Bài giảng Tài chính tiền tệ - Chương 13: Tài chính quốc tế - Sử Đình Thành

TAØI CHÍNH QUOÁC TEÁ Taøi chính quoác teá laø toång theå caùc quan heä kinh teá döôùi hình thöùc giaù trò gaén lieàn vôùi söï chuyeån dòch caùc nguoàn löïc taøi chính giöõa caùc quoác gia vôùi nhau. Cô sôû hình thaønh vaø phaùt trieån taøi chính quoác teá: - Söï phaân coâng lao ñoäng vaø hôïp taùc quoác teá - Söï phaùt trieån caùc hoaït ñoäng ñaàu tö quoác teá I. Cô sôû hình thaønh vaø phaùt trieån taøi chính quoác teá Taùc ñoäng cuûa taøi chính quoác teá: 9Taïo ñieàu kieän cho söï môû roäng vaø taêng cöôøng caùc quan heä hôïp taùc quoác teá . 9Môû ra nhieàu cô hoäi cho caùc quoác gia phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. 9Naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc taøi chính trong nöôùc. Caùc thaønh toá cuûa taøi chính quoác teá: 9Caùc ñònh cheá taøi chính. 9Caùc coâng cuï taøi chính quoác teá. 9Thò tröôøng taøi chính quoác teá. Sô ñoà hoaït ñoäng taøi chính quoác teá Hoaït ñoäng thöông maïi, chính trò, ngoaïi giao Hoaït ñoäng thu, chi thanh toaùn quoác teá Hoaït ñoäng ñaàu tö quoác teá Caùc luoàng dòch chuyeån voán quoác teá Taøi chính quoác teá Caùc hoaït ñoäng kinh teá quoác teá Ngoaïi teä: Ngoaïi teä laø ñoàng tieàn do quoác gia nöôùc ngoaøi phaùt haønh nhöng laïi ñöôïc löu haønh treân thò tröôøng ôû moät quoác gia khaùc. Moät ngoaïi teä maïnh : 9Khaû naêng chaáp nhaän cuûa quoác teá ñoái vôùi ñoàng tieàn ñoù. 9Nhu caàu thöông maïi cuûa quoác gia phaùt haønh ra ñoàng tieàn ñoù. 9Tieàm naêng cung öùng hoùa treân thò tröôøng theá giôùi cuûa quoác gia ñoù. II. Tyû giaù hoái ñoaùi - Ngoaïi hoái: 9Ngoaïi teä tieàn maët; vaøng 9Caùc ñoàng tieàn taäp theå ( SDR, EUR); 9Caùc coâng cuï tín duïng coù ghi baèng ngoaïi teä duøng ñeå thanh toaùn quoác teá, goàm theû tín duïng, seùc, giaáy chuyeån tieàn, thöông phieáu; vaø 9Caùc coâng cuï taøi chính ghi baèng ngoaïi teä duøng ñeå ñaàu tö quoác teá, goàm tín phieáu, traùi phieáu, coå phieáu ... II. Tyû giaù hoái ñoaùi Khaùi nieäm tyû giaù hoái ñoaùi: Tyû giaù hoái ñoaùi laø heä soá qui ñoåi cuûa moät ñoàng tieàn nöôùc naøy sang ñoàng tieàn khaùc. Ví duï: hay 1 USD = 15.700 VND 15700= VND USD II. Tyû giaù hoái ñoaùi Caùc phöông phaùp nieâm yeát - Phöông phaùp giaùn tieáp (Ñoàng ngoaïi teä yeát giaù, ñoàng noäi teä ñònh giaù). Treân thò tröôøng hoái ñoaùi cuûa Vieät Nam, tyû giaù ñoàng USD ñöôïc nieâm yeát tröïc tieáp nhö sau: 1USD = 15.700 VND - Phöông phaùp tröïc tieáp (Ñoàng noäi teä yeát giaù, ñoàng ngoaïi teä ñònh giaù). Treân thò tröôøng hoái ñoaùi cuûa Vieät Nam, tyû giaù ñoàng USD ñöôïc nieâm yeát giaùn tieáp nhö sau: 1VND = 0,000065 USD Suy ra 1USD = 1/ 0,000065 VND = 15.700 VND II. Tyû giaù hoái ñoaùi Vai troø cuûa tyû giaù