Bài giảng Pháp luật - Luật hiến pháp

CHƯƠNG 8 LUẬT HIEÁN PHAÙP MỤC TIÊU Chương này sẽ cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản như sau: -Hiểu rõ về vai trò và ý nghĩa quan trọng của ngành luật Nhà nước -Nắm vững về vị trí pháp lý, chức năng của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân -Hiểu và vận dụng tốt các quyền và nghĩa vụ của công dân nước CHXHCN Việt Nam NỘI DUNG 1. Khái niệm 2. Đối tượng điều chỉnh- Phương pháp điều chỉnh 3. Chế định về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân 4. Bộ máy Nhà nước của nước CHXHCN Việt Nam KHÁI NiỆM Luaät Hieán phaùp laø moät ngaønh luaät cô baûn, bao goàm toång theå caùc quy phaïm phaùp luaät ñöôïc ghi nhaän trong hieán phaùp vaø caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät khaùc veà toå chöùc boä maùy nhaø nöôùc, ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi cô baûn coù lieân quan ñeán vieäc toå chöùc quyeàn löïc nhaø nöôùc nhö: cheá ñoä chính trò, cheá ñoä kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi, caùc nguyeân taéc toå chöùc hoaït ñoäng boä maùy nhaø nöôùc vaø moái quan heä giöõa nhaø nöôùc vôùi coâng daân. Qua caùc thời kyø xaây döïng vaø baûo veä toå quoác, nöôùc ta ñaõ coù Hieán phaùp 1946, Hieán phaùp 1959, Hieán phaùp 1980 vaø hieän nay Hieán phaùp 1992 laø vaên baûn phaùp luaät coù hieäu löïc phaùp lyù cao nhaát ñöôïc quoác hoäi khoùa 8 thoâng qua trong phieân hoïp ngaøy 15 thaùng 4 naêm 1992 goàm 12 chöông 147 ñieàu. Ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa luaät Hieán phaùp Ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa ngaønh luaät Hieán phaùp laø nhöõng quan heä xaõ hoäi quan troïng lieân quan ñeán vieäc toå chöùc quyeàn löïc Nhaø nöôùc, goàm : Caùc quan heä lieân quan ñeán nguoàn goác quyeàn löïc Nhaø nöôùc, baûn chaát Nhaø nöôùc Caùc quan heä lieân quan ñeán nguyeân taéc toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan trong boä maùy Nhaø nöôùc. Caùc quan heä lieân quan giöõa Nhaø nöôùc vaø coâng daân. Phöông phaùp ñieàu chænh Moãi moät ngaønh luaät coù nhöõng phöông phaùp ñieàu chænh ñaëc thuø, phuï thuoäc ñoái töôïng maø ngaønh luaät ñoù ñieàu chænh. Phöông phaùp ñieàu chænh cuûa ngaønh luaät Hieán phaùp laø phöông phaùp meänh leänh, quyeàn uy ñeå ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi töông öùng. Phöông phaùp ñieàu chænh mang tính quyeàn uy theå hieän vieäc cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn coù theå ban haønh nhöõng qui ñònh maø caùc ñoái töôïng coù lieân quan phaûi thöïc hieän theo qui ñònh này CHEÁ ÑÒNH VEÀ QUYEÀN VAØ NGHÓA VUÏ CÔ BAÛN CUÛA COÂNG DAÂN Khaùi nieäm coâng daân: Coâng daân laø moät khaùi nieäm phaùp lyù ñeå chæ moät con ngöôøi thuoäc veà moät nhaø nöôùc nhaát ñònh maø ngöôøi ñoù mang quoác tòch, bieåu hieän moái lieân heä phaùp lyù ñaëc bieät giöõa ngöôøi ñoù vôùi Nhaø nöôùc. Khaùi nieäm quyeàn, nghóa vuï cô baûn cuûa coâng daân Quyeàn coâng daân laø khaû naêng cuûa coâng daân thöïc hieän nhöõng haønh