Cặp phạm trù cái riêng - Cái chung là phạm trù cơ bản của triết học

Lêi nãi ®Çu ViÖc nghiªn cøu x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ vÊn ®Ò rÊt quan träng ®­îc tiÕn hµnh hÇu hÕt trªn mäi quèc gia trong thêi ®¹i ngµy nay. Trong ®ã cã ViÖt Nam. ViÖt Nam lµ ®Êt n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®©ng trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH. Cho nªn viÖc ®i s©u t×m hiÓu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ. Nã lµ ®iÒu kiªn quyÕt ®Ó ®­a ViÖt Nam qua thêi k× qu¸ ®é lªn CHXN. N­íc ta cßn lµ mét n­íc c«ng nghiÖp l¹c hËu, ph¶i g¸nh nhiÒu hËu qu¶ cña chiÕn tranh ®Ó l¹i. Víi nh÷ng d­ ©m cña x· héi vµ nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp. Cho nªn ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n nµy, ®­a ®Êt n­íc ViÖy Nam ra khái khñng ho¶ng, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ-x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn v÷ng ch¾c cho ®Êt n­íc ph¸t triÓn th× §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· s¸ng suèt lùa chän m« h×nh kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN vµo ViÖt Nam. Ngµy nay hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu nhËn thÊy r»ng ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ yeÐu tè ®Çu tiªn quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ( KTTT ) ho¹t ®éng theo quy luËt kh¸ch quan cña nã. Do vËy, ViÖt Nam ®ang ®øng tr­íc nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. 2. Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc, kinh tÕ häc th× ®Ó thu ®­îc kÕt qu¶ tèt ph¶i biÕt øng dông KTTT vµo thùc tiÔn ®óng h­íng. ThÝch hîp víi mçi m«i tr­êng cña mçi quèc gia vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan sao cho thuËn lîi. §èi víi ViÖt Nam chóng ta th× ph¶i ®Þnh h­íng: NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi Ph¶i cã sù qu¶n lÝ ®óng ®¾n cña Nhµ n­íc PhÊn ®Êu x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng v× mét x· héi nh©n v¨n. Néi dung I/ cÆp ph¹m trï c¸i riªng-c¸i chung lµ ph¹m trï c¬ b¶n cña triÕt häc 1/ §Þnh nghÜa c¸i chung – c¸i riªng 1. 1/ §Þnh nghÜa c¸i riªng C¸i riªng lµ ph¹m trï triÕt häcdïng ®Ó chØ mét sù vËt mét hiÖn t­îng, mét qu¸ tr×nh riÒng lÎ nhÊt ®Þnh trong thÕ giíi kh¸ch quan. Ch¼ng h¹n mét hiªn t­îng kinh tÕ, mét giai ®o¹n x· héi, mét con ng­êi vv… 1. 2/ §Þnh nghÜa c¸i chung C¸i chung lµ ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó chØ nh÷ng mÆt nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ tån t¹i kh«ng chØ ë mét sù vËt mµ trong nhiÒu sù vËt hiÖn t­îng kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, ph¹m trï triÕt häc Mac-xÝt vÒ vËt chÊt, v©n ®ong, kh«ng gian, thêi gian vv… 2/ Mèi quan hÖ biªn chøng gi÷a c¸i riªng-c¸i chung 2. 1/ Quan ®iÓm cña mét sè nhµ triÕt häc vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸i chung-c¸i riªng Trong lÞch sö triÕt häc tån t¹i hai quan ®iÓ tr¸i ng­îc nhau vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung cña ph¸i duy thùc vµ phaÝ duy danh. Ph¸i duy thùc: Cho r»ng, chØ cã c¸i chung míi tån t¹i kh¸ch quan, ®éc lËp víi ý thøc con ng­êi, kh«ng phô thuéc vµo c¸i riªng, sinh ra c¸i riªng. Ph¸i duy danh: Cho r»ng, chØ c¸i riªng míi tån t¹i kh¸ch quan, c¸i chung chØ lµ nh÷ng tõ trèng rçng, do t­ t­ëng cña con ng­êi s¸ng t¹o ra. 2. 