Chuyên đề Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba ở phòng Bảo hiểm huỵên Thanh Trì - Hà Nội

Lời mở đầu Giao thông vận tải là ngành kinh tế - kỹ thuật có vị trí quan trọng ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến hầu hết các ngành kinh tế, xã hội an ninh quốc phòng. Giao thông vận tải là một bộ phận của kiến trúc hạ tầng kinh tế. Sự nghiệp công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước có kiên quan chặt chẽ với sự phát triển của ngành giao thông vận tải. Bởi vậy có thể nói giao thông vận tải là huyết mạch của nền kinh tế, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Giao thông vận tải nước ra gồm các hình thức chủ yếu: Vận tải đường bộ, đường thuỷ, đường sắt và hàng không. Trong đó vận tải đường bộ bằng xe cơ giới là hình thức phổ biến nhất, được sử dụng rộng rãi trong nền kinh tế. Với tốc độ vận chuyển nhanh hoàn thành quá trình vận chuyển một cách triệt để, chi phí vận chuyển tương đối thấp nên vận chuyển bằng xe cơ giới tiện lợi hơn rất nhiều so với vận chuyển bằng các hình thức khác. Hơn nữa vận chuyển bằng xe khác nhau có khả năng chuyên trở hàng hoá, con ngưòi tới mọi lúc, mọi lúc kể cả những điểm mà vận tải đường sắt, hàng không không tới được. Tuy nhiên, do đặc điểm hoạt động của ngành vận tải là ngành sản xuất mang tính xã hội cao. Quá trình sản xuất tiến hành ngoài Công ty, chủ yếu là sự tiếp xúc giữa lái xe với xã hội, sự quản lý của Công ty chỉ trong một chừng mực nhất định. Vì vậy hình thức vận tải bằng xe cơ giới thường gặp rủi ro về tai nạn giao thông, cần phải có sự giáo dục, giúp đỡ của các ngành chức năng và toàn xã hội. Cùng với sự biến động của nền kinh tế thị trường, vận chuyển bằng xe cơ giới cũng không ngừng phát triển, lượng xe lưu hành tăng lên một cách đáng kể. Bên cạnh đó, chất lượng hệ thống đường bộ ở đất nước ta còn kém, việc tu sửa lại đường xá cháp vá chật hẹp, chịu ảnh hưởng nhiều của điều kiện mà chúng ta chưa có đủ biện pháp tối ưu để hạn chế, ngăn ngừa rủi ro. Hơn thế nữa, mặc dù lượng xe lưu hành ngày một tăng nhưng vẫn không theo kịp với sự phát triển của cơ chế thị trường nên vẫn phải sử dụng những xe hết thời hạn sử dụng hoặc không đảm bảo độ an toàn. Lái xe không nghiêm túc chấp hành luật lệ an toàn giao thông. Từ những đặc điểm trên, với phương châm "lá lành đùm lá rách" khi hoạn nạn, bảo hiểm là một hình thức gián tiếp giúp đỡ nhau khi khó khăn, sự ra đời của nghiệp vụ bảo hiểm trách nhiệm dân sự là cần thiết. Từ thực tế triển khai nghiệp vụ bảo hiểm này đã chứng minh được rằng bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới không thể thiếu được và ngày càng phục vụ đắc lực cho sự phát triển của nền kinh tế. Là sinh viên thuộc chuyên ngành kinh tế bảo hiểm, sau một thời gian nghiên cứu tài liệu và thực tập nghiệp vụ tại văn phòng Bảo hiểm huyện Thanh Trì, tôi xin chọn đề tài "Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba ở phòng Bảo hiểm huỵên Thanh Trì - Hà Nội" cho chuyên đề thực tập tốt nghiệp của mình. Mục đích của đề tài là: - Làm rõ những vấn đề lý luận về bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba. - Phân tích tình hình triển khai nghiệp vụ bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba ở Văn phòng Bảo hiểm huyện Thanh Trì - Hà Nội. - Đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện nghiệp vụ Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba ở Văn phòng Bảo hiểm huyện Thanh Trì - Hà Nội. Hoàn thành chuyên đề này tôi đã nhận được sự giúp đỡ của cô giáo Ths. Nguyễn Thị Lệ Huyền, cán bộ chuyên môn của văn phòng Bảo hiểm huyện Thanh Trì - Hà Nội nơi tôi đã khảo sát trong suốt quá trình thực tập. Nhân đây tô Phần I Những vấn đề cơ bản về bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba I- Sự cần thiết của bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba. Dù ở phương thức sản xuất nào, con người và tài sản luôn bị đe doạ bởi thiên tai và các tai biến bất ngờ, phát sinh ngay trong các hoạt động của con người. Suốt trong lịch sử phát triển cuả mình, loài người đã phải chịu đựng và chứng kiến biết bao thảm hoạ, nào là động đất, núi lửa, sóng thần, bão tố, dịch bệnh rồi thì chiến tranh, tai nạn giao thông, phóng xạ, ô nhiễm, hoả hoạn. v.v… Các hiện tượng này luôn bất động và phát triển không theo một trình tự chu kỳ. Vì thế để đấu tranh cho sự tồn tại và phát triển của mình, con người đã có những biện pháp đấu tranh nhằm chinh phục và cải tạo thiên nhiên. Đồng thời con người phải tìm biện pháp đề phòng, ngăn ngừa những tai nạn xấu có thể xảy ra. Tuy nhiên, kết quả đấu tranh còn phụ thuộc vào trình độ khoa học - kỹ thuật và tiềm lực phát triển của mỗi nước cũng như sự phát triển của lực lượng sản xuất xã hội. Song cho dù kha học - kỹ thuật có phát triển mức nào chăng nữa thì con người vẫn tồn tại trong lòng thiên nhiên, gánh chịu hậu quả do thiên nhiên gây ra với mức độ ngày càng giảm. Để khắc phục hậu quả của thiên tai và tai nạn, đảm bảo ổn định sản xuất và đời sống, mỗi gia đình, đơn vị sản xuất kinh doanh hay Nhà nước chỉ có một khoản dự trữ lớn để bù đắp thiệt hại và trang trải chi phí cho phần trách nhiệm phát sinh. Biện pháp tạo bảo hiểm bằng cách tiết kiệm tiền, dự trữ hiện vật hàng hoá của từng gia đình, từng doanh nghiệp tỏ ra kém hiệu quả về mặt kinh tế, nhất là khi xẩy ra thiệt hại lớn. Dự trữ lớn của Nhà nước thì lại không thể trang trải tổn thất nhỏ lẻ, phân tán của từng cá nhân gia đình hay một doanh nghiệp bị thất bại nhất là trong bối cảnh này nước ta đang chuyển dần sang nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp phải tự chủ và bảo toàn vốn của mình hay bị thiên tai và tai nạn bất ngờ gây thiệt hại. Biện pháp hữu hiệu nhất khắc phục được hai nhược điểm trên là tổ chức bảo hiểm như một dịch vụ tài chính có tính chất chuyên nghiệp - bảo hiểm thương mại (hay còn gọi là bảo hiểm rủi ro) Đối tượng của bảo hiểm thương mại là: con người, tài sản và trách nhiệm. Quỹ bảo hiểm được lập ra từ sự đóng góp cá nhân, đơn vị tham gia baỏ hiểm. Ngoài ra còn dùng để chi lập quỹ dự trữ, chi cho việc quản lý của doanh nghiệp, chi thực hiện nghĩa vụ đói với ngân sách Nhà nước. trong những trường hợp cụ thể được chi dùng cho việc tiến hành các biện pháp để phòng hạn chế tổn thất. Như vậy có thể nói bảo hiểm có một sức mạnh tài chính để trở thành tấm lá chắn về kinh tế trước sự tàn phá của hiểm hoạ bất ngờ. Thực chất bảo hiểm là sự