Các bài tập quấn dây rotor động cơ một chiều và động cơ vạn năng

TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 1 CÁC BÀI TẬP QUẤN DÂY ROTOR ĐỘNG CƠ MỘT CHIỀU VÀ ĐỘNG CƠ VẠN NĂNG

I/ TÓM TẮT LÝ THUYẾT LIÊN QUAN : 1/ Định Nghĩa Các Đại Lượng * Phân loại dây quấn : - Dây quấn xếp : Xếp đơn giản và xếp phức tạp . - Dây quấn sóng : Sóng đơn giản và sóng phức tạp . - Dây quấn hỗn hợp : Kết hợp giữa xếp đơn giản và sóng phức tạp cùng nối lên 1 cổ góp . * Phần tử ( bối dây ) : * Rãnh thực – rãnh phần tử ( rãnh nguyên tố ) : - Rãnh thực Z : là rãnh hiện hữu trên kết cấu của Rotor nhìn thấy được . - Rãnh phần tử Znt : là rãnh tưởng tượng chỉ chứa 1 cạnh tác dụng trên và 1 cạnh tác dụng dưới của 2 bối dây khác nhau . Một rãnh thực có thể chứa 1 rãnh hay nhiều rãnh nguyên tố . * Các bước dây và bước phiến góp : - Bước thứ nhất y1 : là khoảng cách giữa 2 cạnh tác dụng của bối dây . - Bước thứ hai y2 : là khoảng cách giữa cạnh chứa đầu ra của bối trước đến cạnh chứa đầu vào của bối kế tiếp . - Bước tổng hợp y : là khoảng cách giữa 2 cạnh tác dụng cùng chứa đầu vào hoặc đầu ra của 2 bối dây kế tiếp nhau . - Bước phiến góp yG : là khoảng cách giữa 2 cạnh tác dụng của 1 phần tử nối lên phiến góp . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 2 2/ Công Thức Tính Toán Các Bước : * Dây quấn xếp : * m = 1,ta có dây quấn xếp đơn . Dùng dấu (+) → quấn tiến (quấn phải) * m ≥ 2,ta có dây quấn xếp phức . Dùng dấu (- ) → quấn lùi (quấn trái) * Dây quấn sóng : * m = 1,ta có dây quấn sóng đơn. Dùng dấu (+)→ quấn tiến (quấn phải) * m ≥ 2,ta có dây quấn sóng phức. Dùng dấu (- )→ quấn lùi ( quấn trái) 3/ Cách lập sơ đồ nối các phần tử : ∗ Gọi số thứ tự rãnh nguyên tố chứa cạnh tác dụng trên là lớp trên – cũng là số thứ tự phiến góp nối với đầu dây yào lớp trên . Gọi số thứ tự rãnh chứa cạnh tác dụng dưới là lớp dưới . * Tổng quát ta có : - Dây quấn xếp : Nếu m = 2 (dây quấn xếp phức ) thì ta có 2 mạch kín . - Dây quấn sóng : Nếu m = 2 (dây quấn sóng phức ) thì ta có 2 mạch kín . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 3  Chú ý :  Nếu số thứ tự rãnh tìm được là số 0 , số âm hay số dương có giá trị lớn hơn G ( rãnh nguyên tố ) thì ta quy đổi :  Nếu số thứ tự có giá trị là 0 hay số âm thì : Số quy đổi = số hiện có + G  Nếu số thứ tự có giá trị dương lớn hơn G thì : Số quy đổi = số hiện có – G 4/ Cách xác định vị trí đầu dây của bối dây nối lên phiến góp : * Động cơ 1 chiều : - Dây quấn xếp :  Chọn 1 cuộn dây bất kỳ làm chuẩn rồi tìm trục của nó.  Chọn phiến góp sát bên trái trục nối với đầu đầu bối dây .  Chọn phiến góp sát bên phải trục nối với đầu cuối bối dây ( nếu xếp tiến ) .  Các bối dây còn lại đấu tương tự như cuộn chuẩn .  Nếu dây quấn xếp đôi thì đầu cuối cách đầu đầu 1 phiến góp ( Vd : Đầu nối với phiến góp số 1 thì cuối nối phiến góp số 3 ) . Vd : Động cơ Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 , quấn xếp đơn giản , thực hiện các bước như trên ta có sơ đồ sau : Sơ đồ vẽ được như sau : - Dây quấn sóng :  Dựng trục của bối dây tự chọn ( cuộn chuẩn ) .  