Châm cứu - Bài 3: Kinh cân và cách vận dụng

Cổ vai cứng, không cử động đ−ợc. 79 Thiên 13 sách Linh khu: “Khi bệnh, nó (thủ d−ơng minh) sẽ gây cho suốt trên đ−ờng mà nó đi qua đều bị đau và chuyển cân. Vai không đ−a lên cao đ−ợc, cổ không ngó qua tả và hữu đ−ợc”. KINH CâN ĐạI TR−ờNG - Lộ trình kinh cân Đại tr−ờng ở bàn tay, cẳng tay, cánh tay, vai, cổ có phân bố hoàn toàn giống kinh chính Đại tr−ờng. - Lộ trình kinh cân Đại tr−ờng ở đầu: phân bố ở mi mắt d−ới và vùng nếp tóc trán cả hai bên (đầu duy) (khác với kinh chính Đại tr−ờng). - Kinh cân Đại tr−ờng hợp với kinh cân Tiểu tr−ờng và kinh cân Tam tiêu tại huyệt đầu duy D. KHảO SáT HUYệT HộI 3 KINH CâN D−ơNG ở TAY Huyệt đầu duy th−ờng phản ứng khi các kinh trên có bệnh. Việc chẩn đoán đ−ờng kinh bệnh đ−ợc dựa vào vị trí lan của đau. Ví dụ: − Migraine kèm đau vai, cổ, tai, đau ở mặt: bệnh ở kinh cân Tiểu tr−ờng. − Migraine kèm đau vai, cổ, khóe mắt ngoài, kèm cảm giác co rút l−ỡi: bệnh ở kinh cân Tam tiêu. − Migraine kèm đau ở mặt lan lên đầu nh− đội nón (vòng quanh trán sang bên đối diện): bệnh ở kinh cân Đại tr−ờng. Hình 3.7. Kinh cân Tiểu tr−ờng Hình 3.8. Kinh cân Tam tiêu 80 Hình 3.9. Kinh cân Đại tr−ờng Hình 3.10. Kinh cân Phế , , : , Đau co cứng ở hạ s−ờn kèm ói máu. cân đau. Nếu nặng hơn sẽ thành chứng tức V. Hệ THốNG THứ 4 (3 kinh cân âm ở tay) A. KINH CâN PHế 1. Lộ trình đ−ờng kinh Xuất phát góc ngoài gốc ngón cái (thiếu th−ơng), chạy theo đ−ờng kinh chính đến giữa khuỷu, chạy lên theo mặt tr−ớc cánh tay đi vào vùng d−ới nách ở huyệt uyên dịch (kinh Đởm), chạy trở lên hố th−ợng đòn, gắn vào mặt tr−ớc vai rồi quay trở lại hố th−ợng đòn đi vào trong thành ngực gắn ở đó và phân nhánh ở tâm vị và hạ s−ờn. 2. Triệu chứng rối loạn của đ−ờng kinh − Đau cứng cơ vùng đ−ờng kinh đi qua. − Tr−ờng hợp nặng + Đau tức ngực hội chứng ép ở th−ợng đòn. + Thiên 13 sách Linh khu: “Khi bệnh, nó (thủ thái âm) sẽ làm cho suốt con đ−ờng mà nó đi qua đều bị chuyển , bôn, hông s−ờn bị vặn, thổ huyết”. 81 Kinh cân phế - Lộ trình kinh cân Phế ở bàn tay, cẳng tay, cánh tay, mặt tr−ớc vai có phân bố hoàn toàn giống kinh chính Phế. - Lộ trình kinh cân Phế ở thân có phân bố ở thành ngực, hạ s−ờn và chấn thủy, khác với kinh chính Phế. - Kinh cân Phế hợp với kinh cân Tâm bào và kinh cân Tâm tại huyệt uyên dịch B. KINH CâN TâM BàO 1. Lộ trình đ−ờng kinh Xuất phát từ góc ngoài gốc ngón giữa trung xung đi trong lòng bàn tay đến cẳng tay, tới giữa khuỷu tay chạy lên theo kinh chính đến d−ới nách. Từ đây chia làm 2 bó: − Bó 1: phân nhánh đến các s−ờn và tận cùng ở s−ờn 12 bên đối diện. − Bó 2: đi sâu vào vùng d−ới nách ở huyệt uyên dịch rồi phân nhánh ở thành trong lồng ngực và tận cùng ở tâm vị. 2. Triệu chứng rối loạn của đ−ờng kinh Rối loạn đ−ờng kinh do nguyên nhân bên trong: − Đau dọc theo bên trong thành ngực kèm cảm giác ép ở th−ợng đòn. − Đau cứng cơ dọc theo lộ trình đ−ờng kinh: Thiên 13, sách Linh khu viết: “Bệnh của nó xảy ra sẽ làm cho suốt con