Bài giảng Nhân cách và sự hình thành nhân cách - Ngô Minh Tuấn

Nhân cách và sự h è nh thành nhân cách Giảng viên Ngô Minh tuấn c Nội dung NhỮng vấn đề chung về nhân cách Mục đ ích , yêu cầu tài liệu tham khảo Kết luận S Ự HèNH THÀNH nhân cách I.Nh ững v ấn đề chung v ề nh õ n c ỏch 2.Bản chất 1.Khái niệm 3. CẤU TRÚC Cỏc khỏi niệm Con người -Mác, Lênin : Con người là một tồn tại tự nhiên, có tính chất thể chất, một tồn tại sống hiện thực, có tư duy, ngôn ngữ; vừa là thực thể tự nhiên, vừa là thực thể xã hội. - Con người là thực thể SV-XH có ý thức, có ngôn ngữ, là chủ thể của HDLS, HD nhận thức, mang những đặc tính chung của các cá thể thuộc chủng loại người và có sự khác biệt so với con vật. Cá nhân - Một cá thể người, một đơn vị người không thể chia cắt được, có những đặc điểm riêng - Đề cập tới tồn tại người xét về mặt cơ thể của một con người đơn lẻ Nhân cách - Là tổng hoà các phẩm chất xã hội được cá nhân lĩnh hội trong hoạt động và giao tiếp, phản ánh giá trị xã hội của cá nhân trong cộng đồng. - NC không phải là sự cộng lại giản đơn của các đặc điểm xã hội của cá nhân mà là sự tích hợp, hoà quyện toàn bộ các phẩm chất xã hội để tạo thành bộ mặt xã hội. - Tách khỏi xã hội, không có sự phát triển phẩm chất xã hội. - NC phản ánh giá trị xã hội của cá nhân Động vật cú nhõn cỏch khụng ? Bản chất nhõn cỏch (Phi mỏc xớt) TLH phân tích - S. freud ; NC được tạo nên bởi 3 khối :cái Nó, cái Tôi, cái Siêu tôi. Cả 3 khối tồn tại trong sự mâu thuẫn. Yếu tố bản chất nhất là cái Nó. - C. Jung: NC bao gồm những yếu tố YT và VT. Yếu tố VTtác động ngang bằng như YT. - A.Adler : Hạ thấp vai trò quyết định của yếu tố XH với phát triển NC. TLH hành vi - NC là tập hợp các phản ứng hành vi của một người, là hệ thống có tổ chức và tương đối bền vững của các KX. - Các cá nhân khác nhau ở hành vi do những khác biệt của sự củng cố trước đó (Thừa nhận nguồn gốc sinh học tiền định của NC) Quan điểm TLH mỏc xớt Bản chất NC là tớnh xó hội. NC vừa là sản phẩm vừa là chủ thể tớch cực tỏc động trở lại sự phỏt triển XHLS - NC bị quy định bởi cỏc điều kiện XHLS - NC là chủ thể tớch cực tỏc động trở lại sự phỏt triển XHLS Cấu trỳc tõm lý nhõn cỏch Xu hướng Tớnh cỏch Khớ chất - Năng lực Xu hướng nhõn cỏch Hệ thống động cơ bền vững, mục đớch quan trọng nhất định hướng HĐ nhằm thoả món những nhu cầu cỏ nhõn . S ự hướng HĐ tới mục tiờu được phản ỏnh trong tõm lý mỗi người (Rất tập trung, hứng thỳ, cú trỏch nhiệm với 1 HĐ nào đú) Được coi như sơ đồ, chương trỡnh bờn trong của mỗi người, định hướng, điều khiển, điều chỉnh sự hỡnh thành, phỏt triển toàn bộ cỏc thuộc tớnh nhõn cỏch Cú 3 loại : XHCT-ĐĐ, XH sinh hoạt, XHNN Nhu cầu : Đũi hỏi của con người cần thoả món để tồn tại và phỏt triển. Nhu cầu là cơ sở khỏch quan của xu hướng nhõn cỏch, nguồn gốc của tớnh tớch cực HĐ. - Muốn tồn tại, phỏt triển con người phải được thoả món những nhu cầu nhất định - Để thoả món nhu cầu con người phải HĐ Cú 2 loại : Nhu cầu vật chất, nhu cầu tinh thần (Nhu cầu tinh thần sõu và bền vững hơn nhu cầu vật chất) Động cơ : Động lực định hướng, thỳc đẩy con người tớch cực hoạt động  Điều kiện cú động cơ : - Ở trạng thỏi cú nhu cầu - Bắt gặp đối tượng cú thể thoả món nhu cầu . Thường tồn tại dưới dạng một hệ thống : í hướng, mong muốn, khuynh hướng, hứng thỳ, lý tưởng, thế giới quan, niềm tin Mục đớch : Biểu tượng về kết quả cần đạt tới được con người ý thức ngay từ đầu và hướng h ành động của mỡnh vào đú  Là hỡnh ảnh chủ quan của đối tượng