Chăm sóc người bệnh sau tai biến mạch máu não

Chăm sóc người bệnh sau tai biến mạch máu não ai biến mạch máu não là một hình thức rối loạn tuần hoàn não cấp tính, có thể gây đột tử hoặc liệt nửa người, thất ngôn, rối loạn tâm thần... Sau giai đoạn cấp cứu trở về nhà, bệnh nhân phải được chăm sóc và điều trị theo chế độ đặc biệt nhằm hạn chế các di chứng và phòng tái phát. 1. Chế độ ăn Cần đảm bảo chế độ ăn đủ chất và cân đối. Nên dùng dạng thức ăn mềm, dễ tiêu như: cháo, súp, sữa, nước hoa quả tươi. Kiêng sử dụng các chất béo và chất kích thích (rượu, bia, chè đặc, cà phê); hạn chế dùng muối. Với người bệnh vẫn phải nuôi ăn qua ống thông mũi, dạ dày, chia đều lượng thực phẩm và cho ăn ít nhất 5 bữa ăn/ ngày. Khoảng cách giữa các bữa ăn từ 2 đến 3 giờ tùy theo số lượng mỗi lần ăn. Nếu người bệnh nôn, đầy bụng phải giảm khối lượng bữa ăn, giảm tốc độ khi cho ăn. 2. Sinh hoạt và tập luyện Bệnh nhân cần được luyện tập để phục hồi các chức năng sau tai biến mạch máu não. Quá trình tập luyện luôn đòi hỏi sự kiên trì của cả bệnh nhân và người hướng dẫn. Trong trường hợp bệnh nhân chưa tự vận động được, không nên để bệnh nhân nằm nguyên một tư thế, mà người nhà cần giúp họ thay đổi tư thế 3 giờ một lần để tránh loét da. Mỗi lần lật người, cần xoa rượu, cồn hoặc phấn rôm vào lưng, mông và các vị trí bị tì đè khác. Khi cho ăn uống, nên kê gối sau lưng bệnh nhân để giữ họ ở tư thế nửa nằm, nửa ngồi. Đối với trường hợp nhẹ hơn, tùy mức độ di chứng liệt, cần đề ra một kế hoạch cụ thể cho bệnh nhân tập luyện hằng ngày và nên tuân thủ theo thời gian tập luyện đã đề ra. Lúc đầu tập ở mức độ rất nhẹ, sau đó tăng dần dần để bệnh nhân có thể thích nghi (ví dụ thời gian đầu mỗi ngày dành 30 phút tập đi, dần dần có thể tăng lên 35, 40, thậm trí 60 phút). Cố gắng để cho họ tự làm ở mức tối đa, người nhà chỉ hỗ trợ hoặc giúp đỡ khi bệnh nhân không thể tự làm được. Nên duy trì việc tập luyện hàng ngày này cả khi các di chứng đã được phục hồi. 3. Điều trị Với bệnh nhân bị tai biến mạch máu, không nên chỉ dùng thuốc tây, mà nên kết hợp giữa dùng thuốc và châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp để nhanh chóng phục hồi các chi bị liệt. Người nhà nên thường xuyên xoa bóp cho bệnh nhân, điều đó sẽ giúp cho qúa trình phục hồi bệnh nhanh hơn. 4. Phòng tai biến mạch máu não như thế nào? Thời tiết là một yếu tố ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ con người. Khi thời tiết chuyển lạnh vào mùa đông và khi áp suất không khí lên cao và mùa hè, cần cẩn thận giữ mình, không để cơ thể tiếp xúc với sự thay đổi nhiệt độ đột ngột của môi trường. Không nên tắm khuya hoặc ở nơi gió lùa, nhất là với người bị cao huyết áp. Cũng không nên tắm bằng nước quá nóng hoặc quá lạnh, tốt nhất nên tắm bằng nước ấm. Tránh trạng thái căng thẳng thần kinh, xúc động mạnh, lo lắng... Giờ giấc sinh hoạt, ăn uống, nghỉ ngơi phải điều độ. Nên ăn những đồ ăn giúp người bệnh dễ ngủ (như cháo tâm sen). Ăn nhiều rau quả, kiêng rượu, bia và các chất kích thích. Điều trị các nguyên