vi nhaát ñònh moät caùch töï nguyeän, theo yù chí vaø söï löïa choïn cuûa mình maø phaùp luaät khoâng caám Nghóa vuï coâng daân laø söï taát yeáu ñoøi hoûi coâng daân phaûi coù nhöõng haønh vi nhaèm ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu nhaát ñònh vì lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. Caùc quyeàn vaø nghóa vuï trong lónh vöïc chính trò Quyeàn baàu cöû vaø öùng cöû Quyeàn tham gia quaûn lyù Nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi Nghóa vuï trung thanh vôùi toå quoác Quyeàn vaø nghóa vuï baûo veä toå quoác Nghóa vuï tuaân theo hieán phaùp vaø phaùp luaät Quyeàn vaø nghóa vuï trong lónh vöïc kinh teá xaõ hoäi Quyeàn vaø nghóa vuï hoïc taäp Quyeàn vaø nghóa vuï lao ñoäng Quyeàn vaø nghóa vuï baûo veä söùc khoeû Quyeàn sôû höõu Quyeàn ñöôïc töï do kinh doanh theo quy ñònh cuûa phaùp luaät Nghóa vuï ñoùng thueá, lao ñoäng coâng ích Quyeàn ñoái vôùi nhaø ôû Nghóa vuï toân troïng vaø baûo veä taøi saûn cuûa nhaø nöôùc vaø lôïi ích coâng coäng Caùc quyeàn töï do daân chuû, töï do caù nhaân Quyeàn töï do ñi laïi, cö truù Quyeàn töï do ngoân luaän Quyeàn töï do tín ngöôõng Quyeàn baát khaû xaâm phaïm veà thaân theå Quyeàn, nghóa vuï trong lónh vöïc khieáu naïi, toá caùo BOÄ MAÙY NHAØ NÖÔÙC COÄNG HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHIAÕ VIEÄT NAM Khaùi nieäm Boä maùy Nhaø nöôùc Vieät Nam: Boä maùy Nhaø nöôùc Vieät Nam laø heä thoáng caùc cô quan Nhaø nöôùc töø trung öông ñeán ñòa phöông, ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc chung, thoáng nhaát taïo thaønh moät cô cheá ñoàng boä ñeå thöïc hieän caùc chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa Nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa. Boä maùy Nhaø nöôùc laø taäp hôïp caùc cô quan Nhaø nöôùc naém giöõ toaøn boä caùc quyeàn veà chính trò, kinh teá vaø tinh thaàn. Do vaäy trong boä maùy Nhaø nöôùc coù caùc cô quan nhö : Quaân ñoäi, Caûnh saùt, Toøa aùn… vaø caùc cô quan quaûn lyù veà kinh teá, vaên hoùa, giaùo duïc vaø xaõ hoäi. Moãi cô quan Nhaø nöôùc trong boä maùy Nhaø nöôùc ñeàu chòu traùch nhieäm veà coâng vieäc ñöôïc phaân coâng. Caùc nguyeân taéc trong toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa boä maùy Nhaø nöôùc Nguyeân taéc taát caû quyeàn löïc Nhaø nöôùc thuoäc veà nhaân daân Nguyeân taéc Đaûng laõnh ñaïo Nguyeân taéc taäp trung daân chuû Nguyeân taéc phaùp cheá xaõ hoäi chuû nghóa Nguyeân taéc bình ñaúng daân toäc CHUÛ TÒCH NÖÔÙC Ñieàu 91 Hieán phaùp 1992 quy ñònh: “Chuû tòch nöôùc laø ngöôøi ñöùng ñaàu Nhaø nöôùc, thay maët Nhaø nöôùc veà ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi”. Chuû tòch nöôùc do Quoác hoäi baàu trong caùc ñaïi bieåu Quoác hoäi, coù nhieäm kyø theo nhieäm kyø cuûa Quoác hoäi, Chuû tòch nuôùc coù quyeàn haïn bao quaùt nhieàu lónh vöïc cuûa ñôøi soáng chính trò xaõ hoäi. Quyeàn haïn chuû tòch trong toå chöùc nhaân söï cuûa boä maùy Nhaø nöôùc Ñeà nghò Quoác hoäi baàu, mieãn nhieäm, baõi nhieäm Phoù Chuû tòch