Bài giảng viêm dạ dày

viªm d¹ dµy Môc tiªu: 1. M« t¶ ®­îc c¸c h×nh th¸i tæn th­¬ng cña bÖnh viªm d¹ dµy. 2.Tr×nh bµy ®­îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n bÖnh nguyªn bÖnh sinh cña viªm d¹ dµy. Viªm d¹ dµy cÊp  Viªm d¹ dµy cÊp lµ mét viªm niªm m¹c cÊp tÝnh, khëi ph¸t bÊt ngê, diÔn biÕn nhanh.  Viªm cã thÓ dÉn ®Õn xuÊt huyÕt, long trãc biÓu m« bÒ mÆt vµ cã thÓ dÉn tíi xuÊt huyÕt tiªu ho¸. BÖnh nguyªn bÖnh sinh Sinh bÖnh häc : ch­a râ rµng Viªm d¹ dµy cÊp th­êng kÕt hîp víi:  Dïng nhiÒu thuèc kh¸ng viªm kh«ng steroid, ®Æc biÖt lµ aspirin.  Uèng qu¸ nhiÒu r­îu, hót thuèc l¸ nhiÒu.  ¨n chÊt nãng, l¹nh, cay, r¾n khã tiªu  C¸c strees m¹nh (chÊn th­¬ng, báng...)  T¨ng urª huyÕt  §iÒu trÞ ung th­ b»ng c¸c thuèc ho¸ trÞ liÖu.  NhiÔm khuÈn toµn th©n (cóm, sëi, viªm phæi, th­¬ng hµn...)  Sau c¾t ®o¹n d¹ dµy  Tù tö b»ng acid, kiÒm. Viªm d¹ dµy m¹n tÝnh  Viªm d¹ dµy m¹n lµ mét chÈn ®o¸n m« häc hoÆc néi soi, kh«ng ph¶i lµ mét thùc thÓ l©m sµng .  Viªm d¹ dµy m¹n lµ mét bÖnh tiÕn triÓn xen kÏ víi c¸c ®ît t¸i ph¸t nèi tiÕp nhau dÉn ®Õn sù biÕn ®æi biÓu m« víi viÖc mÊt dÇn c¸c tuyÕn cña niªm m¹c ë th©n vÞ, hang vÞ.  Sù biÕn ®æi biÓu m« cã thÓ dÉn tíi dÞ s¶n, lo¹n s¶n. BÖnh nguyªn bÖnh sinh VÒ nguyªn nh©n cña viªm d¹ dµy m¹n ®­îc ®Ò cËp ®Õn c¸c thuyÕt chÝnh sau:  Do nguyªn nh©n miÔn dÞch, kÕt hîp víi thiÕu m¸u ¸c tÝnh  NhiÔm khuÈn m¹n tÝnh ®Æc biÖt lµ Helicobacter Pylori  NhiÔm ®éc nh­ ®èi víi ng­êi nghiÖn r­îu, thuèc l¸  Sau phÉu thuËt nèi d¹ dµy ruét víi sù trµo ng­îc cña dich mËt  C¸c tr¹ng th¸i kh¸c: gi¶m tr­¬ng lùc d¹ dµy, thiÓu n¨ng tuÇn hoµn, gi¶m oxy, urª cao, rèi lo¹n néi tiÕt tè... §¹i thÓ : N¨m 1990 t¹i Sydney ®· ®­a ra c¸c tiªu chuÈn chia viªm d¹ d¹y m¹n tÝnh thµnh 7 týp chÝnh: 1. Viªm phï nÒ, xung huyÕt : 2. Viªm trît ph¼ng : niªm m¹c d¹y dµy cã nhiÒu ®iÓm trît n«ng trªn cã gi¶ m¹c b¸m 3. Viªm trît låi: cã nh÷ng m¶ng / nèt næi gå lªn trªn bÒ mÆt niªm m¹c 4. Viªm ch¶y m¸u : 5. Ph× ®¹i nÕp niªm m¹c : Niªm m¹c d¹ dµy mÊt tÝnh nh½n bãng, næi gå lªn 6. Teo niªm m¹c : c¸c nÕp niªm m¹c teo vµ máng, nh×n thÊy c¸c m¹ch m¸u ë niªm m¹c. 7. Viªm trµo ng­îc dÞch mËt : niªm m¹c phï nÒ, xung huyÕt cã nhiÒu dÞch mËt trong d¹ dµy. Nh÷ng tæn th­¬ng c¬ b¶n  BiÓu m« bÒ mÆt: viªm trît, viªm long. T¨ng sinh t¹o nhó vµ cã thÓ h×nh thµnh c¸c polyp t¨ng s¶n.  