hoái ñoaùi - Tyû giaù hoái ñoaùi vaø hoaït ñoäng thöông maïi quoác teá Ñoàng noäi teä maát giaù, khuyeán khích xuaát khaåu. Ñoàng noäi teä leân giaù, khuyeán khích nhaäp khaåu. - Tyû giaù hoái ñoaùi vaø laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá vaø vieäc laøm Ñoàng noäi teä leân giaù, kieåm soaùt laïm phaùt, nhöng kìm haûm saûn xuaát trong nöôùc, thaát nghieäp gia taêng. II. Tyû giaù hoái ñoaùi Heä thoáng cheá ñoä tyû giaù hoái ñoaùi - Cheá ñoä baûn vò vaøng Chi phí vaän chuyeån vaøng Ngang giaùvaøng Tyû giaù hoái ñoaùi Ñieåm vaøng Ñieåm vaøng II. Tyû giaù hoái ñoaùi - Cheá ñoä tyû giaù Bretton Woods Hieäp öôùc BrettonWoods ñöôïc thieát laäp vaøo thaùng 7/1944. Theo Hieäp öôùc Bretton Woods: ƒ Ñoàng USD ñöôïc gaén vôùi vaøng vaø trôû thaønh ñoàng tieàn döï tröõ thanh toaùn quoác teá. ƒ Tyû giaù USD/ caùc ñoàng tieàn cuûa caùc nöôùc thaønh vieân ñöôïc hình thaønh treân cô sôû so saùnh haøm löôïng vaøng cuûa ñoàng USD ƒ Tyû giaù chæ ñöôïc pheùp giao ñoäng trong bieân ñoä 1% Nhaän ñònh: Vaøng vaãn ñoùng vai troø trung taâm ñeå so saùnh söùc mua giöõa caùc ñoàng tieàn vôùi nhau thoâng qua chieác caàu noái laø ñoàng USD. II. Tyû giaù hoái ñoaùi Cheá ñoä tyû giaù Bretton Woods hoaøn toaøn bò suïp ñoå ( thaùng 3/1973). ƒ Ñeán naêm 1976, taïi hoäi nghò Jamaica, IMF cho pheùp caùc nöôùc thaønh vieân coù quyeàn löïa choïn moät cheá ñoä tyû giaù rieâng cuûa nöôùc mình (chính thöùc baõi boû giaù phaùp ñònh cho vaøng). ƒ Cuoái naêm 1991 coù gaàn 100 nöôùc choïn cheá ñoä tyû giaù thaû noåi hoaøn toaøn, trong khi caùc nöôùc coøn laïi thì löïa choïn cheá ñoä tyû giaù coù quaûn lyù (cheá ñoä tyû giaù giôùi haïn bieân ñoä, cheá ñoä tyû giaù gaén vaøo ñoàng tieàn döï tröõ ). II. Tyû giaù hoái ñoaùi => Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi hoaøn toaøn Ñaây laø loaïi cheá ñoä maø tyû giaù hoaøn toaøn xaùc laäp theo quan heä cung caàu ngoaïi teä treân thò tröôøng. Chính phuû chæ taùc ñoäng giaùn tieáp. Caùc nhaø kinh teá troïng tieàn hieän ñaïi ( Milton Friedman) luoân uûng hoä tyû giaù thaû noåi. Moät soá quoác gia ñang aùp duïng cheá ñoä tyû giaù naøy: ƒMyõ ƒCanada ƒHaøn quoác II. Tyû giaù hoái ñoaùi => Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù Cheá ñoä tyû giaù naøy thöôøng toàn taïi döôùi caùc daïng: - Cheá ñoä tyû giaù gaén vaøo ñoàng tieàn döï tröõ: + Gaén moät ñoàng tieàn + Gaén moät roå ñoàng tieàn chuû yeáu AÙp duïng cheá ñoä tyû giaù naøy phaûi coù moät heä thoáng döï tröõ ngoaïi hoái ñuû maïnh . - Cheá ñoä tyû giaù giôùi haïn bieân ñoä giao dòch: Tyû giaù giao dòch thò tröôøng = tyû giaù chính thöùc ( 1bieân ñoä X%). II. Tyû giaù hoái ñoaùi ƒ Caùc nhaân toá taùc ñoäng ñeán tyû giaù hoái ñoaùi - Caùn caân thanh toaùn quoác teá. - Laïm phaùt Theo thuyeát