Chương trình giáo dục phổ thông mới và những yêu cầu đặt ra đối với công tác đào tạo giáo viên ở trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An hiện nay

Kỷ yếu hội thảo khoa học 189 CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI VÀ NHỮNG YÊU CẦU ĐẶT RA ĐỐI VỚI CÔNG TÁC ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM NGHỆ AN HIỆN NAY ThS. Nguyễn Thị Hương (A) Khoa Lý luận chính trị - Tâm lý giáo dục, Trường CĐSP Nghệ An I. Đặt vấn đề Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo là một trong những mục tiêu, động lực quan trọng của toàn bộ sự nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây cũng là nhiệm vụ có tính lịch sử đối với sự nghiệp giáo dục và đào tạo nước ta hiện nay. Thực hiện nhiệm vụ này vào ngày 27/12/2018 vừa qua Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố Chương trình giáo dục phổ thông mới bao gồm Chương trình tổng thể và Chương trình môn học, hoạt động giáo dục. Theo đó, chương trình giáo dục phổ thông mới có nhiều điểm khác biệt so với chương trình giáo dục phổ thông hiện hành. Điều này đang đặt ra những yêu cầu mới với trách nhiệm lớn hơn cho đội ngũ giáo viên phổ thông. Bởi giáo viên chính là nhân tố quyết định tới chất lượng giáo dục và sự thành công của sự nghiệp đổi mới giáo dục. Vì thế, công tác bồi dưỡng, đào tạo giáo viên phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu mới của đất nước đang trở nên hết sức quan trọng và cấp bách. Từ thực tiễn đó đòi hỏi các trường sư phạm nói chung và trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An nói riêng phải đổi mới công tác đào tạo giáo viên để đáp ứng được những yêu cầu mới của giáo dục và chuẩn bị cho việc thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới hiện nay. II. Nội dung 1. Chương trình giáo dục phổ thông mới với những điểm khác biệt so với chương trình giáo dục phổ thông hiện hành Để thực hiện mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố chương trình giáo dục phổ thông mới bao gồm Chương trình tổng thể và 27 Chương trình môn học, hoạt động giáo dục. Chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT) mới được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12). CTGDPT vừa kế thừa và phát triển những ưu điểm của chương trình giáo dục phổ thông hiện hành vừa khắc phục những hạn chế, bất cập của chương trình này. Những điểm cần khắc phục chính là những khác biệt chủ yếu của CTGDPT mới so với CTGDPT hiện hành. Điều đó được thể hiện ở những nội dung sau: Thứ nhất, Điểm khác biệt đầu tiên của CTGDPT mới theo GS Nguyễn Minh Thuyết thể hiện rõ ở việc trả lời câu hỏi: “Học xong chương trình, học sinh làm được gì?” khác với CTGDPT hiện hành: “Học xong chương trình, học sinh biết những gì?”. CTGDPT mới được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực mà nhà trường và xã hội kì vọng. Theo cách tiếp cận này, giáo dục không phải để truyền thụ kiến thức mà nhằm giúp học sinh hoàn thành các công việc, giải quyết các vấn đề Kỷ yếu hội thảo khoa học190 trong học tập và đời sống nhờ vận dụng hiệu quả và sáng tạo những kiến thức đã học. Quan điểm này được thể hiện nhất quán ở nội dung giáo dục, phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục. Thứ hai, trong CTGDPT mới xuất hiện môn học mới và chú trọng giảm tải cho người học. Trong giai đoạn giáo dục cơ bản, chương trình thực hiện lồng ghép những nội dung liên quan với nhau của một số môn học trong chương trình hiện hành để tạo thành môn học tích hợp, thực hiện tinh giản, tránh chồng chéo nội dung giáo dục, giảm hợp lí số môn học. Đồng thời, thiết kế một số môn học và hoạt động giáo dục mới hoặc mang tên mới là: Tin học và Công nghệ, Ngoại ngữ, Hoạt động trải nghiệm ở cấp tiểu học; Lịch sử và Địa lí, Khoa học tự nhiên ở cấp Trung học cơ sở; Âm nhạc, Mĩ thuật, Giáo dục kinh tế và pháp luật ở cấp Trung học phổ thông; Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở các cấp Trung học cơ sở, Trung học PT theo các chủ đề, tạo điều kiện cho học sinh lựa chọn những chủ đề phù hợp với bản thân. Thứ ba, CTGDPT mới là chương trình mở, tạo điều kiện cho học sinh được lựa chọn nội dung học tập và môn học phù hợp với nguyện vọng, sở trường của mình, phát huy khả năng chủ động, sáng tạo của địa phương và nhà trường trong việc lựa chọn, bổ sung một số nội dung giáo dục và triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với đối tượng giáo dục và điều kiện của địa phương, của cơ sở giáo dục, góp phần bảo đảm kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội. Thứ tư, CTGDPT mới chú ý hơn đến tính kết nối giữa chương trình của các lớp học, cấp học trong từng môn học và giữa chương trình của các môn học trong từng lớp học, cấp học hạn chế sự trùng lặp, chồng chéo một số nội dung giáo dục. Việc xây dựng Chương trình tổng thể, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam, đặt cơ sở cho sự kết nối này. Thứ năm, trong CTGDPT mới vai trò của người giáo viên cũng có những thay đổi: giáo viên đảm nhận nhiều chức năng hơn phải nắm vững kiến thức kỹ năng môn học, nắm vững phương pháp dạy học, dạy học phân hóa, dạy học tích hợp, có năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm, sáng tạo Trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông thì giáo viên phải đảm nhận các vai trò: là nhà giáo dục, là người học suốt đời, là một người nghiên cứu và là nhà văn hóa - xã hội. Trước hết, giáo viên phải chuyển từ cách truyền thụ tri thức sang cách tổ chức cho học sinh chiếm lĩnh tri thức. Coi trọng dạy học phân hóa cá nhân, biết sử dụng tối đa những nguồn tri thức trong xã hội, biết sử dụng công nghệ thông tin, phương tiện kỹ thuật dạy học, tự học để không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Như vậy, từ những sự thay đổi của CTGDPT mới các trường sư phạm cần phải tiếp tục nghiên cứu để có những định hướng và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu của giáo dục phổ thông mới. 2. Những yêu cầu đặt ra đối với công tác đào tạo giáo viên ở trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An hiện nay Công tác đào tạo giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục là nhiệm vụ trọng tâm của trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An hiện nay. Trong thời gian qua Kỷ yếu hội thảo khoa học 191 thực hiện Nghị quyết 29/NQ-TW ngày 4/11/2013 về Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Nhà trường đã có những đổi mới trong đào tạo giáo viên, nâng cao chất lượng giáo dục và có được những kết quả nhất định. Để đáp ứng nguồn nhân lực cho quá trình thực hiện CTGDPT mới, trong công tác đào tạo giáo viên hiện nay nhà trường cần thực hiện một số yêu cầu sau: Thứ nhất, trên cơ sở CTGDPT mới Nhà trường cần xác định lại mục tiêu và triết lý đào tạo giáo viên Trường Cao đẳng Sư phạm Nghệ An là đơn vị sự nghiệp công lập, có sứ mạng đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao đẳng chất lượng cao; là cơ sở đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý, nghiên cứu khoa học giáo dục, khoa học cơ bản và khoa học ứng dụng đạt trình độ tiên tiến; cung cấp nguồn nhân lực giáo dục và khoa học công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của tỉnh nhà và của cả nước; là nơi cùng nhau kiến tạo cơ hội, xây dựng tương lai. Để thực hiện sứ mạng đó trước yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, nhà trường cần xác định lại mục tiêu đào tạo theo hướng coi trọng hơn nữa mặt giáo dục chính trị tư tưởng, rèn luyện các phẩm chất cơ bản của người giáo viên tương lai và nâng cao năng lực nghề nghiệp cho sinh viên. Những vấn đề này cần nhận thức lại cụ thể hơn và tìm cách thực hiện hiệu quả hơn so với trước. Thứ trưởng Bộ GD - ĐT Nguyễn Vinh Hiển đã khẳng định: Quan tâm hơn đến giáo dục lý tưởng, ý thức trách nhiệm