Bài giảng Tài chính-Tiền tệ - Chương 2: Ngân sách Nhà nước - Vũ Hữu Thành

với nền kinh tế Phí gắn liền với với vấn đề thu hồi một phần hay toàn bộ chi phí đầu tư đối với hàng hóa dịch vụ công cộng Lệ phí gắn liền với việc thụ hưởng những lợi ích do việc cung cấp các dịch vụ hành chính, pháp lý cho các thể nhân và pháp nhân Việc thu là bắt buộc và không dựa trên tính chất đối giá Việc thu là tự nguyện và dựa trên tính chất đối giá 3/5/2014 31 Tài chính – Tiền tệ 3.3. Thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước Nhà nước tham gia hoạt động kinh tế và thu được lợi nhuận trên phần vốn đầu tư của mình. Các khoản thu này tồn tại dưới nhiều hình thức, biểu hiện hoạt động kinh tế đa dạng của nhà nước Thu từ hoạt động KT của NN Các hoạt động kinh tế của NN: Thu lợi tức từ hoạt động góp vốn Tiền thu hồi từ cho vay của NN đối với các tổ chức, cá nhân trong nước Thu tiền sử dụng vốn ngân sách nhà nước từ các doanh nghiệp nhà nước Tiền thu hồi vốn của nhà nước tại các cơ sở kinh tế Tài chính – Tiền tệ 3.4. Thu từ vay nợ Các khoản vay nợ của Chính phủ phản ánh việc vận dụng tín dụng nhà nước, trong đó nhà nước là người vay vốn để đảm bảo chi tiêu của ngân sách Thu từ vay nợ Thời hạn huy động vốn bằng vay nợ của chính phủ có hai loại Vay trung và dài hạn (thời hạn hơn 1 năm), nhằm huy động vốn cho đầu tư phát triển, đầu tư cơ sở hạ tầng Vay ngắn hạn (dưới 1 năm), thường để bù đắp các khoản bội chi tạm thời của ngân sách nhà nước 3/5/2014 32 Tài chính – Tiền tệ 3.4. Thu từ vay nợ Các khoản vay nợ của Chính phủ phản ánh việc vận dụng tín dụng nhà nước, trong đó nhà nước là người vay vốn để đảm bảo chi tiêu của ngân sách Thu từ vay nợ Hình thức huy động vay nợ trong nước bằng trái phiếu: Trái phiếu chính quyền địa phương: dùng để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thuộc phần trách nhiệm của địa phương Trái phiếu chính phủ: 1. Tín phiếu kho bạc; 2. Trái phiếu kho bạc 3. trái phiếu công trình (còn gọi là trái phiếu đầu tư) Công trái: NN phát hành khi đất nước gặp khó khăn do chiến tranh, khủng hoảng kinh tế, cần sự ủng hộ của người dân để vượt qua Tài chính – Tiền tệ 3.4. Thu từ vay nợ Các khoản vay nợ của Chính phủ phản ánh việc vận dụng tín dụng nhà nước, trong đó nhà nước là người vay vốn để đảm bảo chi tiêu của ngân sách Thu từ vay nợ Hình thức huy động vay nợ nước ngoài: - Vay mượn theo các hiệp định giữa chính phủ với các tổ chức tài chính quốc tế; - Vay của các tổ chức tài chính tín dụng nước ngoài Vay ODA: - Của chính phủ nước ngoài (vay song phương) - Của các tổ chức tài chính tiền tệ quốc tế (vay đa phương) Phát hành trái phiếu chính phủ quốc tế tại các thị trường vốn quốc tế 3/5/2014 33 Tài chính – Tiền tệ 3.5. Thu từ nguồn khác Thu từ nguồn khác Thu từ bán hoặc cho thuê tài nguyên, tài sản thuộc sở hữu nhà nước Thu từ hoạt động sự nghiệp Thu từ phạt, tịch thu, tịch biên tài sản Tài chính – Tiền tệ 3.6. Phân định nguồn thu giữa các cấp ngân sách Là việc quy định thẩm quyền được thu ngân sách từ các nguồn thu và phân phối nguồn thu ở các cấp ngân sách khác nhau Phân định nguồn thu 4 phương pháp phân phối nguồn thu giữa các cấp ngân sách Phương pháp thu đủ chi đủ Phương pháp hỗn hợp Phương pháp khoán gọn Phương pháp dự phần 3/5/2014 34 Tài chính – Tiền tệ 4. Các khoản chi NSNN Chi thường xuyên Chi đầu tư phát triển Dự phòng Chi ngoài NSNN 1 2 3 4 Tài chính – Tiền tệ 4.1. Chi thường xuyên Chi thường xuyên là quá trình phân bổ và sử dụng thu nhập từ NSNN nhằm đáp ứng các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của nhà nước về quản lý KT. Loại chi này mang tính chất tiêu dùng Chi thường xuyên Một số khoản chi chính: Chi sự nghiệp Chi trợ giá mặt hàng chính sách Chi lương hưu và bảo đảm xã hội Chi quản lý hành chính Chi an ninh và chi quốc phòng 3/5/2014 35 Tài chính – Tiền tệ 4.2. Chi đầu tư phát triển Là những khoản chi ngân sách nhà nước nhằm tạo dựng cơ sở vật chất cho các lĩnh vực, nhất là các cơ sở kinh tế của nhà nước và thực hiện các mục tiêu để phát triển đất nước Chi đầu tư phát triển Một số khoản chi chính: Chi đầu tư xây dựng cơ bản Góp vốn cổ phần Bù lãi suất tín dụng ưu đãi Đầu tư và hỗ trợ vốn cho các DNNN Chi cho quỹ hỗ trợ phát triển Chi dự trữ nhà nước Tài chính – Tiền tệ 4.3. Chi