Bài giảng Ngôn ngữ kiến trúc và một số vấn đề liên quan đến thẩm mỹ kiến trúc

CHÆÅNG 2: NGÄN NGÆÎ KIÃÚN TRUÏCVAÌ MÄÜT SÄÚ VÁÚN ÂÃÖ LIÃN QUAN ÂÃÚN THÁØM MYÎ KIÃÚN TRUÏC 1. Nhæîng thaình pháön hçnh hoüc cuía ngän ngæî kiãún truïc: 1. Nhæîng thaình pháön hçnh hoüc cuía ngän ngæî kiãún truïc: 1. Nhæîng thaình pháön hçnh hoüc cuía Kiãún truïc âãún våïi sæû thuû caím tháøm myî cuía con ngæåìi bàòng caïc biãøu hiãûn hçnh thæïc.Âoï chênh laì sæû täøng håüp cuía caïc yãúu täú. - Hçnh khäúi hçnh hoüc (caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn, hçnh khäúi). - Khäng gian vaì thåìi gian. - AÏnh saïng ,boïng âäø, maìu sàõc vaì cháút liãûu . - Sæû kãút håüp giæîa ngän ngæî kiãún truïc våïi caïc loaûi hçnh nghãû thuáût taûo hçnh khaïc. 1. Nhæîng thaình pháön hçnh hoüc cuía ngän ngæî kiãún truïc: 1. Nhæîng thaình pháön hçnh hoüc cuía Nhæîng yãúu täú trãn chênh laì caïc thaình pháön cuía ngän ngæî kiãún truïc. Chuïng ta coï så âäö sau : 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Âiãøm : Duìng âãø chè mäüt âëa âiãøm hay mäüt vë trê trong khäng gian. Âiãøm khäng coï phæång hæåïng nhæng coï tênh táûp trung, âiãøm khäng coï chiãöu daìi, chiãöu räüng, chiãöu sáu Âiãøm (tiếp theo): Våïi tæ caïch laì mäüt thaình pháön cå baín cuía hçnh thaïi kiãún truïc, mäüt âiãøm coïthãø âæåüc thãø hiãûn dæåïi mäüt säú daûng. - Laì âiãøm cuäúi cuía mäüt âoaûn thàóng. 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : - Laì giao nhau cuía 2 âæåìng thàóng. - 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : - Laì goc cuía mäüt mặt phàóng bị giới hạn. 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Âiãøm (tiếp theo): Vã ömàût hçnh aính âiãøm khäng coï khäúi læåüng, troüng læåüng nhæng khi âàût noï vaìo mäüt træåìng nhçn thç noï âæåüc nháûn thæïc. 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : ÅÍ tám cuía mäüt mäi træåìng mäüt âiãøm äøn âënh vaì yãn ténh 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Nãúu âàût lãûch vãö mäüt phêa, chuyãøn dëch thç træåìng nhçn seî tråínãn nàng âäüng vaì taûo nãn mäüt sæïc càng thë caím giæîa âiãøm vaì træåìng nhçn. 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Âiãøm råìi khoíi vë trê troüng tám taûo nãn mäüt sæïc càng cuía træåìng nhçn 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Mäüt âiãøm âæåüc xaû aính thanh mäüt yãúu täú thàóng âæïng trong khäng gian nhæ mäüt caïi cäüt. 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Đài tưởng niệm Washington 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Đài tưởng niệm Washington 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Ngoaìi ra nhæîng hçnh khäúi âæåüc sinh ra tæì mäüt âiãøm cuîng coï nhæîng âàûc tênh thë giaïc cuía âiãøm 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : * Tuyãún : Mäüt âiãøm keïo daìi taûo thaình mäüt tuyãún,tuyãún khäng coï chiãöu räüng, chiãöu sáu chè coï chiãöu daìi. Mäüt tuyãún coï khaí nàng biãøu diãùn chiãöu hæåïng,chuyãøn âäüng hay sæû phaït triãøn . Tuyãún laì mäüt thaình pháön quan troüng trong viãûc hçnh thaình báút kyì cáúu truïc thë giaïc naìo. 