cam kết của người bảo hiểm bồi thường đối với người được bảo hiểm về những mất mát thiệt hại của đối tượng bảo hiểm do những rủi ro gây ra, với điều kiện người được bảo hiểm đã mua bảo hiểm cho những đối tượng đó và nộp một khoản tiền gọi là phí bảo hiểm. Bên cạnh những rủi ro nghiêm trọng do thiên tai gây ra, chính bản thân sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật và công nghệ tiên tiến đã đem đến cho con người những sự cố bất thường không thể tránh khỏi. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, hàng năm trên thế giới có khoảng 7000 vụ tai nạn lớn nhỏ xẩy ra trên biển, cứ hai giây có một vụ tai nạn ô tô, trung bình mỗi ngày xẩy ra một trận động đất hoặc núi lửa phun, hai trận gió bão tuyết hoặc sóng thần, làm hàng triệu người chết và bị thương, số tài sản bị thiệt hại tính bằng tiền để đủ nuôi toàn bộ dân Châu Phi. Trong số các tổn thất nghiêm trọng xẩy ra, đặc biệt phải kể đến các tổn thất về người và tài sản do tai nạn về điều khiển xe cơ giới gây ra, Có thể nói đây là một thiệt hại lớn nhất (gấp 10 lần tai nạn máy bay và xe lửa). Cùng với công cuộc cơ khí hoá và tự động hoá, tai nạn giao thông đường bộ đã tăng lên một con số đáng kể và trở thành hiểm hoạ lớn đối với xã hội. Riêng ở Nhật Bản, những người bị tai nạn ô tô, bị thương, bị chất trong tai nạn ô tô đã tăng từ 21.540 người trong năm 1948 lên 78.764 trong năm 1994, tức là tăng 36 lần chỉ trong vòng 6 năm. ở Pháp tháng 12/1992 đã xẩy ra gần 13.000 vụ đụng xe, làm 648 người bị thiệt mạng. ở nước ra, đi đôi với sự gia tăng của các loại phương tiện cơ giới, tai nạn giao thông cũng ngày một gia tăng. Theo cục Cảnh sát giao thông đường bộ - đường sắt, chỉ tính riêng từ 1.1. đến 20.2.2000 trên phạm vi cả nước đã xẩy ra 4427 vụ tai nạn giao thông làm chết 1282 người và bị thương 4685 người. So với cùng kỳ năm trước, tình hình tai nạn giao thông trong thời gian qua tăng 14,5% số vụ; 22,56% số người thiệt mạng trong các vụ tai nạn giao thông so với vùng kỳ năm trước tăng 1 người. Trong số các phương tiện gây tai nạn có 35,14% là xe ô tô vận chuyển hành khách, 63% là xe mô tô. Đặc biệt có một số vụ tai nạn giao thông rất nghiêm trọng đều xẩy ra đối với ô tô khách và do lôĩ của chủ phương tiện: Vụ tai nạn xe khách mang biển số 63A - 53 - 89, bị mất phanh khi xuống dốc tại đèo Cù Mông, xe đâm vào vách đá làm 36 người chết, 47 người bị thương. Vụ tai nạn tại đèo Cả tỉnh Khánh Hoà, xe 75B - 18 - 91 của HTX ô tô Huế tỉnh Thừa Thiên Huế so va chạm với một xe đã bốc cháy dữ dội rồi lao xuóng biển, 29 hành khách trên xe chết và 11 người bị thương nặng, xe bị phá huỷ hoàn toàn. Vụ tai nạn xe khách mang biển số 37H -17 - 00, lái xe đã tự ý trao tay lái cho chủ xe không có bằng lái nên làm chết 6 người đi xe máy đang đi ngược đường. Qua những số liệu trên cho thấy những vụ tai nạn để lại hậu quả rùng rợn như thế thiết nghĩ nếu không có bảo hiểm trách nhiệm dân sự thì làm sao có thể kéo lại được phần nào mất mát và thiệt hại khủng khiếp ấy. Như vậy, cũng như các lĩnh vực sản xuất kinh doanh và dịch vụ khác, hoạt động GTVT cần được bảo hiểm hay nói một cách khác hoạt động GTVT không thể tách rời bảo hiểm. Vì thế sự ra đời của loại hình bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba là đòi hỏi tất yếu. Trên thế giới, nghiệp vụ bảo hiểm TNDS của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba được ra đời ở thế kỷ XIX gắn kèm với sự phát minh và sử dụng xe hơi. Tốc độ phát triển của nghiệp vụ bảo hiểm này rất mạnh mẽ, nhất là đối với các nươc phát triển như: Anh, Pháp, Đức, Mỹ, Nhật v.v… Doanh thu của nó chiếm tỷ trọng lớn (trên dưới 30% ) Trong tổng doanh thu toàn bộ hoạt động bảo hiểm. Hiện nay hầu hết các nước trên thế giới đều có qui định đây là loại bảo hiểm "bắt buộc" ở Việt Nam do những đặc điểm trên, đặc biệt là do tổ chức hoạt động của xe cơ giới là nguồn nguy hiểm cực độ, thực tế đã gây ra tai nạn thường xuyên không thể lường trước được. Hơn thế nữa, để đảm bảo quyền lợi cho người bị nạn khi có thiết hại xảy ra ngày 10/3/1998 Hội đồng Bộ trưởng đã ra nghị định số 30/HĐBT qui định bắt buộc tất cả các chủ xe cơ giới đăng ký hoạt động trên lãnh thổ các nước CHXHCN Việt Nam đều phải tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe tại Bảo Việt. Trách nhiệm dân sự của chủ xe ở đây là phần trách nhiệm bồi thường những hậu quả được tính bằng tiền theo qui định của luật pháp hoặc phán quyết của toà án quyết định chủ xe của mình gây tai nạn làm cho: + Bên thứ 3 bị thiệt hại hoặc bị thương tích. + Của cải, tài sản của bên thứ 3 bị huỷ hoại, hư hỏng. Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe là biện pháp kinh tế huy động sự đóng góp của các chủ xe hình thành nên quỹ bảo hiểm. Quỹ đó chủ yếu được sử dụng để bồi thường, bù đắp cho các chủ xe trong thời gian xe hoạt động gây ra tai nạn, làm phát sinh trách nhiệm dân sự của chủ xe, nhằm góp phần ổn định về mặt tài chính cho chủ xe. II. Tác dụng của bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba. Trong điều kiện phát triển nền kinh tế hàng hoá và đặc biệt là khi xoá bỏ cơ chế bao cấp, quỹ bảo hiểm chính là nguồn bảo đảm tài chính chắc chắn cho các tổ chức kinh tế để khắc phục hậu quả các hiểm hoạ, bảo toàn và tiếp tục phát triển các nguồn vốn của mình. Các nhà kinh doanh có lắm nỗi lo: Lo sao "có vốn làm ăn" là nỗi lo muôn thuở, rồi lại lo "cụt vốn, sạt nghiệp" khi không may gặp phải rủi ro nhất là đối với nguồn vốn trợ cấp tài chính trong cơ chế thị trường hiện nay. Quy mô đầu tư càng lớn thì rủi ro đầu tư cũng càng cao. Họ lựa chọn và gửi gắm doanh nghiệp của mình vào các loại hình bảo hiểm về tài sản và bảo hiểm trách nhiệm dân sự. Như ta đã biết, tai nạn giao thông ngày một gia tăng, một vấn đề tồn tại còn hết sức phức tạp là việc giải quyết hậu quả của nó. Bởi vì chức trách và khả năng giải quyết chỉ ở mức độ hết sức hạn hẹp, hình thức trước những mất mát đau thương của nạn nhân. Theo như luật pháp đã quy định: chủ xe cơ giới phải có trách nhiệm bồi thường toàn bộ những thiệt hại về người và tài sản do sự lưu hành xe của họ gây ra đối với người thứ ba. Song trên thực tế, khi xảy ra tai nạn do trách nhiệm hình sự mà có nhiều người lái xe bỏ chạy, cũng như do điều kiện kinh tế của chủ xe còn hạn hẹp không dư khả năng bồi thường cho nạn nhân. Vì thế trong rất nhiều trường hợp người bị nạn không biết khôi phục lại thiệt hại, mất mát đầu tư. Như