nöôùc, Thuû töôùng, Chaùnh aùn TANDTC, Vieän tröôûng VKSNDTC; boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc Phoù chaùnh aùn, thaåm phaùn Caên cöù nghò quyeát cuûa quoác hoäi, boå nhieäm, mieãn nhieäm caùch chöù PhoùThuû töôùng vaø caùc thaønh vieân khaùc cuûa Chính phuû toùa aùn nhaân daân toái cao, Phoù vieän tröôûng Vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao Trong lónh vöïc an ninh quoác gia, Chuû tòch nöôùc thoáng lónh caùc löïc löôïng vuõ trang, giöû chöùc vuï chuû tòch hoäi ñoàng quoác phoøng vaø an ninh, coù quyeàn coâng boá quyeát ñònh tuyeân boá tình traïng chieán tranh; ra leänh toång ñoäng vieân hoaëc ñoäng vieân cuïc boä; ban boá tình traïng khaån caáp trong caû nöôùc hoaëc ôû töøng ñiaï phöông; quyeát ñònh phong haøm, caáp só quan caáp cao, haøm caáp ñaïi söù vaø nhöõng haøm caáp Nhaø nöôùc khaùc. Trong lónh vöïc ngoïai giao, Chuû tòch nöôùc coù quyeàn cöû, trieäu hoài Ñaïi söù, tieáp nhaän Ñaïi söù nöôùc ngoaøi; quyeát ñònh cho nhaäp, cho thoâi hoaëc töôùc quoác tòch Vieät Nam, quyeát ñònh ñaëc xaù. Quyeàn ñeà nghò UBTVQH xem xeùt laïi veà caùc phaùp leänh do UBTVQH thoâng qua, neáu phaùp leänh ñoù vaãn ñöôïc UBTVQH bieåu quyeát taùn thaønh maø Chuû tòch nöôùc vaãn khoâng nhaát trí thì Chuû tòch nöôùc trình Quoác hoäi quyeát ñònh trong kyø hoïp gaàn nhaát. HEÄ THOÁNG CÔ QUAN QUYEÀN LÖÏC NHAØ NÖÔÙC: Goàm Quoác hoäi vaø UÛy ban thöôøng vuï quoác hoäi (UBTVQH), ñöôïc goïi laø cô quan quyeàn löïc trung öông vaø Hoäi ñoàng nhaân daân caùc caáp (tænh, thaønh phoá thuoäc trung öông; quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh; phöôøng, xaõ, thò traán), ñöôïc goïi laø caùc cô quan quyeàn löïc ñòa phöông. QUOÁC HOÄI Quoác hoäi laø cô quan quyeàn löïc cao nhaát nöôùc, do nhaân daân caû nöôùc baàu ra, theå hieän yù chí, nguyeän voïng cuûa toaøn daân. Laø cô quan duy nhaát coù quyeàn laäp hieán, laäp phaùp, coù quyeàn quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa ñaát nöôùc, coù quyeàn toå chöùc boä maùy Nhaø nöôùc vaø giaùm saùt caùc cô quan Nhaø nöôùc. Quoác hoäi nöôùc ta ñöôïc toå chöùc theo hình thöùc moät vieän, vôùi soá ñaïi bieåu tuøy yeâu caàu thöïc teá töøng khoùa do nhaân daân baàu ra qua moät cuoäc baàu cöû phoå thoâng, bình ñaúng, tröïc tieáp vaø kín vôùi nhieäm kyø laø 5 naêm. Quoác hoäi hoaït ñoäng theo caùc kyø hoïp (2 kyø/naêm). Cô caáu toå chöùc cuûa quoác hoäi goàm: UÛy ban thöôøng vuï quoác hoäi, Hoäi ñoàng daân toäc, Caùc uûy ban quoác hoäi, ñoaøn ñaïi bieåu quoác hoäi vaø caùc ñaïi bieåu quoác hoäi. Nhieäm vuï, quyeàn haïn: Quoác hoäi coù quyeàn thoâng qua Hieán phaùp vaø söûa ñoåi Hieán phaùp (laäp hieán vaø tu chính); thoâng qua luaät, boä luaät vaø söûa ñoåi luaät, boä luaät; quyeát ñònh chöông trình xaây döïng luaät vaø phaùp leänh. Quyeát ñònh keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc Quyeát ñònh vaán ñeà chieán tranh vaø hoøa bình. Qui ñònh veà tình traïng khaån caáp, caùc bieän phaùp ñaëc bieät khaùc ñeå baûo ñaûm quoác phoøng vaø an