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : * Tuyãún (tiếp theo) : Noï coï thãø phuûc vuû âãø : 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : Näúi kãút, náng âåî hay bao boüc, chia càõt nhæîng thaình pháön thë giaïc khaïc. - Mä taí caïc caûnh vaì taûo nãn caïc diãûn, caïc bãö màût. Trong kiãún truïc coï nhiãöu loaûi tuyãún khaïcnhau : - Âoï coï thãø laì tuyãún ngang : gáy caím giaïc ãm âãöm, cán bàòng, ténh taûi, daìn traíi. * Tuyãún (tiếp theo) : Noï coï thãø phuûc vuû âãø : 2. Caïc yãúu täú âiãøm, tuyãún, diãûn trong kiãún truïc : - Cuîng coï thãø laì tuyãún âæïng gáy caím nháûn sæû nàng âäüng âäüt khåíi, hæng pháún, taûo thaình dáúu áún,ghi nhåï nhæîng sæû kiãûn. Tuyãún nghiãng gáy caím giaïc âäüng, càng thàóng ; tàng täúc hoàûc giaím täúc dáön dáön. Chæång 4: NGUYÃN LYÏ TÄØ HÅÜP KIÃÚN TRUÏC Nguyãn lyï täø håüp kiãún truïc (hay lyï thuyãút bäú cuûc) laì lyï thuyãút chung cuía caïc ngaình nghãû thuáût. Nhàòm taûo nãn veí âeûp cho mäüt taïc pháøm nghãû thuáût. Nãúu nhæ loaìi ngæåìi phán chia caïc hoaût âäüng nghiãn cæïu khoa hoüc thaình hai lénh væûc : - Khoa hoüc tæû nhiãn : Nhàòm giaíi thêch nhæîng quy luáût váûn âäüng cuía tæû nhiãn, khaïm phaï caïc quy luáût cuía tæû nhiãn nhàòm phuûc vuû sæû phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi. - Khoa hoüc xaî häüi : Nhàòm nghiãn cæïu caïc quy luáût váûn âäüng vaì phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi cuîng nhàòm phuûc vuû sæû phaït triãøn cuía xaî häüi, cuía con ngæåìi. Thç nghãû thuáût : Nhàòm taûo nãn veí âeûp cuìng våïi muûc âêch laì âoïng goïp, thuïc âáøy sæû phaït triãøn cuía xaî häüi. Nghãû thuáût âãún våïi con ngæåìi bàòng sæû caím thuû . Nghãû thuáût taûo ra caïc tên hiãûu ,caïc tên hiãûu naìy aính hæåíng âãún con ngæåìi, âæåüc con ngæåìi tiãúp nháûn bàòng kinh nghiãûm ,bàòng kiãún thæïc riãng cuía mçnh. Caïi âeûp : âãö cao caïi bi, caïi haìi : náng caím xuïc âãún âènh cao. Nghãû thuáût âãún våïi con ngæåìi bàòng sæû caím thuû. Caïi âeûp täön taûi trong tæû nhiãn. Caïi âeûp täön taûi trong taïc pháøm nghãû thuáût âãø âaût âãún âènh cao cuía caím xuïc. Caïi âeûp laì mäüt phaûm truì khaïch quan nhæng âãø caím nháûn noï cáön caím quan chuí quan cuía con ngæåìi. Caïi âeûp : âãö cao caïi bi, caïi haìi : náng caím xuïc âãún âènh cao. Nghãû thuáût âãún våïi con ngæåìi bàòng sæû caím thuû. Caïi âeûp täön taûi trong tæû nhiãn. Caïi âeûp täön taûi trong taïc pháøm nghãû thuáût âãø âaût âãún