công dân, lòng yêu nghề của người giáo viên ngay khi đang học tập và rèn luyện trong trường sư phạm; đồng thời trang bị thêm những kiến thức hiện đang còn thiếu cho sinh viên sư phạm về các lĩnh vực kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục, giáo dục hòa nhập, tư vấn hướng nghiệp cho học sinh, Đồng thời, cần thực hiện triết lý đào tạo giáo viên phải đi đôi với đổi mới xã hội, đào tạo luôn gắn với thực tiễn. Điều đó đòi hỏi phải cập nhật thường xuyên những đổi mới của giáo dục trong nước và những thay đổi về công nghệ tiên tiến trên thế giới. Thứ hai, xây dựng, chỉnh lý lại chương trình đào tạo theo hệ thống kiến thức mà các em sinh viên cần chiếm lĩnh trong suốt quá trình đào tạo để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay Trong đào tạo giáo viên vấn đề chương trình sẽ quyết định đến việc hình thành năng lực cơ bản, nền tảng cho người giáo viên. Nhà trường cần nhanh chóng sắp xếp, thay đổi lại chương trình đào tạo trên cơ sở tùy theo mục tiêu đào tạo giáo viên cụ thể của từng cấp học, môn học để xác định hệ thống kiến thức cơ bản cả lý thuyết và thực hành. Theo yêu cầu của CTGDPT mới sẽ có thêm một số môn học và hoạt động giáo dục mới: Hoạt động trải nghiệm ở cấp tiểu học; Khoa học tự nhiên ở cấp Trung học cơ sở; Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, Nội dung giáo dục địa phương ở các cấp Trung học cơ sở, Trung học phổ thông Trong giai đoạn tới chương trình đào tạo giáo viên cần tập trung vào mục tiêu: Thay đổi đào tạo giáo viên dạy một môn sang đào tạo giáo viên dạy những môn tích hợp; đào tạo trang bị kiến thức sang trọng tâm đào tạo năng lực sư phạm, trong đó chú ý các năng lực: tổ chức các hoạt động giáo dục, phương pháp dạy học phân hóa, tích hợp các khoa học, tự học, tự nghiên cứu, sử dụng công nghệ thông tin, đánh giá và giải quyết vấn đề nảy sinh trong thực tiễn dạy Kỷ yếu hội thảo khoa học192 học và giáo dục; thay đổi phương pháp dạy sang đào tạo cách dạy phương pháp học. Điều này đòi hỏi giảng viên phải có sự đổi mới, lựa chọn phương pháp, cách thức tổ chức dạy học phù hợp để nhằm đạt mục tiêu đào tạo. Thứ ba, cần đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học và các hình thức rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên Tương ứng với sự chuyển biến về mục tiêu, nội dung giáo dục và đào tạo theo CTGDPT mới Nhà trường cần có sự đổi mới và chuyển biến kịp thời về phương thức đào tạo, trước hết là phương pháp dạy học các môn học. Hiện nay, đổi mới phương pháp dạy học cần xác định ba hướng chính: Phát huy cao độ tính tích cực, độc lập, phát triển tư duy sáng tạo cho sinh viên; bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu và rèn luyện kỹ năng thực hành, kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên. Giảng viên phải là người biết gợi mở, hướng dẫn, tổ chức, cố vấn và là trọng tài cho các hoạt động tìm tòi kiến thức, tranh luận của sinh viên. Đồng thời, đổi mới các hình thức rèn luyện nghiệp vụ sư phạm tạo điều kiện lôi cuốn sinh viên vào các hoạt động một cách độc lập, sáng tạo. Để họ tích cực, chủ động tham gia vào các hoạt động thực hành, thực tập sư phạm. Đây chính là cơ sở để hình thành năng lực sư phạm cho sinh viên. Vì thế, Nhà trường cần xây dựng được một quy trình hình thành những kỹ năng sư phạm cho sinh viên trong quá trình đào tạo tại trường. Thứ tư, cần nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên để đáp ứng yêu cầu của quá trình triển khai thực hiện CTGDPT mới Đội ngũ giảng viên là lực lượng sẽ đóng vai trò then chốt trong công tác đào tạo, đào tạo lại và bồi dưỡng giáo viên để đáp ứng Chương trình giáo dục phổ thông mới. Đội ngũ giảng viên các trường sư phạm cần phải được quan tâm bồi dưỡng và phải trực tiếp tham gia vào các hoạt động đổi mới chương trình để vừa nâng cao năng lực, vừa bám sát, cập nhật những yêu cầu cũng như nội dung mới