ninh quoác gia. Quyeát ñònh chính saùch cô baûn veà ñoái ngoaïi. Qui ñònh vieäõc toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa Quoác hoäi, Chuû tòch nöôùc, Chính phuû, TAND, VKSND vaø chính quyeàn ñòa phöông. Baàu, mieãn nhieäm, baõi nhieäm Chuû tòch nöôùc, Phoù Chuû tòch nöôùc, UBTVQH (Chuû tòch, caùc Phoù Chuû tòch vaø caùc UÛy vieân), Thuû töôùng Chính phuû, Chaùnh aùn Toøa aùn nhaân daân toái cao (TANDTC), Vieän tröôûng Vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao (VKSNDTC . Pheâ chuaån ñeà nghò cuûa Thuû töôùng veà vieäc boå nhieäm,mieãn nhieäm,caùch chöùc Phoù Thuû töôùng, Boä tröôûng vaø caùc thaønh vieân khaùc cuûa Chính phuû; pheâ chuaån ñeà nghò cuûa chuû tòch nöôùc veà danh saùch thaønh vieân Hoäi ñoàng quoác phoøng vaø an ninh; boû phieáu tín nhieäm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi giöõ caùc chöùc vuï do Quoác hoäi baàu hoaëc pheâ chuaån. Quyeát ñònh vieäc thaønh laäp, baõi boû caùc Boä vaø cô quan ngang Boä; thaønh laäp môùi, nhaäp, chia, ñieàu chænh ñòa giôùi caáp tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông; thaønh laäp hoaëc giaûi theå caùc ñôn vò haønh chaùnh - kinh teá ñaëc bieät. Quoác hoäi thöïc hieän quyeàn giaùm saùt toái cao vieäc tuaân theo Hieán phaùp, phaùp luaät cuûa caùc cô quan thuoäc boä maùy Nhaø nöôùc; thoâng qua caùc hình thöùc baùo caùo hoaït ñoäng cuûa Chuû tòch nöôùc, UBTVQH, Chính phuû, TANDTC, VKSNDTC, thoâng qua caùc hình thöùc chaát vaán cuûa ñaïi bieåu quoác hoäi taïi caùc kyø hoïp quoác hoäi. UÛy ban Thöôøng Vuï Quoác hoäi (UBTVQH) Laø cô quan thöôøng tröïc cuûa Quoác hoäi, vôùi chöùc naêng naøy UBTVQH seõ thay maët Quoác hoäi thöïc hieän moät soá nhieäm vuï quyeàn haïn cuûa Quoác hoäi khi Quoác hoäi khoâng hoïp. UBTVQH goàm Chuû tòch (do Chuû tòch Quoác hoäi kieâm nhieäm), caùc Phoù Chuû tòch vaø moät soá uûy vieân do Quoác hoäi baàu trong soá caùc ñaïi bieåu Quoác hoäi, coù nhieäm kyø 5 naêm, khoâng ñöôïc kieâm nhieäm thaønh vieân Chính phuû. Nhieäm vuïï, quyeàn haïn UBTVQH coù nhöõng nhieäm vuï vaø quyeàn haïn quan troïng nhö: Coâng boá vaø chuû trì vieäc baàu cöû ñaïi bieåu Quoác Hoäi Toå chöùc vieäc chuaån bò, trieäu taäp vaø chuû trì caùc kyø hoïp Quoác hoäi Ban haønh phaùp leänh veà nhöõng vaán ñeà ñöôïc Quoác hoäi giao Giaûi thích Hieán phaùp, luaät, phaùp leänh Giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa Chính phuû, TANDTC, VKSNDTC Giaùm saùt vaø höôùng daãn hoaït ñoäng cuûa Hoäi ñoàng nhaân daân (HÑND) Quyeát ñònh toång ñoäng vieân hoaëc ñoäng vieân cuïc boä Ban boá tình traïng khaån caáp trong caû nöôùc hoaëc ôû töøng ñòa phöông Trong tröôøng hôïp Quoác hoäi khoâng theå hoïp ñöôïc, quyeát ñònh vieäc tuyeân boá tình traïng chieán tranh khi nöôùc nhaø bò xaâm löôïc vaø baùo caùo Quoác hoäi xem xeùt, quyeát ñònh trong kyø hoïp gaàn nhaát. Hoäi ñoàng Nhaân daân caùc caáp Hoäi ñoàng nhaân daân caùc caáp laø cô quan quyeàn löïc Nhaø nöôùc ôû ñòa phöông, ñaïi dieän cho yù chí, nguyeän voïng vaø quyeàn laøm