vậy để đảm bảo quyền lợi cho người bị nạn khi xảy ra tai nạn cũng như bảo đảm cho chủ xe (lái xe) khỏi những hoang mang về tinh thần và những chi phí về kinh tế không thể lường trước nổi, cần thiết phải có một biện pháp kinh tế thành lập quỹ dự trữ bồi thường trách nhiệm dân sự của chủ xe. - Bồi thường chủ động, kịp thời cho chủ xe khi phát sinh trách nhiệm dân sự. Khi tai nạn giao thông xảy ra, trong đó lỗi của lái xe thì Công ty bảo hiểm (Nơi mà chủ xe tham gia bảo hiểm) sẽ thông qua hoạt động nghiệp vụ của mình tiến hành việc chi bồi thường cho các chủ xe một cách kịp thời, giúp các chủ xe có thêm điều kiện vật chất để nhanh chóng khắc phục hậu quả xẩy ra không khải chi ra những khoản chi bất thường gây mất cân đối về mặt tài chính. Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe ra đời đã có tác dụng: - Đề ra các biện pháp để phòng ngừa và ngăn ngừa tai nạn tích cực giảm số vụ tai nạn có thể xẩy ra. Bằng cách thông qua công tác bảo hiểm trách nhiệm chủ xe, thúc đẩy các lái xe thực hiện tốt biện pháp an toàn nhằm giảm một cách tối đa các tổn thất có thể xẩy ra. Bên cạnh đó thông qua việc thu phí bảo hiểm để có nguồn chi vào việc ngăn ngừa các tai nạn xảy ra, cụ thể là được thực hiện thông qua việc chi đề phòng, hạn chế tổn thất như: chi làm đường lánh nạn, mở rộng hoặc làm thêm đường xá.v.v… Trong điều kiện cơ chế quản mới hiện nay, các đơn vị được giao vốn và tự cân đối về mặt tài chính. Vì vậy, đối với các chủ xe, khoản chi bồi thường cho người bị nạn khi không may xe gây tai nạn cho người khác là rất lớn. Song nếu chủ xe đã tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự, mà gặp phải tai nạn gây thiệt hại cho người thứ ba thì các chủ xe đã có nguồn để bì đắp sự thiệt hại. Đó chính là số tiền bồi thường giúp cho các đơn vị, chủ thể ổn định và phát huy quyền tự chủ về tài chính khi không may xẩy ra tai nạn mất ngờ phát sinh trách nhiệm của xe, làm thiệt hại kinh tế của chủ xe. Bên cạnh các tác dụng trên, bảo hiểm TNDS còn hỗ trợ chủ xe trong việc thương lượng, hoà giải với nạn nhân, xoa dịu, làm bớt căng thẳng giữa lái xe với nạn nhân. Đồng thời với người bị nạn, bảo hiểm trách nhiệm dân sự cũng giúp cho họ giảm bớt những khó khăn ban đàu, có sự giải quyết thích đáng khi tai nạn xẩy ra. Với những tác dụng trên, một lần nữa lại khẳng định sự cần thiết khách quan cũng như sự "bắt buộc" của nghiệp vụ bảo hiểm trách nhiệm dân sự là tất yếu. III- Một số nội dung chính nghiệp vụ bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba 1- Đối tượng bảo hiểm - Điều kiện phát sinh trách nhiệm dân sự của chủ xe Đối tượng của nghiệp vụ bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba chính là phần trách nhiệm dân sự của các chủ xe. Kể cả các chủ xe trong nước và các chủ xe là người nước ngoài có giấy phép sử dụng xe trên lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam. Trách nhiệm dân sự của chủ xe bao gồm trách nhiệm trước sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ, trách nhiệm về việc điều khiển xe của người lái xe. Bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới không chịu trách nhiệm về mặt hình sự cuả chủ xe, cũng như thiệt hại vật chất của bản thân