Từ vị trí phiến góp trùng với trục, ta đếm về phía phải ( yG + 1 ) :2 phiến tại góp ,tại đó ta nối đầu cuối bối dây.  Tương tự, ta đếm về phía trái trục số lượng phiến góp như trên , tại đó ta nối đầu đầu của bối dây . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 4 Vd : yG = 13 thì từ trục bối dây ta đếm về phía phải 7 phiến góp , tại đó nối đầu cuối bối dây ; cũng từ trục ta đếm về phía trái 7 phiến góp, tại đó ta nối đầu đầu bối dây(xem sơ đồ dưới đây ) Sơ đồ dây quấn sóng đơn giản động cơ điện 1 chiều Z = 12 , G = 12 , 2p =2 . * Động cơ vạn năng :  Z , Znt : rãnh thực, rãnh nguyên tố - Để phân biệt với đ/c DC ta ký hiệu :  K : phiến góp .  yC : bước phiến góp . - Đầu dây vào động cơ vạn năng nối lên phiến góp sẽ là1 trong 3 vị trí : hoặc lên thẳng , hoặc đá lệch phải , hoặc đá lệch trái tùy thuộc vào vị trí đặt ổ chổi than . - Lý thuyết : khi trục phân chia 2 nhóm dòng trên Rotor trùng với trung tính hình học thì Rotor cho ngẫu lực quay cực đại . - Nếu trục phân chia 2 nhóm dòng điện không trùng với trung tính hình học , ta phải dời trục theo các bước như sau : B1 : Dựng sơ đồ trải có đầu dây vào lên thẳng phiến góp rồi cho dòng địên vào để xác định trục phân chia 2 nhóm dòng điện trên Rotor . B2 : Xác định vị trí trục chổi than thực tế trên đ/cơ so với trung tính hình học. B3 : Biểu diễn các đường trục trên sơ đồ tròn để xác định hướng và số lượng rãnh cần dời trục phân chia 2 nhóm dòng điện về trùng với trung tính hình học theo quy tắc sau :  Quy tắc : Muốn dời trục phân chia 2 nhóm dòng điện trên Rotor về hướng trái thì đầu dây vào nối lên phiến góp phải đá lệch về phía phải; số rãnh cần dời trục về hướng trái bằng số rãnh cần đá lệch phải cho đầu dây vào nối lên phiến góp . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 5 Tương tự cho hướng dời trục ngược lại .  Ví dụ 1 : Động cơ vạn năng Z = 12 , K = 12 , 2p = 2 có trục chổi than lệch 60° so với trung tính hình học, ta xác định được trục phân chia 2 nhóm dòng điện nằm ở rãnh 6 và rãnh 12 nhờ vẽ sơ đồ trải dây lên thẳng va øcho dòng điện vào (xem hình ) : Sơ đồ xác định trục phân chia 2 nhóm dòng điện trên Rotor * Vẽ sơ đồ biểu diễn các đường trục : Lưu ý : Chiều đánh số thứ tự rãnh và số thứ tự phiến góp ngược với chiều quay của Rotor . Sơ đồ xác định vị trí đầu dây vào nối lên phiến góp TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 6 Sơ đồ cho thấy hướng dời trục là hướng trái ;số lượng rãnh cần rời là 1 ⇒ Đầu dây vào lên phiến góp phải đá lệch về hướng phải, số lượng rãnh cần đá là 1 rãnh . Vẽ lại sơ đồ và cho dòng điện vào, thấy trục phân chia 2 nhóm dòng điện nằm ở rãnh 5 và rãnh 11, trùng với trung tính hình học như mong muốn . Sơ đồ khai triển dây quấn Rotor động cơ vạn năng có đầu dây vào đá phải 1 rãnh Z = 12 , K = 12 , 2p = 2 . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 7  Ví dụ 2 : Xác định đầu dây vào lên phiến góp cho động cơ vạn năng có Z =12 , k =12, 2p = 2 có trục chổi than trùng trung tính hình học . Giải: ∗ Cũng từ sơ đồ dây lên thẳng ta xác định được trục phân chia 2 nhóm dòng điện nằm ở rãnh 6 và 12 . ∗ Dựng sơ đồ biểu diễn các đường trục Sơ đồ cho thấy muốn dời trục phân chia 2 nhóm dòng điện về trùng với trung tính hình học ta phải đá phải 1 rãnh ⇒ Đầu dây vào lên phiến góp đá lệch trái 1 rãnh . Sơ đồ khai triển dây quấn Rotor động cơ vạn năng TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 8 có đầu dây vào đá trái 1 rãnh Z = 12 , K = 12 , 2p = 2 . ĐỊNH MỨC VẬT TƯ ( Tính cho 2 SV ) * ø Dây điện từ • Dây có đường kính Φ = 0,50 mm dùng quấn động cơ DC : Sử dụng 4 bộ dây/11 bài tập . Mỗi bộ 0.15kg ⇒ Mức tiêu tốn cho 11 bài tập là : 0,15kg x 4bộ = 0,6 kg . • Dây có dường kính Φ = o,25mm dùng quấn dộng cơ vạn năng :Sử dụng 5 bộ (1 bộ dây chỉ sử dụng 1 lần ) . Mức tiêu tốn cho 5 bài tập là : 0.04kg x 5bộ = 0,2kg . ⇒ Tổng cộng lượng dây cần dùng là : 0,6kg + 0,2kg = 0,8kg . * Các vật tư thứ yếu khác gồm có : giấy cách điện , chì hàn , dây dẫn điện được kê ở bảng dưới đây: STT Tên vật tư Quy cách Số lượng Đ/v tính Ghi chú 1 Dây điện từ φ50 0,6 Kg Quấn động cơ DC 2 Dây điện từ φ20 0,2 Kg Quấn động cơ vạn năng 3 Giấy cách điện 0,25 0,5 m2 4 Giấy cách điện 0,10 1 m2 5 Chì hàn φ1 10 m Ruột có nhựa thông 6 Dây bọc cách điện 2 x 32 0,6 m 7 Sơn cách điện 0,3 lít TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 9 Bài Tập 1 : QUẤN XẾP ĐƠN GIẢN Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 . I/ Mục đích yêu cầu : - Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( phần Rotor ) để quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng quấn xếp đơn giản có số rãnh bằng số phiến góp và số cực từ 2p = 2 . ∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp . ∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng quấn mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động cơ loại này . - Yêu cầu : ∗ HSSV phải xây dựng được sơ đồ trải dạng dây quấn xếp đơn giản động cơ có số liệu như trên . ∗ HSSV phải thực hiện đầy đủ , nghiêm túc và đúng đắn các bước quấn dây được giới thiệu dưới đây ∗ Đảm bảo an toàn mọi mặt trong học tập . II/ Giới thiệu thiết bị vật tư và dụng cụ học tập : Vật tư ∗ Dây quấn điện từ Φ50 * Giấy cách điện dày 0,25 ; 0,10 * Tre khô làm nêmvà dao tỉa . * Dây dẫn bọc cách điện 2x32 . * Chì hàn ( ruột có nhựa thông ) * Sơn cách điện ( verni ) . Dụng cụ , thiết bị * Động cơ Z=12,G=12,2p=2. * Nguồn AC và DC . * Kéo , búa ( nhựa + sắt ) . * Đồng hồ VOM , MΩ . * Cờ lê,kìm,tuốc vít . * Tủ sấy . III/ Thời gian : - Hướng dẫn 45’ . - Thực hành 185’. IV/ Trình tự thực hành : A/ Chuẩn bị : 1) Xây dựng sơ đồ trải : TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 10 Hình 1 : Sơ đồ dây quấn xếp đơn giản động cơ điện 1 chiều Z = 12 , G = 12 , 2p = 2 . 