Các giải pháp trong xây dựng và xét duyệt các dự án FDI

PhÇn më ®Çu ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc. Trong nh÷ng n¨m qua,ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ trong ph¸t triÓn kinh tÕ: tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao trong nhiÒu n¨m, gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò l­¬ng thùc, t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu..Tuy nhiªn, ViÖt Nam còng cßn ®ang ph¶i ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Còng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, ViÖt Nam thiÕu vèn, thÞ tr­êng , c«ng nghÖ vµ nh÷ng kinh nghiÖm trong qu¶n lý ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ( Foreign Direct Investment – FDI ) lµ mét h×nh thøc cña ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ãng vai trß quan träng ®èi víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ ®i kÌm víi nã lµ sù chuyÓn giao vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ c¸c kinh nghiÖm trong qu¶n lý ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ång thêi gãp phÇn t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong h¬n 10 n¨m qua ViÖt Nam ®· thu hót ®­îc l­îng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký ®¹t h¬n 36 tû USD. §©y lµ nguån lùc quý b¸u ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· t¹o viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng, gãp phÇn vµo t¨ng GDP vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu.N­íc ta ®· vµ ®ang tiÕn hµnh tõng b­íc héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.Bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc thóc ®Èy quan hÖ song ph­¬ng vÒ c¸c mÆt th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ trao ®æi trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c theo h­íng ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ , tõng b­íc ®¶m b¶o thùc hiÖn quyÒn tù do hîp t¸c kinh doanh víi n­íc ngoµi ®èi víi mäi doanh nghiÖp , n­íc ta tham gia ®Çy ®ñ h¬n vµo c¬ chÕ ®a ph­¬ng nh»m thu hót tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi cho ph¸t triÓn, thóc ®Èy c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng. V× thÕ, trong bèi c¶nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¹o nhiÒu c¬ héi cho ViÖt Nam ph¸t triÓn.§Ó cã thÓ tËn dông ®­îc c¸c c¬ héi, chóng ta ph¶i chñ ®éng héi nhËp, x©y dùng chiÕn l­îc c¬ cÊu thÝch øng vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó nÒn kinh tÕ n­íc ta g¾n kÕt ngµy cµng m¹nh h¬n,dÇn trë thµnh mét thùc thÓ h÷u c¬ cña kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi. Ch­¬ng 1 Lý luËn xuÊt khÈu t­ b¶n B¶n chÊt cña xuÊt khÈu t­ b¶n : XuÊt khÈu t­ b¶n lµ xuÊt khÈu gi¸ trÞ ra n­íc ngoµi ( ®Çu t­ t­ b¶n ra n­íc ngoµi) nh»m môc ®Ých bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­ vµ c¸c nguån lîi kh¸c ë c¸c n­íc nhËp khÈu t­ b¶n. Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng , xuÊt khÈu t­ b¶n kh¸c vÒ nguyªn t¾c víi xuÊt khÈu hµng hãa vµ lµ qu¸ tr×nh ¨n b¸m b×nh ph­¬ng. Vµo cuèi thÕ kû XIX ®Çu thÕ kû XX, xuÊt khÈu t­ b¶n trë thµnh phæ biÕn v×: Mét lµ , trong mét sè Ýt n­íc ph¸t triÓn ®· tÝch luü ®­îc mét khèi l­îng lín t­ b¶n kÕch xï vµ mét bé phËn ®· trë thµnh “ t­ b¶n thõa ” do kh«ng t×m ®­îc n¬i ®Çu t­ cã tû suÊt lîi nhuËn cao ë trong n­íc. Hai lµ, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu t­ b¶n xuÊt hiÖn do nhiÒu n­íc l¹c hËu vÒ kinh tÕ bÞ l«i cuèn vµo sù giao l­u kinh tÕ thÕ giíi, nh­ng l¹i rÊt thiÕu t­ b¶n. C¸c n­íc ®ã gi¸ ruéng ®Êt l¹i t­¬ng ®èi h¹ , tiÒn l­¬ng thÊp , nguyªn liÖu rÎ, nªn tû suÊt lîi nhuËn