Bài giảng Sai khớp khuỷu - Nguyễn Đức Long

Sai khớp khuỷuBS NGUYỄN ĐỨC LONG 1. Đại cương:  Trật khớp khuỷu hay gặp thứ 3 sau trật khớp vai và trật khớp ngón tay. Chiếm 20 - 25% tổng số trật khớp. Đây là loại trật khớp phổ biến nhất ở trẻ em trên 5 tuổi: trật khớp khuỷu 68%, trật khớp vai chỉ 2%. ở người trẻ dưới 20, trật khớp khuỷu hay gặp 7 lần nhiều hơn trật khớp vai.1.1. Một số đặc điểm giải phẫu và sinh lý của khớp khuỷu.·   Diện khớp khuỷu có 3 phần      Phần ngoài: Lồi cầu tiếp nối với chỏm quay tạo thành khớp cánh tay- quay.     Phần trong: Ròng rọc tiếp nối với hõm xích- ma lớn tạo thành khớp cánh tay- trụ1.1. Một số đặc điểm giải phẫu và sinh lý của khớp khuỷu.      Xương quay và xương trụ tiếp với nhau tạo thành khớp quay- trụ trên.·   Trật khớp khuỷu là cả 2 xương cẳng tay (hõm xích ma lớn + chỏm quay) trật ra khỏi đầu dưới xương cánh tay (ròng dọc và lồi cầu).·   Gấp, duỗi là 2 động tác quan trọng và duy nhất của khớp khuỷu, còn sấp, ngửa là động tác của cẳng tay.1.1. Một số đặc điểm giải phẫu và sinh lý của khớp khuỷu.1.2. Tỷ lệ : là trật khớp hay gặp, chiếm 20-30% tổng số trật khớp nói chung.    Hay gặp nhất ở trẻ em sau 5 tuổi.    Nữ nhiều hơn nam, tay trái nhiều hơn tay phải.1.3. Nguyên nhân, cơ chế: (H.2)    Cơ chế chấn thương gián tiếp.    Ngã chống tay, khuỷu duỗi tối đa, cẳng tay ngửa.2. Giải phẫu bệnh:2.1. Phần mềm:    Các dây chằng ở trước trong bị đứt. Rất hiếm khi gặp đứt dây chằng  vòng quanh chỏm quay. Bao khớp bị rách.2.2. Xương:.    Có thể gặp tổn thương xương: vỡ một phần của đầu dưới xương cánh tay (vỡ lồi cầu ngoài, lồi cầu trong), mỏm khuỷu.3. Phân loại    Trật khớp khuỷu ra sau:  hay gặp nhất (90%)    Trật khớp khuỷu ra trước: do vỡ mỏm khuỷu.    Trật khớp khuỷu sang bên: do vỡ các lồi cầu.4. Chẩn đoán:  Chẩn đoán sớm thường dễ, sờ thấy các mốc xương, muộn thì sưng nề.  Thường thấy khi trật khuỷu là: cẳng tay ở tư thế gấp chừng 45 độ, cẳng tay trông như ngắn lại, cánh tay trông như dài ra. Sờ trước nếp khuỷu thấy bờ xương tròn của đầu dưới xương cánh tay, sờ phía sau thấy mỏm khuỷu nhô ra sau, gân cơ tam đầu căng cứng, gấp khuỷu nhẹ, thả ra có dấu hiệu lò xo.4. Chẩn đoán:  Mỏm khuỷu và hai mỏm trên lồi cầu và trên ròng rọc không còn quan hệ tam giác mà ngang nhau. Sờ được chỏm xương quay phía sau ngoài khớp.      Cần khám mạch máu và thần kinh: bắt mạch quay, mạch trụ ở cổ tay, khám vận động và cảm giác ở đầu chi.4. Chẩn đoán:   Động mạch cánh tay thường bị căng dãn, đôi khi bị chèn ép có khi bị tắc mạch muộn do bị dập nội mạc. Nếu sau nắn trật, mạch không bình thường cần mổ kiểm tra, cắt nối chỗ dập, ghép tĩnh mạch hiển. Thần kinh có thể bị một trong 3 sợi là thần kinh giữa, thần kinh trụ và thần kinh liên cốt trước. Đa số thần kinh chỉ bị đụng dập nhẹ, hồi phục nhanh. Nếu bị liệt quá 3 tháng: mổ thăm dò thần kinh. Khi bị liệt sau nắn cần mổ thăm dò ngay.  4. Chẩn đoán:      Xquang: chụp khuỷu để xác định kiểu trật và đặc biệt để xem có gãy xương kèm theo hay không.5. Điều trị:5.1. Điều trị trật khớp khuỷu mới:·     Vô cảm: vì gặp nhiều ở trẻ em nên chú ý vấn đề gây mê toàn thân.