xe. Đối tượng bảo hiểm là nghiã vụ hay trách nhiệm bồi thường của chủ xe. Đối tượng mang tính trìu tượng, hay được xác định bằng một con số cụ thể. chỉ khi nào việc lưu hành xe gây ra tai nạn trên lãnh thổ nước ta, thì khi đó đối tượng mới được xác định. Đi đôi với trách nhiệm của chủ xe là trách nhiệm bồi thường của bảo hiểm. Song trách nhiệm đó chỉ phát sinh khi có các điều kiện sau xẩy ra: 1- Có thiệt hại thực tế Trong thực tế xe đã gây tai nạn làm thiệt hại về tài sản hoặc gây thương tích đến tính mạng hay tình trạng sức khoẻ của bên thứ ba. Những thiệt hại này có thể tính bằng số liệu cụ thể từ những trường hợp đặc biệt có thể tính toán bằng số tương đối phù hợp với tình hình thực tế như: + Hậu quả tai nạn gây ra thiẹthại về hoa mầu sắp đến ngày thu hoạch. + Đối tượng thiệt hại là xúc vật sắp đến ngày sinh đẻ. 2- Hành vi trái pháp luật: Tai nạn xảy ra, chủ xe phải có lỗi về mặt hình sự hoặc chủ xe (lái xe) đã vi phạm quy tắt đảm bảo an toàn luật lệ giao thông xã hội. Ngoài ra có thể vi phạm về đường lối chính sách của Đảng - Nhà nước cũng thuộc hành vi trái pháp luật được đánh giá cao thấp khác nhau tuỳ theo mức độ vi phạm bằng mức độ lỗi cụ thể. 3- Mối quan hệ nhân của giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại đã xẩy ra: Thiệt hại xẩy ra: thiệt hại xẩy ra phải là kết quả tất yếu của hành vi trái pháp luật. Ngược lại hành vi pháp luật là nguyên nhân trực tiếp, có ý nghĩa quyết định gây ra thiệt hại. Không có hành vi trái pháp luật, chắc chắc không có thiệt hại. Trường hợp hành vi trái pháp luật không phải là nguyên nhân chính gây ra thiệt hại nhưng lại là nguyên nhân trực tiếp, gây ra tai nạn thì cũng được coi là có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật của thiệt hại thức tế. Ví dụ: Một số ô tô đang chạy trên đường, đội nhiên thấy xuất hiện xe máy trong ngõ hẻm lao ra. Buộc người lái xe ô tô đánh tay lái về phía lề đường bên phải để tránh chiếc xe máy. Nhưng không may đã gây tai nạn cho người đi xe đạp trong sát lề đường. Trường hợp vụ tai nạn đó người lái xe máy là nguyên nhân quyết định, gây ra tai nạn. Do với hành vi của người lái xe ô tô và với thiệt hại của người lái xe đạp vẫn có mối quan hệ nhân quả. 4- Người gây tai nạn có lỗi: Khi xẩy ra tai nạn, chủ xe (lái xe) phải nhận thức được hành vi của mình là trái pháp luật. Hành vi đó có thể do lỗi cố ý, lỗi vô ý hoặc thiếu tinh thần trách nhiẹm. Mức độ lỗi đó sẽ là cơ sở để tính toám trách nhiệm bồi thường cho nạn nhân. Tuy nhiên, không phải bất kỳ vụ tai nạn nào người lái xe cũng có lỗi. Thực tế có những vụ tai nạn xảy ra không do lỗi của ai. Nguyên nhân tai nạn là do sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ. Ví dụ: Xe đang chạy bị mất phanh đâm xuống vực hoặc va vào vách đá.v.v… Tóm lại, khi có tai nạn xẩy ra, trách nhiệm dân sự của chủ xe hay trách nhiệm bồi thường của bảo hiểm chỉ phát sinh khi vụ tai nạn có ít nhất 3 điều kiện. - Thiệt hại thực tế - Hành vi trái pháp luật - Mối quan hệ nhân quả giữa chúng Ba điều kiện đó phải xẩy ra đồng thời trong một vụ tai nạn. Không phát sinh trách nhiệm bồi thường của bảo hiểm nếu thiếu một trong 3 điều kiện trên. Còn điều kiện thứ tư có thể có, có thể không xẩy ra nhưng vẫn phát sinh trách nhiệm bồi thường. 2- Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới Quan hệ ràng buộc của chủ xe với bảo hiểm là nghị định 30/HĐBT và quy tắc bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe do Bộ Tài chính ban hành, quy định quyền lợi và trách dân sự của chủ xe, đảm bảo lợi ích cho chủ xe đồng thời có tác dụng đảm bảo an toàn chung cho xã hội. Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm dân sự được thiết lập dựa trên nguyên tắc bảo hiểm toàn diện. Tất cả mọi yêu cầu, mọi rủi ro cơ bản đều được bảo hiểm. Đảm bảo yêu cầu, trong những năm qua hạn mức trách nhiệm của bảo hiểm cho mỗi vụ tai nạn luôn luôn được điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế. Hơn thế nữa đã tiến tới bảo hiểm toàn bộ theo thiệt hại thực tế, để đáp ứng tốt nhất yêu cầu đó. Quy định mức miễn bồi thường hay các biện pháp chế tài chủ yếu nhằm tác dụng giáo dục chủ xe và lái xe có ý thức trách nhiệm hơn trong đề phòng và hạn chế tai nạn. Do đó các quy định mức miễn thường được xem xét điều chỉnh cho phù hợp với sự biến động của giá cả. Quy tắt bảo hiểm thiết lập biêt gắn trách nhiệm đề phòng ngăn ngừa tai nạn với nguyền lợi được hưởng bồi thường. Cơ quan bảo hiểm tiến hành bồi thường có lưu ý đến công tác đề phòng, ngăn ngừa tai nạn cho chủ xe. Chủ xe nào thực hiện tốt trách nhiệm khi xảy ra tai nạn sẽ được bồi thường. Chủ xe nào vi phạm trách đề phòng thì tuỳ theo mức độ sẽ áp dụng các mức miễn thường khác nhau. Quy tắc bảo hiểm trách nhiệm của chủ xe cơ giới quy định những điều khoản chủ yếu sau đây: - Điều khoản về rủi ro được bảo hiểm - Điều khoản về phạm vi và trách nhiệm của bảo hiểm - Điều khoản về phí bảo hiểm (mức phí và thời gian nộp). - Điều khoản quy định sự thay đổi làm tăng giảm tính chất rủi ro của từng loại xe. - Điều khoản đề phòng, ngăn ngừa và hạn chế tai nạn - Điều khoản về thời gian hiệu lực bảo hiểm - Điều khoản quy định quyền khiếu nại đòi bồi thường. Ngoài những điều khoản chủ yếu trên, quy tắc còn có một số điều khoản phụ. 3- Người được bảo hiểm Đối với bảo hiểm trách nhiệm dân sự cũng như bảo hiểm tài sản, người được bảo hiểm bao giờ cũng là người được bồi thường. Trong bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ xe, khi xe gây thiệt hại cho bên thứ ba, người được bảo hiểm bồi thường là chủ xe hoặc người đại diện cho chủ xe. Đại diện chủ xe uỷ quyền. Chủ xe là người được pháp luật Nhà nước công nhận có đủ các quyền hạn sau - Quyền sở hữu xe - Quyền quản lý xe - Quyền cho thuê xe - Quyền bán hoặc nhượng xe Như vậy, lái xe không phải là chủ xe. Trước pháp luật Nhà nước, lái xe không đủ tư cách pháp nhân là người tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự trước Nhà nước về sự hoạt động xe của mình. Lái xe chỉ là người được chủ xe uỷ quyền điều khiển xe hoặc là người làm công ăn lương cho chủ xe. Do đó lái xe cũng phải là người được bảo vệ trực tiếp mà chính chủ xe mới là người được bảo hiểm về mặt trách nhiệm dân sự. Khái niệm bên thứ ba trong bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe là phía nạn nhân trong vụ tai nạn. Bên thứ ba có thể là người trực tiếp bị tai nạn, hoặc những người có tài sản, hành