒn ®­îc biÕt sù thËt vµ ®Êu tranh b¶o vÖ ch©n lý. §ång thêi cßn ph¶i t¹o nªn d­ luËn x· héi tÝch cùc, lµnh m¹nh ®Ó kh¼ng ®Þnh c¸i ®óng, c¸i míi, c¸i tèt trong x· héi. Tuy nhiªn cÇn ph¶i ®Ò phßng vµ ng¨n chÆn nh÷ng kÎ xÊu lîi dông d©n chñ, tù do t­ t­ëng, tù do ng«n luËn nãi tr¸i quan ®iÓm, ®­êng lèi vµ NghÞ quyÕt cña §¶ng, xuyªn t¹c sù thËt, vu khèng c¸n bé, nãi xÊu §¶ng, Nhµ n­íc vµ lµm ¨n bÊt chÝnh, ®ã lµ nh÷ng ®iÒu hÕt søc nguy hiÓm. Tr¸nh sù ¸p ®Æt t­ t­ëng, sù khèng chÕ vÒ hµnh ®éng ®èi víi nh©n d©n. Nh­ B¸c Hå ®· d¹y: "Lµm sao cho nh©n d©n biÕt h­ëng quyÒn d©n chñ, biÕt dïng quyÒn d©n chñ cña m×nh, d¸m nãi, d¸m lµm"1. Muèn vËy ph¶i ®Æt d©n chñ hãa trong lÜnh vùc nµy trªn tinh thÇn lu«n lu«n ®æi míi. §¹i héi VI ®· ®Æc biÖt nhÊn m¹nh tíi sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi t­ duy, kh¾c phôc lèi t­ duy kinh nghiÖm gi¸o ®iÒu vµ b¶o thñ, x©y dùng t­ duy lý luËn khoa häc, t¹o ra sù chuyÓn biÓn m¹nh mÏ vÒ ph­¬ng ph¸p vµ phong c¸ch lµm viÖc cña c¸n bé ®¶ng viªn vµ quÇn chóng lµ sù thÓ hiÖn tËp trung nh÷ng vÊn ®Ò võa cÊp b¸ch võa c¬ b¶n l©u dµi cña d©n chñ ho¸ t­ t­ëng - v¨n hãa vµ ý thøc x· héi. §æi míi vµ d©n chñ hãa x· héi t¹o ra c¬ héi ®Ó mçi ng­êi cã thÓ béc lé vµ ph¸t triÓn tèt nhÊt nh÷ng kh¶ n¨ng, së tr­êng cña m×nh, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn chung cña x· héi vµ còng lµ qu¸ tr×nh tù hoµn thiÖn nh©n c¸ch cña c¸ nh©n. Bëi d©n chñ kh«ng chØ g¾n víi d©n sinh mµ cßn g¾n víi d©n trÝ. ChØ khi nµo mäi ng­êi trong x· héi ®­îc trau dåi ngµy cµng tèt h¬n vÒ ý thóc chÝnh trÞ, vÒ häc vÊn vµ v¨n hãa, ®­îc tÝch lòy vÒ kinh nghiÖm chÝnh trÞ vµ qu¶n lý x· héi th× sÏ h×nh thµnh 1 Hå ChÝ Minh toµn tËp, tËp 10. Nxb Sù ThËt, Hµ Néi, 1989, tr. 508. nªn niÒm tin søc m¹nh tinh thÇn dùa trªn c¬ së khoa häc vÒ CNXH, sÏ lµ c¬ së x· héi bÒn v÷ng nhÊt ®Ó b¶o vÖ CNXH. Tõ nh÷ng néi dung, nhiÖm vô cô thÓ cña qu¸ tr×nh d©n chñ hãa ®êi sèng x· héi ®· nªu trªn ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i cñng cè vµ n©ng cao vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ®èi víi x· héi. §ång thêi ph¶i t¨ng c­êng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, vai trß cña ph¸p luËt trong ®êi sèng x· héi. Qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn d©n chñ XHCN vµ d©n chñ hãa x· héi kh«ng thÓ t¸ch rêi vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n. Bëi §¶ng Céng s¶n lµ §¶ng cÇm quyÒn, l·nh ®¹o x· héi, mang b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n, lµ lùc l­îng dÉn d¾t giai cÊp c«ng nh©n, nh©n d©n lao ®éng vµ toµn x· héi ®i tíi môc