âènh cao cuía caím xuïc. Caïi âeûp laì mäüt phaûm truì khaïch quan nhæng âãø caím nháûn noï cáön caím quan chuí quan cuía con ngæåìi. Caïc yãúu täú aính hæåíng âãún sæû caím thuû cuía con ngæåìi laì : - Trçnh âäü cuía ngæåìi caím nháûn: + Tæïc laì noïi âãún sæû âaìo taûo + Âãún nàng khiãúu báøm sinh vãö nghãû thuáût. + Âãún caïi “gu”,caïi thë hiãúu, såí thêch cuía ngæåìi caím nháûn: yï thêch caï nhán. Caïc yãúu täú aính hæåíng âãún sæû caím thuû cuía con ngæåìi laì : - Trçnh âäü cuía ngæåìi caím nháûn: + Tæïc laì noïi âãún sæû âaìo taûo + Âãún nàng khiãúu báøm sinh vãö nghãû thuáût. + Âãún caïi “gu”,caïi thë hiãúu, såí thêch cuía ngæåìi caím nháûn: yï thêch caï nhán. + Âãún kinh nghiãûm,vàn hoïa,läúi säúng,truyãön thäúng. Lyï thuyãút bäú cuûc cung cáúp phæång tiãûn âãø taûo nãn veí âeûp trong kiãún truïc. - Laûi cung cáúp caïch lyï giaíi caïi âeûp. - Coìn cung cáúp caïch tçm hiãøu, sæû caím nháûn caïi âeûp. Caïc quy luáût bäú cuûc duìng våïi caïi âeûp ngän ngæî → hçnh thaình vàn hoüc (thå vàn) Caïc quy luáût bäú cuûc duìng âäúi våïi caïi âeûp maìu sàõc→ hçnh thaình häüi hoüa. Caïc quy luáût bäú cuûc duìng âäúi våïi caïi âeûp ám thanh→ hçnh thaình ám nhaûc . Caïc quy luáût bäú cuûc duìng âäúi våïi caïi âeûp hçnh khäúi→ hçnh thaình taïc pháøm âiãu khàõc. Caïc quy luáût bäú cuûc duìng âäúi våïi caïi âeûp khäng gian→ hçnh thaình nghãû thuáût kiãún truïc. Váûy muûc âêch cuäúi cuìng cuía bäú cuûc :, taûonãn sæû haìi hoìa, thäúng nháút trong mäüt taïc pháøm nghãû thuáût. Muûc âêch cuía lyï thuyãút bäú cuûc laì nhàòm taûo sæû haìi hoìa vaì thäúng nháút. Muäún thãú thç ngæåìi nghãû sé phaíi sæí duûng caïc thuí phaïp cuía bäú cuûc kiãún truïc MUÛC ÂÊCH CUÍA LYÏ THUYÃÚT BÄÚ CUÛC 3. Caïc khaïi niãûm vãö tæång phaín, vi biãún, váön luáût vaì nhëp âiãûu, chuí yãúu vaì thæï yãúu, troüng âiãøm Quy luáût tæång phaín : Trong caïc ngaình nghãû thuáût khaïc quy luáût tæång phaín cuîng âæåüc váûn duûng nhiãöu. - Vàn hoüc : taûo ra caïc loaûi nhán váût chênh diãûn tæång phaín våïi phaín diãûn - Ám nhaûc : Sæí duûng caïc håüp ám thuáûn tæång phaín våïi håüp ám nghëch. Quy luáût tæång phaín taûo ra caím giaïc ngaûc nhiãn, thêch thuï báút ngåì nåi ngæåìi xem, nhåì âoï hoü dãù daìng caím nháûn âæåüc caïi âeûp Quy luáût tæång phaín : - Âënh nghéa : laì sæû khaïc biãût, traïi ngæåüc vãö hçnh khäúi, âæåìng neït, maìu sàõc. - Tæång phaín tuy taûo ra sæû khaïc biãût nhæng cáön taûo ra sæû thäúng nháút. - Tæång phaín trong kêch thæåïc, hçnh daïng, chiãöu hæåïng Quy luáût tæång phaín : Nhà trên thác do Frank Lloyd Wright tk Quy luáût tæång phaín : Nhà thờ Ronchamp do Le Corbusier thiết kế Quy luáût tæång phaín : Nhà thờ Ronchamp do Le Corbusier thiết kế Quy luáût tæång phaín : Phía sau nhà thờ Quy luáût tæång phaín : Quy luáût