chuû cuûa nhaân daân, do nhaân daân ñòa phöông baàu ra, chòu traùch nhieäm tröôùc nhaân daân ñòa phöông vaø cô quan Nhaø nöôùc caáp treân. Hoäi ñoàng Nhaân daân ñöôïc toå chöùc ôû 3 caáp (caáp tænh, thaønh phoá thuoäc trung öông; caáp quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh; caáp phöôøng, xaõ, thò traán), ñöôïc baàu trong cuoäc baàu cöû phoå thoâng, bình ñaúng, tröïc tieáp vaø kín. Nhieäm vuï, quyeàn haïn : Quyeát ñònh caùc vaán ñeà thuoäc ñòa phöông treân taát caû caùc laõnh vöïc nhaèm ñöa ra nhöõng chuû tröông vaø bieän phaùp ñeå phaùt huy tieàm naêng cuûa ñòa phöông, phuø hôïp qui ñònh cuûa trung öông Baàu, mieãn nhieäm, baõi nhieäm Chuû tòch, Phoù Chuû tòch HÑND, Tröôûng ban vaø caùc thaønh vieân cuûa caùc Ban thuoäc HÑND; Chuû tòch, Phoù Chuû tòch vaø caùc thaønh vieân cuûa UBND cuøng caáp Baàu, mieãn nhieäm, baõi nhieäm Hoäi thaåm nhaân daân cuøng caáp; giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc cuøng caáp vaø HÑND caáp döôùi tröïc tieáp Heä thoáng cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc Goàm: Chính phuû, caùc cô quan cuûa Chính phuû, caùc cô quan thuoäc Chính phuû (cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc trung öông); UÛy ban nhaân daân (UBND) caùc caáp vaø caùc Sôû, Phoøng, Ban chuyeân moân thuoäc UBND (cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc ñòa phöông). Thuû töôùng phaûi laø ñaïi bieåu Quoác hoäi do Quoác hoäi baàu theo ñeà nghò cuûa Chuû tòch nöôùc. Caùc thaønh vieân khaùc do Quoác hoäi pheâ chuaån theo ñeà nghò cuûa Thuû töôùng (khoâng nhaát thieát laø Ñaïi bieåu Quoác hoäi). Nhieäm kyø cuûa Chính phuû theo nhieäm kyø cuûa Quoác hoäi. Vò trí phaùp lyù : Chính phuû laø cô quan chaáp haønh cuûa Quoác hoäi vaø laø cô quan haønh chaùnh cao nhaát cuûa nöôùc CHXHCNVN (ñ.109 HP92) Toå chöùc : Cô caáu toå chöùc cuûa Chính phuû goàm Boä vaø caùc cô quan ngang Boä. Thaønh phaàn nhaân söï cuûa Chính phuû goàm Thuû töôùng, caùc Phoù Thuû töôùng, caùc Boä tröôûng vaø Thuû tröôûng cô quan ngang Boä. Nhieäm vuï, quyeàn haïn Nhieäm vuï vaø quyeàn haïn cuûa Chính phuû bao goàm taát caû caùc ngaønh, caùc laõnh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi Chöông trình hoaït ñoäng haøng naêm cuûa Chính phuû Caùc döï aùn luaät, phaùp leänh tröôùc khi trình Quoác hoäi, UBTVQH Caùc nghò quyeát, nghò ñònh cuûa chính phuû; caùc döï aùn keá hoaïch phaùt trieån daøi haïn. Caùc coâng trình quan troïng, döï toaùn ngaân saùch, phaân boå ngaân saùch vaø quyeát toaùn ngaân saùch haøng naêm tröôùc khi trình Quoác hoäi Caùc chính saùch cuï theå veà phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi, taøi chính, tieàn teä Caùc vaán ñeà quan troïng veà quoác phoøng, an ninh, ñoái ngoaïi Caùc ñeà aùn trình Quoác hoäi veà vieäc thaønh laäp, saùp nhaäp, giaûi theå caùc Boä, cô quan ngang Boä Vieäc thaønh laäp môùi, nhaäp, chia, ñieàu chænh ñòa giôùi caáp tænh, thaønh phoá thuoäc trung öông; vieäc thaønh laäp hoaëc giaûi theå caùc ñôn vò haønh chaùnh, kinh