tiªu CNXH. Trªn c¬ së nhËn thøc ®­îc tÝnh tÊt yÕu cña lÞch sö, hiÓu ®­îc t©m t­, nguyÖn väng cña giai cÊp nh©n d©n lao ®éng. §¶ng ®· l·nh ®¹o quÇn chóng nh©n d©n lao ®éng lµm c¸ch m¹ng ®Ó thùc hiÖn sù gi¶i phãng triÖt ®Ó nhÊt ®èi víi x· héi vµ ng­êi lao ®éng - khëi x­íng ®­êng lèi ®æi míi vµ thùc hiÖn d©n chñ hãa x· héi mang l¹i quyÒn sèng, quyÒn tù do, d©n chñ vµ h¹nh phóc cho tÊt c¶ mäi ng­êi. Bëi §¶ng ta kh«ng cã lîi Ých nµo kh¸c ngoµi viÖc phông sù Tæ quèc, phôc vô nh©n d©n. B¸c Hå còng ®· tõng c¨n dÆn: "§¶ng cÇn cã kÕ ho¹ch, thËt tèt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n hãa, nh»m kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n". Tr¶i qua qu¸ tr×nh thùc tiÔn nh©n d©n lao ®éng n­íc ta ®· nhËn thøc s©u s¾c r»ng nÕu kh«ng cã sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam th× sÏ kh«ng cã bÊt cø mét chót tù do, d©n chñ vµ h¹nh phóc nµo c¶. Nªn nh©n d©n ta tù nguyÖn, tù gi¸c ®i theo sù l·nh ®¹o cña §¶ng, thùc hiÖn nghiªm chØnh nh÷ng chñ tr­¬ng, ®­êng lèi do §¶ng ®Ò ra. ThÓ hiÖn mèi quan hÖ mËt thiÕt, biÖn chøng ®ã lµ: §¶ng v× d©n - D©n tin yªu §¶ng, b¶o vÖ §¶ng. §¶ng ph¶i tù m×nh nªu g­¬ng vÒ d©n chñ vµ l·nh ®¹o chÆt chÏ qu¸ tr×nh d©n chñ hãa x· héi. XuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña d©n chñ, lµ d©n chñ bao giê còng g¾n liÒn víi ph¸p luËt. Nã lµ mét yÕn tè cÊu thµnh néi dung cña d©n chñ, cÇn ph¶i lµm cho ph¸p luËt trë thµnh c«ng cô qu¶n lý x· héi, qu¶n lý nhµ n­íc, cã ®ñ søc m¹nh vµ hiÖu lùc ®Ó chi phèi vµ ®iÒu chØnh mäi ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, c¸c tËp thÓ vµ tõng c¸ nh©n. Ph¸p luËt kh«ng chØ cã chøc n¨ng qu¶n lý x· héi cßn cã chøc n¨ng b¶o ®¶m vµ ph¸t huy quyÒn d©n chñ, quyÒn c«ng d©n, quyÒn con ng­êi cña mäi thµnh viªn trong x· héi. ChØ cã mét ph¸p luËt tiÕn bé, khoa häc th× x· héi míi cã mét nÒn d©n chñ thùc sù. QuyÒn d©n chñ cña mçi c«ng d©n ®­îc thÓ hiÖn trong luËt ph¸p vµ ®­îc luËt ph¸p ®¶m b¶o, cho nªn thùc thi d©n chñ ph¶i ®i ®«i víi thùc thi luËt ph¸p, d©n chñ ®i liÒn víi kû c­¬ng, kû luËt, quyÒn h¹n ®i ®«i víi tr¸ch nhiÖm c«ng d©n. NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 3 khãa VIII ®· nhÊn m¹nh: C¶ v« chÝnh phñ lÉn ®éc ®o¸n chuyªn quyÒn ®Òu tr¸i víi b¶n chÊt cña nÒn d©n chñ XHCN. V× vËy, xÐt vÒ thùc chÊt d©n chñ g¾n liÒn víi kû c­¬ng, cã khu«n khæ, trong vßng trËt tù, kh«ng thÓ cã d©n chñ mµ l¹i thiÕu ph¸p luËt, kû luËt, kû c­¬ng. Gi÷ v÷ng kû c­¬ng, ph¸p luËt kh«ng ph¶i chØ ë phÝa nh©n d©n mµ quan träng h¬n lµ c¶ ngay trong c¸n bé, ®¶ng viªn, c«ng chøc. Kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc t×nh tr¹ng "trªn b¶o d­íi kh«ng nghe", "phÐp vua thua lÖ lµng" nh­ ®· tõng xÈy ra l©u nay. Ph¶i lµm cho mäi ng­êi d©n trong x· héi, bÊt kÓ ë c­¬ng vÞ nµo, tõ ng­êi l·nh ®¹o cÊp cao, cã träng tr¸ch ®Õn ng­êi lao ®éng b×nh th­êng ®Òu b×nh ®¼ng nh­ nhau tr­íc x· héi vµ ph¸p luËt víi t­ c¸ch c«ng d©n cña nã. Gi÷ v÷ng kû c­¬ng, ph¸p luËt thèng nhÊt trong c¶ n­íc, trªn d­íi mét lßng thèng nhÊt tõ trong §¶ng ra ngoµi x· héi lµ mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt vµ tÊt yÕu. Trªn c¬ së quan ®iÓm, chñ tr­¬ng mµ §¹i héi VI ®· nªu ra ®Õn ®¹i héi VII §¶ng ta l¹i tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh nh÷ng ph­¬ng h­íng c¬ b¶n cña viÖc ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ vµ d©n chñ hãa ®êi sèng x· héi lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña C­¬ng lÜnh chÝnh trÞ ®­îc th«ng qua t¹i ®¹i héi Vll. Coi ®ã lµ nhiÖm vô quan träng cÊp b¸ch trong qu¸ tr×nh c¸ch m¹ng. Nh÷ng ph­¬ng h­íng ®ã lµ: - Thø nhÊt lµ ph¶i tæ chøc x©y dùng §¶ng ngang tÇm víi nhiÖm vô míi: "§¶ng ph¶i v÷ng m¹nh vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng vµ tæ chøc, ph¶i th­êng xuyªn tù ®æi míi, tù chØnh ®èn, ra søc n©ng cao tr×nh ®é trÝ tuÖ n¨ng lùc l·nh ®¹o, gi÷ v÷ng truyÒn thèng ®oµn kÕt, thèng nhÊt trong §¶ng, b¶o ®¶m ®Çy ®ñ d©n chñ vµ kû luËt trong sinh ho¹t §¶ng"1. VÊn ®Ò cÇn ®Æc biÖt quan t©m ë ®©y lµ ph¶i ph©n ®Þnh râ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®Ó tr¸nh tr­êng hîp §¶ng bao biÖn lµm thay chÝnh quyÒn chÝnh quyÒn û l¹i vµo §¶ng. Bëi §¶ng kh«ng chuyªn quyÒn, kh«ng ®Æc quyÒn trong mäi c«ng viÖc. §¶ng kh«ng ph¶i lµ c¬ quan n¾m tÊt c¶ mäi quyÒn lùc vµ c¬ quan quyÒn lùc cña nh©n d©n, kh«ng thÓ lµ mét thiÕt chÕ h×nh thøc, dùa dÉm, bÞ ®éng. - Thø hai lµ x©y dùng, kiÖn toµn bé m¸y nhµ n­íc lµm cho nhµ n­íc thùc sù lµ c«ng cô quyÒn lùc cña nh©n d©n lµ s¶n phÈm cña d©n chñ vµ tù do cña con ng­êi, lµ nhµ n­íc cña d©n, v× d©n vµ do d©n. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã, b¸o c¸o chÝnh trÞ ®· nªu lªn mét sè viÖc chñ yÕu cÇn ph¶i tËp trung gi¶i quyÕt vÒ lÜnh vùc nhµ n­íc bao gåm: + Söa ®æi vµ x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c«ng d©n. Th­êng xuyªn gi¸o dôc ph¸p luËt, x©y dùng ý thøc sèng vµ lµm viÖc theo ph¸p luËt trong c¸c tÇng líp nh©n d©n. T¨ng c­êng ph¸p chÕ XHCN. B¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt ®Ó c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt cã chñ quyÒn lùc vµ ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng thùc hµnh ph¸p luËt. + C¶i