vi biãún : Vi biãún laì sæû sai lãûch ráút êt cuía caïc bäü pháûn trong mäüt cäng trçnh kiãún truïc hoàûc giæîa cäng trçnh kiãún truïc âäúi våïi caïc bäü pháûn hoàûc mäi træåìng xung quanh. Vi biãún (coìn goüilaì sàõc thaïi - nuance) coìn laì sæû chuyãøn biãún dáön dáön, sæû khaïc biãût nhau ráút êt cuía caïc thaình pháön kiãún truïc. Viãûc váûn duûng quy luáût vi biãún coï taïc duûng keïo caïc bäü pháûn cuía cäng trçnh kiãún truïc laûi gáön våïi nhau âãø taûo nãn sæû thäúng nháút. Quy luáût vi biãún : Nhà thờ Sagrada Familia do Antonie Gaudi tk Quy luáût vi biãún : Quy luáût vi biãún : Đấu trường Colosseum Quy luáût vi biãún : Tháp Effeil 4. Cán bàòng vaì äøn âënh, tyí lãû vaì tyí xçch: 4.1.Quy luáût cán bàòng vaì äøn âënh : Táút caí moüi váût täön taûi âæåüc trong thiãn nhiãn âãöu phaíi phuì håüp våïi quy luáût troüng læåüng, phaíi coï mäüt thãú âæïng cán bàòng vaì äøn âënh. Trong kiãún truïc sæû cán bàòng vaì äøn âënh thãø hiãûn trãn màût bàòng, màût âæïng vaì hçnh khäúi thäng qua mäúi liãn hãû näüi taûi giæîa caïc thaình pháön cuía cäng trçnh, giæîa cäng trçnh våïi mäi træåìng xung quanh. Sæû cán bàòng vaì äøn âënh gàõn boï máût thiãút våïi khaïi nhiãûm âäúi xæïng, phi âäúi xæïng vaì phaín âäúi xæïng. - Âäúi xæïng truûc : Khi truûc âäúi xæïng âi qua tâm thç ta seî coï mäüt sæû cán bàòngcuía caïi cán. Nhæ váûy hiãûu quaí cuía pheïp âäúi xæïng laì ta coï âæåüc sæû cán bàòng vaì äøn âënh. Âáy laì sæû cán bàòng ténh. - Âäúi xæïng truûc : - Hagia Sophia ở Istambun - Âäúi xæïng truûc : - Hagia Sophia ở Istambun - Âäúi xæïng truûc và đối xứng tâm: - Biệt thự Rotonda Trong kiãún truïc âäúi xæïng laì sæû làûp âi làûp laûi caïc thaình pháön giäúng nhau qua mäüt truûc (âäúi våïi âäúi xæïng truûc) hoàûc qua mäüt tám (âäúi xæïng tám). Âáy laì quy luáût thæåìng âæåüc duìng trong täø håüp, bäú cuûc vaì sàõp xãúp caïc hçnh khäúi khäng gian cuía cäng trçnh. Âäúi xæïng truûc dáùn âãún màût bàòng maính vaì daìi, phaït triãøn theo chiãöu ngang hoàûc theo chiãöu sáu ; âäúi xæïng tám dáùn âãún màût bàòng kiãøu táûp trung xung quanh mäüt trung tám naìo âoï (vê duûc : sán trong, hoàûc mäüt gian giæîa räüng låïn). Khai niãûm âäúi xæïng gàõn liãön våïi sæû xuáút hiãûn truûc täø håüp trong kiãún truïc. Truûc täø håüp coï thãú thàóng, cong hay gaîy khuïc. Truûc täø håüp ngoaìi viãûc dáùn âãún sæû cán bàòng vaì äøn âënh, coìn coï taïc duûng nháún maûnh caïc thaình pháön chuí yãúu, âënh hæåïng táöm nhçn vaì âiãöu kiãûn læu tuyãún. Pheïp âäúi xæïng dãù taûo caím giaïc cán bàòng vaì äøn âënh vaì væîng chaîi, taûo ra tênh quy luáût cao vaì sæû thäúng nháút trong cäng trçnh kiãún truïc. Vç váûy âáy laì biãûn phaïp thêch håüp cho caïc cäng trçnh âoìi hoíi tênh uy nghiãm, trang troüng, bãö thãú nhæ caïc cå quan haình phaïp, láûp