Bài giảng Thị trường chứng khoán

THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁNTh.S Nguyễn Thành VinhĐại học Bình DươngT4/2011Chương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪGiới thiệu về HT LKCK và TTBT: hoạt động tập trung hóa và phi vật chất hóa CK nhằm giúp cho một khối lượng lớn GDCK được xử lý bằng nghiệp vụ kế toán mà không cần sự chuyển giao để làm giảm chi phí, giảm rủi roKhái niệm: Là một hệ thống cụ thể bao gồm các thiết bị, con người, các quy định và hoạt động về thanh toán, bù trừ, LKCKChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪCác hoạt động chính:Hoạt động LKCK: lưu giữ, bảo quản CK của KH và giúp KH thực hiện các quyền của mình đối với CK lưu kýHoạt động bù trừ: xử lý thông tin về các GDCK nhằm đưa ra một con số ròng cuối cùng mà các đối tác tham gia phải thanh toán sau khi giao dịch. Kết quả bù trừ sẽ chỉ ra bên nào phải trả tiền, bên nào phải giao CKChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪCác hoạt động chính:Hoạt động thanh toán: là hoạt động hoàn tất các GDCK, trong đó các bên sẽ thực hiện nghĩa vụ của mình: bên phải trả CK thực hiện việc giao CK, bên phải trả tiền thực hiện việc chuyển tiềnHoạt động đăng ký: là việc đăng ký các thông tin về CK và quyền sở hữu CK của người nắm giữ CKChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪ2. Vai trò, chức năng của hệ thống LKCK và TTBT2.1. Chức năngQuản lý các CK lưu ký của KHGhi nhận QSH và các thông tin về tình hình thay đổi của CK lưu ký cho KHCung cấp các thông tin về CK giả mạo và bị mất cắpThực hiện các nghiệp vụ thanh toán tiền và chuyển giao CK sau khi các giao dịch được thực hiệnChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪ2.1. Chức năngXử lý các thông tin về việc thực hiện quyền của người sở hữu CK đối với tổ chức phát hành như thông báo họp ĐHCD, đại diện ủy quyềnPhân phối lãi, trả vốn gốc và cổ tức bằng tiền cho người sở hữu CKGiúp quản lý tỷ lệ nắm giữ của người sở hữu CKCung cấp các dịch vụ cầm cố, thu hộ thuếChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪ2.2. Vai trò:Thanh toán các GDCK, đảm bảo các giao dịch được hoàn tấtGiúp quản lý TTCKGiảm chi phí cho các đối tượng tham gia thị trườngGiảm rủi ro cho hoạt động của thị trườngThực hiện việc thanh toán nhanh góp phần giúp các đối tượng của hệ thống tăng vòng quay vốnChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪ2.3. Chức năng của Trung tâm LKCKNhận lưu ký CK bao gồm các chứng chỉ chứng khoán và CK ghi sổTiến hành thanh toán, thực hiện chuyển khoản, cầm cố thông qua các bút toán ghi sổThực hiện quyền của người sở hữu CK đối với CK lưu kýChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪII. Trung tâm thanh toán bù trừ:Khái niệm: Hệ thống thanh toán bù trừ là một bộ phận cấu thành của TTCK, đảm nhận chức năng thanh toán bù trừ và thanh toán cho các giao dịch được thực hiện trên thị trườngBù trừ là căn cứ vào kết quả giao dịch đưa ra số lượng CK và tiền mà các bên tham gia vào giao dịch sẽ được nhận và phải trả. Thanh toán là việc giao nhận CK cho bên mua và tiền cho bên bánChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪCác nguyên tắc thanh toán bù trừ:Thực hiện bù trừ theo kết quả giao dịchThực hiện thanh toán theo kết quả bù trừĐảm bảo việc giao CK đồng thời với việc thanh toán tiềnPhương thức bù trừ:Phương thức thanh toán từng giao dịch: áp dụng cho giao dịch đặc biệt hoặc trong giao dịch thương mại truyền thống. Nếu khối lượng lớn và có nhiều thành viên lưu ký tham gia sẽ không hiệu quả.Chương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪPhương thức bù trừ:Phương thức bù trừ song phương: là việc tính số lượng tiền và từng loại CK phải thanh toán giữa các cặp đối tác giao dịch. Dùng khi số lượng giao dịch, CK và thành viên lưu ký còn nhỏPhương thức bù trừ đa phương: là việc tính toán số lượng thuần tiền và từng loại CK mà mỗi thành viên lưu ký phải thanh toán. Giảm tối đa sự luân chuyển tiền và CK do đó tiết kiệm được CP và giảm rủi ro trong thanh toánChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪTrung tâm LKCK ở VN: Thành lập ngày 03/05/2006Là pháp nhân thành lập và hoạt động theo mô hình CT TNHH hay CTCPCó chức năng tổ chức, giám sát hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán CKChịu sự quản lý và giám sát của UBCKNNChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪQuyền của Trung tâm LKCK Ban