tiÕn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi ®Ó Quèc héi lµm ®óng tr¸ch nhiÖm lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt. Héi ®ång nh©n d©n 1 C­¬ng lÜnh §¹i héi VII, tr. 21. ph¶i cã thùc quyÒn vµ ph¶i chän läc ®­îc nh÷ng ®¹i biÓu xøng ®¸ng vµo c¬ quan nµy. + Söa ®æi c¬ cÊu tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng ®Ó chÝnh phñ xøng ®¸ng lµ c¬ quan hµnh ph¸p cao nhÊt, qu¶n lý ®iÒu hµnh mäi c«ng viÖc cña ®Êt n­íc, kh¾c phôc t×nh tr¹ng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh Nhµ n­íc c¸c cÊp võa bÞ ®éng võa û l¹i vµo cÊp ñy §¶ng, võa kÐm hiÖu lùc tr­íc x· héi, võa lÊn ¸t vµ thiÕu tr¸ch nhiÖm tr­íc quÇn chóng. §ång thêi cÇn ng¨n ngõa t­ t­ëng ph­êng héi, ph©n t¸n, côc bé, c¸t cø ®Þa ph­¬ng vµ nh÷ng ¶nh h­ëng kh¸c cña t­ t­ëng phong kiÕn gia tr­ëng cña ng­êi s¶n xuÊt nhá trong ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh c¸c cÊp. MÆt kh¸c ph¶i thùc sù quan t©m ®Õn cÊp c¬ së, ®Ò cao quyÒn chñ ®éng vµ tr¸ch nhiÖm cña ®Þa ph­¬ng. CÇn x©y dùng chÝnh quyÒn cÊp x·, ph­êng v÷ng m¹nh. + S¾p xÕp l¹i tæ chøc, tinh gi¶m biªn chÕ lµm cho bé m¸y hµnh chÝnh gän nhÑ vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. §æi míi mét c¸ch nghiªm tóc, thËn träng c«ng t¸c tæ chøc vµ chÝnh s¸ch c¸n bé. Ban hµnh luËt lao ®éng, quy chÕ viªn chøc nhµ n­íc. X©y dùng ®éi ngò viªn chøc nhµ n­íc cã phÈm chÊt chÝnh trÞ, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, thµnh th¹o nghiÖp vô kh«ng chÊp nhËn vµ lªn ¸n nh÷ng hiÖn t­îng sai lÖch nh­ "chñ nghÜa lý lÞch", "chñ nghÜa thµnh phÇn", "chñ nghÜa b»ng cÊp", "chñ nghÜa kinh nghiÖm", "sèng l©u lªn l·o lµng", bÌ c¸nh, côc bé, tranh giµnh quyÒn lîi, ®Þa vÞ... Sù g­¬ng mÉu c«ng minh trong c«ng t¸c tæ chøc, c¸n bé cña c¸c bé phËn trong hÖ thèng chÝnh trÞ cã vai trß quyÕt ®Þnh trong ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ vµ d©n chñ hãa ®êi sèng x· héi. + Kiªn quyÕt vµ th­êng xuyªn tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh chèng tÖ tham nhòng trong c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ trong x· héi. Tr­íc hÕt lµ hoµn chØnh bé m¸y c¬ chÕ qu¶n lý vµ ph¸p luËt, xö lý nghiªm minh nh÷ng ng­êi vi ph¹m, t¨ng c­êng gi¸o dôc t­ t­ëng qu¶n lý chÆt chÏ néi bé. - Thø ba lµ: MÆt trËn Tæ quèc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n cÇn ®­îc ®æi míi vÒ tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng ®Ó thùc sù gãp phÇn d©n chñ hãa ®êi sèng x· héi - lµ mét c«ng viÖc cùc kú quan träng nh»m ch¨m lo b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n. Còng cÇn h­íng c¸c tæ chøc nµy vµo viÖc