phaïp, caïc truû såí cå quan, caïc cäng trçnh tæåíng niãûm. Tuy nhiãn nãúu laûm duûng dãù laìm khäng gian bë khä cæïng, goì boï, giaí taûo do phaíi luän luän coï caïc thaình pháön cäng trçnh âäúi xæïng qua mäüt truûc, trong khi cäng nàng sæí duûng cuîng nhæ âëa hçnh cuía cäng trçnh âa daûng, phong phuï. Thuí phaïp phi âäúi xæïng : Trong træåìng håüp âäúi xæïng ngæåìi ta dãù nháûn ra sæû cán bàòng váùn âaût âæåüc nãúu ta dåìi truûc (hoàûc tám) khäng âäúi xæïng âãún vë trê cán bàòng cuía täø håüp. Trong toaïn hoüc ta coï : a1 ≠ a2 a1 < a2 P1 ≠ P2 P1 > P2 Nãúu P1a1 = P2 a2 coï sæû cán bàòng. Sæû cán bàòng naìy laì cán bàòng âäüng. Trong kiãún truïc ta tháúy âäúi våïi caïc màût bàòng, màût âæïng, hçnh khäúi coï thãø khäng âäúi xæïng nhæng caím giaïc cán bàòng vaì haìi hoìa váùn âaût âæåüc nãúu ta täø chæïc mäüt truûc (hoàûc tám) âäúi xæïng aïo chia cäng trçnh thaình caïc thaình pháön coï sæû cán bàòng vãö diãûn têch, thaình pháön màût âæïng, màût bàòng vaì hçnh khäúi. Thuí phaïp naìy âoìi hoíi sæû nhaûy caím, linh caím cuía ngæåìi thiãút kãú kiãún truïc. . Thuí phaïp phi âäúi xæïng phuì håüp våïi nhæîng cäng trçnh coï chæïc nàng phæïc taûp, cho mäüt täø chæïc cäng trçnh coï thãø thêch æïng täút våïi nhu cáöu sæí duûng, mang laûi mäüt sàõc thaïi vui tæåi, nheû nhaìng, phoïng khoaïng ÄØn âënh : Khaïi niãûm äøn âënh gàõn liãön våïi sæû cán bàòng, âiãöu naìy coï nghéa cäng trçnh phaíi phuì håüp våïi caïc quy luáût troüng læåüng, khäng taûo caím giaïc chäng chãnh, hoang mang cho ngæåìi xem. Âãø âaût âæåüc sæû äøn âënh caïc cäng trçnh phaíi tuán thuí caïc quy luáût cuía tæû nhiãn nhæ trãn nhoí, dæåïi to, trãn nheû, dæåïi nàûng .... nhæ hçnh thæïc kyì vé cuía caïc kim tæû thaïp Ai Cáûp. 3.2. Quy luáût vãö tyí lãû vaì tyí xêch , hãû thäúng Modulor: * Quy luáût tyí lãû vaì tyí xêch : laì mäüt trong nhæîng quy luáût quan troüng âãøâaût âãún hiãûu quaí thäúng nháút vaìhoaìn chènh ,biãún hoïa vaì haìi hoìa . Tyí lãû trong toaïn hoüc laì sæû so saïnh giæîa caïc âaûi læåüng : Coìn tyí lãû trong kiãún truïc laì mäúi tæång quan vãö læåüng giæîa caïc bäü pháûn cuía cäng trçnh, hoàûc giæîa cäng trçnh våïi caïc khäng gian xung quanh. - Tyí lãû säúhoüc: laì tyí lãû dæûa trãn mäúi tæång quan giæîa caïc âaûi læåüng, coìn âæåüc goüi laì tyí lãû mäâun. - Tyí lãû hçnh hoüc : Laì tyí lãû dæûa trãn mäúi tæång quan vä tyí giæîa caïc âaûi læåüng. Tyí lãû naìy coìn âæåüc goüi laìtyí lãû lyï tæåíng, âoïlaì tyí lãû cuíamäüt hçnh chæî nháût maì caïc caûnh quan hãû våïi nhau theo tyí säú: a/b = b/ (a+b) Âáy laì mäüt tyí lãû maì thãúgiåïi sinh váût âaî âaût âæåüc trong quaïtrçnh tiãún hoïa âáúu tranh sinh täön,våïi tyí lãû naìy caïc sinh váût chè phaíi duìngmäüt læåüng váût liãûu êt nháút ,nhæng khaínàng chëu læûc laûi täútnháút.