2/ TriÕt häc M¸c kh¼ng ®Þnh C¶ c¸i riªng vµ c¸i chung ®Òu tån t¹i kh¸ch quan, gi÷a chóng cã mèi quan hÖ biÖn chøng h÷u c¬ víi nhau. Thø nhÊt: C¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng, th«ng qua c¸i riªng mµ biÓu hiÖn sù rån t¹i cña m×nh. Tøc lµ c¸i chung kh«ng tån t¹i thuÇn tuý bªn ngoµi c¸i riªng, mµ nã ph¶i th«ng qua c¸i riªng. Thø hai: C¸i riªng chØ tån t¹i trong mèi quan hÖ víi c¸i chung. Tøc lµ kh«ng cã c¸i riªng nµo tån t¹i ®éc lËp, mµ c¸i riªng chØ tån t¹i trong mèi liªn hÖ dÉn tíi c¸i chung. Nh­ vËy sù vËt hiÖn t­îng nµo còng cã hai mÆt lµ c¸i riªng vµ c¸i chung, hai mÆt nµy ®Òu tån t¹i kh¸ch quan. C¸i riªng lµ c¸i toµn bé, phong phó h¬n c¸i chung. Cßn c¸i chung lµ c¸i bé phËn, nh­ng s©u s¾c, b¶n chÊt h¬n c¸i riªng. C¸i riªng phong phó h¬n c¸i chung bëi ngoµi nh÷ng c¸i ra nhËp víi c¸i chung, nã cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt mµ chØ nã míi cã. C¸i chung lµ c¸i s©u s¾c h¬n c¸i riªng, bëi v× nã ph¶n ¸nh nh÷ng mÆt nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ bªn trong, tÊt nhiªn, æn ®Þnh, phæ biÕn tån t¹i trong c¸i riªng cïng lo¹i. V× vËy c¸i chung lµ c¸i g¾n liÒn víi b¶n chÊt, quy ®Þnh ph­¬ng h­íng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt. Nªu lªn mèi quan hÖ gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng, Lªnin viÕt “…C¸i riªng chØ tån t¹i trong mèi liªn hÖ ®­a ®Õn c¸i chung. C¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng, th«ng qua c¸i riªng. BÊt cø c¸i riªng nµo còng lµ c¸i chung. BÊt cø c¸i chung nµo còng lµ mét bé phËn, mét khÝa c¹nh, hay mét b¶n chÊy cña c¸i riªng. BÊt cø c¸i chung nµo còng chØ bao qu¸t mét c¸ch ®¹i kh¸i tÊt c¶ mäi mÆt riªng lÎ. BÊt cø c¸i riªng nµo còng kh«ng tham gia ®Çy ®ñ vµo c¸i chung…BÊt cø c¸i riªng nµo còng th«ng qua hµng ngµn sù chuyÓn ho¸ mµ liªn hÖ víi nh÷ng c¸i riªng thuéc lo¹i kh¸c ( Sù vËt, hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh ) §ã lµ nh÷ng quan hÖ gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung vÒ mÆt ph­¬ng ph¸p luËn theo c¸c quan ®iÓm cña cacs tr­êng ph¸i triÕt häc. Vµ theo quan ®iÓm hiÖn nay th× quan ®iÓm triÕt häc M¸c-Lªnin lµ c¬ së, lµ tiÒn ®Ò, ph­¬ng ph¸p lu©n cña triÕt häc. 3/ ý nghÜa ph­¬ng ph¸p luËn C¸i riªng vµ c¸i chung cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau nªn khi khi vËn dông vµo gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lîi Ých cña con ng­êi ph¶i chó ý ®Õn c¶ c¸i riªng vµ c¸i chung ( lîi Ých chung, riªng ). NÕu nh­ chØ chó ý ®Õn lîi Ých chung mµ kh«ng quan t©m ®Õn lîi Ých riªng th× ph¸ vì sù tån t¹i cña tËp thÓ, ng­îc l¹i chØ thÊy ®­îc lîi Ých cña c¸i riªng sÏ dÉn ®Õn c¸ nh©n Ých kØ, t¸ch ra khái tËp thÓ. C¸i chung chØ lµ mét bé phËn cña c¸i riªng nªn khi øng dông bÊt k× mét c¸i chung nµo cÇn ph¶i ®­îc c¸ biÖt ho¸ vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ. C¸i chung chØ tån t¹i nh­ mét bé phËn cña c¸i riªng. V× vËy muèn ph¸t hiÖn c¸i chung cÇn ph¶i th«ng qua nhiÒu c¸i riªng. TuyÖt ®èi ho¸ c¸i chung sÏ r¬i vµo chñ nghÜa gi¸o ®iÒu, kinh viÖn. TuyÖt ®èi ho¸ c¸i riªng sÏ r¬i vµo chñ nghÜa kinh nghiÖm. II/ kinh tÕ thÞ tr­êng( KTTT ) 1/ Kh¸i qu¸t chung vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng KTTT xuÊt hiÖn sím tõ c¸c n­íc TBCN vµ nhanh chãng ®­a nÒn kinh tÕ c¸c n­íc nµy ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ. KTTT trong CNTB t¹o ra sù bãc lét cña ®ång tiÒn. §iÒu nµy dÉn ®Õn nÒn KTTT ®i ng­îc l¹i tiÕn bé x· héi, ph¶n nh©n ®¹o. KTTT ®i s©u, x©m nhËp vµo tõng quãc gia, ®­a c¸c n­íc ®ã ph¸ triÓn vµ dÉn tíi sù ph¸t triÓn ®ång bé nÒn KTTT trªn toµn thÕ giíi. ë ViÖt Nam KTTT ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ( 1986 ) ®­îc ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN. Kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét bé phËn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cho nªn chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. 2/ Kh¸i niÖm vÒ KTTT KTTT lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸. Mµ ph¸t triÓn nÒn KTTT lµ ®iÒu kÖn tÊt yÕu ®Ó cã sù ®ång nhÊt ho¸ toµn cÇu. §Ó cã sù lín m¹nh chung cña thÕ giíi, ®Ó ®­a nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia tiÕn bé vµ hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, lµ cÇu nèi h÷u h×nh gi÷a nÒn kinh tÕ c¸c quèc gia. NÒn KTTT ®· ph¸t triÓn l©u nay, mÇm mèng cña nã tån t¹i ngay trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Xu h­íng chung cña thÕ giíi hiÖn nay lµ ph¸t triÓn KTTT. III/ vËn dông cÆp ph¹m trï c¸i riªng c¸i chung vµo viÖc x©y dùng nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë viÖt nam ViÖt Nam lµ mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Víi nÒn kinh tÕ cßn non yÕu §¶ng vµ nhµ n­íc ®· quyÕt ®Þnh xu h­íng ph¸t triÓn nÒn KTTT nh­ng theo ®Þnh h­íng XHCN. 1/ §Æc tr­ng chung cña nÒn KTTT Do KTTT lµ sù ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ mäi yÕu tè cña s¶n xuÊt ®Òu ®­îc thÞ tr­êng ho¸ cho nªn KTTT cã nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu sau: Mét lµ, tÝnh tù chñ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ rÊt cao. C¸c chñ thÓ kinh tÕ tù bï ®¾p nh÷ng chi phÝ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, tù do liªn kÕt, tù do liªn doanh theo luËt ®Þnh. Kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng bao dung hµnh vi bao cÊp. Nã ®èi lËp víi bao cÊp vµ ®ång nghÜa víi tù chñ n¨ng ®éng. Hai lµ, hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng rÊt phong phó ph¶n ¸nh tr×nh ®é cao cña n¨ng suÊt lao ®éng, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi, sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ thÞ tr­êng. Ba lµ, gi¸ c¶ ®­îc h×nh thµnh ngay trªn thÞ tr­êng, võa chÞu t¸c ®éng cña quan hÖ c¹nh tranh vµ quan hÖ cung cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô. Bèn lµ, c¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña KTTT, cã nhiÌu h×nh thøc phong phó v× môc tiªu lîi nhuËn. N¨m lµ, KTTT lµ hÖ thèng kinh tÕ më. Trong nÒn KTTT th× mäi chñ thÓ tù quyÒn quyÕt ®Þnh hµnh ®éng cña m×nh, quyÕt ®Þnh hµnh ®éng cña m×nh, quyÕt ®Þnh mÆt hµng s¶n xuÊt vµ tiªu chÝ s¶n phÈm m×nh ®Æt ra …D­íi sù qu¶n lÝ cña c¸c luËt kinh tÕ, luËt kinh doanh. ChÝnh v× ®ã c¸c s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng v« cïng ph«ng phó, nã ®¸nh gi¸ vÒ tr×nh ®ä s¶n xuÊt ngµy cµng cao, c¸c s¶n phÈm b¸n ra cã gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh tuú thuéc vµo cung cÇu. NÒn KTTT lµ mét m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh cã sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c chñ thÓ…C¹nh tranh vµ ®µo th¶i mét c¸ch cã chän läc ®­îc ®iÒu tiÕt bëi bµn tay v« h×nh. NÒn KTTT th©m nhËp vµo mçi quèc gia ®­a nÒn kinh tÕ riªng biÖt hoµ ®ång vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Cã thÓ nãi KTTT lµ mét nÒn kinh tÕ më. ChÝnh v× nhòng ®Æc tr­ng nµy, ®Ó øng dông vµo nÒn KTTT, ®­a nÒn kinh tÕ trë nªn v÷ng m¹nh, ph¸t triÓn th× ph¶i hiÓu s©u s¾c c¸c ®Æc tr­ng cña nã-c¸i chung vµ vËn dông mèi quan hÖ gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng cho hîp lÝ. C¸i chung cña nÒn KTTT vµ c¸i riªng lµ nÒn kinh tÕ n­íc nhµ ph¶i ®Þnh h­íng theo XHCN ®èi víi n­íc ViÖt Nam chóng ta. 2/ B¶n chÊt cña nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN B¶n chÊt cña KTTT ®Þnh h­ãng XHCN ë ViÖt Nam lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ ph¶n ¸nh sù kÕt hîp gi÷a c¸i chung lµ KTTT víi c¸i ®Æc thï lµ ®Þnh h­íng XHCN, dùa trªn nguyªn t¾c lÊy c¸i ®Æc thï-®Þnh h­íng XHCN lµm chñ ®¹o. Víi ®Þnh nghÜa nãi trªn cho thÊy