CHUỐI RỪNG

CHUỐI RỪNG Công dụng: Theo kinh nghiệm dân gian hầu hết các bộ phận của chuối rừng đều được sử dụng. Để làm rau ăn, người ta lấy thân cây chuối non, bóc hết bẹ bên ngoài, lấy phần non bên trong, thái nhỏ ngâm nước cho bớt chất và giữ màu trắng để ăn như rau ghém hay muối dưa. Món bún ốc và bún riêu cua không thể thiếu loại rau ghém có thân chuối rừng thái lát. Hoa chuối rừng làm nộm được coi là món ăn, đặc sản. Cũng có thể dùng hoa chuối sau khi thái nhỏ, luộc cho đỡ chát rồi nấu canh với cua cá hoặc xào thịt lợn và thịt bò, ăn rất ngon. Củ chuối sau khi cạo bỏ vò ngoài, thái nhỏ có thể nấu canh hay xào ăn. Các loài chuối rừng đều là những vị thuốc dân tộc khá quen thuộc. Lõi thân chuối giã nát làm thuốc cầm máu chữa vết thương. Vỏ quả chuối rừng đã chín vàng, phơi khô, thái nhỏ, sắc nước uống chữa đau bụng, tiêu chảy. Quả chuối hột khi còn non được thái lát mỏng ăn thay rau. Quả chín, nhiều hột, ăn không ngon, nhưng có tác dụng tẩy giun. Một số địa phương dùng quả chuối hột xanh chữa sỏi đường tiết niệu. Cách làm như sau: Lấy 7-8 quả thái mỏng, xao vàng rồi lấy 30-50 g hạ thổ, sắc nước, uống 3-4 bát mỗi ngày vào lúc no. Cũng có thể cho vào ấm hãm với nước sôi như pha trà, ngày uống 3-4 lần. Củ chuối hột giã nát, vắt lấy nước uống chữa sốt cao, mê sảng. Thân cây chuồi hột còn non, cắt một đoạn nướng chín, ép lấy nước ngậm chữa đau răng. Nước chiết ra từ thân cây chuối hột chữa đái đường. Gần đây 2 loài chuối rừng hoa đỏ và hoa màu da cam đã được trồng làm cảnh trong vườn hoặc làm bon sai. Hoa của chúng đã được bán ở nhiều quầy hoa hoặc được người đi rong bán ở Hà Nội hằng ngày hoặc trong các dịp lễ tết đễ làm cảnh. Thường cụm hoa chuối được cắt cùng với một đoạn thân và phần dưới của 2 lá để đem bán. Hoa chuối cắm lọ, giữ tươi được 1 - 2 tuần. Hình thái: Cây thảo nhiều năm, cao 2-6 m, có một phần thân ngắn mọc dưới mặt đất, mang nhiều chồi, thường gọi là củ chuối, hoặc thân ngầm. Từ phần thân ngầm đó mọc ra thân khí sinh mới kề bên cây mẹ. Rễ chùm, kéo dài 4-5 m mỗi bên, phân bố chủ yếu trên phần đất mặt, nhưng có thể ăn sâu xuống đất khoảng 70 cm. Thân giả khí sinh hình trụ cấu tạo bởi các bẹ lá bao bọc, đường kính có thể đến 40 cm. Các lá mới được sinh ra từ thân chính, có phiến cuộn tròn và mọc liên tục qua phần lõi của thân giả. Các lá già được mở ra, có phiến lá thuôn dài 100-150 cm, rộng 20-40 cm, với gân giữa thẳng, nổi rõ và hệ gân hình lông chim song song. Cụm hoa tận cùng mọc từ thân chính, cuống kéo dài theo lõi thân già rồi cong xuống, khi lộ ra ngoài không khí tạo thành dạng cụm hoa bông kép rất đặc biệt (thường gọi là bắp chuối). Khi non cụm hoa có các lá bắc màu tím sẫm ôm chặt, hình nón; hoa được sắp xếp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm được một lá bắc màu tím đỏ, hình trứng rộng, đầu nhọn bao bọc và gồm 2 hàng hoa ép sát nhau. Lá bắc lật ra ngoài khi hoa phát triến và rụng xuống khi quả hình thành; hoa cái phát