C¸c khe tuyÕn: TÕ bµo khe tuyÕn t¨ng sinh BiÕn ®æi h×nh th¸i tÕ bµo: kiÒm tÝnh, kÐm chÕ tiÕt, tÕ bµo tõ trô trë thµnh vu«ng... lµm khe tuyÕn bÞ kÐo dµi, khóc khuûu h×nh “xo¾n nót chai”. TÕ bµo khe cã thÓ bÞ dÞ s¶n  TuyÕn: Tæn th­¬ng c¬ b¶n ë vïng th©n vÞ vµ hang vÞ kh«ng gièng nhau. * Niªm m¹c th©n vÞ: - tÕ bµo thµnh vµ c¸c tÕ bµo chÝnh gi¶m, thÕ vµo ®ã lµ nh÷ng tÕ bµo kÐm biÖt ho¸, tÕ bµo vu«ng, tÕ bµo thÊp dÑt cã thÓ h×nh thµnh nh÷ng nang nhá - dÞ s¶n hang vÞ vµ nh­ vËy vïng hang vÞ ®­îc më réng h¬n. * Niªm m¹c hang vÞ: - tÕ bµo hang vÞ gi¶m vÒ sè l­îng - tÕ bµo tuyÕn dÞ s¶n ruét.  Líp ®Öm: - X¬ hãa lan táa - X©m nhËp viªm: ®¬n nh©n, ®a nh©n Ph©n lo¹i viªm d¹ dµy m¹n Whitehead R (1985) BiÕn chøng viªm d¹ dµy m¹n:  ThiÕu m¸u: trong viªm d¹ dµy tù miÔn, nh÷ng tr­êng hîp tÕ bµo thµnh gi¶m nhiÒu vµ teo tuyÕn sÏ g©y nªn gi¶m hoÆc thiÓu toan dÞch vÞ, t¨ng gastrin huyÕt. BÖnh th­êng cã tÝnh chÊt gia ®×nh.  LoÐt d¹ dµy t¸ trµng:  Ung th­ d¹ dµy C©u hái : 1. viªm d¹ dµy cÊp: nguyªn nh©n th­êng gÆp, h×nh th¸i häc ®¹i thÓ vµ vi thÓ ? 2. viªm d¹ dµy m¹n tÝnh: bÖnh nguyªn, bÖnh sinh; ®¹i thÓ, C¸c tæn th­¬ng c¬ b¶n viªm d¹ dµy m¹n tÝnh. 3. Ph©n lo¹i m« bÖnh häc viªm d¹ dµy m¹n tÝnh [ Whitehead R (1985)]. 4. C¸c biÕn chøng cña viªm d¹ dµy m¹n tÝnh? LoÐt d¹ dµy Môc tiªu : 1. Tr×nh bµy ®­îc c¬ chÕ bÖnh sinh , biÕn chøng cña loÐt d¹ dµy 2. M« t¶ ®­îc h×nh th¸i häc c¸c lo¹i loÐt d¹ dµy. §Þnh nghÜa LoÐt d¹ dµy lµ tæn th­¬ng mÊt chÊt, cÊp hay m¹n, t¹o nªn lç khuyÕt ë niªm m¹c ¨n qua c¬ niªm. BÖnh nguyªn - bÖnh sinh  Vai trß cña acid, pepsin  Vai trß cña H.Pylori  YÕu tè tinh thÇn  YÕu tè di truyÒn  YÕu tè ¨n uèng  C¸c thuèc  Hót thuèc l¸ LoÐt cÊp §¹i thÓ  KT ≤ 1 cm, h×nh trßn, mÒm m¹i, cã thÓ cã ë mäi vÞ trÝ vµ cã tõ 1 ®Õn nhiÒu æ.  §¸y æ loÐt :mµu n©u x¸m do ch¶y m¸u + sù gi¸ng ho¸ cña hång cÇu. Vi thÓ:  §¸y loÐt th­êng phñ chÊt ho¹i tö cã m¸u lÉn chÊt nhÇy , cã thÓ h×nh thµnh mét m« h¹t máng manh.  