tham gia qu¶n lý nhµ n­íc, qu¶n lý x· héi, gãp phÇn tham gia gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu chÝnh ®¸ng vÒ nghÒ nghiÖp vµ ®êi sèng theo tinh thÇn Ých n­íc lîi nhµ, t­¬ng th©n, t­¬ng ¸i. Gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng mèi liªn hÖ mËt thiÕt gi÷a §¶ng - Nhµ n­íc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n, Kh¾c phôc t×nh tr¹ng "Nhµ n­íc hãa" "Hµnh chÝnh hãa", lµm mÊt tÝnh phong phó, ®a d¹ng trong ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc quÇn chóng. - Thø t­ lµ lµm cho toµn §¶ng, toµn d©n, nhÊt lµ c¸n bé l·nh ®¹o, c¸n bé qu¶n lý c¸c cÊp hiÓu vµ thùc hiÖn ®óng nÕp sinh ho¹t d©n chñ trªn mäi lÜnh vùc, lµm cho mäi ng­êi quen víi sinh ho¹t d©n chñ. X©y dùng c¸c quy t¾c sinh ho¹t d©n chñ nh»m më réng quyÒn lµm chñ cña c«ng d©n, ph¸t huy ®­îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng t¹i c¬ së, gi¶i quyÕt ®óng ®¾n hµng lo¹t c¸c mèi quan hÖ gi÷a d©n chñ vµ chuyªn chÝnh d©n chñ vµ kû luËt, d©n chñ vµ tËp trung, d©n chñ vµ ph¸p chÕ... §¹i héi VII còng nªu lªn nh÷ng quan ®iÓm ®Ó x©y dùng nÒn d©n chñ XHCN gåm 4 ®iÓm nh­ lý luËn ®· nªu. §ång thêi cßn ®­îc cô thÓ hãa ë nh÷ng ®iÓm sau: "D©n chñ g¾n liÒn víi c«ng b»ng x· héi ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trong thùc tÕ cuéc sèng trõ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi th«ng qua ho¹t ®éng cña Nhµ n­íc do nh©n d©n cö ra vµ b»ng c¸c hµnh thøc d©n chñ trùc tiÕp. "D©n chñ ®i ®«i víi kû luËt, kû c­¬ng, ph¶i ®­îc thÓ chÕ hãa b»ng ph¸p luËt vµ ®­îc ph¸p luËt thõa nhËn". Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta kh«ng cã sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ®Ó lËp nªn c¬ chÕ chÝnh trÞ ®a nguyªn, ®a ®¶ng ®èi lËp. Thõa nhËn ®a ®¶ng ®èi lËp cã nghÜa lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ngãc ®Çu dËy ngay tøc kh¾c vµ mét c¸ch hîp ph¸p c¸c lùc l­îng ph¶n ®éng phôc thï trong n­íc vµ tõ n­íc ngoµi trë vÒ ho¹t ®éng chèng Tæ quèc, chèng nh©n d©n, chèng chÕ ®é. §ã lµ ®iÒu mµ nh©n d©n ta døt kho¸t kh«ng chÊp nhËn"1. Cã thÓ nãi §¹i héi VI lµ ®¹i héi ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi khëi x­íng d©n chñ hãa ®êi sèng x· héi. §¹i héi VII lµ §¹i héi thËt sù d©n chñ - ®Ó cã kÕt qu¶ thµnh c«ng cña ®¹i héi. §¶ng ta ®· ®Ó ra mét thêi gian dµi ®Ó tËp hîp ý kiÕn, tr­ng cÇu d©n ý x©y dùng nªn c¸c v¨n kiÖn cña §¹i héi. §iÒu ®ã ®· lµm nªn tÝnh ®óng ®¾n, khoa häc, c¸ch m¹ng cña v¨n kiÖn, ®­êng lèi nhê biÕt ph¸t huy d©n chñ cña ®¶ng. D­íi ¸nh s¸ng cña nh÷ng quan ®iÓm, t­ t­ëng ®ã hµng lo¹t v¨n b¶n vµ quy chÕ d©n chñ ®­îc