Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin - Chương 6: Học thuyết kinh tế về chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà nước - Nguyễn Minh Tuấn

Chương 6HỌC THUYẾT KINH TẾ VỀ CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN VÀ ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚCTS. Nguyễn Minh TuấnI. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN1. Nguyên nhân hình thành CNTB độc quyền.Cạnh tranh => Tích tụ và tập trung tư bản ngày càng tăng => độc quyền.Để tìm kiếm lợi nhuận độc quyền cao.Cạnh tranh đã thúc đẩy tiến bộ kỹ thuật-công nghệ, tạo thế độc quyền cho một số tổ chức lớn.Sự phát triển của tín dụng TBCN.2. Những đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyền2.1  Các tổ chức độc quyền.Khái niệmCác hình thức độc quyềnCartel (các tel) Syndicate(Xanh đi ca) Trusts (tờ rớt) Consortium(công-xooc-xi-om) Congolomerate (công-gô-lô-mê-rát).Giá cả độc quyền và lợi nhuận độc quyềnGĐQ = K+ PĐQ GĐQ Giá cả độc quyền PĐQ Lợi nhuận độc quyềnĐộc quyền làm cho cạnh tranh gay gắt hơnSự cạnh tranh giữa các công ty độc quyền. Cạnh tranh giữa các thành viên trong nội bộ các công ty độc quyền. Cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền, với các doanh nghiệp vừa và nhỏ2.2  Tư bản tài chínhKhái niệm: là sự hợp nhất giữa độc quyền ngân hàng, với TB độc quyền công nghiệp, thành những tập đoàn TB tài chính. TB tài chính tăng cường sức mạnh KT, và chi phối hoạt động của bộ máy nhà nước. Tư bản tài chính mở rộng thị trường ra nước ngoài, bằng nhiều hình thức, mức độ khác nhau.2.3 Xuất khẩu tư bảnKhái niệm.Xuất khẩu tư bản khác xuất khẩu hàng hoá.Nguyên nhân của xuất khẩu tư bản.Các hình thức xuất khẩu tư bản.Đầu tư trực tiếp.Đầu tư gián tiếp.Tác động của xuất khẩu tư bản đối với các nước nhập khẩu về hai mặt: tích cực và tiêu cực2.4 Các tổ chức độc quyền quốc tế và sự phân chia thế giới về mặt kinh tế.Xuất khẩu tư bản và sự hình thành các tổ chức độc quyền quốc tế, đã đưa đến sự phân chia thị trường thế giới giữa các tập đoàn tư bản tài chính, hình thành các công ty xuyên quốc gia. Sự phân chia thế giới về mặt kinh tế đã được thực hiện, dựa trên cơ sở: Căn cứ vào nguồn vốn tư bản.Căn cứ vào sức mạnh của các tổ chức độc quyền.2.5  Sự phân chia thế giới về mặt lãnh thổ giữa các nước đế quốc.Sự phân chia thế giới về lãnh thổ là biến các nước bị xâm chiếm thành thuộc địa. Do sự phát triển không đều giữa các nước tư bản, đã dẫn đến các cuộc đấu tranh để phân chia lại thế giới, điển hình là các cuộc chiến tranh thế giới lần thứ I và lần thứ II.Ngày nay, sự phân chia lãnh thổ được thực hiện thông qua ảnh hưởng về kinh tế.II. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC1. Nguyên nhân ra đời, bản chất của CNTB độc quyền nhà nước:Nguyên nhân ra đời.LLSX phát triển mang tính xã hội hoá, đã mâu thuẫn với QHSX mang tính chất tư nhân.Sự phát triển của CNTB dẫn đến hình thành một số lĩnh vực mà tư nhân không làm được, hoặc không muốn làm.Để giải quyết mâu thuẫn ở trong và ngoài nước.Bản chất của CNTB độc quyền nhà nước 2. Những hình thức biểu hiện chủ yếu của CNTB độc quyền nhà nướcSự phát triển của sở hữu nhà nướcSự kết hợp về con người ( nhân sự), giữa các tổ chức độc quyền với bộ máy nhà nướcTăng cường sự điều tiết nền kinh tế của nhà nước tư bảnSự can thiệp của nhà nước tư bản vào các hoạt động kinh tế đối ngoại.3. Những điều chỉnh mới của CNTB độc quyền nhà nước3.1  Những điều chỉnh mới về kinh tế, xã hộiTỉ trọng khu vực kinh tế nhà nước ngày càng tăng.Tăng chi tiêu của nhà nước, để ổn định KT. Nhà nước điều tiết bằng luật lệ, chính sách kết hợp với sức mạnh của các tập đoàn tư bản tài chính và cơ chế thị trường tự do.Nhà nước cũng tăng cường giải quyết những chính sách xã hội, để giải quyết mâu thuẫn trong nước.3.2  Hệ thống KT thế giới của CNTB ngày nayThế giới ngày nay được phân chia thành các khu vực và các nhóm nước khác nhau. Các công ty xuyên quốc gia ngày càng đóng vai trò to lớn, trong nền KT của thế giới.Tốc độ tăng trưởng của các nước tư bản không ổn định, hệ thống tài chính, tiền tệ có những yếu tố bất ổn.Xu hướng tăng cường quân sự hóa trong thời kỳ hậu “Chiến tranh lạnh”4. GIỚI HẠN LỊCH SỬ CỦA CNTB ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚCMặc dù có sự can thiệp và điều chỉnh tích cực của nhà nước, nhưng CNTB độc quyền nhà nước vẫn còn chứa đựng những mâu thuẫn.Mâu thuẫn giữa tư bản và lao động: Mâu thuẫn giữa các nước tư bản phát triển với các nước đang phát triển.Mâu thuẫn giữa các nước tư bản phát triển với nhau.