teá ñaëc bieät Quyeát ñònh vieäc thaønh laäp, saùp nhaäp, giaûi theå caùc cô quan thuoäc Chaùùnh phuû Quyeát ñònh vieäc thaønh laäp môùi, nhaäp, chia, ñieàu chænh ñòa giôùi caùc ñôn vò haønh chaùnh döôùi caáp tænh, thaønh phoá thuoäc trung öông @ Caùùc cô quan cuûa Chính phuû - Vò trí phaùp lyù: Boä hoaëc cô quan ngang Boä coù chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh, lónh vöïc quan troïng treân phaïm vi caû nöôùc. Boä quaûn lyù theo ngaønh thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù nhaø nöôùc nhöõng ngaønh kinh teá, kyõ thuaät hoaëc söï nghieäp nhö: Coâng nghieäp, noâng nghieäp, giao thoâng vaän taûi, y teá, Giaùo duïc… Boä quaûn lyù theo lónh vöïc thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù theo töøng lónh vöïc lôùn nhö: Taøi chính, coâng ngheä, khoa hoïc, ñaàu tö, lao ñoäng… Toå chöùc Boä, cô quan ngang Boä ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc thuû tröôûng do Boä tröôûng laõnh ñaïo. Boä tröôûng chòu traùch nhieäm tröôùc Thuû töôùng vaø cuøng Thuû töôùng chòu traùch nhieäm tröôùc Quoác hoäi. Nhieäm vuï, quyeàn haïn: Thaåm quyeàn cuûa Boä, cô quan ngang Boä theå hieän qua chöùc naêng hoaït ñoäng quaûn lyù nhaø nöôùc theo nhieäm vuï ñöôïc xaùc ñònh. Hoaït ñoäng cuûa Boä ngaønh laø thöïc hieän thoáng nhaát quaûn lyù trong ngaønh ñöôïc phaân coâng chæ ñaïo toaøn dieän nhöõng cô quan ñôn vò tröïc thuoäc töø caáp trung öông ñeán ñòa phöông. Hoaït ñoäng cuûa Boä quaûn lyù theo lónh vöïc lieân quan tôùi hoaït ñoäng cuûa taát caû caùc Boä, caùc caáp quaûn lyù, toå chöùc xaõ hoäi vaø coâng daân Nhieäm vuï cuûa Boä laø giuùp chính phuû nghieân cöùu chieán löôïc phaùt trieån kinh teá–xaõ hoäi xaây döïng caùc döï aùn caân ñoái lieân ngaønh, cheá ñoä chung, ban haønh caùc vaên baûn phaùp qui thuoäc lónh vöïc Boä phuï traùch @ Caùc cô quan thuoâïc Chính phuû: - Vò trí phaùp lyù: ÔÛ trung öông, ngoaøi Boä va cô quan ngang Boä, coøn coù moät soá cô quan khaùc cuõng quaûn lyù veà ngaønh, laõnh vöïc chòu döôùi söï chæ ñaïo, quaûn lyù cuûa Chính phuû nhöng ñöôïc xem laø caùc ngaønh, lónh vöïc keùm quan troïng hôn so vôùi caùc ngaønh, laõnh vöïc do Boä vaø cô quan ngang Boä quaûn lyù (coù vò trí phaùp lyù thaáp hôn), ñoù laø caùc cô quan thuoäc Chính Phuû. Toå chöùc : Caùc cô quan naày coù boä maùy toå chöùc gioáng nhö Boä, cô quan ngang Boä vaø mang caùc teân goïi nhö: Cuïc, Toång cuïc, Vieän, Trung taâm, Ban, . . . Vieäc thaønh laäp hoaëc baõi boû caùc cô quan naày thuoäc quyeàn quyeát ñònh cuûa Chính phuû vaø Thuû tröôûng caùc cô quan naày do Thuû töôùng Chính phuû quyeát ñònh vieäc boå nhieäm, mieãn nhieäm Nhieäm vuï, quyeàn haïn : Cô quan thuoäc Chính phuû do khoâng phaûi laø thaønh vieân Chính phuû neân chæ coù chöùc naêng quaûn lyù ngaønh, laõnh vöïc, thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc phaân coâng treân phaïm vi caû nöôùc Uûy ban nhaân daân (UBND) caùc caáp - Vò trí phaùp lyù : UBND do HÑND baàu ra, laø cô quan chaáp haønh cuûa HÑND Laø cô quan haønh