Bài giảng Nhập môn hệ thống thông tin - Bài 4: Phần mềm hệ thống và Phần mềm ứng dụng

i ngôn ngữ thế hệ thứ tư ørất thông dụng là ngôn ngữ vấn tin có cấu trúc SQL (Structured Query Language) 43Các loại ngôn ngữ Ngôn ngữ thế hệ thứ năm (fifth -generation languages) Ngôn ngữ lập trình thế hệ thứ năm sử dụng giao diện trực quan (visual) hay đồ họa để tạo mã nguồn và thường được biên dịch với các trình biên dịch thế hệ thứ ba hoặc thứ tư . Các hãng Microsoft, Borland, IBM và một số công ty khác tạo ra các sản phầm lập trình trực quan để phát triển các ứng dụng ví dụ như các ngôn ngữ Java, Visual Basic, PC COBOL và Visual C++ . Bộ phần mềm Microsoft Visual Studio 7, còn được gọi là Visual Studio.Net được viết bằng ngôn ngữ thế hệ thứ năm. Các ngôn ngữ lập trình trước đây tách biệt thành phần dữ liệu ra khỏi các thủ tục hay các hoạt động tác động lên dữ liệu nầy, Ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng (object-oriented programming languages) kết nối hai thành phần nói trên vào trong một đơn vị được gọi là đối tượng (object). Mỗi đối tượng gồm có dữ liệu và các hành vi tác động lên dữ liệu đó. Ví dụ như đối tượng nhân sự gồm có dữ liệu về nhân viên và mọi hoạt động tác động lên dữ liệu nhân viên (như tính tiền lương hàng tháng chẳng hạn). Ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng Smaltalk, C++, Java, C#Sự tiến triễn của ngôn ngữ lập trìnhNgôn ngữ lập trình hướng đối tượng 45Các đặc tính chung của ngôn ngữ Bất kể là bạn đang dùng loại ngôn ngữ nào để lập trình, cuối cùng bạn cũng phải biến đổi chương trình của bạn thành ra ngôn ngữ máy để cho máy tính có thể hiểu được. Có hai cách để thực hiện điều nầy : Biên dịch (compile) Phiên dịch (interprete)46Biên dịch (Compiler) Lập trình viên viết chương trình nguồn (source code) bằng ngôn ngữ cấp cao, chương trình nguồn nầy phải trải qua một số bước trước khi trở thành chương trình khả thi (executable program). Bước đầu tiên là biến đổi các chỉ thị (instructions) thành ra các mã đối tượng (object code) nhờ vào trình biên dịch (compiler). Bước cuối cùng để tạo ra chương trình khả thi là chuyển các mã đối tượng sang cho trình liên kết (linker). Trình liên kết phối hợp các đơn vị chương trình (module) và gán trị thực cho các ký hiệu (symbolic) để tạo ra mã máy (machine code).47Biên dịch (Compiler) 48Phiên dịch (Interpreter) Trình phiên dịch dịch các chỉ thị của ngôn ngữ cấp cao sang dạng trung gian để có thể chạy được. Trình phiên dịch có lợi thế ở chỗ chương trình không cần tốn thời gian biên dịch mà có thể chạy ngay chương trình. Do vậy trình phiên dịch đôi khi được dùng trong khi phát triển chương trình, khi lập trình viên muốn thêm vào chương trình một đoạn chương trình nhỏ và muốn nhanh chóng chạy thử. Ngôn ngữ sử dụng trình phiên dịch cũng thường được dùng để dạy học vì nó cho phép học viên tương tác với ngôn ngữ trong lúc lập trình. Khi choïn löïa ngoân ngöõ laäp trình ñeå duøng cho moät chöông trình cuï theå naøo ñoù thì toát nhaát laø neân caân ñoái giöõa caùc chöùc naêng ñaëc tröng cuûa ngoân ngöõ vaø giaù caû, söï kieåm soaùt vaø möùc ñoä phöùc taïp phaùt sinh.- Hôïp ngöõ giuùp ñieàu khieån phaàn cöùng, ñaït toác ñoä toái ña. Java coù tính linh ñoäng, chaïy ñöôïc treân nhieàu heä ñieàu haønh, nhieàu phaàn cöùng, ñöôïc duøng trong caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc thieát bò caàm tay C## laø ngoân ngöõ laäp trình höôùng ñoái töôïng theo kieåu tröïc quan.Chọn lựa ngôn ngữ lập trình như thế nào ? Do phaàn meàm laø phaàn quan troïng trong heä thoáng maùy tính ngaøy nay, neân caùc vaán ñeà nhö loãi laäp trình (bug), baûn quyeàn, caäp nhaät vaø hoã trôï toaøn caàu cho phaàn meàm ñaõ ñöôïc quan taâm nhieàu hôn. Lưu hành phần mềm và phương hướngLỗi lập trình là một khiếm khuyết trong chương trình máy tính làm cho một chương trình, hoặc một hệ thống chạy bị lỗi, cho kết quả sai hoặc đổ vở so với dự kiếnCác nhà cung cấp máy tính và phần mềm cho rằng do con người thiết kế lập trình cho phần cứng, phần mềm nên lỗi lập trình là không thể tránh khỏi, cứ 1000 dòng lệnh thì có từ 5 đến 15 lỗi .Hầu hết các lỗi lập trình ngày càng có nhiều vì các phiên bản phần mềm mới được các công ty sản xuất tung ra sớm tối đa thay vì chờ cho tất cả các lỗi lập trình được xác định và gở bỏ ở các phiên bản củ.Lưu hành phần mềm và phương hướngLỗi lập trình – Software bugs Haõng maùy tính Toshiba ñaõ gaây ra moät loãi trong phaàn meàm Bios phieân baûn 1.7 ôû ñôøi maùy tính xaùch tay 5005 Satellite laøm cho boä xöû lyù Pentium III 1.1 GHz chaïy raát chaäm khi phaûi xöû lyù tính toaùn naëng. Hay loãi laäp trình cuõng ñaõ khieán cho haøng nghìn thueâ bao ñieän thoaïi cuûa haûng Bell Canada Millenium taïi Ontario vaø Quebec ñöôïc goïi mieån phí trong saùu ngaøy. Haõng ñieän thoaïi noåi tieáng cuûa Nhaät NTT DoCoMo daõ phaûi ngöøng baùn vaø thu hoài gaàn 420.000 boä thieát bò truy caäp Internet caàm tay "i-mode" kieåu SO503i do loãi phaàn meàm. Lưu hành phần mềm và phương hướngTác hại do lỗi lập trình gây raĐăng ký phần mềm với nhà sản xuất để có thể nhận được mọi cảnh báo về lỗi, và các bản sửa lỗi. Đọc kỷ hướng dẫn sử dụng phần mềm.Truy cập phần hỗ trợ khách hàng ở trang Web của nhà sản xuất để tải về bản sửa lỗi.Cài đặt bản cập nhật mới nhất của phần mềm.Trước khi báo lỗi cho nhà sản xuất, bạn hãy chắc chắn rằng mình có thể tái tạo lại tình huống gây lỗi.Khi đã xác định chắc chắn tình huống bị lỗi của phần mềm, hãy gọi điện thoại hay báo lỗi cho nhà sản xuất.Không mua ngay các phần mềm mới trong vòng một năm kể từ khi phát hành, hãy chờ cho đến khi các lỗi phần mềm được phát hiện và sửa lỗi. Lưu hành phần mềm và phương hướngGiãm thiểu ảnh hưởng do lỗi lập trình gây raPhần mềm mã nguồn mởPhần mềm mã nguồn mỡ là phần mềm được cung cấp miển phí, dưới dạng mà bất cứ ai cũng có thể dễ dàng sửa đổi theo ý mình. Người dùng có thể tải về mã nguồn và tự xây dựng phần mềm riêng của mình, hoặc là những người phát triển phần mềm có thể tạo ra phiên bản khả thi (executable versions) từ mã nguồn nầy.Phần mềm mã nguồn mỡ được tạo ra từ sự hợp tác của các nhà lập trình dùng Internet để liên lạc, hợp tác với nhau nhằm chống lại sự thống trị của các hãng phần mềm lớn.Các gói phần mềm mã nguồn mỡ thông dụng: Linux, Apache, Sendmail, Perl Open source softwarePhần mềm mã nguồn mởPhần mềm mã nguồn mỡ thường đáng tin cậy hơn là phần mềm thương mại.Việc giải quyết lỗi chỉ thực hiện trong vòng vài giờ kể từ lúc phát hiện.Với mã nguồn mỡ được hàng nghìn người truy cập và sử dụng, thì cơ hội khám phá và