ngang baèng söùc mua: + Caân baèng tuyeät ñoái: Tyû giaù hoái ñoaùi = Möùc giaù trong nöôùc Möùc giaù nöôùc ngoaøi II. Tyû giaù hoái ñoaùi + Caân baèng töông ñoái: Tyû giaù taïi thôøi ñieåm t -1 Tyû giaù hoái ñoaùi taïi thôøi ñieåm t = Möùc giaù trong nöôùc (CPI%) Möùc giaù nöôùc ngoaøi (CPI%) x II. Tyû giaù hoái ñoaùi - Laõi suaát: Ñieàu kieän cuûa Fisher (kinh teá môû): 1 + i = (1 + if ) Hay töông ñöông: i = if - Trong ñoù: i: laø laõi suaát ñoàng noäi teä. if : laø laõi suaát ñoàng ngoaïi teä. EX: tyû giaù danh nghóa ôû thôøi gian t. EX* : tyû giaù danh nghóa ôû thôøi gian t+1. : tyû leä % thay ñoåi döï tính tyû giaù hoái ñoaùi. EX EX *∆ *EX EX EX EX *∆ II. Tyû giaù hoái ñoaùi Minh hoïa Fisher: Ñaàu tö treân thò tröôøng Myõ 1 USD kieám ñöôïc i thu nhaäp (1 + i) Neáu traùi phieáu nöôùc ngoaøi coù laõi suaát cao: 1 USD ñoåi ngoaïi teä EX kieám ñöôïc if thu nhaäp EX (1 + if) Ñoåi EX (1 + if) ra baûn teä: Caân baèng Fisher: EX EXif EX ifEX e e ∆−+≈+ 1)1( EX EXifi e∆−+=+ 11 Caùc chính saùch ñieàu chænh tyû giaù hoái ñoaùi - Trong tröôøng hôïp tyû giaù hoái ñònh coá ñònh vaø söï di chuyeån voán hoaøn haûo: ƒ Chính phuû thieát laäp quyõ döï tröõ ngoaïi hoái can thieäp vaøo thò tröôøng ngoaïi hoái. ƒ Chính saùch tieàn teä hoaït ñoäng toû ra keùm hieäu quaû trong vieäc ñieàu chænh tyû giaù, trong khi chính saùch taøi chính laïi toû ra hieäu quaû hôn. II. Tyû giaù hoái ñoaùi Taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä LM1 Yt LS Y IS LMo i* i Môû roäng cung tieàn, LM giaûm, laõi suaát giaûm, ngoaïi teä trong nöôùc coù khuynh höôùng dòch chuyeån ra nöôùc ngoaøi, döï tröõ ngoaïi teä trong nöôùc giaûm, cung tieàn teä, vaø ñöôøng LM dòch chuyeån trôû laïi vò trí cuõ. Taùc ñoäng cuûa chính saùch taøi khoùa LS Y IS1 LMo LM1i* Yt i ISo Chính saùch taøi khoùa môû roäng, ñöôøng IS dòch chuyeån sang phaûi, laõi suaát taêng, ngoaïi teä ñoå vaøo trong nöôùc taêng, cung tieàn teä taêng, ñöôøng LM dòch chuyeån sang phaûi caét IS taïi ñieåm môùi vôùi laõi suaát caân baèng laõi suaát thò tröôøng quoác teá. - Trong tröôøng hôïp tyû giaù hoái ñoaùi linh hoaït vaø söï di chuyeån voán hoaøn haûo: Nguyeân lyù: ƒ Cung caàu ngoaïi teä ñònh ñoaït giaù trò cuûa ñoàng noäi teä. Caàu ngoaïi teä taêng => ñoàng noäi teä maát giaù; ngöôïc laïi, cung ngoaïi teä taêng=> ñoàng noäi teä leân giaù. ƒ Chính saùch tieàn teä vaø chính saùch taøi chính coù taùc ñoäng nhö nhau ñeán tyû giaù hoái ñoaùi II. Tyû giaù hoái ñoaùi Söï taùc ñoäng cuûa chính saùch tieàn teä vaø chính saùch taøi chính LS Y IS1 LMo LM1i* Yt i ISo Chính saùch tieàn teä môû roäng, LM dòch chuyeån sang phaûi, laõi suaát giaûm, ngoaïi teä dòch chuyeån ra beân ngoaøi, ñoàng noäi teä maát giaù, xuaát khaåu roøng coù xu höôùng taêng, IS coù khuynh höôùng sang phaûi ñeán khi caét LM taïi möùc laõi suaát caân baèng vôùi laõi suaát theá giôùi. Chính saùch taøi khoùa môû roäng, IS dòch chuyeån sang phaûi, laõi suaát taêng, ngoaïi teä dòch chuyeån vaøo trong nöôùc taêng, ñoàng noäi teä leân giaù, xuaát khaåu roøng giaûm vaø IS trôû laïi vò trí ban ñaàu. Khaùi nieäm Caùn caân thanh toaùn quoác teá laø: baûng caân ñoái keá toaùn ghi cheùp toaùn boä caùc giao dòch döôùi hình thöùc giaù trò giöõa moät quoác gia vôùi caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh, thöôøng laø moät naêm. Coù theå laäp caùn caân thanh toaùn quoác teá: 9Caùn caân thanh toaùn song phöông. 9Caùn caân thanh toaùn ña phöông. 9Caùn caân thanh toaùn khu vöïc. III. Caùn caân thanh toaùn Caùc nguyeân taéc xaây döïng caùn caân thanh toaùn quoác teá Muïc ñích ñeå thoáng nhaát laäp baûng caùn caân vaø cung caáp thoâng tin nhaát quaùn ƒ Nguyeân taéc thöôøng nieân. ƒ Nguyeân taéc laõnh thoå. ƒ Nguyeân taéc ghi cheùp. ƒ Nguyeân taéc haïch toaùn keùp III. Caùn caân thanh toaùn Caùc khoaûn muïc chính cuûa caùn caân thanh toaùn quoác teá - Caùn caân ngoaïi thöông - Caùn caân dòch vuï ƒ Dòch vuï veà du lòch; ƒ Dòch vuï vaän taûi . ƒ Dòch vuï böu chính vieãn thoâng; ƒ Dòch vuï taøi chính, ngaân haøng, baûo hieåm; ƒ Dòch vuï giao duïc, y teá; ƒ Dòch vuï chuyeån giao kyõ thuaät, coâng ngheä; ƒ Dòch vuï xuaát khaåu lao ñoäng; ƒ Thu chi veà caùc hoaït ñoäng ngoaïi giao... III. Caùn caân thanh toaùn - Caùn caân chuyeån tieàn khoâng phaûi hoaøn traû ƒ Vieän trôï khoâng hoaøn laïi; ƒ Chuyeån tieàn kieàu hoái; ƒ Caùc khoaûn bieáu taëng; ƒ Caùc khoaûn chuyeån lôïi nhuaän vaø caùc khoaûn thu nhaäp lieân quan ñeán voán, lao ñoäng. - Caùn caân vaõng lai ( thöôøng xuyeân) Goàm caùn caân ngoaïi thöông, dòch vuï, chuyeån tieàn ñôn phöông => Caùn caân vaõng lai phaûn aûnh ñaày ñuû hoaït ñoäng giao dòch quoác teá cuûa quoác gia. Traïng thaùi caùn caân naøy aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán cung caàu ngoaïi teä vaø tyû giaù, ñoàng thôøi ño löôøng quy moâ tieâu duøng vaø chieàu höôùng vay nôï quoác teá. III. Caùn caân thanh toaùn - Caùn caân nguoàn voán ƒ Nguoàn voán FDI; ƒ Nguoàn voán ñaàu tö giaùn tieáp (Portfolio Investment); ƒ Nguoàn voán tín duïng. Neáu caên cöù vaøo thôøi gian coù theå chia caùc nguoàn voán treân thaønh: ƒ Nguoàn voán ngaén haïn (thôøi gian luaân chuyeån döôùi 1 naêm); ƒ Nguoàn voán daøi haïn (thôøi gian luaân chuyeån treân 1 naêm). III. Caùn caân thanh toaùn YÙ nghóa kinh teá vó mo⠃ Caùc luoàng voán nöôùc ngoaøi chaûy vaøo moät quoác gia seõ laøm taêng möùc thaëng dö caùn caân nguoàn voán, ñi ñoâi vôùi ñoù laø laøm gia taêng döï tröõ ngoaïi teä cuûa quoác gia ñoù. ƒ Tieáp nhaän caùc nguoàn voán nöôùc ngoaøi trong hieän taïi thì seõ laøm gia taêng möùc traû nôï cuûa quoác gia ñoái vôùi quoác teá trong töông lai. ƒ Gaùnh naêng nôï nöôùc ngoaøi cuûa quoác gia deã bò toån thöông bôûi ruûi ro do tyû giaù gaây ra. IV. Söï di chuyeån caùc nguoàn voán vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi Caùc luoàng voán nöôùc ngoaøi Caùc nguoàn voán nöôùc ngoaøi di chuyeån vaøo moät quoác gia treân taøi khoaûn voán raát ña daïng. - Caên cöù vaøo thôøi gian Coù theå chia caùc nguoàn voán nöôùc ngoaøi + Nguoàn voán ngaén haïn; + Nguoàn voán trung daøi haïn. IV. Söï di chuyeån caùc nguoàn voán vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi - Caên cöù chuû theå tieáp nhaän, coù theå chia caùc nguoàn voán nöôùc ngoaøi thaønh: + Caùc luoàng voán chaûy vaøo khu vöïc tö nhaân: ƒ Ñaàu tö tröïc tieáp; ƒ Ñaàu tö giaùn tieáp; ƒ Tín duïng xuaát khaåu; ƒ Caùc nguoàn vay nôï tö nhaân khaùc. + Nôï chính phuû töø caùc nguoàn voán nöôùc ngoaøi : ƒ Vay nôï chính phuû töø caùc ngaân haøng thöông maïi nöôùc ngoaøi; ƒ Nguoàn voán ODA ( nôï song phöông vaø nôï ña phöông); ƒ Vay nôï qua phaùt haønh traùi phieáu . IV. Söï di chuyeån caùc nguoàn voán vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi Ñaëc ñieåm caùc luoàng voán nöôùc ngoaøi - Taøi trôï phaùt trieån chính thöùc ODA: ƒ ODA coù öu ñieåm veà chi phí söû duïng ƒ Thöû thaùch: caùc nöôùc tieáp nhaän vieän trôï thöôøng xuyeân phaûi ñoái maët nhöõng thöû thaùch raát lôùn ñoù laø gaùnh naëng nôï quoác gia trong töông lai, chaáp nhaän nhöõng ñieàu kieän vaø raøng buoäc khaét khe veà thuû tuïc chuyeån giao voán, ñoâi khi coøn gaén caû nhöõng ñieàu kieän veà chính trò. IV. Söï di chuyeån caùc nguoàn voán vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi - Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi: FDI ñöa voán ngoaïi teä vaøo nöôùc sôû taïi keøm theo chuyeån giao coâng ngheä, trình ñoä quaûn lyù tieân tieán vaø khaû naêng tieáp caän thò tröôøng theá giôùi ... Coøn veà haïn cheá cuûa FDI ? - Huy ñoäng qua thò tröôøng voán: ƒ Phaùt haønh chöùng khoaùn treân thò tröôøng chöùng khoaùn (TTCK) trong nöôùc. ƒ Phaùt haønh chöùng khoaùn treân thò tröôøng taøi chính quoác teá. ƒ => söï bay hôi thò tröôøng=> thaùo chaïy=> khuûng hoaûng IV. Söï di chuyeån caùc nguoàn voán vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi Chính saùch quaûn lyù caùc nguoàn voán nöôùc ngoaøi ƒ Löïa choïn hình thöùc vaø quy moâ huy ñoäng thích hôïp; ƒ Phaân boå vaø söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn voán ngoaøi; ƒ Quaûn lyù caùc ruûi ro phaùt sinh töø caùc bieán ñoäng kinh teá trong vaø ngoaøi nöôùc => Aùp duïng caùc coâng cuï phoøng choáng ruûi ro. ƒ Giaùm saùt chaët cheõ heä thoáng taøi chính. IV. Söï di chuyeån caùc nguoàn voán vaø quaûn lyù nôï nöôùc ngoaøi