được con người hỡnh dung trước khi hành động Động cơ thỳc đẩy HĐ, mỗi hành động cụ thể do mục đớch thỳc đẩy Tớnh cỏch Sự kết hợp độc đỏo những đặc trưng tõm lý ổn định, bền vững thể hiện ở hệ thống thỏi độ hành vi của nhõn cỏch. Cấu trỳc : - Kinh nghiệm dõn gian: Dựa vào hỡnh thể bờn ngoài TLH : Bao gồm 4 thành phần Thỏi độ hành vi với xó hội Vững vàng, kiờn định, tớnh tư tưởng, tớnh nguyờn tắc(Dao động, thiếu kiờn định, thiếu kiờn quyết) - Thỏi độ hành vi với người khỏc Tớnh tập thể, õn cần, tụn trọng, trung thực, tế nhị, quan tõm tới con người(Ích kỉ, ba hoa, thụ bạo, thiếu tin tưởng người khỏc) - Thỏi độ hành vi với lao động Sụi nổi, hăng hỏi, tận tõm(Lười nhỏc, cẩu thả, tuỳ tiện, thụ động) - Thỏi độ hành vi với bản thõn Khiờm tốn, tự phờ phỏn, tự đũi hỏi cao, tự kiềm chế, sẵn sàng hi sinh lợi ớch cỏ nhõn(Tự cao tự đại, kiờu căng, vị kỉ) Leptonxtoi : “Con người-đú là một phõn số mà tử số là những gỡ con người cú được cũn mẫu số là những gỡ con người nghĩ về mỡnh” Khớ chất Thuộc tớnh tõm lý phức hợp của cỏ nhõn quy định diễn biến hoạt động tõm lý. Khớ chất hoạt : Hoạt bỏt, vui vẻ, cởi mở-hời hợt, dễ thay đổi. Khớ chất trầm : Điềm tĩnh, chắc chắn, kiờn trỡ, sõu sắc-ỳ, khú thớch nghi, chậm chạp. Khớ chất núng : Nhanh, mạnh, nhiệt tỡnh, trung thực, thẳng thắn-núng nảy, dễ bị kớch động. Khớ chất ưu tư : Nhạy bộn tinh tế, chu đỏo, vị tha-hay hoài nghi, lo lắng, thiếu tự tin, khú thớch nghi. Năng lực Tổ hợp cỏc phẩm chất tõm sinh lý cỏ nhõn, đảm bảo cho hoạt động nhanh chúng thành thạo và đạt hiệu quả cao. Phõn loại : Năng lực chung – Năng lực chuyờn biệt; Năng lực tỏi tạo – Năng lực sỏng tạo Cỏc mức độ : Tố chất - Thiờn hướng – Năng khiếu – Tài năng – Thiờn tài Tố chất (M ầm mống đầu tiờn, là tiền đề vật chất ) Thiờn hướng (Ph ẩm chất đầu tiờn bộc lộ trong HĐ ) Năng khiếu (Ph ẩm chất giỳp đạt kết quả đặc biệt ) Tài năng (Phẩm chất cho phộp đạt kết quả độc đỏo, mới mẻ, cú tớnh sỏng tạo cao) Thiờn tài (Trỡnh độ cao nhất, tạo ra cỏi mới về nguyờn tắc, cú ý nghĩa lịch sử toàn XH) Đặc điểm cơ bản của nhõn cỏch Tớnh thống nhất Tớnh tớch cực Tớnh ổn định Tớnh giao lưu II. Sự hỡnh thành nhõn cỏch Yếu tố tự nhiờn Yếu tố xó hội HD, GD, GT Yếu tố tự nhiờn Cỏc đặc điểm giải phẫu sinh lý Cỏc giỏc quan Hệ thần kinh .Yếu tố xó hội . Hoạt động .Giao tiếp .Giỏo dục * C ỏc sai l ệch trong ph ỏt tri ển nh õ n c ỏch Ph õ n lo ại c ỏch kh ắc ph ục C ỏc m ỳc độ sai l ệch h ành vi C ỏc g úc độ xem x ột chu ẩn m ực h ành vi * C ỏc g úc độ xem x ột chu ẩn m ực h ành vi Chu ẩn m ực ch ức n ă ng (Được xỏc định trờn cơ sở mục đớch hành động của cỏ nhõn) Chu ẩn m ực h ướng d ẫn (Đưa ra trờn cơ sở yờu cầu chung của cộng đồng) Chu ẩn m ực th ống k ờ ( Đại đ a s ố c ỏc th ành vi ờ n trong c ộng đồng c ú h ành vi t ươ ng t ự nhau trong ho àn c ảnh x ỏc định Đú l à chu ẩn m ực , h ành vi kh ỏc l à l Ệ ch chu ẩn ) * C ỏc m ức độ sai l ệch h ành vi Sai l ệch ở m ức độ th ấp v à ch ỉ ở m ột s ố h ành vi Sai l ệch ở m ức độ cao , h ầu h ết c ỏc h ành vi ( Tớnh chất bệnh lý) * Phõn loại, c ỏch kh ắc ph ục Sai l ệch th ụ động (Do chưa nhận thức đủ hoặc nhận thức sai) Cung c ấp th ờ m ki ến th ức , thuy ết ph ục để đ i ều ch ỉnh cho ph ự h ợp Sai l ệch ch ủ động (Cố ý làm khỏc) Gi ỏo d ục , d ựng d ư lu ận , tr ừng ph ạt Nh õ n c ỏch l à m ột n ội dung tru ng tõm trong nghi ờ n c ứu TLH C ần n ắm ch ắc nh ững v ấn đề l ý lu ận c ủa TLH nh õ n c ỏch để t ự đỏnh gi ỏ v à ho àn thi ện nh õ n c ỏch Kết luận xin chân thành cảm ơn