cao. Ba lµ, chñ nghÜa t­ b¶n cµng ph¸t triÓn th× m©u thuÉn kinh tÕ – x· héi cµng gay g¾t. XuÊt khÈu t­ b¶n trë thµnh biÖn ph¸p lµm gi¶m møc gay g¾t ®ã. C¸c h×nh thøc vµ hËu qu¶ cña xuÊt khÈu t­ b¶n : XuÊt khÈu t­ b¶n tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc, nÕu xÐt c¸ch thøc ®Çu t­ th× cã ®Çu t­ trùc tiÕp vµ ®Çu t­ gi¸n tiÕp §Çu t­ trùc tiÕp lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t­ b¶n ®Ó x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp míi hoÆc mua l¹i nh÷ng xÝ nghiÖp ®ang ho¹t ®éng ë n­íc nhËn ®Çu t­, biÕn nã thµnh mét chi nh¸nh cña c«ng ty mÑ. C¸c xÝ nghiÖp míi ®­îc h×nh thµnh th­êng tån t¹i d­íi d¹ng hçn hîp song ph­¬ng, nh­ng còng cã nh÷ng xÝ nghiÖp mµ toµn bé sè vèn lµ cña mét c«ng ty n­íc ngoµi §Çu t­ gi¸n tiÕp lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t­ b¶n d­íi d¹ng cho vay thu l·i. Th«ng qua c¸c ng©n hµng t­ nh©n hoÆc c¸c trung t©m tÝn dông quèc tÕ vµ quèc gia, t­ nh©n hoÆc c¸c nhµ t­ b¶n cho c¸c n­íc kh¸c vay vèn theo nhiÒu h¹n ®Þnh kh¸c nhau ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c ®Ò ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngµy nay, h×nh thøc nµy cßn ®­îc thùc hiÖn b»ng viÖc mua tr¸i kho¸n hay cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty ë n­íc nhËp khÈu t­ b¶n. NÕu xÐt theo chñ së h÷u, cã xuÊt khÈu t­ b¶n nhµ n­íc vµ xuÊt khÈu t­ b¶n t­ nh©n XuÊt khÈu t­ b¶n nhµ n­íc lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t­ b¶n mµ nhµ n­íc t­ s¶n lÊy t­ b¶n tõ ng©n quü cña m×nh ®Çu t­ vµo n­íc nhËp khÈu t­ b¶n, hoÆc viÖn trî hoµn l¹i hay kh«ng hoµn l¹i ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ qu©n sù. VÒ kinh tÕ, xuÊt khÈu t­ b¶n nhµ n­íc th­êng h­íng vµo c¸c ngµnh thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ®Çu t­ t­ b¶n t­ nh©n. VÒ chÝnh trÞ, viÖn trî cña nhµ n­íc t­ s¶n nh»m cøu v·n chÕ ®é chÝnh trÞ th©n cËn ®ang bÞ lung lay hoÆc t¹o ra mèi liªn hÖ phô thuéc l©u dµi. VÒ qu©n sù , viÖn trî cña nhµ n­íc t­ s¶n nh»m l«i kÐo c¸c n­íc phô thuéc vµo c¸c khèi qu©n sù hoÆc buéc c¸c n­íc nhËn viÖn trî ph¶i ®­a qu©n tham chiÕn chèng n­íc kh¸c, cho n­íc xuÊt khÈu lËp c¨n cø qu©n sù trªn l·nh thæ cña m×nh hoÆc ®¬n thuÇn ®Ó b¸n vò khÝ. XuÊt khÈu t­ b¶n t­ nh©n lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t­ b¶n do t­ b¶n t­ nh©n thùc hiÖn . Ngµy nay, h×nh thøc nµy chñ yÕu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia tiÕn hµnh th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t­ kinh doanh. H×nh thøc xuÊt khÈu t­ b¶n t­ nh©n cã ®Æc ®iÓm lµ th­êng ®­îc ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh kinh tÕ cã vßng quay t­ b¶n ng¾n vµ thu ®­îc lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. XuÊt khÈu t­ b¶n t­ nh©n lµ h×nh thøc chñ yÕu cña xuÊt khÈu t­ b¶n, cã xu h­íng t¨ng nhanh , chiÕm tû lÖ cao trong tæng t­ b¶n xuÊt khÈu . NÕu nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, xuÊt khÈu t­ b¶n t­ nh©n ®¹t trªn 50% th× ®Õn nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû nµy nã ®· ®¹t tû lÖ 70% trong tæng t­ b¶n xuÊt khÈu. NÕu xÐt vÒ c¸ch thøc ho¹t ®éng , cã c¸c chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia , ho¹t ®éng tµi chÝnh tÝn dông cña c¸c ng©n hµng hay c¸c trung t©m tÝn dông vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, trong ®ã, ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ lµ biÖn ph¸p chñ yÕu mµ c¸c n­íc xuÊt khÈu t­ b¶n th­êng sö dông ®Ó khèng chÕ nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nhËp khÈu t­ b¶n. XuÊt khÈu t­ b¶n vÒ thùc chÊt lµ h×nh thøc më réng quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa trªn ph¹m vi quèc tÕ, lµ sù bµnh tr­êng thÕ lùc cña t­ b¶n tµi chÝnh nh»m bãc lét nh©n d©n lao ®éng thÕ giíi, lµm cho c¸c n­íc nhËp khÈu t­ b¶n bÞ bãc lét gÝa trÞ thÆng d­, c¬ cÊu kinh tÕ quÌ quÆt, lÖ thuéc vµo nÒn kinh tÕ n­íc t­ b¶n chñ nghÜa. Tõ ®ã lµm cho m©u thuÉn kinh tÕ – x· héi gia t¨ng. Nh÷ng biÓu hiÖn míi cña xuÊt khÈu t­ b¶n trong giai ®o¹n ph¸t triÓn hiÖn nay cña chñ nghÜa t­ b¶n Ngµy nay , trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi, xuÊt khÈu t­ b¶n ®· cã sù biÕn ®æi lín . Thø nhÊt lµ h­íng xuÊt khÈu t­ b¶n ®· cã sù thay ®æi c¬ b¶n. Tr­íc kia, luång t­ b¶n xuÊt khÈu chñ yÕu tõ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn sang c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn ( chiÕm tû träng trªn 70% ). Nh­ng nh÷ng thËp kû gÇn ®©y ®¹i bé phËn dßng ®Çu t­ l¹i ch¶y qua l¹i gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn víi nhau. Tû träng xuÊt khÈu t­ b¶n gi÷a ba trung t©m t­ b¶n chñ nghÜa t¨ng nhanh, ®Æc biÖt dßng ®Çu t­ ch¶y m¹nh theo h­íng tõ NhËt B¶n vµo Mü vµ T©y ¢u, còng nh­ tõ T©y ¢u ch¶y sang Mü lµm cho luång xuÊt khÈu t­ b¶n vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gi¶m m¹nh, thËm chÝ chØ cßn 16,8%(1996) vµ hiÖn nay kho¶ng 30%. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, nhiÒu nhµ lý luËn t­ s¶n cho r»ng, xuÊt khÈu t­ b¶n kh«ng cßn lµ thñ ®o¹n vµ ph­¬ng tiÖn mµ c¸c n­íc giµu dïng ®Ó bãc lét c¸c n­íc nghÌo. Theo hä, xuÊt khÈu t­ b¶n ®· trót bá b¶n chÊt cò cña nã vµ trë thµnh h×nh thøc hîp t¸c cïng cã lîi trong mèi quan hÖ quèc tÕ.Sù hîp t¸c nµy diÔn ra chñ yÕu gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn víi nhau. §ã lµ quan niÖm hoµn toµn sai lÇm. Nh­ ®· biÕt , cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Vµo nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû XX, nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c ngµnh mòi nhän nh­ : ngµnh c«ng nghÖ sinh häc, ngµnh chÕ t¹o vËt liÖu míi, ngµnh b¸n dÉn vµ vi ®iÖn tö, ngµnh vò trô vµ ®¹i d­¬ng...Nh÷ng ngµnh nµy cã thiÕt bÞ vµ quy tr×nh c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tiªu tèn Ýt nguyªn , nhiªn vËt liÖu. Trong nÒn kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ®· diÔn ra sù biÕn ®æi c¬ cÊu c¸c ngµnh s¶n xuÊt mòi nhän cã hµm l­îng khoa häc kü thuËt cao. Sù xuÊt hiÖn nh÷ng ngµnh nghÒ míi ®· t¹o ra nhu cÇu ®Çu t­ hÊp dÉn v× trong thêi gian ®Çu nã t¹o ra lîi nhuËn siªu ng¹ch rÊt cao. ViÖc tiÕp nhËn kü thuËt míi chØ diÔn ra ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn v× c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã h¹ tÇng kinh tÕ x· héi l¹c hËu , kh«ng phï hîp, t×nh chÝnh trÞ kÐm æn ®Þnh, søc mua kÐm, tû suÊt lîi nhuËn cña t­ b¶n ®Çu t­ kh«ng cßn cao nh­ tr­íc ( cßn víi n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ng ®· trë thµnh Nics th× tû träng cña luång t­ b¶n xuÊt khÈu vÉn lín: chiÕm 80% tæng t­ b¶n xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn). MÆt kh¸c thêi gian nµy, xu h­íng liªn kÕt c¸c nÒn kinh tÕ ë c¸c trung t©m t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn rÊt m¹nh. HÖ qña cña ho¹t ®éng nµy bao giê còng h×nh thµnh c¸c khèi kinh tÕ víi nh÷ng ®aä luËt b¶o hé rÊt kh¾t khe. §Ó nhanh chãng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· biÕn c¸c doanh nghiÖp chi nh¸nh cña m×nh thµnh mét bé phËn cÊu thµnh cña khèi kinh tÕ míi nh»m tr¸nh ®ßn thuÕ quan nÆng cña c¸c ®¹o luËt b¶o hé. NhËt vµ T©y ¢u ®· tÝch cùc ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng Mü b»ng c¸ch ®ã. Sù biÕn ®éng vÒ ®Þa bµn vµ tû träng ®Çu t­ cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn kh«ng lµm cho b¶n chÊt cña xuÊt khÈu t­ b¶n thay ®æi , mµ chØ lµm cho h×nh thøc vµ xu h­íng cña xuÊt khÈu t­ b¶n thªm phong phó vµ phøc t¹p h¬n. Sù xuÊt hiÖn c¸c ngµnh míi cã hµm l­îng khoa häc- c«ng nghÖ cao ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn bao giê còng dÉn ®Õn cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n t¨ng cao vµ ®iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn tû suÊt lîi nhuËn cã xu h­íng gi¶m xuèng. HiÖn t­îng thõa t­ b¶n t­¬ng ®èi, hÖ qu¶ cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Bªn c¹nh ®ã, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c thiÕt bÞ quy tr×nh c«ng nghÖ míi ®· dÉn ®Õn sù lo¹i bá c¸c thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ l¹c hËu ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trùc tiÕp ( do bÞ hao mßn h÷u h×nh vµ v« h×nh ). §èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt nµy rÊt cã Ých vµ vÉn lµ kü thuËt míi mÎ. Nh»m môc ®Ých thu lîi nhuËn ®éc quyÒn cao, c¸c tËp ®oµn t­ b¶n ®éc quyÒn ®­a c¸c thiÕt bÞ ®ã sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn d­íi h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ. Râ rµng, khi chñ nghÜa ®Õ quèc cßn tån t¹i th× xuÊt khÈu t­ b¶n tõ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. XÐt trong mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh , cã thÓ diÔn ra sù thay ®æi tû träng t­ b¶n ®Çu t­ vµo khu vùc nµo ®ã cña thÕ giíi, nh­ng ph©n tÝch mét thêi kú dµi h¬n cña quy m« thÕ giíi cho thÊy: xuÊt khÈu t­ b¶n vÉn lµ vò khÝ chñ yÕu mµ t­ b¶n ®éc quyÒn sö dông ®Ó bµnh tr­íng ra n­íc ngoµi. T×nh tr¹ng nî nÇn cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸, Phi , Mü Latinh lµ thùc tÕ chøng minh cho kÕt luËn trªn. Thø hai lµ chñ thÓ xuÊt khÈu t­ b¶n cã sù thay ®æi lín , trong ®ã vai trß c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia trong xuÊt khÈu t­ b¶n ngµy cµng to lín, ®Æc biÖt lµ trong FDI . MÆt kh¸c, ®· xuÊt hiÖn nhiÒu chñ thÓ xuÊt khÈu t­ b¶n tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mµ næi bËt lµ c¸c Nics ch©u ¸. Thø ba lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t­ b¶n rÊt ®a d¹ng, sù ®an quyÖn gi÷a xuÊt khÈu t­ b¶n vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ t¨ng lªn. Ch¼ng h¹n, trong ®Çu t­ trùc tiÕp xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc míi nh­ BOT,BT...sù kÕt hîp gi÷a xuÊt khÈu t­ b¶n víi c¸c hîp ®ång bu«n b¸n hµng ho¸, dÞch vô, chÊt x¸m kh«ng ngõng t¨ng lªn. Thø t­ lµ sù ¸p ®Æt mang tÝnh thùc d©n trong xuÊt khÈu t­ b¶n ®· ®­îc gì bá dÇn vµ nguyªn t¾c cïng cã lîi ®­îc ®Ò cao. Ngµy nay , xuÊt khÈu t­ b¶n lu«n thÓ hiÖn kÕt qu¶ hai mÆt. Mét mÆt, nã lµm cho c¸c quan hÖ t­ b¶n chñ nghÜa ®­îc ph¸t triÓn vµ më réng ra trªn ®Þa bµn quèc tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng vµ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ cña nhiÒu n­íc; lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cùc kú quan träng t¸c ®éng tõ bªn ngoµi vµo lµm cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ t¸i c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë c¸c n­íc nhËp khÈu t­ b¶n ph¸t triÓn nhanh chãng . Song mÆt kh¸c, xuÊt khÈu t­ b¶n vÉn ®Ó l¹i cho c¸c quèc gia nhËp khÈu t­ b¶n, nhÊt lµ víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ nh­: nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi vµ lÖ thuéc, nî nÇn chång chÊt do bÞ bãc lét qu¸ nÆng nÒ. Song ®iÒu nµy tuú thuéc mét phÇn rÊt lín vµo vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc ë c¸c n­íc nhËp khÈu t­ b¶n. Lîi dông mÆt tÝch cùc cña xuÊt khÈu t­ b¶n , nhiÒu n­íc ®· më réng viÖc tiÕp nhËn ®Çu t­ ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë nø¬c m×nh. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i biÕt vËn dông mÒm dÎo,linh ho¹t , nguyªn t¾c cïng cã lîi, lùa chän ph­¬ng ¸n thiÕt thùc, ®Ó khai th¸c nguån lùc quèc tÕ cã hiÖu qu¶. Ch­¬ng 2 §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi – Xu h­íng quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 2.1 §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 2.1.1 §Æc ®iÓm ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ( Foreign Direct Investment – FDI ) lµ h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ . Trªn thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi.Theo hiÖp héi luËt quèc tÕ (1966) “ §Çu t­ n­íc ngoµi lµ sù di chuyÓn vèn tõ n­íc cña ng­êi ®Çu t­ sang n­íc cña ng­êi sö dông nh­ng kh«ng ph¶i ®Ó mua hµng tiªu dïng cña n­íc nµy mµ dïng ®Ó chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt kinh tÕ x· héi ”. Theo luËt §Çu t­ n­íc ngoµi ViÖt Nam ban hµnh n¨m 1987 vµ ®­îc bæ sung hoµn thiÖn sau ba lÇn söa ®æi “ §Çu t­ n­íc ngoµi lµ viÖc c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n n­íc ngoµi trùc tiÕp ®­a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn n­íc ngoµi hoÆc bÊt kú tµi s¶n nµo ®­îc chÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hoÆc thµnh lËp xÝ nghiÖp liªn doanh hay xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi” Qua xem xÐt c¸c ®Þnh nghÜa vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ rót ra mét sè ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ sau: Mét lµ , sù di chuyÓn vèn tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c . Hai lµ , vèn ®­îc huy ®éng vµo c¸c môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ kinh doanh. MÆc dï cã nhiÒu kh¸c biÖt vÒ quan niÖm nh­ng nh×n chung FDI ®­îc xem xÐt nh­ mét ho¹t ®éng kinh doanh, ë ®ã cã c¸c yÕu tè di chuyÓn vèn quèc tÕ vµ kÌm theo nã bao gåm c¸c yÕu tè kh¸c . C¸c yÕu tè ®ã kh«ng chØ bao gåm sù kh¸c biÖt vÒ quèc tÞch cña c¸c ®èi t¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh,sù kh¸c biÖt v¨n ho¸ , luËt ph¸p mµ cßn lµ sù chuyÓn giao c«ng nghÖ , thÞ tr­êng tiªu thô... Theo luËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam, FDI cã thÓ ®­îc hiÓu nh­ lµ viÖc c¸c tæ chøc, c¸c c¸ nh©n trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn hay bÊt cø tµi s¶n nµo ®­îc chÝnh phñ ViÖt Nam chÊp nhËn ®Ó hîp t¸c víi bªn ViÖt Nam hoÆc tù m×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam .D­íi gãc ®é kinh tÕ cã thÓ hiÓu FDI lµ h×nh thøc di chuyÓn vèn quèc tÕ trong ®ã ng­êi së h÷u ®ång thêi lµ ng­êi trùc tiÕp tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng sö dông vèn ®Çu t­.VÒ thùc chÊt, FDI lµ sù ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty ( c¸ nh©n) nh»m x©y dùng c¸c c¬ së, chi nh¸nh ë n­íc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay tõng phÇn c¬ së ®ã. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã c¸c ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt , c¸c chñ ®Çu t­ ph¶i ®ãng gãp mét khèi l­îng vèn tèi thiÓu theo quy ®Þnh cña tõng quèc gia. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam quy ®Þnh chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i ®ãng gãp tèi thiÓu 30% vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n. Thø hai , sù ph©n chia quyÒn qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp phô thuéc vµo møc ®é ®ãng gãp vèn. NÕu ®ãng gãp 10% vèn th× doanh nghiÖp hoµn toµn do chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý. Thø ba , lîi nhuËn cña c¸c chñ ®Çu t­ phô thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®­îc ph©n chia theo tû lÖ gãp vèn sau khi nép thuÕ vµ tr¶ lîi tøc cæ phÇn. Thø t­ , FDI ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng doanh nghiÖp míi, mua l¹i toµn bé hoÆc tõng phÇn doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng hoÆc s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp víi nhau. Thø n¨m , FDI kh«ng chØ g¾n liÒn víi di chuyÓn vèn mµ cßn g¾n liÒn víi chuyÓn giao c«ng nghÖ, chuyÓn giao kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý vµ t¹o ra thÞ tr­êng míi cho c¶ phÝa ®Çu t­ vµ phÝa nhËn ®Çu t­. Thø s¸u , FDI hiÖn nay g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã thÓ ®­îc ph©n chia theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau: NÕu c¨n cø tÝnh chÊt ph¸p lý cña ®Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp cã thÓ chia ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi thµnh c¸c lo¹i hîp ®ång vµ hîp t¸c kinh doanh , doanh nghiÖp liªn doanh,doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. Ngoµi ra cßn cã thªm h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c ®ã lµ hîp ®ång x©y dùng – kinh doanh- chuyÓn giao (BOT). Trong c¸c h×nh thøc trªn th× doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn lµ h×nh thøc ph¸p nh©n míi vµ luËt ViÖt Nam gäi chung lµ xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NÕu c¨n cø vµo tÝnh chÊt ®Çu t­ cã thÓ chia FDI thµnh hai lo¹i ®Çu t­ tËp trung trong khu chÕ xuÊt vµ ®Çu t­ ph©n t¸n. Mçi lo¹i ®Çu t­ trªn ®Òu cã ¶nh h­ëng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu c«ng nghiÖp ë tõng quèc gia. NÕu c¨n cø vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cã thÓ chia ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi thµnh ®Çu t­ vµo nghiªn cøu vµ triÓn khai, ®Çu t­ vµo cung øng nguyªn liÖu, ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, ®Çu t­ vµo tiªu thô s¶n phÈm.. NÕu c¨n cø vµo lÜnh vùc ®Çu t­ cã thÓ chia FDI thµnh c¸c lo¹i nh­ ®Çu t­ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp , dÞch vô .. Theo luËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam, c¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam bao gåm 3 h×nh thøc nh­ sau: Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh Doanh nghiÖp liªn doanh Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi . Hµng ®æi hµng – Ph­¬ng thøc ®Çu t­ thu hót n­íc ngoµi quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Hµng ®æi hµng lµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ mµ gi¸ trÞ cña trang thiÕt bÞ cung cÊp ®­îc hoµn tr¶ b»ng chÝnh s¶n phÈm mµ c¸c trang thiÕt bÞ ®ã lµm ra. Ph­¬ng thøc nµy liªn quan tíi hai hîp ®ång quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ c©n b»ng nhau vÒ mÆt gi¸ trÞ.Trong mét hîp ®ång, nhµ cung cÊp ®ång ý x©y dùng nhµ m¸y hoÆc cung cÊp c¸c c«ng nghÖ cña nhµ m¸y cho phÝa ®èi t¸c. Trong hîp ®ång kh¸c, nhµ cung cÊp ®ång ý mua l¹i s¶n phÈm mµ c«ng nghÖ ®ã s¶n xuÊt ra víi khèi l­îng t­¬ng øng víi gÝa trÞ thiÕt bÞ mµ nhµ m¸y ®· ®Çu t­. Hµng ®æi hµng cã vai trß quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang chuyÓn ®æi. Thùc tÕ ®· chØ ra r»ng hµng ®æi hµng cã ý nghÜa quan träng trong ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Hµng ®æi hµng lµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ míi cña c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Trong ba thËp kû võa qua, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· chøng kiÕn mét sù t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ vÒ luång vèn FDI. Tæng