lý bị tai nạn, hoặc những người có tài sản, hành lý bị thiệt hại do hậu quả của vụ tai nạn gây ra. Hoặc không phải bất kỳ người nào là nạn nhân trong vụ tai nạn cũng thuộc bên thứ ba. Trong lúc bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe có quy định loại trừ những người không thuộc người thứ ba, đó là: - Thân nhân của chủ xe - Thân nhân của người lái xe - Người làm công cho chủ xe hoặc những người ở trên xe - Của cải và tài sản của các đối tượng trên thị trường bị thiệt hại cũng như những tài sản của những người khác đang được giam giữ tại chủ xe. Tất cả các đối tượng trên đây khi bị tai nạn gây thiệt hại không thuộc về bên thứ ba. Bên thứ ba trong tai nạn giao thông không giới hạn số người. Tuỳ theo từng vụ thực tế bên thứ ba có thể là một hoặc nhiều người. Bên thứ ba trong vụ tai nạn không phải là người được hưởng bồi thường của bảo hiểm. Vì họ không có mối quan hệ ràng buộc gì trong hợp đồng bảo hiểm. Việc giải quyết bồi thường cho nạn nhân chỉ là việc giải quyết linh hoạt nhằm đơn giản về mặt thủ tục thanh toán tiền bồi thường và tăng cường công tác tuyên truyền tác dụng của bảo hiểm sâu rộng. Bên cạnh đó giải quyết bồi thường cho nạn nhân còn phát huy được tính kịp thời, giúp người bị nạn có điều kiện nhanh chóng khắc phục hậu quả tai nạn. 4- Phạm vi bảo hiểm Cơ quan bảo hiểm nhận bảo hiểm các rủi ro không lường trước được gây ra tai nạn làm phát sinh trách nhiệm dân sự của chủ xe. Những rủi ro được bảo hiểm là những rủi ro do sự hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Cụ thể là những rủi ro tai nạn, thiệt hại sau: - Tai nạn gây ra làm thiệt hại về tính mạng và tình trạng sức khoẻ đối với bên thứ ba. - Tai nạn gây ra làm thiệt hại về đường sá, tài sản, cầu sống của bên thứ ba. - Hậu quả tai nạn gây thiệt hại đến quá trình sản xuất và đời sống cuả các tài sản bị hư hỏng và huỷ hại làm cho nạn nhân bị mất hoặc giảm thu nhập. - Các chi phí cần thiết và hợp lý để thực hiện các biện pháp hạn chế thiệt hại. - Các chi phí thực hiện biện pháp đề xuất của cơ quan bảo hiểm (kể cả những biện pháp không mang lại hiệu quả ). - Những thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ của những người tham gia cứu chữa, ngăn ngừa tai nạn. - Chi phí cần thiết cho việc cứu chữa, ngăn ngừa tai nạn. - Chi phí cần thiết cho việc cứu chữa và chăm sóc nạn nhân. Nhìn chung, vi phạm trách nhiệm của bảo hiểm rất rộng, song không phải là tất cả mọi tai nạn đều thuộc bảo hiểm. Cụ thể những tai nạn xẩy ra do những nguyên nhân sau, mặc dù có phát sinh trách nhiệm dân sự của chủ xe nhưng không được bảo hiểm bồi thường: - Tai nạn xẩy ra do lái xe có hành động cố ý gây ra tai nạn. Hoặc lái xe không đủ điều kiện hợp pháp để lưu hành xe như lái xe đang trong tình trạng say rượu hay sử dụng quá nhiều chất kích thích. - Nạn nhân tự mình lao vào xe đang chạy hoặc nhảy lên nhảy xuống khi xe chưa dừng bánh. - Các vật dụng chuyên chở trên xe rơi xuống đường hoặc va quyệt gây tai nạn làm thiệt hại cho phía ngươì đi đường. Trường hợp này tai nạn sẩy ra không do sự hoạt động của xe mà do bốc xếp hay không đảm bảo đủ yêu cầu vận chuyển. Trách nhiệm đó thuộc lỗi người chuyên chở không thuộc chủ xe. - Tai nạn xẩy