2)Vệ sinh mặt ngoài động cơ , đánh dấu các vị trí cần thiết để thuận tiện khi ráp lại. 3)Tháo động cơ và xếp đặt các bộ phận theo trình tự để tiện khi ráp lại . 4)Làm vệ sinh rãnh . 5)Xếp đặt các dụng cụ vật tư cần thiết vào nơi làm việc sao cho gọn gàng , ngăn nắp và khoa học . B/ Các bước thực hành : TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 11 Bước Quấn Dây Hướng Dẫn Thực Hiện B1 : Đo , cắt giấy lót cách điện rãnh Rotor . * Đo , cắt theo hình bên : D = L + 0.6mmx2 . H = ab + bc + cd + ( 1 ÷ 2mm ) * Gấp mí tạo gờ : Gấp mỗi bên 3mm ( theo đường nét đứt ) để tạo gờ nhằm cho miếng giấy khi đã lót vào rãnh sẽ không chạy ra ngoài khi bị đẩy tới đẩy lui. * Nhét giấy vào rãnh : Giấy lót đạt yêu cầu khi dùng tay đẩy tới đẩy lui theo chiều dọc rãnh và đẩy từ đáy rãnh lên miệng rãnh không bị tuột ra ngoài . B2 : Quấn các bối dây lên rãnh . ( Chọn phương pháp quấn theo sơ đồ trải ) * Dựa vào sơ đồ trải , lần lượt quấn 12 bối dây lên 12 rãnh : • Bối dây1:đầu vào số 1 , đầu ra số 1’ quấn lên rãnh 1-6 . • Bối dây 2 : đầu vào số 2 , đầu ra số 2’ quấn lên rãnh 2-7 . • Các bối dây còn lại quấn tuần tự lên các rãnh 3-8 , 4-9 , 5-10 , 6-11 ,7-12 , 8-1 ,9-2, 10-3 , 11- 4 , 12-5 . * Lưu ý: Các cạnh tác dụng cuả các bối dây khác nhau nằm chung trong cùng 1 rãnh phải được lót cách điện nhau * Dùng nêm tre nêm chặt miệng rãnh lại . Ghi chú : - Dấu + : ký hiệu đầu dây vào . - Dấu • : ký hiệu đầu dây ra . B3: Nối các đầu dây lên phiến góp . ∗ Phiến góp số 1 nằm trùng đường trung trực của dây cung nối rãnh 1 với rãnh 6 (Trùng đường kéo dài rãnh số 3 ). * Nối các đầu dây ra lên phiến góp: •Đầu 1’ nối với phiến góp số 2 . •Đầu 2’ nối với phiến góp số 3 . ----- • Các đầu còn lại nối theo quy luật như hình bên. * Lót cách điện lớp đầu dây ra với lớp đầu dây vào. TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 12 * Nối đầu dây vào lên phiến góp : •Đầu dây1 nối lên phiến góp số 1 •Đầu dây2 nối lên phiến góp số 2 . …… • Đầu dây12 nốivàophiếngópsố 12 ( xem hình bên ) . * Hàn chì các mối nối trên phiến góp. Lưu ý : Tất cả các đầu dây nối lên phiến góp đều phải được luồn trong ống cách điện . B4 : Lắp ráp động cơ , đấu dây vận hành thử . * Kiểm tra tổng thể trên Rotor : •Kiểm tra độ cách điện giữa bộ dây quấn với phần kim loại của Rotor : Dùng MΩ. như hình vẽ bên • Kiểm tra sự chắc chắn các nêm ở miệng rãnh . • Kiểm tra các mối hàn trên phiến góp . ∗ Lắp ráp động cơ * Kiểm tra trước khi đóng điện : • Kiểm tra phần cơ : Dùng tay xoay trục Rotor nếu thấy nhẹ là được . • Kiểm tra cách điện bộ dây với vỏ động cơ ( dùng MΩ ) . • Kiểm tra thông mạch ( dùng VOM ) . • Kiểm tra điện áp nguồn . * Đóng điện cho động cơ chạy và đánh giá các chỉ tiêu kỹ thuật . • Rotor phải quay đúng chiều . • Lực quay phải mạnh . • Tia lửa điện trên phiến góp phải nhỏ . * Đèn có tim thắp trong tủ được cấp điện áp 70÷80% điện áp định mức . * Tẩm sấy bộ dây bằng veni : • Làm nóng bộ dây quấn 40÷50°C . • Tẩm sơn cách điện bộ dây quấn trên Rotor khi còn nóng . • Thời gian sấy khoảng 12h . * Dùng MΩ 500V đo độ cách điện khi còn nóng , giá trị phải đạt trên 1MΩ . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 13 Bài Tập 2 : QUẤN XẾP ĐƠN GIẢN Z = 12 , G = 24 , 2p = 2 . I/ Mục đích yêu cầu : - Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( Rotor ) để quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng quấn xếp đơn giản có số phiến góp gấp đôi số rãnh và có số cực từ 2p = 2 . ∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp . ∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng quấn mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động cơ loại này - Yêu cầu : ∗ HSSV phải xây dựng được sơ đồ trải dạng dây quấn xếp đơn giản động cơ có số liệu như trên . ∗ HSSV phải thực hiện đầy đủ , nghiêm túc và đúng đắn các bước quấn dây được giới thiệu dưới đây ∗ Đảm bảo an toàn mọi mặt trong học tập . II/ Giới thiệu thiết bị vật tư và dụng cụ học tập : Vật tư ∗ Dây quấn điện từ Φ50 * Giấy cách điện dày 0,25 ; 0,10 * Tre khô làm nêmvà dao tỉa . * Dây dẫn bọc cách điện 2x32 . * Chì hàn ( ruột có nhựa thông ) * Sơn cách điện ( verni ) . Dụng cụ , thiết bị * Động cơ Z=12,G=24 ,2p=2. * Nguồn AC và DC . * Kéo , búa ( nhựa + sắt ) . * Đồng hồ VOM , MΩ . * Cờ lê,kìm,tuốc vít . * Tủ sấy . III/ Thời gian : - Hướng dẫn 45’ . - Thực hành 185’. IV/ Trình tự thực hành : A/ Chuẩn bị : 1) Xây dựng sơ đồ trải : TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 14 Hình 2 : Sơ đồ dây quấn xếp đơn giản động cơ điện 1 chiều Z = 12 , G = 24 , 2p = 2 . 2)Vệ sinh mặt ngoài động cơ , đánh dấu các vị trí cần thiết để thuận tiện khi ráp lại. 3)Tháo động cơ và xếp đặt các bộ phận theo trình tự để tiện khi ráp lại . 4)Làm vệ sinh rãnh . 5)Xếp đặt các dụng cụ vật tư cần thiết vào nơi làm việc sao cho gọn gàng , ngăn nắp và khoa học . B/ Các bước thực hành : TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 15 Bước Quấn Dây Hướng Dẫn Thực Hiện B1 : Đo , cắt giấy lót cách điện rãnh Rotor . * Đo , cắt theo hình bên : D = L + 0.6mmx2 . H = ab + bc + cd + ( 1 ÷ 2mm ) * Gấp mí tạo gờ : Gấp mỗi bên 3mm ( theo đường nét đứt ) để tạo gờ nhằm cho miếng giấy khi đã lót vào rãnh sẽ không chạy ra ngoài khi bị đẩy tới đẩy lui. * Nhét giấy vào rãnh : Giấy lót đạt yêu cầu khi dùng tay đẩy tới đẩy lui theo chiều dọc rãnh và đẩy từ đáy rãnh lên miệng rãnh không bị tuột ra ngoài . B2 : Quấn các bối dây lên rãnh . ( Chọn phương pháp quấn theo sơ đồ trải ) ∗ Quấn tuần tự : • Rãnh 1- 6 : quấn bối 1: Đầu 1→ 1’ . • Rãnh 1- 7 : quấn bối 2 :Đầu 2 → 2’. • Rãnh 2 -7 : quấn bối 3 : Đầu 3 → 3’ . • Rãnh 2 - 8 : quấn bối 4: Đầu 4 → 4’ • Rãnh 3 - 8 : quấn bối 5: Đầu 5 → 5’ • Rãnh 3 - 9 : quấn bối 6: Đầu 6→ 6’ • Rãnh 4 - 9 : quấn bối 7: Đầu 7 → 7’ • Rãnh 4 - 10 :quấn bối 8: Đầu 8 → 8’ • Rãnh 5 - 10 : quấn bối 9 : Đầu 9 →9’ ------- • Rãnh 11- 4 : quấn bối 21:Đầu 21 →21’ • Rãnh 11-5 : quấn bối 22: Đầu 22 →22’ • Rãnh 12-5 : quấn bối 23 :Đầu 23 →23’ • Rãnh 12-6 : quấn bối 24: Đầu 24 →24’ * Lưu ý: Các cạnh tác dụng cuả các bối dây khác nhau nằm chung trong cùng 1 rãnh phải được lót cách điện nhau . * Dùng nêm tre nêm chặt miệng rãnh . Ghi chú : - Dấu + : ký hiệu đầu dây vào . - Dấu • : ký hiệu đầu dây ra . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 16 B3 : Nối các đầu dây lên phiến góp . ∗ Phiến góp số 1 nằm trên đường trung trực của dây cung nối rãnh 1 với rãnh 6 (trùng đường kéo dài rãnh số 3 ) * Nối các đầu dây ra lên phiến góp : • Đầu dây 1’ nối với phiến góp số 2 . • Đầu dây 2’ nối với phiến góp số 3 . ……. • Đầu dây 24’ nối với phiến góp số 1 . * Lót cách điện lớp đầu dây ra với lớp đầu dây vào. * Nối các đầu dây vào lên phiến góp : • Đầu dây 1 nối với phiến góp số 1. • Đầu dây 2 nối với phiến góp số 2 . ……. • Đầu dây 24 nối với phiến góp số 24 * Hàn chì các mối nối trên phiến góp . Lưu ý : Tất cả các đầu dây nối lên phiến góp đều phải được luồn trong ống cách điện . B4 : Lắp ráp động cơ đấu dây vận hành . ∗ Kiểm tra tổng thể trên Rotor : •Kiểm tra độ cách điện giữa bộ dây quấn với phần kim loại của Rotor : Dùng MΩ như hình vẽ bên . • Kiểm tra sự chắc chắn các nêm ở miệng rãnh . • Kiểm tra các mối hàn trên phiến góp . ∗ Lắp ráp động cơ ∗ Kiểm tra trước khi đóng điện : • Kiểm tra phần cơ : Dùng tay xoay trục Rotor nếu thấy nhẹ là được . • Kiểm tra cách điện bộ dây với vỏ động cơ ( dùng MΩ ) . • Kiểm tra thông mạch ( dùng VOM ) . • Kiểm tra điện áp nguồn . .∗ Đóng điện cho động cơ chạy và đánh giá các chỉ tiêu kỹ thuật . • Rotor phải quay đúng chiều . • Lực quay ph ải mạnh . • Tia lửa điện trên phiến góp phải nhỏ TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 17 * Đèn có tim thắp trong tủ được cấp điện áp 70÷80% điện áp định mức . ∗ Tẩm sấy bộ dây bằng veni : • Làm nóng bộ dây quấn 40÷50°C . • Tẩm sơn cách điện bộ dây quấn trên Rotor khi còn nóng . • Thời gian sấy khoảng 12h . ∗ Dùng MΩ 500V đo độ cách điện khi còn nóng , giá trị phải đạt trên 1MΩ . Bài Tập 3 : QUẤN XẾP ĐƠN GIẢN Z = 14 , G = 28 , 2p = 4 . I/ Mục đích yêu cầu : - Mục đích : ∗ Giúp HSSV nắm được các bước quấn dây ( Rotor ) để quấn hoàn thiện 1 động cơ dạng xếp đơn giản có số phiến góp gấp đôi số rãnh và có số cực từ là 2p = 4. ∗ Rèn luyện kỹ năng tay nghề quấn dây cho HSSV thông qua hệ thống bài tập thực hành tại lớp . ∗ Học xong bài tập thực hành này , HSSV có khả năng quấn mới hoàn chỉnh , đấu dây vận hành và sửa chữa các hư hỏng động cơ loại này - Yêu cầu : ∗ HSSV phải xây dựng được sơ đồ trải dạng dây quấn xếp đơn giản động cơ có số liệu như trên . ∗ HSSV phải thực hiện đầy đủ , nghiêm túc và đúng đắn các bước quấn dây được giới thiệu ∗ Đảm bảo an toàn mọi mặt trong học tập . II/ Giới thiệu thiết bị vật tư và dụng cụ học tập : Vật tư ∗ Dây quấn điện từ Φ50 * Giấy cách điện dày 0,25 ; 0,10 * Tre khô làm nêmvà dao tỉa . * Dây dẫn bọc cách điện 2x32 . * Chì hàn ( ruột có nhựa thông ) * Sơn cách điện ( verni ) . Dụng cụ , thiết bị * Động cơ Z=14,G=28,2p=4. * Nguồn AC và DC . * Kéo , búa ( nhựa + sắt ) . * Đồng hồ VOM , MΩ . * Cờ lê,kìm,tuốc vít . * Tủ sấy . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 18 III/ Thời gian : - Hướng dẫn 45’ . - Thực hành 185’. IV/ Trình tự thực hành : A/ Chuẩn bị : 1) Xây dựng sơ đồ trải: - Nối các phần tử : TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 19 Hình 3 : Sơ đồ dây quấn xếp đơn giản động cơ điện 1 chiều Z = 14 , G = 28 , 2p = 4 . 2)Vệ sinh mặt ngoài động cơ , đánh dấu các vị trí cần thiết để thuận tiện khi ráp lại. 3)Tháo động cơ và xếp đặt các bộ phận theo trình tự để tiện khi ráp lại . 4)Làm vệ sinh rãnh . 5)Xếp đặt các dụng cụ vật tư cần thiết vào nơi làm việc sao cho gọn gàng , ngăn nắp và khoa học . B/ Các bước thực hành : Bước Quấn Dây Hướng Dẫn Thực Hiện B1 : Đo , cắt giấy lót cách điện rãnh Rotor . * Đo , cắt theo hình bên : D = L + 0.6mmx2 . H = ab + bc + cd + ( 1 ÷ 2mm ) * Gấp mí tạo gờ : Gấp mỗi bên 3mm ( theo đường nét đứt ) để tạo gờ nhằm cho miếng giấy khi đã lót vào rãnh sẽ không chạy ra ngoài khi bị đẩy tới đẩy lui. * Nhét giấy vào rãnh : Giấy lót đạt yêu cầu khi dùng tay đẩy tới, đẩy lui theo chiều dọc rãnh và đẩy từ đáy rãnh lên miệng rãnh không tuột ra ngoài . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 20 B2 : Quấn các bối dây lên rãnh . ( Chọn phương pháp quấn theo sơ đồ trải ) ∗ Dựa vào sơ đồ trải , quấn tuần tự : Bối 1: Đầu dây 1→1’ . • Rãnh 1 - 4 : Bối 2 : Đầu dây 2→2’. Bối 3 : Đầu dây 3→3’. • Rãnh 2 - 5 : Bối 4 ; Đầu dây 4→4’. ……… * Lưu ý: Các cạnh tác dụng cuả các bối dây khác nhau nằm chung trong cùng rãnh phải được lót cách điện nhau * Ghi chú : - Dấu + : ký hiệu đầu dây vào . - Dấu • : ký hiệu đầu dây ra * Nêm chặt miệng rãnh bằng nêm tre . B3 : Nối các đầu dây lên phiến góp . ∗ Phiến góp số 1 nằm trên đường trung trực của dây cung nối rãnh 1 với rãnh 4 (trùng đường kéo dài rãnh số 2 ) ∗ Nối đầu dây ra lên phiến góp : • Đầu dây 1’ nối với phiến góp số 2 . • Đầu dây 2’ nối với phiến góp số 3 . ……. • Đầu dây 28’ nối với phiến góp số 1 . ∗ Lót cách điện lớp đầu dây ra với lớp đầu dây vào. ∗ Nối các đầu dây vào lên phiến góp : • Đầu dây 1 nối với phiến góp số 1. • Đầu dây 2 nối với phiến góp số 2 . ……. • Đầu dây 28 nối với phiến góp số 28 . * Hàn chì các mối nối trên phiến góp Lưu ý : Tất cả các đầu dây nối lên phiến góp đều phải được luồn trong ống cách điện . TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHIỆP TP.HCM Khoa Điện BIÊN SOẠN : ĐINH XUÂN CHIẾN Trang 21 B4 : Lắp ráp động cơ đấu dây vận hành . ∗ Kiểm tra tổng thể trên Rotor : •Kiểm tra độ cách điện giữa bộ dây quấn với phần kim loại của Rotor : Dùng MΩ như hình vẽ bên . • Kiểm tra sự chắc chắn các nêm ở miệng rãnh . • Kiểm tra mối hàn trên phiến góp . ∗ Lắp ráp động cơ * Kiểm tra trước khi đóng điện : •