nhân gây tai biến mạch máu não như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, tiểu đường, rối loạn nhịp tim. Không nên vận động thể lực quá mức như mang vác nặng, chạy nhanh... Hẹp động mạch cảnh gây tai biến mạch máu não Hệ động mạch cảnh là những mạch máu lớn tưới máu cho não bộ. Tình trạng hẹp hoặc tắc mạch này sẽ khiến não không được cung cấp đủ máu, tế bào não bị tổn thương, tai biến mạch máu não xuất hiện. Tại Mỹ, khoảng một nửa trường hợp tai biến này do bệnh động mạch cảnh đoạn ngoài sọ gây nên. Thủ phạm chính gây tắc hẹp động mạch cảnh là các mảng xơ vữa. Theo năm tháng, dưới ảnh hưởng của các yếu tố bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá, béo phì..., chất cholesterol lắng đọng ở thành động mạch cảnh, làm xuất hiện những mảng vữa xơ tại chỗ, gây hẹp dần lòng mạch hoặc tạo thành những cục máu đông, gây tắc nghẽn dòng máu nuôi não. Hẹp động mạch cảnh (HĐMC) là bệnh của người cao tuổi nhưng gần đây, nó xuất hiện cả ở lứa tuổi trung niên. Theo một số nghiên cứu ở Việt Nam, tỷ lệ HĐMC ở người già mắc 1 hay nhiều bệnh lý ở trên là 40-50%; nghĩa là cứ 2 người cao tuổi lại có 1 người bị HĐMC. HĐMC có thể hoàn toàn không có biểu hiện lâm sàng nào. Người bệnh sống hoàn toàn bình thường cho tới khi đi khám bệnh khác hoặc khám định kỳ và tình cờ phát hiện ra; hoặc khi bệnh đã quá nặng, có biến chứng như liệt nửa người. Triệu chứng thường gặp nhất của HĐMC là tai biến mạch máu não (TBMMN) thoáng qua, chứng tỏ tình trạng thiếu máu nuôi não tạm thời đã tương đối nặng. Bệnh nhân có thể bị mù mắt đột ngột một bên, rối loạn cảm giác hoặc tê nửa người, liệt nửa người thoáng qua, rối loạn ngôn ngữ, cứng lưỡi, nói ngọng. Các triệu chứng này sẽ mất đi hoàn toàn trước 24 giờ. Nhiều người có tình trạng này sẽ bị TBMMN thực sự trong vòng 2 tuần sau đó. Đến nay, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu nào khi TBMMN đã xảy ra. Vì vậy, cách duy nhất để cứu sống và tránh tình trạng bại liệt cho người bệnh là phòng ngừa tai biến này. Một trong những cách phòng ngừa hữu hiệu là phát hiện sớm bệnh HĐMC bằng phương pháp siêu âm Doppler. Bạn nên đi siêu âm Doppler động mạch nếu thuộc một trong những trường hợp sau: - Tuổi từ 45 trở lên. Từ 60 tuổi trở lên, phương pháp xét nghiệm này là chỉ định bắt buộc. - Béo phì, hút thuốc lá. - Bị một trong các bệnh tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu, xơ vữa động mạch, đã bị TBMMN hay TBMMN thoáng qua, thiếu máu cơ tim, có bệnh động mạch chi dưới, thiểu năng tuần hoàn não. - Trong gia đình có người bị TBMMN hoặc nhồi máu cơ tim. Hầu hết bệnh nhân HĐMC phải uống thuốc chống kết tụ tiểu cầu như aspirin nhằm phòng ngừa và giảm biến chứng của mảng xơ vữa. Việc mổ lấy mảng vữa xơ cho kết quả khả quan. Cách điều trị này cho kết quả rõ rệt ngay cả khi các mảng đóng bám làm giảm 70% lưu lượng máu hoặc bệnh nhân đã trên 80 tuổi. Trường hợp có nhiều khối tắc nghẽn thì việc mổ lấy chúng đi là bắt buộc. Ca mổ kéo dài khoảng một giờ và bệnh nhân sẽ hồi phục hoàn toàn sau vài tuần lễ.