nhất của chương trình giáo dục phổ thông. Vì vậy, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và phương pháp giảng dạy của đội cán bộ, giảng viên là nhiệm vụ cần thiết trong nhà trường. Để đáp ứng được những yêu cầu mới của giáo dục hiện nay người giảng viên phải có năng lực chuyên môn cao, năng lực giảng dạy phù hợp và năng lực nghiên cứu sâu trong lĩnh vực chuyên môn của mình. Điều này, đòi hỏi mỗi cán bộ giảng viên phải thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, lý luận chính trị, cập nhật thông tin để tiếp cận một cách sâu rộng, nắm bắt được những phát triển mới của nhân loại về các lĩnh vực trong xã hội, khoa học... Cán bộ giảng viên cũng cần chú trọng đến phương pháp giảng dạy sao cho luôn thu hút được sinh viên. Giảng viên phải luôn đổi mới, tìm ra cách truyền đạt có hiệu quả nhất, tăng cường ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ vào dạy học. Vấn đề tự học ở người cán bộ giảng viên muốn được nâng cao cần thành lập các Câu lạc bộ, các diễn đàn trao đổi về tri thức giữa giảng viên. Các diễn đàn này cần được tiến hành thường xuyên, có sự giao lưu giữa cán bộ giảng viên trong trường và với các trường bạn. Hàng năm, trường cần thường xuyên tổ chức các hội thảo khoa Kỷ yếu hội thảo khoa học 193 học nhằm tiếp thu kinh nghiệm và tạo sân chơi tri thức cho cán bộ giảng viên. Ngoài ra, mỗi cán bộ giảng viên phải luôn trau dồi phẩm chất đạo đức nghề ng- hiệp, tu dưỡng, rèn luyện để giữ vững phẩm chất chính trị, nâng cao đạo đức cách mạng, góp phần cùng với Đảng bộ Nhà trường thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn mới. Cán bộ giảng viên phải xây dựng, giữ gìn được những chuẩn mực đạo đức, có tình yêu thương sâu sắc đối với con người, với đồng nghiệp, với sinh viên... Tình yêu thương đó phải trở thành hành động trực tiếp, bằng những hành vi, những việc làm cụ thể, hữu hiệu, thiết thực. Thứ năm, Nhà trường cần tăng cường đầu tư, trang bị cơ sở vật chất, tài liệu và thiết bị phục vụ công tác đào tạo hiện nay Bên cạnh yếu tố về đội ngũ giảng viên thì cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học là một trong những điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục của nhà trường. Do đó, Nhà trường cần tiếp tục đầu tư, củng cố, nâng cao cơ sở vật chất, thiết bị kỹ thuật, tài liệu phục vụ cho dạy và học. Đặc biệt, cần trang bị thêm các giáo trình mới, tài liệu, sách báo, tạp chí có đề cập đến vấn đề đổi mới GDPT hiện nay nhằm đáp ứng nhu cầu tự học, tự nghiên cứu của học sinh,sinh viên và cán bộ giảng viên. III. Kết luận Đổi mới công tác đào tạo giáo viên, nâng cao chất lượng dạy học đáp ứng việc thực hiện CTGDPT mới là yêu cầu tất yếu của trường CĐSP Nghệ An hiện nay. Để làm tốt công tác này Nhà trường cần chú trọng tất cả các mặt, từ sự thay đổi về mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo đến việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên cũng như đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị, tài liệu dạy và học Đồng thời, cần phải có những định hướng mới, cụ thể phù hợp với thực tiễn đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Tài liệu tham khảo 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chương trình giáo dục phổ thông Chương trình tổng thể (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018 TT/BGDĐT) ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo 2. Báo điện tử Giáo dục Việt Nam, Chương trình giáo dục phổ thông mới khác chương trình cũ ở điểm nào? 3. Phạm Phú Cam, Đổi mới công tác rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên đáp ứng yêu cầu thực tiễn của giáo dục phổ thông, Viện Nghiên cứu sư phạm, Đại học SPHN2, 8/2017. 4. Đinh Xuân Khoa, Thái Văn Thành, Nguyễn Ngọc Hiền, Phát triển chương trình đào tạo và mô hình đào tạo giáo viên trong bối cảnh hội nhập quốc tế, Tạp chí Khoa học Giáo dục, Số 1, tháng 1, 2018.