·     Nắn: Tư thế bệnh nhân : có thể nằm ngửa, hoặc ngồi, nhưng tốt nhất là tư thế nằm nghiêng hơi sấp ( tuỳ theo tuổi) Kỹ thuật nắn trật khớp khuỷ: bệnh nhân nằm nghiêng, hơi sấp, để khuỷu vuông góc, thõng bàn tay xuôi xuống, nắn theo chiều trọng lực. Hai ngón cái đẩy mỏm khuỷu ra trước, kiểm tra sau nắn xem gấp - duỗi có bình thường không và khi duỗi hết khớp có vững không.Sau nắn, bất động nẹp bột 10 ngày rồi cử động sớm, khoảng ngày thứ 7 có trường hợp bị trật lại trong bột do khớp không vững, cơ co kéo.    Gây mê không nắn vào được là do kẹt khớp, bị gãy xương nội khớp, do chèn phần mềm, phải mổ để nắn.    Nắn vào kém vững do rách phần mềm nhiều cho bất động 3-4 tuần, sau đó tập. Chú ý tập duỗi cho hết.5.1.1. Kết quả: Sau nắn khuỷu dễ bị cứng khớp hơn là bị mất vững( mất duỗi 5 - 10 độ). Josefsson có 52 trường hợp theo dõi 24 năm thấy 1 trường hợp bị tàn phế, 14 trường hợp mất cử động ít nhiều.5. Điều trị:5.1. Điều trị trật khớp khuỷu mới:·     Vô cảm: vì gặp nhiều ở trẻ em nên chú ý vấn đề gây mê toàn thân.·     Nắn: Tư thế bệnh nhân : có thể nằm ngửa, hoặc ngồi, nhưng tốt nhất là tư thế nằm nghiêng hơi sấp ( tuỳ theo tuổi)5. Điều trị:5.1. Điều trị trật khớp khuỷu mới: Kỹ thuật nắn trật khớp khuỷ: bệnh nhân nằm nghiêng, hơi sấp, để khuỷu vuông góc, thõng bàn tay xuôi xuống, nắn theo chiều trọng lực. Hai ngón cái đẩy mỏm khuỷu ra trước, kiểm tra sau nắn xem gấp - duỗi có bình thường không và khi duỗi hết khớp có vững không.Sau nắn, bất động nẹp bột 10 ngày rồi cử động sớm, khoảng ngày thứ 7 có trường hợp bị trật lại trong bột do khớp không vững, cơ co kéo.  5. Điều trị:5.1. Điều trị trật khớp khuỷu mới:    Gây mê không nắn vào được là do kẹt khớp, bị gãy xương nội khớp, do chèn phần mềm, phải mổ để nắn.    Nắn vào kém vững do rách phần mềm nhiều cho bất động 3-4 tuần, sau đó tập. Chú ý tập duỗi cho hết.5.1.1. Kết quả: Sau nắn khuỷu dễ bị cứng khớp hơn là bị mất vững( mất duỗi 5 - 10 độ). Josefsson có 52 trường hợp theo dõi 24 năm thấy 1 trường hợp bị tàn phế, 14 trường hợp mất cử động ít nhiều.5. Điều trị:5.1. Điều trị trật khớp khuỷu mới:5.1.2. Trật khớp kèm gãy xương: Trật khuỷu kèm gãy mỏm trên lồi cầu trong  Trật khuỷu kèm gãy mỏm khuỷuTrật khuỷu kèm gãy mỏm vẹtTrật khuỷ kèm gãy chỏm xương quay   Nói chung, trật khớp khuỷu kèm gãy chỏm quay, kết quả cơ năng kém5. Điều trị5.2. Điều trị trật khớp khuỷu cũ  là trật khớp trên 3 tuần. Trât khớp khuỷu cũ luôn luôn ở tư thế xấu, khuỷu duỗi 0 độ, cẳng tay mất chức năng, vì thế buộc phải mổ. Mổ đặt lại xương nếu thời gian chưa lâu( dưới 3 tháng) hoặc làm cứng khớp ở tư thế cơ năng: khuỷu gấp 90 độ, cẳng tay trung gian( trật khớp quá lâu nếu đặt lại khớp sẽ biến dạng ở tư thế không mong muốn)XIN CẢM ƠN