triển ở dưới, hoa đực nằm ở trên, đôi khi có hoa vô tính (lép) mọc ở giữa. Thông thường trên mỗi đốt của cụm hoa có 12-20 hoa và 5-15 đốt mang hoa cái. Hoa cái dài khoảng 10 cm, bầu hạ 3 ô; hoa đực dài khoảng 6 cm, mang 5 nhị. Các lá bắc lần lượt được mở ra, từ gốc đến đỉnh cụm hoa, thường mỗi cái một ngày, trong khi đó cuống cụm hoa dài dần. Cuối cùng có một buồng chuối dài 50-100 cm, mang các nải chuối, đầu buồng chuối là các lá bắc bao bọc hoa đực. Quả dạng quả mọng, hình thoi, 3-5 cạnh, dài 9-15 cm, nhiều hột, khi non màu xanh xám, khi già màu vàng. Phân bố: - Việt Nam: Chuối rừng phân bố khá rộng, có thể gặp chúng ở khắp 3 miền, tập trung nhiều ở các tỉnh vùng Đông Bắc Việt Nam như: Lào Cai, Yên Bái, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Bắc Giang. - Thế giới: Chuối rừng phân bố ở khắp vùng nhiệt đới của Đông Dương, các nước vùng Đông Nam Á, Ấn Độ và Trung Quốc. Ở Trung Quốc, chuối rừng phân bố ở các tỉnh phía Đông Nam và đảo Hải Nam. Nhiều tài liệu hiện nay cho rằng chuối rừng là tổ tiên của các loài chuối đang được trồng rộng rãi hiện nay. Theo ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu gần đây: Các loài chuối đang trồng hiện nay là kết quả việc lai giữa 2 loài chuối rừng: Musa acuminata và M. balbisiana. Cả 2 loài chuối rừng này là cây bản địa của vùng nhiệt đới Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Trải qua quá trình trồng trọt lâu dài, người ta lại tiếp tục lựa chọn và lai ghép để tạo ra các giống chuối khác nhau. Ước tính có đến trên 200 giống chuối trong trồng trọt. Có thể coi Việt Nam là một trung tâm phân bố của các loài chuối rừng, vì ở bất kỳ vùng rừng ẩm nào cũng có thể gặp chuối rừng mọc thành các quần thể lớn, dày đặc như ở các tỉnh Lai Châu, Điện Biện, Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La và Hòa Bình... Đặc điểm sinh học: Đây là loài cây đặc biệt ưa ẩm và ưa sáng, nhưng cũng có khả năng chịu bóng trong giai đoạn đầu, vì vậy gặp chuối rừng nhiều nhất ở ven các khe suối, cửa rừng, thượng nguồn các sông, trên sườn các núi có độ dốc không cao quá 250. Cũng gặp chuối rừng mọc trong các rừng tre nứa. Độ cao phân bố của loài từ 100m đến khoảng 1.000 m trên mặt biển. Sau khi rừng gỗ bị khai thác, chuối rừng có cơ hội xâm lấn và đào thải các cây khác mọc dưới tán để chiếm ưu thế trong thảm thực vật. Cây có biên độ sinh thái rộng, thường gặp nhất ở khí hậu hơi mát và ẩm, nhưng ở môi trường nóng ẩm tại Tây Nguyên và các tỉnh phía Nam, chuối rừng vẫn mọc rất phong phú. Chuối rừng có khả năng đẻ nhánh mạnh. Sau một năm tuổi đã bắt đầu ra hoa, kết quả. Quả chuối rừng có rất nhiều hạt nên không làm thức ăn, nhưng hạt có sức nảy mắm tốt. Quả chuối là nguồn thức ăn rất quan trọng cho một số loài chim và thú. Rừng chuối rừng có vai trò quan trọng đối với môi trường; vì chúng có tác dụng giữ nước, giữ độ ẩm cho không khí và cho đất, chống xói mòn và là nơi cư trú cho nhiều loài động vật trên và dưới mặt đất.