ban hµnh. §¸ng chó ý lµ NghÞ quyÕt 8 cña Ban chÊp hµnh TW §¶ng khãa VII lµ NghÞ quyÕt t¨ng c­êng vµ cñng cè mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a §¶ng vµ nh©n d©n. §ã thùc chÊt lµ b¶n LuËn c­¬ng míi cña §¶ng vÒ d©n chñ. KÕ tiÕp NghÞ quyÕt trªn, ngµy 18/2/1998, Bé ChÝnh trÞ (khãa VIII) ®· ban hµnh ChØ thÞ 30CT/TW vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ c¬ së. Më ®Çu chØ thÞ x¸c ®Þnh: Më réng d©n chñ XHCN, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lµ môc tiªu, ®ång thêi lµ ®éng lùc b¶o ®¶m cho th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng, cña c«ng cuéc ®æi míi (...). Kh©u quan träng vµ cÊp b¸ch tr­íc mÆt lµ ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ë c¬ së, lµ n¬i trùc tiÕp thùc hiÖn mäi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, lµ n¬i cÇn thùc hiÖn quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n mét c¸ch trùc tiÕp vµ réng r·i nhÊt. Muèn vËy, Nhµ n­íc cÇn ban hµnh quy chÕ d©n chñ c¬ së cã tÝnh ph¸p lý, yªu cÇu mäi ng­êi, mäi tæ chøc ë c¬ së ®Òu ph¶i nghiªm chØnh thùc hiÖn. Quy chÕ d©n chñ cÇn ®­îc x©y dùng cho tõng lo¹i c¬ së x·, ph­êng, doanh nghiÖp, bÖnh viÖn, tr­êng häc, viÖn nghiªn cøu, c¬ quan hµnh chÝnh... phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i c¬ së. 1 B¸o c¸o cña BCH TW kho¸ VI vÒ c¸c V¨n kiÖn tr×nh ®¹i héi VII. ChØ thÞ 30CT/TW còng nhÊn m¹nh viÖc x©y dùng quy chÕ d©n chñ c¬ së cÇn qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o sau: - §Æt viÖc ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n ë c¬ së trong c¬ chÕ tæng thÓ cña hÖ thèng chÝnh trÞ "§¶ng l·nh ®¹o, Nhµ n­íc qu¶n lý, nh©n d©n lµm chñ". Coi träng ba mÆt nãi trªn, kh«ng v× nhÊn m¹nh mét mÆt mµ coi nhÑ, h¹ thÊp mÆt kh¸c. - Võa ph¸t huy tèt chÕ ®é d©n chñ ®¹i diÖn, n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu lùc ho¹t ®éng cña Quèc héi, ChÝnh phñ, Héi ®ång nh©n d©n vµ ñy ban nh©n d©n c¸c cÊp, võa thùc hiÖn tèt chÕ ®é d©n chñ trùc tiÕp ë cÊp c¬ së ®Ó nh©n d©n bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh trùc tiÕp nh÷ng c«ng viÖc quan träng thiÕt thùc g¾n liÒn víi lîi Ých cña m×nh. - Ph¸t huy d©n chñ g¾n liÒn víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ n©ng cao d©n trÝ, t¹o ®iÒu kiÖn më réng d©n chñ cã chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶. - Néi dung c¸c quy chÕ ph¸t huy d©n chñ ë c¬ së ph¶i phï hîp víi HiÕn ph¸p, ph¸p luËt thÓ hiÖn tinh thÇn d©n chñ ®i ®«i víi kû c­¬ng, trËt tù, quyÒn h¹n g¾n víi tr¸ch nhiÖm, lîi Ých ®i ®«i víi nghÜa vô, chèng quan liªu, mÖnh lÖnh, ®ång