næi nªn ba khÝa c¹nh chñ yÕu: Thø nhÊt: Víi t­ c¸ch lµ c¸i chung-KTTT ®ßi hái trong qu¸ tr×nh kÕt hîp ph¶i t¹o lËp vµ vËn dông c¸c yÕu tè: a) Cë së kinh tÕ mang tÝnh ®a d¹ng vÒ së h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó nÒn kinh tÕ cã tù do ho¸ kinh tÕ ( tù do c¹nh tranh, tù do kinh doanh vµ tù chñ );b) C¸c ph¹m trï kinh tÕ vèn cã cña KTTT nh­ hµng ho¸, tiÒn tÖ, thÞ tr­êng, c¹nh tranh, cung cÇu, gi¸ trÞ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ thÞ tr­êng vµ lîi nhuËn; c) c¸c quy luËt kinh tÕ cña KTTT ( Quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, quy luËt c¹nh tranh vµ quy luËt cung cÇu; d) C¬ chÕ vËn hµnh nÒn KTTT-c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc. Thø hai: Víi t­ c¸ch lµ c¸i ®Æc thï-®Þnh h­íng XHCN-trong qu¸ tr×nh kÕt hîp ®ßi hái ph¶i tu©n theo c¸c môc tiªu c¸c ®¨c tr­ng cña CNXH mµ n­íc ta cÇn x©y dùng. §Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta lµ mét sù lùa chän tÊt yÕu, mét kh¸i niÖm khoa häc. Tuy vËy vÉn cã mét sè c¸ch hiÓu kh¸c nhau, thËm chÝ kh«ng ph¶i kh«ng cã t­ t­ëng hoµi nghi vÒ tÝnh hiÖn cña ®Þnh h­íng XHCN mµ §¶ng, nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta ®· chän. Thø ba: Trong mèi quan hÖ gi÷a c¸i chung-KTTT víi c¸i ®Æc thï-®Þnh h­íng XHCN, kh«ng thÓ lÊy KTTT lµm chñ ®¹o. §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n trong mèi quan hÖ kÕt hîp gi÷a c¸i chung vµ c¸i ®Æc thï, v× chóng ta kh«ng chñ tr­¬ng x©y dùng m« h×nh KTTT bÊt k×, trõu t­îng, cµng kh«ng chñ tr­¬ng x©y dùng m« h×nh KTTT t­ b¶n chñ nghÜa, mµ chñ tr­¬ng x©y dùng m« h×nh KTTT ®Þnh h­íng XHCN lµm chñ ®¹o. VÊn ®Ò ta cÇn xÐt ë ®©y lµ m«Ý quan hÖ gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng diÔn ra nh­ thÕ nµo? theo quan ®iÓm cña M¸c- Lªnin: th× c¸i chung vµ c¸i riªng tån t¹i kh¸ch quan vµ chóng cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. C¸i chung chØ tån t¹i trong c¸i riªng, th«ng qua c¸i riªng mµ biÓu hiÖn sù tån t¹i cña m×nh. ë ®©y c¸i chung lµ nÒn KTTT trong xu h­íng, ®Æc ®iÓm ph¸t hiªn chung lµ nÒn kinh tÕ më cöa nh­ng nã ®­îc ®­a vµo øng dông t¹ m«i tr­êng vµ hoµn c¶nh ViÖt Nam chóng ta th× nã tån t¹i trong nÒn kinh tÕ n­íc nhµ ®i theo ®Þnh h­íng XHCN. Th«ng qua m«i tr­êng hoµn c¶nh xu h­íng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hoµ nÒn KTTT cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung, nh­ng khi nã ®ui­îc ®­a vµo nÒn kinh tÕ n­íc ta theo ®Þnh h­íng XHCN th× ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung nã cßn mang nh÷ng ®Æc thï riªng mµ chØ th«ng qua c¸i ®Æc thï riªng ®ã nã biÓu hiÖn sù tån t¹i thÝch nghi cña m×nh. C¸i riªng chØ tån t¹i trong mèi quan hÖ víi c¸i chung: tøc lµ kh«ng cã c¸i riªng tån t¹i ®éc lËp, mµ chØ tån t¹i trong mèi quan hÖ víi c¸i chung. NÒn KTTT ®­îc øng dông vµo n­íc ta theo ®Þnh h­íng XHCN nã trë thµnh KTTT víi nh÷ng c¸i ®Æc thï míi. Nã hoµ nhËp, tån t¹i vµ thÓ hiÖn trong nÒn KTTT thÕ giíi. §iÒu cÇn ®­a ra ë ®©y lµ c¸i chung vµ c¸i riªng lu«n cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. Chóng lu«n xen lÉn vµ ¶nh h­ëng qua l¹i lÉn nhau. 3/ Nguyªn t¾c h×nh thµnh Víi t­ c¸ch lµ c¸i chung KTTT ®ßi hái trong qu¸ tr×nh kÕt hîp ph¶i t¹o lËp vµ vËn dông ®ång bé c¸c yÕu tè c¬ së kinh tÕ mang tÝnh ®a d¹ng vÒ së h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ. CÆp ph¹m trï vèn cã cña nÒn KTTT, c¸c quy luËt nÒn KTTT, c¬ chÕ vËn hµnh. NÒn KTTT lµ mét ph¹m trï ®Ó chØ mét nÒn kinh tÕ më réng, mét nÒn kinh tÕ lu«n biÕn ®éng, mét nÒn kinh tÕ cã ®Çy ®ñ qui luËt c¹nh tranh vµ ®µo th¶i, ®­îc øng dông ph¸t triÓn m¹nh mÏ. §­îc th©m nhËp vµ vËn hµnh víi sù kÕt hîp cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ. NÒn KTTT nã cã nh÷ng ®Æc tÝnh chung nh÷ng qui luËt chung. Vµ nã mang cavs ®Æc tÝnh chung nµy vµo mäi quèc gia cã nÒn KTTT ( nh÷ng thuéc tÝnh chung ®­Þc l¹ap l¹i trong nhiÒu sù vËt hay qu¸ tr×nh riªng lÎ ). Víi t­ c¸ch lµ c¸i riªng, c¸i ®Æc thï-®Þnh h­íng XHCN, trong qu¸ tr×nh kÕt hîp ®ßi hái ph¶i tu©n theo c¸c môc tiªu, nguyªn t¾c vµ nhiÖm vô kinh tÕ c¬ b¶n h­íng ®Õn môc tiªu vµ c¸c ®Æc tr­ng cña CNXH mµ n­íc ta c©nf x©y dùng. ViÖt Nam lµ quèc gia cã nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu non nít. Víi qu¸ nhiÒu tµn d­ cña x· héi cò, nh÷ng quan ®iÓm cæ hñ vÒ nÒn kinh tÕ bao cÊp ®· dµn dÇn ®­îc xo¸ bá. Víi m«i tr­êng kÜ thuËt c«ng nghÖ cßn yÕu kÐm. Víi thêi k× ®ang qu¸ ®é lªn CNXH nã cßn phøc t¹p vµ qu¸ nhiÌu khã kh¨n ph¶i gi¶i quyÕt, nh÷ng môc tiªu ®Ó ®¹t ®­îc. Vëy víi m«i tr­êng, hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo ®Þnh h­íng mµ §¶ng ®· ®Ò ra. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo ®Þnh h­íng XHCN ( lµ mét chñ thÓ riªng ) cã nh÷ng ®Æc thï riªng. VËy ®Ó kÕt hîp c¸i chung víi nÒn KTTT th× nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ cã mét nÒn KTTT mang nhiÒu ®Æc tÝnh riªng ph¸t triÓn theo xu h­íng mµ §¶ng ®· ®Ò ra. Trong mèi quan hÖ gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng nµy, kh«ng thÓ lÊy c¸c chung lµm c¸i chñ ®¹o, còng nh­ kh«ng thÓ lÊy nÒn KTTT lµm c¸i quyÕt ®Þnh mµ nhÊt thiÕt ph¶i lÊy ®Þnh h­íng XHCN lµm chñ ®¹o. §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n trong mèi quan hÖ c¸i chung-KTTT víi c¸i ®Æc thï-®Þnh h­íng XHCN. 4/ KTTT ®Þnh h­íng XHCN KTTT ®Þnh h­íng XHCN lµ mét kiÓu tæ chøc, mét kiÓu vËn hµnh kinh tÕ mµ mét mÆt tu©n theo nh÷ng qui luËt cña KTTT, mÆt kh¸c, dùa trªn c¬ së b¶n chÊt cña vµ nguyªn t¾c cña CNXH. Tõ kiÓu tæ chøc kinh tÕ ®Õn kiÓu vËn hµnh kinh tÕ nã ®Òu cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng. NÒn KTTT lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Tøc lµ víi ph¹m trï nÒn KTTT ë ®©y nãi lªn: lµ mét nÒn kinh tÕ tù do, tô chñ. Mäi thµnh vien tham gia ®Òu cã quyÒn tù quyÕt. §©y lµ m«i tr­êng ®Êu tranh gay g¾t. C¸c chñ thÓ kinh tÕ lu«n cã nh÷ng ph­¬ng ch©m kÕ ho¹ch ®Ó v­ît lªn nhau, th¹m chÝ c¶ thñ ®o¹n ®Ó lo¹i bá nhau. NÒn kinh tÕ nµy nã mang ®Ëm phong c¸ch t­ b¶n chñ nghÜa. §ã lµ c¹nh tranh gay g¾t, ®µn ¸p vµ bãc lét lÉn nhau ( bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­…). §ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña KTTT. Nhung khi nÒn KTTT ®­îc øng dông t¹i ViÑt Nam chóng ta th× nã bÞ biÕn ®æi chuyÓn ho¸ dÇn theo h­oøng mµ §¶ng vµ nhan d©n ®Ò ra. §ã lµ mét nÒn KTTT hoµn toµn míi- nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN. 5/ §Þnh h­íng XHCN cña KTTT ë ViÖt Nam NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ kÕt hîp hai mÆt kinh tÕ-x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tøc lµ ph¸t triÓn vÒ mÆt vËt chÊt nh­ng ®ång thêi ph¸t triÓn x· héi æn ®Þnh vµ ®¸p øng vÒ mÆt tinh thÇn cña x· héi. NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë Viªt Nam lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. §¹i héi VI ®· ®Ò ra ®Ó nÒn kinh tÕ æn ®Þnh tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng th× ph¶i ph¸t triÎn nªn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÎn trªn mäi lÜnh vùc víi sù ®Þnh h­íng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù vËn hµnh cña nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam lµ sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a thÞ tr­êng vµ kÕ ho¹ch. Nhµ n­íc qu¶n lÝ nÒn KTTT ë n­íc ta lµ nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. ChÝnh ®iÒu nµy lµm cho m« h×nh KTTT cña ta kh¸c vÒ b¶n chÊt víi m« h×nh kinh tÕ TBCN. NÒn kinh tÕ Êy ®Æt d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n, d­íi sù qu¶n lÝ cña nhµ n­íc XHCN ViÖt Nam, nh»m h¹n chÐ, kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng, thùc hiÑn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n KTTT kh«ng lµm ®­îc. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ d©n téc hoµ nhËp víi kinh tÕ quèc tÕ. Víi nh÷ng ®Æc tr­ng cña nÒn KTTT-c¸i chung vµ nhòng c¸i ®Æc thï cña c¸i riªng-®Þnh h­íng XHCN th× c¸i riªng vµ c¸i chung ë ®©y ph¶i cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau. C¸i chung ®i vµo vµ tån t¹i trong c¸i riªng. Còng nh­ mét c¸i ao c¸ Th× c¸ b¾t vÒ ®Ó th¶ trong ao lµ nh÷ng chñ thÓ cña c¸i chung. c¸ ®­îc ®­a vÒ tõ ao gièng, ®Òu cã nh÷ng ®Æc tÝnh chung gièng nhau gi÷a c¸c loµi…Nh­ng khi ®­îc ®­a vµo nu«i sèng, ë ®©y chñ thÓ ao_m«i tr­êng n­íc, thøc ¨n hÖ sinh th¸i, ®iÒu kiÖn sèng lµ nh÷ng c¸i ®Æc thï cña c¸i riªng. Mèi quan hÖ gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung ë ®©y lµ mèi quan hÖ tån t¹i, mèi quan hÖ t­¬ng t¸c vµ biÕn ®æi lÉn nhau. trong ®ã m«i tr­êng sèng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh t¸c ®äng ®Õn c¸ míi ®­îc ®­a vµo vµ biÕn ®æi chóng sao cho chóng thÝch nghi víi tr­êng sèng míi. Còng nh­ mèi quan hÖ gi÷a nÒn KTTT vµ ®Þnh h­íng XHCN th× ë ®©y m«i tr­êng ®Þnh h­íng lµ §¶ng ®· ®Æt ra lµ chñ ®¹o vµ quyÕt ®Þnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, lµm cho nÒn KTTT phï hîp víi nÒn kinh tÕ cña tõng quèc gia ®ang ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN cña ViÖt Nam chóng ta. III/ thùc tr¹ng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN ë viÖt nam 1/ Thùc tr¹ng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng KTTT theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam. Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1986 Giai ®o¹n nµy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn nÆng vÒ quan liªu bao cÊp. Qu¶n lÝ theo ph­¬ng thøc b¶o thñ tr× trÖ, tµn d­ cña x· héi cò rÊt nhiÒu. Toµn bé d©n téc võa thèng nhÊt ®i lªn XHCN ( 1975 ). HËu qu¶ cña chiÕn tranh n¨ng nÒ, thiÖt h¹i vÒ c¶ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®i lrrn tõ hai bµn tay tr¾ng, tõ hoang tµn ®æ n¸t, b¾t ®Çu x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. NÒn ng©n s¸ch th× eo hÑp, c«ng nghÖ thÊp kÐm, qu¶n lÝ tr× trÖ. Cã ch¨ng th× trong nÒn kinh tÕ n­íc nhµ míi chØ cã nh÷ng mÇm mèng tù ph¸t s¬ nguyªn cña KTTT. Giai ®o¹n tõ n¨m 1986 ®Õn 1991 T¹i ®¹i héi VI §¶ng vµ Nhµ n­íc quyÕt ®Þnh Nhµ n­íc ViÖt Nam lµ nhµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ang trong thêi k× qu¸ ®é ®i lªn XHCN. §Ó kh¾c phôc nÒn kinh tÕ nghÌo nµn l¹c hËu th× buéc ph¶i ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nÒn KTTT. Tù vËn ®éng, c¹nh tranh vµ ®iÒu tiÕt theo quy luËt cña KTTT víi sù ®Þnh h­íng vµ qu¶n lÝ vÜ m« cña Nhµ n­íc. ë giai ®o¹n nµy lµ giai ®o¹n më ra mét kØ nguyªn míi, kØ nguyªn cña nÒn KTTT. C¬ cÊu qu¶n lÝ thay ®æi hoµn toµn. Chèng quan liªu bao cÊp, ch«ng b¶o thñ tr× trÖ. Ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ më cöa th©m nhËp dÇn vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Tuy nhiªn ë giai ®o¹n nµy míi chØ lµ lµ sù b¾t ®Çu. Mét sù b¾t ®Çu víi v« vµn khã kh¨n… trong t×nh tr¹ng ch­a cã mét nÒn mãng æn ®Þnh nh÷ng kÕ ho¹ch dµi h¹n, ng¾n h¹n, 5 n¨m, 10 n¨m ®­îc ®Ò ra vµ thùc hiÖn. H¬n n÷a trong giai ®o¹n nµy CNXH ®«ng ©u ®i vµo lòng ®o¹n vµ tù sôp ®æ. KhiÕn hÖ thèng XHCN trªn toµn thÕ giíi gÆp nh÷ng khã kh¨n vµ khñng ho¶ng manh, gay g¾t, Nh­ng dÉu khã kh¨n chång chÊt th× toµn d©n chung lßng cïng §¶ng ®· tõng b­íc vµ kh¾c phôc dÇn dÇn. NÒn kinh tÕ cã t¨ng tr­ëng cao, chÝnh trÞ dÇn dÇn æ ®Þnh thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, më cöa l­u th«ng liªn minh ®oµn kÕt víi c¸c quèc gia trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Giai ®o¹n tõ n¨m 1991 ®Õn nay Tuy hÖ thèng x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u sôp ®æ. Nhung CNXH ViÖt Nam ®· kÞp thêi cã nh÷ng c¶i c¸ch tÝch cùc, phï hîp víi m«i tr­êng hoµn c¶nh sèng con ng­êi ViÖt Nam. NÒn kinh tÕ ®i vµo quy luËt chung, æn ®Þnh vµ ngµy cµng v÷ng m¹nh: NÒn KTTT ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc b¾t kÞp vµ hoµ nhËp dÇn vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Thùc tÕ nhËn th©ý ®êi sèng cña nh©n d©n ta n©ng cao h¬n, tinh thÇn æn ®Þnh, cã niÒm tin s©u s¾c vµo §¶ng vµ Nhµ n­íc. C¸i riªng vµ c¸i chung x©m ngËp h¸i hoµ vµ c¶i biÕn lÉn nhau. 2/ Thµnh tùu vµ h¹n chÕ cña nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam 2. 1/ Thµnh tùu Sau mÊy n¨m ®Çu thùc hiÖn chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Êt n­íc ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi. Tæng s¶n phÈm trong n­íc(GDP ) sau 10 n¨m t¨ng gÊp ®«i. TÝch luü néi bé vña nÒn kinh tÕ tõ møc kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn n¨m 2000 ®· ®Æt 25% GDP. Kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, doanh nghiÖp nhµ n­íc tõng b­íc ®­îc ®æi míi vµ ph¸t triÓn, h×nh thµnh c¸c tæng c«ng ty lín trªn nhiÒu lÜnh vùc then chèt. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn kh¸ nhanh. Tõ chç bÞ bao v©y cÊm vËn, n­íc ta ®· chñ ®éng tranh thñ thêi c¬ tõng b­íc héi nhËp cã hiÖu qu¶ víi kinh tÕ thÕ giíi, b×nh th­êng ho¸ vµ më réng quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ víi hÇu kh¾p c¸c n­íc, ra nhËp vµ cã vai trß ngµy cµng tÝch cùc trong nhiÒu tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc. NhÞp ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu gÇn gÊp ba nhÞp ®é t¨ng GDP. Thu hót ®¸ng kÓ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ nguån tµi trî chÝnh thøc tõ n­íc ngoµi. NÒn KTTT ®­îc øng dông vµo ViÖt Nam vµ nh×n thÊy nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt. Nh­ng ngoµi nh÷ng mÆt tÝch cùc ra nÒn KTTT cßn ®em l¹i nh÷ng mÆt h¹n chÕ. 2. 2/ H¹n chÕ Do c¸ch lµm ¨n ch¹y theo lîi nhuËn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trèn thuÕ, lõa ®¶o bu«n lËu…vµ nhiÒu tÖ n¹n trong x· héi xuÊt hiÖn nh­: ma tuý, m¹i d©m, c­íp bãc… Mäi vÊn ®Ò ®Òu bÞ th­¬ng m¹i ho¸, bÞ ®ång tiÒn chi phèi. T×nh c¶m gi÷a ng­êi víi ng­êi ®«i khi cã thÓ bÞ ®em c©n ®o, ®ong ®Õm. Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, bÊt c«ng trong x· héi t¨ng nhanh Tuy nhiªn thÕ giíi lu«n vËn ®éng vµ lu«n tån t¹i nh÷ng mÆt ®èi lËp, chóng sÏ ®Êu tranh vµ lo¹i trõ lÉn nhau. Më cöa du nhËp nÒn KTTT th× ngoµi nh÷ng tÝch cùc nh÷ng khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn th× kh«ng tr¸nh khái tiªu cùc. §ã lµ ®iÒu tÊt yÕu mµ mçi quèc gia tù ph¶i biÕt ®iÒu chØnh vµ kh¾c phôc sao cho thu ®­îc kÕt qu¶ tèt ®Ñp. 3/ Môc tiªu KTTT ®Þnh h­íng XHCN Môc tiªu ®Ò ra lµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó ®¹t mét x· héi giµu m¹nh c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh. Tøc lµ ngoµi ph¸t triÓn KTTT ta ph¶i ®­îc nh÷ng môc tiªu riªng ®Æt ra cho n­íc nhµ. NÕu nh­ nÕu nh­ nÒn KTTT tù do TBCN phôc vô lîi Ých c¸c nhµ t­n b¶n, x©y dùng c¬ së kinh tÕ theo CNTB th× KTTT ®Þnh h­íng XHCN lÊy lîi Ých vµ phóc lîi toµn d©n lµm môc tiªu; ph¸t triÓn KTTT ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho CNXH, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. KTTT, b¶n th©n nã lµ néi lùc tù thóc ®Èy tiÕn tr×nh kinh tÕ – x· héi. §Õn l­ît m×nh, chóng ta dïng c¬ chÕ kinh tÕ ®ã ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch tinh thÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, thóc ®Èy CHN-H§H, x©y dùng mét nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc, t­õng b­íc thùc hiÖn lÝ t­ëng XHCN. 4/ §Ó hiÖn thùc ho¸ m« h×nh KTTT ®Þnh h­íng XHCN, cÇn thùc hiÖn tèt nh÷ng ®iÌu kiÖn vµ gi¶i ph¸p sau ®©y 4. 1/ T¹o lËp duy tr× vµ ph¸t triÓn tù do ho¸ kinh tÕ §©y lµ mét ®iÒu kiÖn cã tÇm quan träng ®Õn sù h×nh thµnh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn KTTT ë n­íc ta. Tù do ho¸ kinh tÕ lµ mét ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó s¶n sinh vµ nu«i d­ìng tù do c¹nh tranh, tù do kinh doanh vµ tù chñ, rÊt cÇn thiÕt cho c¸c chñ thÓ doanh nghiÖp víi t­ c¸ch lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ. T­¬ng øng víi ®iÒu kiªn nµy, c¸c gi¶i ph¸p cÇn cã lµ: TiÕp tôc thùc hiªn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch nÒn kinh tÕ ®a d¹ng ho¸ vÒ h×nh thøc së h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ. Trªn c¬ së ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi trong n­íc vµ quèc tÕ, tiÕp tôc ph¸t triÓn ®ßng bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng. Cô thÓ: a) Ph¸t triÓn ®ång bé gi÷a thÞ tr­êng ®Çu ra ( thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô ) víi thÞ tr­êng c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt ( m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, nguyªn nhiªn liÖu, søc lao ®éng, khoa häc c«ng nghÖ … ); b) Thùc hiÖn ®ång bé gi­a thÞ tr­êng trong n­Ýc vµ thÞ tr­êng n­íc ngo¸i trong ®ã lÊy thÞ tr­íng trong n­íc lµm cë së, thÞ tr­êng ngoµi n­íc lµ quan träng. T¹o dùng m«i tr­êng chÝnh trÞ. Kinh tÕ, x· héi t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ th«ng tho¸ng ®Î c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong n­íc vµ n­íc ngoµi yªn t©m, phÊn khëi ®Çu t­ c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh. 4. 2/ X©y dùng c¬ së vËt chÊt-kÜ thuËt, mét ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn KTTT ®Þnh h­íng XHCN. 4. 3/ T¹o dùng hµnh lang vµ c¬ chÕ b¶o ®¶m gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN ®èi víi KTTT Thø nhÊt, t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §ngr mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp trong c¸c ngµnh, c¸c cÊp, hÖ thèng c¸c tr­êng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ th«ng qua gi¸o dôc häc tËp cho tÊt c¶ c¸c tæ chøc nãi trªn vÒ chñ nghÜa yªu n­íc, chñ nghÜa Mac-Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh víi t­ c¸ch lµ c¸i nÒn t¶ng cña c¸ch m¹ng XHCN, néi dung ®Þnh h­íng XHCN, vµ sù cÇn thiÕt ph¶i gi÷ vòng ®Þnh h­íng XHCN ®èi víi KTTT. Thø hai, cñng cè vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc vµ hiÖu lùc cña quèc héi, ban hµnh c¸c luËt ph¸p cµo thiÕu, ®iÒu chØnh bæ sung vµ hoµn thiÖn c¸c luËt ph¸p ®· cã sao cho phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam vµ cã tÝnh ®Õn sù phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Thø ba, thùc hiªn nhÊt qu¸n vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ vÒ së h÷u vµ thµnh phÇn kinh tÕ t¨ng c­êng vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. 4. 4/ T¹o lËp bé m¸y Nhµ n­íc v÷ng m¹nh X©y dùng nhµ n­íc XHCN ViÖt Nam v÷ng m¹nh th«ng qua c¸c tiªu chuÈn sau: Trung thµnh víi chñ nghÜa Mac-Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, víi lîi Ýc