chaùnh Nhaø nöôùc ôû ñòa phöông, chòu traùch nhieäm chaáp haønh Hieán phaùp, luaät, caùc vaên baûn cuûa cô quan Nhaø nöôùc caáp treân vaø nghò quyeát cuûa HÑND cuøng caáp. - Toå chöùc: UBND ñöôïc toå chöùc ôû 3 caáp nhö HÑND, laøm vieäc theo cheá ñoä keát hôïp traùch nhieäm cuûa taäp theå vôùi traùch nhieäm cuûa caù nhaân Chuû tòch UBND. Nhieäm vuï, quyeàn haïn: UBND caùc caáp laø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc taïi ñòa phöông, coù nhieäm vuï qui ñònh vieäc thöïc hieän caùc chuû tröông cuûa caáp treân vaø nghò quyeát cuûa HÑND treân taát caû caùc ngaønh, laõnh vöïc taïi ñòa phöông. Trong UBND caùc caáp, vieäc quyeát ñònh cuõng gioáng nhö cô cheá hoaït ñoäng cuûa Chính phuû, moät soá vaán ñeà quan troïng phaûi quyeát ñònh theo hình thöùc taäp theå. Caùc vaán ñeà khaùc, Chuû tòch UBND coù quyeàn quyeát ñònh vôùi tö caùch laø ngöôøi ñöùng ñaàu cô quan. Caùc cô quan chuyeân moân thuoäc UBND: - Vò trí phaùp lyù: Laø caùc cô quan chuyeân moân ñöôïc thaønh laäp ôû ñòa phöông ñeå giuùp UBND cuøng caáp thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc ôû ñòa phöông, baûo ñaûm söï thoáng nhaát quaûn lyù cuûa ngaønh, laõnh vöïc töø trung öông ñeán cô sôû.Coù teân laø sôû, phoøng, ban… - Toå chöùc : Veà maët toå chöùc caùc cô quan naày chòu söï chæ ñaïo vaø quaûn lyù veà toå chöùc, bieân cheá, coâng taùc cuûa UBND caáp mình ñoàng thôøi chòu söï chæ ñaïo veà nghieäp vuï cuûa cô quan chuyeân moân caáp treân (nguyeân taéc 2 chieàu tröïc thuoäc), Nhieäm vuï, quyeàn haïn : Caùc cô quan chuyeân moân coù nhieäm vuï tham möu cho UBND cuøng caáp trong vieäc thöïc hieän chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa cô quan quaûn lyù ngaønh, laõnh vöïc taïi ñòa phöông Chòu traùch nhieäm vaø baùo caùo coâng taùc tröôùc UBND cuøng caáp vaø cô quan chuyeân moân caáp treân, khi caàn thieát, baùo caùo coâng taùc tröôùc HÑND ñòa phöông. Caùc cô quan chuyeân moân ñöôïc toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo nguyeân taéc thuû tröôûng. Caùc cô quan xeùt xöû Vò trí phaùp lyù : Heä thoáng caùc cô quan xeùt xöû theo qui ñònh taïi ñieàu 127 cuûa Hieán phaùp 1992 : “ Toùa aùn nhaân daân toái cao, caùc toøa aùn nhaân daân ñòa phöông, caùc toøa aùn quaân söï vaø caùc toøa aùn khaùc do luaät ñònh laø nhöng cô quan xeùt xöû cuûa nöôùc CHXHCNVN”. Toå chöùc : ÔÛ trung öông, cô quan xeùt xöû coù Toøa aùn nhaân daân toái cao (TANDTC). Trong TANDTC coù Toøa aùn quaân söï trung öông, laø moät boä phaän (Toøa chuyeân traùch) cuûa TANDTC. ÔÛ ñòa phöông coù caùc TAND ñòa phöông vaø caùc Toøa aùn quaân söï (TAQS) ñòa phöông. Toøa aùn nhaân daân toái cao TANDTC coù nhieäm vuï höôùng daãn caùc Toøa aùn aùp duïng thoáng nhaát phaùp luaät, toång keát kinh nghieäm xeùt xöû; giaùm ñoác vieäc xeùt xöû cuûa Toøa aùn caùc caáp; trình Quoác hoäi, UBTVQH döï aùn luaät, phaùp leänh theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. TANDTC coù thaåm quyeàn phuùc thaåm nhöõng vuï aùn maø baûn aùn, quyeát ñònh sô thaåm