giải quyết lỗi trước khi lỗi gây tác hại lớn sẽ nhiều hơn là các gói phần mềm truyền thống.Người dùng phần mềm mã nguồn mỡ thông dụng có thể có được câu trả lời đúng cho vấn đề của mình chỉ trong vòng vài giờ khi gởi yêu cầu trợ giúp kỹ thuật đúng diễn đàn (forum) thích hợp. Tại sao dùng phần mềm mã nguồn mỡPhần mềm mã nguồn mởDo cộng đồng sử dụng phần mềm mã nguồn mỡ hoạt động trên Internet, nên bạn phải lên Internet để tìm kiếm sự trợ giúpBạn có thể vào các trang trao đổi kiến thức của cộng đồng sử dụng cùng phần mềm và liên hệ với những người dùng khác để yêu cầu được giúp giải quyết các trở ngại.Một cách khác để có được sự trợ giúp là gởi yêu cầu đến các công ty có dịch vụ hỗ trợ các phần mềm nầy như Red Hat hỗ trợ Linux, C2Net hỗ trợ Apache, công ty Sendmail hỗ trợ phần mềm Sendmail Các công ty nầy cung cấp các hỗ trợ với chất lượng cao và có thu phí.Hỗ trợ cho người dùng phần mềm mã nguồn mỡPhần mềm mã nguồn mởPháp luật một số nước đã có những biện pháp giới hạn sự lạm dụng độc quyền. Một trong những bộ luật quan trọng nhất áp đặt cho các công ty tại Mỹ là bộ luật chống độc quyền do bộ tư pháp Mỹ và một số tiểu bang áp dụng cho Microsoft.Luật pháp Mỹ buộc Microsof phải công bố thông tin về kỹ thuật của hệ điều hành Windows, và phải mềm dẽo hơn để cho các nhà sản xuất máy tính PC có quyền quyết định cài đặt hệ điều hành nào và phần tự chọn nào vào máy tính do mình sản xuất. Các công ty AOL, Netscape, InterTrust technologies kiện Microsoft vi phạm bản quyền.Qua các kiện tụng trên, cho thấy các đối thủ phần mềm đã sử dụng các hoạt động luật pháp như là một chiến lược cạnh tranhChống độc quyền phần mềmPhần mềm mã nguồn mởThông thường, các công ty sản xuất phần mềm muốn đăng ký bản quyền cho phần mềm mới của mình để chốt lại lợi nhuận, hay để khuyến khích khách hàng sử dụng phiên bản phần mềm mới nhằm giảm thiểu sự hỗ trợ cho các sản phẩm đã lỗi thời. Có nhiều loại bản quyền phục vụ cho các mục tiêu nầy. Bản quyền căn cứ vào mức độ sử dụng (Usage-based License). Bản quyền căn cứ trên khả năng xử lý trên máy tính (Capacity-based License). Bản quyền đăng ký (Subscription Licensing)Bản quyền phần mềm59Nâng cấp phần mềm Các công ty phần mềm thường định kỳ duyệt lại chương trình của mình và tung ra thị trường phiên bản mới. Đôi khi các phiên bản mới nầy cung cấp cho người dùng nhiều tính năng tăng cường có giá trị, nhưng cũng có khi phần mềm phiên bản mới dùng mã nguồn phức tạp hơn nhưng lại cung cấp tính năng tăng cường hữu dụng rất ít. Ngoài ra, phần mềm nâng cấp có thể có rất nhiều lỗi lập trình. Thay đổi hoặc nâng cấp phần mềm mới sẽ làm cho công ty hay tổ chức phải đầu tư rất nhiều tiền Giải pháp là chỉ nên mua mới khi nào các phần mềm nầy thật sự có những tính năng mới rất quan trọng. Thông thường chỉ cần nâng cấp sửa lỗi và tăng cường phiên bản củ vì phí tổn cho việc nâng cấp rẽ hơn mua mới rất nhiều.60Kết luậnKết nối thành công các chức năng của doanh nghiệp có nghĩa là phải có nhu cầu của doanh nghiệp trước, và công nghệ đáp ứng nhu cầu nầy sau .Sử dụng phần mềm cần cân nhắc và định hình lại để phản ánh thực tế nầy. Tuy nhiên cố gắng thực hiện phần mềm hỗ trợ và hoạch định doanh nghiệp là việc lớn lao và khó khăn, và con đường dẫn đến thành công có rất nhiều may rủi.