FDI trung b×nh hµng n¨m theo gi¸ trÞ thÞ tr­êng hiÖn nay t¨ng lªn 10 lÇn, tõ 104 tû USD trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 60 lªn ®Õn 1173 tû USD vµo cuèi nh÷ng n¨m cña thËp kû 80. FDI ®· tiÕp tôc t¨ng vµ ®¹t 1940 tû USD n¨m 1992. C¸c n­íc ph¸t triÓn chiÕm tõ 68% trong nh÷ng n¨m 60 lªn ®Õn 80% vµo cuèi nh÷ng n¨m 90 trong tæng sè cña phÇn t¨ng lªn cña FDI. XÐt vÒ khuynh h­íng chung, mét trong nh÷ng nÐt næi bËt nhÊt cña FDI lµ viÖc t¨ng nhanh lªn nhanh chãng vµ v÷ng bÒn cña nh÷ng luång FDI tíi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Sau mét giai ®o¹n t­¬ng ®èi ®×nh trÖ diÔn ra sau c¸c cuéc khñng ho¶ng nî vµ mét cuéc suy tho¸i cho tíi gi÷a nh÷ng n¨m 80 (tõ n¨m 1981 - 1985 FDI ®Õn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thùc tÕ gi¶m 4%/ n¨m), ®Çu t­ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· kh«i phôc m¹nh mÏ. Trong nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, FDI t¨ng 17% mét n¨m vµ tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m 90.Theo b¸o c¸o cña Liªn Hîp Quèc vµ §Çu t­ thÕ giíi n¨m 1994, tæng ®Çu t­ FDI vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t sè kû lôc lµ 70 tû USD n¨m 1993, t¨ng 125% trong ba n¨m ®Çu cña thËp kû nµy. Ng­îc l¹i FDI vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn l¹i gi¶m m¹nh trong nh÷ng n¨m 90. Trong n¨m 1991 , FDI vµo c¸c n­íc OECD gi¶m 31% vµ tiÕp tôc gi¶m thªm 16% n¨m 1992. KÕt qu¶ lµ n¨m 1992 c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm 32% tæng FDI, trong khi tû träng trung b×nh lµ 24% trong nh÷ng n¨m 70. Tû träng nµy tiÕp tôc t¨ng, ®¹t 40% vµo n¨m 1993. NÕu xu h­íng nµy tiÕp tôc, khèi l­îng FDI hµng n¨m vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ v­ît c¸c n­íc ph¸t triÓn trong thêi gian kh«ng xa. §iÒu nµy cho thÊy cã mét sù thay ®æi c¬ cÊu rÊt lín kh«ng chØ vÒ h×nh thøc cña ®Çu t­ mµ cßn cña s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i sinh ra tõ kÕt qu¶ ®Çu t­ nµy. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, dßng FDI cã xu h­íng t¨ng vµo khu vùc s¶n xuÊt vµ dÞch vô. Trong ®ã khu vùc dÞch vô chiÕm ­u thÕ so víi khu vùc s¶n xuÊt. VÝ dô 51% ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo Mü n¨m 92 lµ vµo khu vùc dÞch vô, so s¸nh víi n¨m 1981 lµ 4%. Con sè nµy ë Anh lµ 40% n¨m 1992 vµ 35% n¨m 1981. N­íc NhËt lµ 56% vµ 53%. Trong khi phÇn lín c¸c ho¹t ®éng dÞch vô tËp trung ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, còng cã nh÷ng dÊu hiÖu chØ ra r»ng chÝnh s¸ch tù do ho¸ còng ®· dÉn ®Õn viÖc t¨ng ®¸ng kÓ møc ®©ï t­ FDI vµo ngµnh dÞch vô ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Dßng FDI b×nh qu©n hµng n¨m 1970 – 1992. 70 – 80 81- 85 86 - 90 1991 1992 TÊt c¶ c¸c n­íc (tû USD) C¸c n­íc ph¸t triÓn ( tû USD ) C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn(tû USD) Ch©u Phi (%) Ch©u ¸ (%) Ch©u Mü-Latinh (%) 21 16 5 13.0 60.9 26.1 50 36 14 15.3 46.2 38.5 155 129 26 12.0 36.0 52.0 149 110 39 7.9 39.5 52.6 126 86 40 5.1 41.0 53.9 Nguån : Transnational Corporations in World Development : Third survey , United Nations . Sù ph©n bæ vÒ ®Þa lý cho thÊy 10 n­íc ®øng ®Çu vÒ nhËn FDI chiÕm 76% tæng sè FDI vµo thÕ giíi thø ba vµo n¨m 1992, t¨ng lªn so víi 70% trong m­êi n¨m tr­íc nh­ng vÉn thÊp h¬n 81% ®¹t ®­îc cña n¨m 1981. §iÒu nµy cã thÓ gi¶i thÝch bëi sù t¨ng lªn nhanh chãng cña FDI vµo Trung Quèc.NÕu n¨m 1981 khèi l­îng FDI vµo Trung Quèc lµ kh«ng ®¸ng kÓ th× ®Õn n¨m 1992 ®· chiÕm tíi mét phÇn t­ t«ng FDI vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch thu hót vµ qu¶n lý FDI cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· thay ®æi m¹nh mÏ trong thËp kû tr­íc.HiÖn nay c¸c chÝnh phñ ®Òu khuyÕn khÝch FDI theo mét c¸ch thøc míi ch­a tøng cã trong lÞch sö. ViÖc chuyÓn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ h­íng vÒ thÞ tr­êng vµ c¸c chÝnh s¸ch tù do kinh tÕ ®· thu hót vµ hÊp dÉn h¬n c¸c nhµ ®Çu t­. Nh÷ng cè g¾ng cña chÝnh phñ c¸c n­íc nh»m thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n vµo c¬ së h¹ tÇng vµ c«ng tr×nh phóc lîi theo h×nh thøc BOO hay BOT ®ang t¨ng nhanh. ViÖc thùc hiÖn t­ nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc còng lµ m«t ph­¬ng thøc quan träng ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong xu h­íng nµy c¸c n­íc Ch©u Mü Latinh dÉn ®Çu c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn.Tõ n¨m 1988 ®Õn 1992 khèi l­îng FDI trÞ gi¸ kho¶ng 8,1 tû USD ®· ®­îc ®­a vµo c¸c n­íc ch©u Mü Latinh bëi h×nh thøc mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Khèi l­îng nµy chiÕm 16% tæng FDI ®Çu t­ vµo quèc gia nµy. C¸c n­íc §«ng ¢u còng ®· thu hót khèi l­îng ®Çu t­ lín vµo lÜnh vùc nµy kho¶ng 5,2 tû USD trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1988 ®Õn 1992 t­¬ng øng víi 43% trong tæng khèi l­îng ®Çu t­ vµo khu vùc. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña toµn thÕ giíi ®¹t 450 tû USD vµo n¨m 1995. Trong ®ã hai phÇn ba tËp trung vµo c¸c n­íc ch©u ¸. TÇm vãc ngµy cµng lín vµ tÝnh n¨ng ®éng cña c¸c n­íc ch©u ¸ ®· lµm cho ch©u ¸ trë thµnh thÞ tr­êng ®Çu t­ quan träng ®èi víi c¸c c«ng ty ®a quèc gia. T×nh h×nh dßng vèn FDI trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc hiÖn nay Cã thÓ nãi trong 10 n¨m trë l¹i ®©y, mÆc dï cã mét sè biÕn ®éng song nh×n chung l­îng FDI trªn toµn thÕ giíi cã xu h­íng t¨ng. N¨m 1997, con sè nµy vµo kho¶ng 400 tû USD víi kho¶ng 70% vµo c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.Theo c¬ quan th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc (UNCTAD), n¨m 1998, tæng l­îng FDI ®¹t 430 tû USD, t¨ng gÇn 10% so víi n¨m 1997 nh­ng luång vèn vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn l¹i gi¶m xuèng cßn 111 tû USD so víi 117 tû cña n¨m 1997. Trong khu vùc ch©u ¸, møc ®é c¹nh tranh ®Ó thu hót trë nªn rÊt gay g¾t. Trong sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, Trung Quèc lµ n­íc thµnh c«ng nhÊt víi l­îng ®Çu t­ thu hót trung b×nh chiÕm tíi mét nöa tæng sè vèn FDI ®æ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sù hÊp dÉn cña mét thÞ tr­êng réng lín vµ c¶i c¸ch kinh tÕ ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu næi bËt trong nh÷ng n¨m qua. Do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ ch©u ¸, n¨m 1998 lµ n¨m ®Çu tiªn kÓ tõ n¨m 1985 tæng vèn vµo khu vùc nµy tuy ®· gi¶m nh­ng kh«ng nhiÒu. Trong ®ã, kh¶ n¨ng øng phã dÉn ®Õn møc ®é ¶nh h­ëng cña tõng n­íc lµ kh¸c nhau. Indonesia vµ Philippines ®øng ®Çu danh s¸ch nhãm n­íc suy gi¶m nguån vèn FDI, trong khi ®ã Hµn Quèc vµ Th¸i Lan , mÆc dï chÞu nhiÒu t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng nhÊt, song vÉn duy tr× ®­îc l­îng vèn lín. Trªn thùc tÕ hai quèc gia nµy ®· tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch s©u réng, ®· ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thµnh c«ng c¶ trªn b×nh diÖn nÒn kinh tÕ vÜ m« nãi chung vµ m«i tr­êng ®Çu t­ nãi riªng.N¨m 1998, vèn FDI ®¨ng ký cña Th¸i Lan lµ 5,9 tû USD so víi 3,6 tû n¨m 1997 vµ cña Hµn Quèc lÇn l­ît lµ 4,7 tû USD vµ 3,6 tû USD . Cuéc khñng ho¶ng nµy còng lµm gi¶m râ rÖt nguån cung cÊp FDI tõ hai quèc gia cung cÊp FDI lín cña ch©u ¸ lµ NhËt B¶n ,Hµn Quèc vµ mét sè n­íc Nics kh¸c. Kinh nghiÖm cña mét s