trả nợ Là khoản chi chính của chính phủ trong việc trả lãi và nợ gốc đối với các khoản vay nợ và các khoản viện trợ chính thức Chi trả nợ Hai khoản chi chính: Chi trả nợ trong nước và ngoài nước Chi trả viện trợ ODA 3/5/2014 36 Tài chính – Tiền tệ 4.4. Phân định chi giữa các cấp NS Là việc quy định thẩm quyền được chi ngân sách ở các cấp ngân sách khác nhau Phân định chi Các nguyên tắc phân định chi NSTW đảm nhận nhiệm vụ chi theo các chương trình quốc gia hoặc các dự án phát triển nhằm hình thành thế cân đối cho nền kinh tế và tạo môi trường thuận lợi kích thích quá trình tích tụ và đầu tư vốn cho sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp và dân cư Ngân sách địa phương thực hiện các khoản chi gắn với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương Tìm hiểu sơ lược về cấu trúc ngân sách Mỹ 3/5/2014 37 Cân đối NSNNV Tài chính – Tiền tệ 1. Khái niệm và nguyên tắc cân đối NSNN Là việc cân đối nguồn thu và chi để đảm bảo an toàn NSNN Cân đối NSNN Nguyên tắc cân đối ngân sách nhà nước Thu ngân sách nhà nước (không bao gồm vay nợ) - Chi ngân sách thường xuyên > 0 Thu ngân sách nhà nước - chi thường xuyên = chi đầu tư + chi trả nợ Bội chi NSNN được dùng để chi đầu tư phát triển và chi trả nợ 3/5/2014 38 Tài chính – Tiền tệ 2. Cân đối thu chi Là việc so sánh giữa tổng thu ngân sách nhà nước và tổng chi chi ngân sách nhà nước trong một thời gian nhất định, thông thường là một năm Cân đối NSNN Ba trường hợp cân đối ngân sách nhà nước Nếu tổng thu ngân sách > tổng chi ngân sách thì ngân sách nhà nước bội thu Nếu tổng thu ngân sách = tổng chi ngân sách thì ngân sách cân bằng Nếu tổng thu ngân sách < tổng chi ngân sách, là bội chi ngân sách Tài chính – Tiền tệ 3. Xử lý bội chi NSNN Bội chi ngân sách nhà nước là tình trạng chi ngân sách nhà nước vượt quá thu ngân sách nhà nước trong một năm, là hiện tượng ngân sách nhà nước không cân đối thể hiện trong sự so sánh giữa cung và cầu về nguồn lực tài chính của nhà nước Khái niệm Các trường hợp xử lý bội chi ngân sách nhà nước Tăng các khoản thu, chủ yếu là tăng thuế Thiết lập chính sách chi hiệu quả và cắt giảm chi ngân sách nhà nước Phát hành tiền Vay nợ 3/5/2014 39 Chu trình NSNNVI Tài chính – Tiền tệ 1. Chu trình NSNN Chu trình NSNN là các bước thể hiện toàn bộ hoạt động của một ngân sách từ khi bắt đầu hình thành cho tới khi kết thúc để chuyển sang ngân sách của năm tài chính mới Khái niệm Ba giai đoạn của chu trình NSNN Lập và phê chuẩn NSNN Chấp hành NSNN Quyết toán NSNN 3/5/2014 40 Tài chính – Tiền tệ 1.1. Lập và phê chuẩn NSNN Mục tiêu của giai đoạn này là để xác định nhiệm vụ động viên, phân phối tối ưu các nguồn vốn nhằm bảo đảm tính vững chắc, tính khả thi của ngân sách Lập và phê chuẩn NSNN Các bước trong giai đoạn này Lập ngân sách (lập dự toán ngân sách) Phê chuẩn ngân sách Công bố ngân sách nhà nước Tài chính – Tiền tệ 1.2. Chấp hành NSNN Nội dung của giai đoạn này là thực hiện việc thu chi theo dự toán và kiểm soát quá trình thực hiện cũng như là điều chỉnh kế hoạch thu – chi khi cần thiết. Chấp hành NSNN Hai loại chấp hành ngân sách Chấp hành thu ngân sách nhà nước Chấp hành chi ngân sách nhà nước 3/5/2014 41 Tài chính – Tiền tệ 1.3. Quyết toán NSNN Nội dung của giai đoạn này là nhằm phản ảnh, đánh giá và kiểm tra lại quá trình hình thành và chấp hành ngân sách nhà nước. Sau khi kết thúc năm tài chính, các đơn vị sử dụng vốn ngân sách nhà nước phải khoá sổ kế toán và lập quyết toán ngân sách nhà nước theo số thực thu, thực chi theo hướng dẫn của Bộ tài chính Quyết toán NSNN United States budget process Budget resolutions Authorization and appropriations The President's budget request 3/5/2014 42 Kết thúc Chương 2 Câu hỏi ôn tập 1. Bản chất của NSNN là gì? 2. Phân biệt ngân sách nhà nước, ngân sách doanh nghiệp, ngân sách gia đình và cá nhân 3. Tại sao ở nước ta ngân sách nhà nước lại chia thành bốn cấp ngân sách và mỗi cấp lại gắn liền với mỗi cấp chính quyền? 4. Phương pháp quản lý NSNN tại Việt Nam là gì? 5. Nguyên tắc phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở nước ta là gì? 6. Nguồn thu chủ yếu của NSNN là gì? Tại sao? 7. Nguồn chi chủ yếu của NSNN là gì? Tại sao? 8. Phân tích tình hình cân đối ngân sách nhà nước tại Việt Nam năm 2013