đ−ờng mà nó đi qua đều bị chuyển cân cho đến vùng ngực bị đau, chứng tức bôn”. Chú thích: “tức bôn” đ−ợc chú giải nh− sau Nội kinh giảng nghĩa: “Tức bôn là một trong ngũ tích. Chứng này khiến cho ng−ời bệnh hô hấp dồn dập, gấp rút”. Điều 56, sách Nạn kinh có ghi: “Tích khí của phế gọi là tức bôn hình thành ở d−ới s−ờn phía hữu, to nh− cái ly úp xuống, bệnh lâu không dứt khiến cho ng−ời bệnh bị vào trạng thái lúc hàn, lúc nhiệt, ho suyễn, phát ra phế ung ”. Thiên 4, sách Linh khu: “Phế mạch khi hoạt thậm gây thành chứng tức bôn”. KINH CâN TâM BàO - Lộ trình kinh cân Tâm bào ở bàn tay, cẳng tay, cánh tay có phân bố hoàn toàn giống kinh chính Tâm bào. - Lộ trình kinh cân Tâm bào ở thân có phân bố rộng hơn kinh chính ở thành ngực, các x−ơng s−ờn cùng bên và s−ờn 12 bên đối diện, và chấn thủy (khác với kinh chính Tâm bào). - Kinh cân Tâm bào hợp với kinh cân Phế và kinh cân Tâm tại huyệt uyên dịch. 82 C. KINH CâN TâM 1. Lộ trình đ−ờng kinh Xuất phát từ góc ngoài gốc ngón út (thiếu th−ơng), theo kinh chính lên cạnh trong khuỷu chạy lên đến vùng d−ới nách ở huyệt uyên dịch, từ đây đi vào trong lồng ngực chạy theo đ−ờng giữa đến tâm vị rồi đến rốn. 2. Triệu chứng rối loạn của đ−ờng kinh − Do nguyên nhân bên trong: đau lồng ngực làm cản trở vận hành khí huyết dẫn đến triệu chứng “u” vùng th−ợng vị kèm triệu chứng buồn bã, đau ở rốn và cảm giác bị nhức ở cùi chỏ và cổ tay. − Do bên ngoài: đau cứng cơ dọc theo đ−ờng kinh. Thiên 13 sách Linh khu: “Nếu gây bệnh, nó (thủ thiếu âm) sẽ làm cho gân bên trong co rút, tiếp nhận lấy bệnh phục l−ơng , xuống d−ới làm cho khuỷu tay nh− bị một màn l−ới co kéo”. Nếu gây bệnh, thì nó sẽ làm cho con đ−ờng mà nó đi qua sẽ bị chuyển cân, cân bị thống”. Chú thích: phục có nghĩa là cái gì đó núp d−ới tâm, rồi v−ơn dài tới rốn nh− bắc một chiếc cầu nối liền hai vùng, cho nên mới gọi là phục l−ơng (Du Th−ợng Thiện chú giải). KINH CâN TâM - Lộ trình kinh cân Tâm ở bàn tay, cẳng tay, cánh tay có phân bố hoàn toàn giống kinh chính Tâm. - Lộ trình kinh cân Tâm ở thân có phân bố đến d−ới nách (huyệt uyên dịch) và rốn (khác với kinh chính Tâm bào). - Kinh cân Tâm hợp với kinh cân Phế và kinh cân Tâm bào tại huyệt uyên dịch D. KHảO SáT HUYệT HộI 3 KINH CâN âM ở TAY Huyệt uyên dịch (liên s−ờn 5, nách giữa) sẽ phản ứng khi 3 đ−ờng kinh cân âm ở tay có bệnh. Nếu một trong 3 đ−ờng kinh bị bệnh, các triệu chứng sẽ khác nhau ở vị trí đau lan. Ví dụ: − Đau nách kèm đau ở ngực không định đ−ợc ở hố th−ợng đòn đau vai kèm tức ngực: bệnh ở kinh cân Phế. − Đau nách kèm đau định đ−ợc ở hạ s−ờn, ở ngực: bệnh ở kinh cân Tâm bào. − Đau nách kèm đau bụng, ngực (đặc biệt vùng trên rốn) kèm triệu chứng có “u” ở th−ợng vị: bệnh ở kinh cân Tâm. 83 Hình 3.12. Kinh cân Tâm Hình 3.11. Kinh cân Tâm bào Tự l−ợng giá Câu hỏi 5 chọn 1 - Chọn câu ĐúNG 1. Nơi xuất phát của kinh cân A. Từ gân D. Từ khớp x−ơng B. Từ cơ E. Từ các lạc huyệt C. Từ đ−ờng kinh chính 2. Khởi phát của 12 kinh cân A. Từ các khớp nhỏ D. Từ đầu B. Từ các khớp lớn E. Từ các đầu ngón tay hoặc chân C. Từ tạng hoặc phủ 3. Kinh cân chi phối A. ở ngoài nông D. ở các tạng B. ở trong sâu E. ở cả ngoài nông và trong sâu C. ở các Phủ 84 4. Cách chọn huyệt trong ph−ơng pháp trị liệu bằng kinh cân A. Chọn huyệt tại chỗ D. Chọn huyệt theo du, mộ B. Chọn huyệt đặc hiệu E. Chọn huyệt theo ngũ du C. Chọn huyệt theo nguyên lạc 5. Thủ thuật sử dụng trong ph−ơng pháp trị liệu bằng kinh cân A. Châm tả D. Cứu bổ B. Châm bổ E. Cứu tả C. ôn châm 6. Kinh Cân Vị xuất phát A. Góc ngoài gốc ngón chân 2 D. Góc trong gốc ngón chân 3 B. Góc trong gốc ngón chân 2 E. Góc ngoài gốc ngón chân 2, 3, 4. C. Góc ngoài gốc ngón chân 3 7. Huyệt hội của 3 kinh cân d−ơng ở chân A. Quyền liêu D. Phong trì B. Đầu duy E. D−ơng lăng C. Bách hội 8. Huyệt hội của 3 kinh cân âm ở chân A. Tam âm giao B. Phục thỏ C. Trung cực D. Khúc cốt E. Không có huyệt hội của 3 kinh cân âm ở chân 9. Huyệt hội của 3 kinh cân d−ơng ở tay A. Quyền liêu D. Thiên dung B. Đầu duy E. Phong trì C. Đại chùy 10. Huyệt hội của 3 kinh cân âm ở tay A. Khuyết bồn D. Uyên dịch B. Trung phủ E. Cực tuyền C. Nội quan 85 Câu hỏi 5 chọn 1 - Chọn câu SAI 1. Lộ trình kinh cân Bàng quang ở thân A. Dọc theo cột sống B. Đến hố th−ợng đòn C. Vòng bên d−ới nách D. Đến huyệt kiên ngung ở vai E. Đến huyệt ch−ơng môn ở bụng 2. Triệu chứng xuất hiện khi kinh cân Bàng quang rối loạn A. Đau nhức từ ngón chân út đến gót chân B. Co cứng cơ ở hố nh−ợng chân C. Đau cứng cơ vùng hông bụng D. Co cứng các cơ vùng cổ E. Đau co cứng vùng hố nách đến hố th−ợng đòn 3. Lộ trình kinh cân Đởm ở đầu A. Đến huyệt bách hội ở đỉnh đầu B. Đến vùng cổ gáy C. Đến cơ vùng sau tai D. Đến vùng cơ phía ngoài mắt E. Đến vùng cơ ở gò má 4. Lộ trình kinh cân Vị ở chân A. Mặt ngoài x−ơng quyển B. Mặt trong x−ơng quyển C. Mặt ngoài x−ơng bánh chè D. Mặt d−ới x−ơng bánh chè E. Đến gắn vào đầu trên x−ơng mác 5. Lộ trình kinh cân Vị ở đầu A. Đến cơ vùng mi mắt trên B. Đến cơ vùng mi mắt d−ới C. Đến cơ vùng quanh môi D. Đến cơ vùng tr−ớc tai E. Đến cơ vùng sau tai 86 6. Lộ trình kinh cân Tỳ A. Đến mặt trong chi d−ới B. Đến các cơ ở hạ s−ờn C. Đến các cơ ở thành trong lồng ngực D. Đến d−ơng vật E. Đến hố th−ợng đòn 7. Triệu chứng xuất hiện khi kinh cân Tỳ rối loạn A. Cứng đau ngón cái đến mắt cá chân B. Đau cẳng chân, gối, đùi C. Đau cứng vùng hạ s−ờn D. Đau cứng vùng ngực E. Đau cứng cột sống (đoạn cùng cụt) 8. Triệu chứng xuất hiện khi kinh cân Thận rối loạn A. Cứng đau mặt lòng bàn chân B. Cứng đau mặt trong chi d−ới C. Đau bụng kinh D. Đau cứng l−ng E. Đau cứng vùng ngực 9. Triệu chứng xuất hiện khi kinh cân Can rối loạn A. Đau cứng mặt ngoài ngón chân cái B. Đau cứng mặt trong đùi C. Đau cứng mặt trong gối D. Cơ quan sinh dục ngoài co rút E. Bất lực 10. Lộ trình kinh cân Tiểu tr−ờng A. Xuất phát từ góc ngoài gốc móng út B. Đến bờ trong khớp khuỷu tay C. Đến mặt sau vai D. Vòng từ sau ra tr−ớc tai E. Đến khoé mắt ngoài 87