hành quy chế đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán CK sau khi được UBCKNN chấp thuậnChấp thuận, hủy bỏ tư cách thành viên lưu ký, giám sát việc tuân thủ quy định của TVLK theo quy chế của TTCung cấp dịch vụ đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán CK và các dịch vụ khác có liên quan đến LKCK theo yêu cầu của KHChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪNghĩa vụ của Trung tâm LKCK Bảo đảm cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ các hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán CKXây dựng quy trình hoạt động và quản lý rủi ro cho từng nghiệp vụQuản lý tách biệt tài sản của KHBồi thường thiệt hại cho KH trong trường hợp không thực hiện nghĩa vụ gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của KH trừ bất khả khángChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪNghĩa vụ của Trung tâm LKCK Hoạt động vì lợi ích của người gửi CK hoặc người sở hữu CKCó biện pháp bảo vệ CSDL và lưu giữ các chứng từ gốc về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán CK theo quy định của pháp luật về kế toán, thống kêTrích lập quỹ phòng ngừa rủi ro nghiệp vụ để bù đắp các tổn thất cho KH do các sự cố liên quan đến quá trình hoạt độngChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪNghĩa vụ của Trung tâm LKCK Cung cấp các thông tin liên quan đến việc sở hữu CK của khách hàng theo yêu cầu của CT đại chúng, tổ chức phát hànhThành viên lưu ký: là CTCK, NHTM được UBCKNN cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động LKCK và được TT LKCK chấp thuận, có các quyền:Cung cấp dịch vụ lưu ký và thanh toán các giao dịch CK cho KHThu phí theo quy định của BTC Chương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪĐăng ký CK: CK của Cty đại chúng phải được đăng ký tập trung tại TT LKCKCK của tổ chức phát hành khác ủy quyền cho TT LKCK là đại lý chuyển nhượng được đăng ký tại TTCty đại chúng, tổ chức phát hành thực hiện đăng ký loại CK và thông tin về người sở hữu CK với TTChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪLưu ký CK: CK của Cty đại chúng phải được lưu ký tập trung tại TT LKCK trước khi thực hiện giao dịchCK lưu ký tại TT dưới hình thức lưu ký tổng hợp. Người sở hữu CK là người đồng sở hữu CK lưu ký tổng hợp theo tỷ lệ CK được lưu kýTT được nhận lưu ký riêng biệt đối với CK ghi danh và các tài sản khác theo yêu cầu của người sở hữuChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪChuyển quyền sở hữu CK: Việc chuyển QSH đối với các loại CK đã đăng ký tại TT được thực hiện qua TTHiệu lực của việc chuyển QSH CK tại TT được quy định như sau:Trường hợp CK đã được lưu ký tập trung tại TT, việc chuyển QSH có hiệu lực vào ngày thực hiện bút toán ghi sổ trên tài khoản LKCK tại TTChưa lưu ký tập trung, hiệu lực vào ngày ghi sổ đăng ký CK do TT quản lýChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪBù trừ và thanh toán GDCK: Việc bù trừ và thanh toán GDCK được thực hiện theo quy chế của TTThanh toán CK được thực hiện qua TT, thanh toán tiền giao dịch CK được thực hiện qua ngân hàng và phải tuân thủ nguyên tắc chuyển giao CK đồng thời với thanh toán tiền.Chương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪBảo vệ tài sản của KH: CK, các tài sản khác của KH do TT hoặc thành viên LKCK quản lý là tài sản của CSH và không được coi là tài sản của TT hay của thành viên.Không được sử dụng CK của KH gửi tại TT hoặc tại thành viên lưu ký để thanh toán các khoản nợ của TT hay thành viênChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪBảo mật: TT và thành viên lưu ký có trách nhiệm bảo mật các thông tin liên quan đến sở hữu CK của KH, từ chối việc điều tra, phong tỏa, cầm giữ, trích chuyển tài sản của KH mà không có sự đồng ý của KHChương 8: TRUNG TÂM LƯU KÝ CK VÀ THANH TOÁN BÙ TRỪQuỹ hỗ trợ thanh toán: Quỹ hình thành từ sự đóng góp của các thành viên lưu ký để thanh toán thay cho TVLK trong trường hợp thành viên này tạm thời mất khả năng thanh toán giao dịch CKQuỹ do TT quản lý và phải được tách biệt với tài sản của TTMức đóng góp, phương thức hỗ trợ, quản lý và sử dụng quỹ thực hiện theo quy chế của TT.Câu hỏi ôn tập chương 8Câu 1: Trung tâm lưu ký và thanh toán bù trừ thực hiện những hoạt động nào?Câu 2: Chức năng, vai trò của hệ thống lưu ký CK và thanh toán bù trừ?Câu 3: Khái niệm về Trung tâm thanh toán bù trừ? Các phương thức thanh toán bù trừ?