thêi chèng t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ, lîi dông d©n chñ vi ph¹m ph¸p luËt. - G¾n qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ víi c«ng t¸c c¶i c¸ch hµnh chÝnh söa ®æi nh÷ng quy chÕ, chÝnh s¸ch vµ thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng phï hîp. Néi dung quy chÕ d©n chñ c¬ së cÇn chó träng nh÷ng vÊn ®Ò sau : - Qui ®Þnh quyÒn cña mäi ng­êi d©n ë c¬ së ®­îc th«ng tin vÒ ph¸p luËt, c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, nhÊt lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng vµ lîi Ých hµng ngµy cña nh©n d©n t¹i c¬ së, cã chÕ ®é vµ h×nh thøc b¸o c¸o c«ng khai tr­íc d©n c«ng viÖc cña chÝnh quyÒn, c¬ quan ®¬n vÞ vÒ s¶n xuÊt vµ ph©n phèi, vÒ viÖc sö dông c«ng quü, tµi s¶n c«ng, vÒ thu, chi tµi chÝnh, c¸c kho¶n ®ãng gãp cña nh©n d©n, quyÕt to¸n c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n, chÕ ®é thu vµ sö dông häc phÝ, viÖn phÝ. - Cã quy ®Þnh vÒ viÖc ®Ó nh©n d©n quyÕt ®Þnh d©n chñ ®èi víi nh÷ng lo¹i viÖc liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n trªn ®Þa bµn (nh­ chñ tr­¬ng huy ®éng søc d©n ®Ó x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c c«ng tr×nh phóc lîi, c¸c kho¶n ®ãng gãp vµ lËp c¸c lo¹i quü trong khu«n khæ ph¸p luËt...). ChÝnh quyÒn, thñ tr­ëng c¬ quan, ®¬n vÞ tæ chøc thùc hiÖn theo ý kiÕn cña ®a sè nh©n d©n, cã sù gi¸m s¸t, kiÓm tra cña nh©n d©n. - Cã quy chÕ vµ c¸c chÝnh thøc ®Ó nh©n d©n, c¸n bé, c«ng chøc ë c¬ së ®­îc bµn b¹c vµ tham gia ý kiÕn vµo c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, nhiÖm vô c«ng t¸c chuyªn m«n, c«ng t¸c c¸n bé... cña chÝnh quyÒn, c¬ quan, ®¬n vÞ; kÕt qu¶ ý kiÕn ®ãng gãp ph¶i ®­îc xem xÐt c©n nh¾c khi chÝnh quyÒn hoÆc thñ tr­ëng ra quyÕt ®Þnh. - Hoµn thiÖn c¬ chÕ ®Ó nh©n d©n, c«ng nh©n, c¸n bé, c«ng chøc ë c¬ së trùc tiÕp vµ th«ng qua MÆt trËn, c¸c ®oµn thÓ, ban thanh tra nh©n d©n kiÓm tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn, thñ tr­ëng c¬ quan, ®¬n vÞ. KÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra, gi¸m s¸t cña nh©n d©n ph¶i ®­îc tiÕp thu nghiªm tóc. - Më réng c¸c h×nh thøc tæ chøc tù qu¶n ®Ó nh©n d©n, c«ng nh©n, c¸n bé, c«ng chøc tù bµn vµ thùc hiÖn trong khu«n khæ ph¸p luËt nh÷ng viÖc mang tÝnh x· héi, cã sù hç trî cña chÝnh quyÒn, c¬ quan, ®¬n vÞ (nh­ viÖc x©y dùng h­¬ng ­íc, quy ­íc lµng v¨n hãa, x©y dùng tæ hßa gi¶i, tæ an ninh phong trµo vÖ sinh - m«i tr­êng, ®Òn ¬n ®¸p nghÜa, gióp ®ì ng­êi nghÌo v.v...). - X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ tæ chøc tèt viÖc tiÕp d©n, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o vµ tr¶ lêi th¾c m¾c cña nh©n d©n, c«ng nh©n, c«ng chøc ë së, chÝnh quyÒn, c¬ quan ®¬n vÞ m×nh, nghiªm cÊm mäi hµnh vi trï dËp ng­êi khiÕu n¹i, tè c¸o. - X¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm chia tæ chøc chÝnh quyÒn, thñ tr­ëng c¬ quan ®¬n vÞ c¬ së ®Þnh kú (ba th¸ng, s¸u th¸ng, mét n¨m) b¸o c¸o c«ng viÖc tr­íc d©n, ph¶i tù phª b×nh vµ tæ chøc ®Ó nh©n d©n, c«ng nh©n, c¸n bé, c«ng chøc ë c¬ së gãp ý kiÕn, ®¸nh gi¸ phª b×nh, nghiªm tóc tiÕp thu nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ®ã. ThÓ hiÖn tinh thÇn cña C­êng lÜnh chÝnh trÞ n¨m 1991 vµ ®­êng lèi cña §¶ng, ChØ thÞ 30CT/TW ngµy 18/2/1998 cña Bé chÝnh trÞ (khãa VIII) vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së kh«ng chØ ®¸p øng kÞp thêi ®ßi hái cña nhiÖm vô c¸ch m¹ng trong thêi kú míi mµ cßn chØ ra ph­¬ng h­íng c¬ b¶n nh»m kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt trong viÖc thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ së, lµ n¬i trùc tiÕp thùc hiÖn ®­êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, víi ng­êi d©n sinh sèng lµm ¨n hµng ngµy, lµ tiªu ®iÓm cña c¸c mèi quan hÖ x· héi. Sau khi cã ChØ thÞ 30CT/TW ngµy 18/2/1998 cña Bé chÝnh trÞ (khãa VIII), ñy ban Th­êng vô Quèc héi ®· cã NghÞ quyÕt, ChÝnh phñ ®· ban hµnh c¸c NghÞ ®Þnh sè 29, 71, 07 vÒ x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së. Sau h¬n 4 n¨m tiÕn hµnh, h¬n 90% x·, ph­êng, thÞ trÊn, h¬n 80% sè c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· x©y dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ. Trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n cña Bé ChÝnh trÞ, Quèc héi, ChÝnh phñ, c¸c ngµnh c¸c cÊp ë ®Þa ph­¬ng ®· triÓn khai viÖc tæ chøc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së mét c¸ch khÈn tr­¬ng, ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu, t¹o ra mét b­íc chuyÓn biÕn tÝch cùc vÒ nhiÒu mÆt, tr­íc hÕt lµ trong ®êi sèng chÝnh trÞ ë c¬ së. Cho ®Õn nay c¸c cÊp tØnh, thµnh phè, quËn, huyÖn ®Òu ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn vµ cô thÓ hãa quy chÕ d©n chñ cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Þa ph­¬ng. C¸c tæ chøc trong hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së ®· tiÕn hµnh qu¸n triÖt c¸c v¨n b¶n cña cÊp trªn vÒ thùc hiÖn d©n chñ ë c¬ ë. C¸c cÊp ñy ®· coi träng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, tõ sù nhÊt trÝ trong §¶ng vµ nh©n d©n. Nhê vËy, viÖc thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë c¬ së ®· ®­îc kÕt qu¶ b­íc ®Çu quan träng. - T¹o ra bÇu kh«ng k