chöa coù hieäu löïc phaùp luaät cuûa Toøa aùn caáp döôùi bò khaùng caùo, khaùng nghò; giaùm ñoác thaåm, taùi thaåm nhöõng vuï aùn maø baûn aùn, quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc phaùp luaät bò khaùng nghò. Toøa aùn nhaân daân ñòa phöông Bao goàm TAND caáp tænh, thaønh phoá thuoäc trung öông vaø TAND caáp quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh TAND caáp quaän, huyeän coù thaåm quyeàn xeùt xöû caùc vuï aùn theo trình töï sô thaåm TAND caáp tænh ngoaøi thaåm quyeàn sô thaåm coøn coù thaåm quyeàn xöû phuùc thaåm, giaùm ñoác vaø taùi thaåm. Caùc Toøa aùn quaân söï Bao goàm TAQS trung öông,TAQS quaân khu vaø töông ñöông, TAQS khu vöïc. TAQS caùc caáp coù nhieäm vuï “xeùt xöû nhöõng vuï aùn maø bò caùo laø quaân nhaân taïi nguõ vaø nhöõng nhieäm vuï khaùc theo qui ñònh cuûa phaùp luaät” Nhieäm vuï, quyeàn haïn : Toøa aùn coù nhieäm vuï baûo veä phaùp cheá XHCN, baûo veä cheá ñoä XHCN vaø quyeàn laøm chuû cuûa nhaân daân; baûo veä taøi saûn Nhaø nöôùc, cuûa taäp theå; baûo veä tính maïng, taøi saûn, töï do, danh döï vaø nhaân phaåm cuûa coâng daân” (ñ.126 Hieán phaùp 92 vaø ñ.1 Luaät toå chöùc TAND). . Toøa aùn xeùt xöû theo nguyeân taéc “löôõng caáp taøi phaùn”. Ngoaøi ra, coøn coù thuû tuïc giaùm ñoác thaåm, taùi thaåm trong moät soá tröôøng hôïp Khi xeùt xöû, ôû caùc loaïi Toøa aùn ñeàu do Hoäi ñoàng xeùt xöû goàøm Thaåm phaùn (hoaëc Thaåm phaùn vaø Hoäi thaåm nhaân daân) quyeát ñònh theo ña soá, chæ tuaân theo phaùp luaät. CAÙC CÔ QUAN KIEÅM SAÙT - Vò trí phaùp lyù : Theo ñ.137 Hieán phaùp 92 (söûa ñoåi), heä thoáng Vieän kieåm saùt caùc caáp coù 2 chöùc naêng chính, ñoù laø kieåm saùt caùc hoaït ñoäng tö phaùp vaø thöïc hieän quyeàn coâng toá, baûo ñaûm phaùp luaät ñöôïc chaáp haønh nghieâm chænh vaø thoáng nhaát. - Toå chöùc : Toå chöùc heä thoáng Vieän kieåm saùt goàm coù: VKSND toái cao, caùc VKSND ñòa phöông (caáp Tænh, thaønh phoá thuoäc trung öông; caáp quaän, huyeän, thò xaõ, thaønh phoá thuoäc tænh); Vieän kieåm saùt quaân söï (goàm VKSQS trung öông; VKSQS quaân khu, quaân chuûng, quaân ñoaøn, toång cuïc vaø caáp töông ñöông; VKSQS tænh vaø khu vöïc) ñöôïc ñaët döôùi söï chæ ñaïo taâïp trung, thoáng nhaát cuûa VKSNDTC. Nhieäm vuï, quyeàn haïn ; Töø hai chöùc naêng treân, caùc cô quan kieåm saùt coù nhöõng nhieäm vuï cuï theå laø: thöïc haønh quyeàn coâng toá vaø kieåm saùt vieäc tuaân theo phaùp luaät trong caùc vuï aùn hình söï; kieåm saùt ñieàu tra; kieåm saùt vieäc giaûi quyeát caùc vuï aùn daân söï, hoân nhaân gia ñình, haønh chaùnh, kinh teá, lao ñoäng vaø nhöõng vieäc khaùc theo qui ñònh cuûa phaùp luaät; Kieåm saùt trong vieäc thi haønh aùn; kieåm saùt trong vieäc taïm giöõ, taïm giam, quaûn lyù vaø giaùo duïc ngöôøi chaáp haønh aùn phaït tuø. CÂU HỎI 1. Cho biết quyền của công dân trong lĩnh vực chính trị ? Cho ví dụ minh họa 2. Cho biết vị trí pháp lý của Quốc hội, Chính phủ, Chủ tịch nước? 3. Tại sao ngành Luật Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam?