Bài giảng Tài chính công - Chương 8: Ngân sách nhà nước - Trần Tấn Hùng

LOGO 14/08/2016 1 Th.S Trần Tấn Hùng CHƯƠNG 8 NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC NỘI DUNG CHƯƠNG 8 2 Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của NSNN 1 Đo lường tình trạng ngân sách 2 Phân tích bội chi NSNN 3 8.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của NSNN 3 8.1.1. Khái niệm  NSNN là một đạo luật tài chính cơ bản do quốc hội quyết định, thông qua đó các khoản thu, chi tài chính của nhà nước được thực hiện trong một niên khóa tài chính. 8.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của NSNN 4 8.1.2. Đặc điểm: NSNN là một bộ luật tài chính đặc biệt. NSNN là một bản dự toán thu chi tài chính. NSNN là một công cụ quản lý. 8.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của NSNN 5 8.1.3. Nguyên tắc quản lý NSNN Nguyên tắc niên hạn: Mỗi năm quốc hội thông qua NSNN một lần. Chính phủ thi hành NSNN trong thời gian 01 năm. Nguyên tắc đơn nhất Nguyên tắc toàn diện. 8.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của NSNN 6 8.1.4. Tổ chức hệ thống NSNN 8.1.4.1. Mô hình Hệ thống NSNN được tổ chức cơ bản phù hợp với hệ thống hành chính. Nhà nước liên bang: NS liên bang – NS bang – NS địa phương Nhà nước đơn nhất: NS trung ương – NS địa phương. 8.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của NSNN 7 8.1.4. Tổ chức hệ thống NSNN 8.1.4.2. Cơ sở pháp lý cho việc phân cấp quản lý NSNN Hiến pháp Pháp luật về tài chính-ngân sách 8.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc của NSNN 8 8.1.4. Tổ chức hệ thống NSNN 8.1.4.3. Phân cấp nguồn thu – nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách Phân định nguồn thu: phương pháp loại trừ và không loại trừ. Phân cấp nhiệm vụ chi: dựa trên phân cấp quản lý hành chính – kinh tế - xã hội. Cơ chế bổ sung từ NSTW cho địa phương 9 8.2.1. Giá trị danh nghĩa và giá trị thực Giá trị danh nghĩa là giá trị được xác định theo thời giá hiện tại. Giá trị thực là giá trị đã được loại trừ nhân tố lạm phát. Ví dụ: năm 2006, nợ của Mỹ là 3,91 ngàn tỷ USD và tỷ lệ lạm phát là 1,9%.Bội chi đo lường theo cách truyền thống là năm 2006 là 375 tỷ USD, nếu tính đến thuế lạm phát thì giá trị bội chi thực là bao nhiêu? 8.2. Đo lường tình trạng ngân sách 10 8.2..2. Kế toán tiền mặt và kế toán vốn Kế toán tiền mặt : là phương pháp đo lường tình trạng tài khóa của chính phủ dựa vào dòng tiền chi thường xuyên và thu thường xuyên. Kế toán vốn: là phương pháp đo lường tình trạng tài khóa có tính đến những thay đổi giá trị của phần tài sản mà chính phủ nắm giữ (sở hữu). 8.2. Đo lường tình trạng ngân sách 11 8.2.3. Ngân sách tĩnh và ngân sách động Khi hoạch định ngân sách không quan tâm chính sách thuế tác động đến quy mô kinh tế: mô hình hóa ngân sách ở trạng thái tĩnh (quy mô chiếc bánh kinh tế không đổi và chính sách của chính phủ hướng đến thay đổi quy mô của từng lát bánh kinh tế). Khi hoạch định chính sách gắn liền với ảnh hưởng của chính sách đến quy mô chiếc bánh kinh tế: phân tích ngân sách ở trạng thái động. 8.2. Đo lường tình trạng ngân sách 12 8.2.4. Bội chi NSNN Phạm vi bội chi ngân sách Bội chi NS toàn diện. Bội chi NS chính phủ. Bội chi NS trung ương Nội dung kinh tế của bội chi NSNN Xác định các nguồn thu trong cân đối NSNN Xác định các khoản chi trong NSNN Xác định mức bội chi NSNN 8.2. Đo lường tình trạng ngân sách 13 8.2.5. Nợ ngầm định Là các khoản phải thanh toán từ chính phủ trong tương lai. Phương pháp tiếp cận giới hạn ngân sách liên thời gian để đánh giá chính sách tài khóa hiện tại của chính phủ đối với các thế hệ khác nhau của người nộp thuế. 8.2. Đo lường tình trạng ngân sách 14 8.3.1. Bội chi theo cơ cấu và bội chi theo chu kỳ  Cơ sở phân tích là những yếu tố ngắn hạn và dài hạn ảnh hưởng đến chính sách tài khóa của chính phủ.  Bội chi cơ cấu là cách tiếp cận đo lường tình hình tài khóa của chính phủ trong dài hạn, loại bỏ các yếu tố ngắn hạn.  Bước 1: Phân tích ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế đến bội chi ngân sách. Để tính toán các yếu tố tác động phải tính toán bội chi ngân sách được điều chỉnh theo chu kỳ.  Bước 2: Tính toán bội chi theo cơ cấu bằng cách lấy bội chi ngân sách được điều chỉnh theo chu kỳ trừ đi các yếu tố tác động ngắn hạn. 8.3. Phân tích bội chi NSNN 15 8.3.2. Vấn đề bội chi của NS địa phương Kích thích kinh tế - xã hội của địa phương phát triển. Tạo ra sự công bằng giữa các thế hệ. Cân đối hài hòa giữa thu và chi ngân sách địa phương. 8.3. Phân tích bội chi NSNN 16 8.3.3. Giới hạn bội chi NSNN Chi ngân sách nhà nước được mở rộng trong giới hạn có kiểm soát được và sử dụng bội chi một cách hợp lý, hiệu quả sẽ góp phần kích thích tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm, vừa tạo sự an toàn tài chính. Theo số liệu thống kê và kinh nghiệm điều hành ngân sách ở nhiều quốc gia, mức thâm hụt NSNN không nên vượt quá 5% GDP. 8.3. Phân tích bội chi NSNN