Niªm m¹c bê æ loÐt: phï vµ xung huyÕt. TÕ bµo biÓu m« phñ vµ tuyÕn cã thÓ t¨ng chÕ tiÕt, nh­ng kh«ng cã hiÖn t­îng qu¸ s¶n hay teo ®Ðt. LoÐt m¹n §¹i thÓ: - VÞ trÝ:  Nh÷ng loÐt m¹n tÝnh th­êng gÆp ë t¸ trµng h¬n ë d¹ dµy, tû lÖ kho¶ng 3/1.  c¸c loÐt hµnh t¸ trµng x¶y ra ë ®o¹n ®Çu, thµnh tr­íc.  LoÐt d¹ dµy th­êng gÆp ë bê cong nhá, ë chÝnh gi÷a hoÆc xung quanh vïng ranh giíi gi÷a niªm m¹c th©n vÞ vµ hang vÞ. - Sè l­îng: Th«ng th­êng chØ cã mét æ loÐt ®¬n ®éc. Nh­ng cã tíi 10 - 20% sè bÖnh nh©n loÐt d¹ dµy ®ång thêi víi loÐt t¸ trµng. - KÝch th­íc:  tõ 1 ®Õn vµi cm. > 50% c¸c æ loÐt d¹ dµy t¸ trµng cã ®­êng kÝnh 4cm. Tuy nhiªn, cã nh÷ng loÐt ung th­ cã thÓ < 4cm v× vËy vÒ mÆt kÝch th­íc khã ph©n biÖt ®­îc gi÷a mét loÐt lµnh tÝnh víi mét æ loÐt ¸c tÝnh. - H×nh th¸i: Vi thÓ: NÒn loÐt: gåm 4 líp nh­ sau:  Líp ho¹i tö: gåm c¸c m¶nh vôn tÕ bµo bÞ tho¸i ho¸, ho¹i tö lÉn víi t¬ huyÕt, b¹ch cÇu.  Líp phï d¹ng t¬ huyÕt: ®­îc coi lµ mét tæn th­¬ng ®Æc tr­ng. Do t¸c dông cña acid HCl.  Líp m« h¹t:  Líp x¬ ho¸: LoÐt sÑo C¸c loÐt d¹ dµy t¸ trµng biÕn chuyÓn tèt dÉn ®Õn khái vµ sÑo ho¸ (kho¶ng 50%) §¹i thÓ:  æ loÐt cã h×nh trßn hay mÐo, mã víi nhiÒu gãc c¹nh , mµu tr¾ng nh¹t.  §¸y æ loÐt: s¹ch, nh½n bãng kh«ng sÇn sïi v× kh«ng cã m« ho¹i tö.  Xung quanh æ loÐt sÑo cã thÓ gÆp nh÷ng r·nh h­íng t©m lµm cho d¹ dµy biÕn d¹ng  Vïng loÐt sÑo mËt ®é r¾n ch¾c h¬n vïng lµnh. Vi thÓ:  LoÐt ®· sÑo ho¸ còng cã mét líp biÓu m« phñ bÒ mÆt, nh­ng máng, tÕ bµo kh«ng b×nh th­êng mµ teo ®Ðt, nhá thÊp.  C¬ niªm, h¹ niªm m¹c, thiÕu h¼n hay biÕn thµnh mét m« x¬, vµ rÊt khã ph©n biÖt víi c¸c líp ¸o kh¸c cña d¹ dµy.  TuyÕn kh«ng gÆp hay gÆp rÊt Ýt. C¸c tÕ bµo viªm còng rÊt Ýt. HuyÕt qu¶n v¸ch x¬ dµy, lßng hÑp kh«ng cßn tr¹ng th¸i xung huyÕt. LoÐt Zollinger - Ellison  Lµ mét lo¹i loÐt ®Æc biÖt kh«ng gièng lo¹i loÐt th«ng th­êng.  LoÐt gåm nhiÒu æ tiÕn triÓn cÊp tÝnh, gÆp ë nhiÒu vÞ trÝ.  t¨ng gastrin (hay gÆp trong u ®¶o Langerhans tÕ bµo alpha). BiÕn chøng loÐt d¹ dµy:  Ch¶y m¸u  Thñng:  ChÝt hÑp:  Ung th­ ho¸: C©u hái:  §Þnh nghÜa loÐt d¹ dµy, bÖnh nguyªn, bÖnh sinh?  M« t¶ h×nh ¶nh ®¹i thÓ vµ vi thÓ loÐt d¹ dµy cÊp?  M« t¶ h×nh ¶nh ®¹i thÓ vµ vi thÓ loÐt d¹ dµy m¹n tÝnh ?  Liªn hÖ l©m sµng: triÖu chøng, biÕn chøng, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ?