Bài giảng Lý thuyết tài chính công - Chương 3: Hàng hóa công - Chi tiêu công

LOGO www.themegallery.com Chương 3: 64 Lý thuyết Tài chính công(2 tín chỉ) Hàng hóa công Chi tiêu công Nội dung: - Hàng hóa công - Chi tiêu công - Đánh giá chi tiêu công - Quản lý chi tiêu công LOGO 1. Hàng hóa công Nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung  Moïi ngöôøi ñöôïc tieáp caän töï do.  Coù khaû naêng bò söû duïng quaù nhieàu Ví duï: • Khoâng khí vaø nöôùc • Caù vaø ñoäng vaät hoang daõ • Khoaùng saûn 65 Caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung thì sao? LOGO 1. Hàng hóa công 66 Các loại hàng hóa khác nhau trong nền kinh tế Hàng hóa cá nhân: - Kem - Quần áo - Những con đường đông đúc có thu phí Độc quyền tự nhiên: - Phòng cháy - Truyền hình cáp. - Những con đường thưa người có thu phí Nguồn lực cộng đồng: - Cá ở đại dương - Môi trường - Những con đường đông đúc không thu phí Hàng hóa công cộng: - Quốc phòng - Tri thức - Những con đường thưa người không thu phí Tính tranh giành Có Không Tính Có loại Không trừ LOGO 1. Hàng hóa công 67 Caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung thì sao? Löôïng Caù moãi thaùng Lôïi ích, Chí phí ($ moãi con caù) Caàu Tuy nhieân, chi phí tö nhaân tính thaáp hôn chi phí thöïc. Löôïng caù/thaùng hieäu quaû laø F* taïi ñoù MSC = MB (D) Chi phí xaõ hoäi bieân F* Chi phí tö nhaân FC Khoâng kieåm soaùt, löôïng caù/thaùng laø F c taïi ñoù PC = MB LOGO 1. Hàng hóa công Caâu hoûi  Khi naøo chính phuû neân thay theá coâng ty trong vai troø ngöôøi saûn xuaát haøng hoùa vaø dòch vuï? 68 Caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung thì sao? LOGO 1. Hàng hóa công Haøng hoùa coâng laø nhöõng haøng hoùa coù theå ñöôïc moät soá ngöôøi tieâu duøng cuøng söû duïng maø khoâng laøm giaûm khaû naêng söû duïng moùn haøng cuûa baát cöù ngöôøi naøo. 69 Khái niệm LOGO 1. Hàng hóa công  Khoâng tranh giaønh: Vôùi baát kyø möùc saûn xuaát naøo, chi phí bieân ñeå cung caáp noù cho theâm moät ngöôøi tieâu duøng laø baèng khoâng.  Khoâng loaïi tröø: Khoâng theå ngaên ngöôøi ta söû duïng haøng hoùa coâng 70 Đặc điểm LOGO 1. Hàng hóa công  Khoâng loaïi tröø laø tröôøng hôïp khoâng theå hay voâ cuøng ñaét ñeå giôùi haïn lôïi ích cuûa moùn haøng cho moät ngöôøi hay moät nhoùm. 71 Đặc điểm Phaùt truyeàn hình Haøng hoùa söû duïng chung Haøng hoùa loaïi tröø ñöôïc Quoác phoøng Haøng hoùa khoâng loaïi tröø ñöôïc Haøng hoùa söû duïng chung Haøng hoùa coâng khoâng thuaàn tuùy Haøng hoùa coâng thuaàn tuùy LOGO 1. Hàng hóa công Hàng hóa tư nhân: người tiêu dùng phải trả tiền theo giá thị trường Hàng hóa công thuần túy: người tiêu dùng không trả tiền Hàng hóa công không thuần túy: người tiêu dùng phải trả một chi phí nhất định 72 Phân loại LOGO 1. Hàng hóa công 73 Phân loại 100% 100% 0% Mức tiêu dùng chung Mức loại trừ Hàng hóa công thuần túy Hàng hóa công không thuần túy Hàng hóa tư nhân LOGO 1. Hàng hóa công Hàng hóa tư nhân: do tính chất cạnh tranh trong tiêu dùng nên khi có thêm một người mua ở giá thị trường thì xã hội sẽ bán thêm được một đơn vị hàng hóa Ở mỗi mức giá đường cầu thị trường là tổng hợp của các đường cầu cá nhân theo sản lượng Gọi qi là lượng cầu của người tiêu dùng i (i=1,n) và Q là lượng cầu thị trường. 74 Hàng hóa công và hàng hóa tư nhân    n i iqQ 1 oPP  LOGO 1. Hàng hóa công Hàng hóa công: do tính chất không cạnh tranh trong tiêu dùng nên khi có thêm một người sử dụng, mặc dù họ mong muốn trả một số tiền nhất định nào đó nhưng xã hội sẽ không phải sản xuất thêm hàng hóa để đáp ứng Đường cầu xã hội về hàng hóa công sẽ được thiết lập bằng cách cộng các đường cầu cá nhân theo sản lượng. Gọi pi là giá cả mà người tiêu dùng i (i=1,n) sẵn lòng trả và P là giá mà xã hội sẵn lòng trả 75 Hàng hóa công và hàng hóa tư nhân    n i ipP 1 oQQ  LOGO 1. Hàng hóa công Đường cầu thị trường hay xã hội [P=f(Q)] chính là đường lợi ích xã hội biên (MSB) của tiêu dùng hàng hóa. Do đó: MSB = P = f(Q) Mức cung cấp hay tiêu dùng tối ưu của thị trường hay xã hội là mức mà tại đó lợi ích ròng đạt tối đa Gọi: SB – Social Benefit: lợi ích xã hội SC – Social Cost: Chi phí xã hội NSB – Net Social Benefit: lợi ích xã hội ròng 76 Lượng hàng hóa công LOGO 1. Hàng hóa công Ta có: Mức sản xuất hay tiêu dùng tới ưu chính là mức sản xuất mà tại đó lợi ích xã hội biên bằng chi phí xã hội biên 77 Lượng hàng hóa công 0    Q NSB '' SCSB  MSCMSB ?Q SCSBNSB  maxNSB LOGO 1. Hàng hóa công  Ngöôøi tieâu duøng hay ngöôøi saûn xuaát khoâng traû tieàn cho moùn haøng do kyø voïng ngöôøi khaùc seõ traû tieàn 78 Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) LOGO 1. Hàng hóa công Ví dụ: Thành phố A có 500 người dân, mọi người đều thích xem bắn pháo hoa vào dịp lễ. Lợi ích mỗi người thu được từ việc xem pháo hoa là $10. Tổng lợi ích - $5000 Chi phí của buổi bắn pháo hoa là $1000 Với lợi ích và chi phí như vậy buổi bắn pháo hoa là có hiệu quả không?  Thị trường tư nhân có đạt được kết cục có hiệu quả này không? 79 Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) LOGO 1. Hàng hóa công Do hàng hóa công cộng không có tính loại trừ nên vấn đề “kẻ ăn theo” – hay hưởng lợi mà không trả tiền – là nguyên nhân cản trở khả năng cung ứng chúng trên thị trường tư nhân 80 Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) LOGO 1. Hàng hóa công Nhoùm caøng lôùn, vaán ñeà aên theo caøng traàm troïng, vaø do vaäy caøng coù khaû naêng moùn haøng hoùa coâng khoâng theå coù taøi chính töø nhöõng khoaûn ñoùng goùp töï nguyeän. Nhoùm caøng lôùn, caøng ít coù khaû naêng moùn haøng hoùa coâng thuaàn tuùy seõ ñöôïc cung caáp thoâng qua söï saép ñaët hoaøn toaøn töï nguyeän, nghóa laø, qua heä thoáng giaù caû, ngay caû khi lôïi ích xaõ hoäi bieân cao hôn chi phí xaõ hoäi bieân Haøng hoùa coâng coù theå laø söï bieän minh ñuùng veà kinh teá cho söï can thieäp cuûa chính phuû vaøo thị trường 81 Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công Nguyên nhân là do sự thất bại của khu vực tư:  Vấn đề người hưởng tự do không trả tiền ;  Chi phí giao dịch và phí người sử dụng. => Cung cấp không đầy đủ hàng hóa công => Làm giảm phúc lợi của xã hội 82 Tại sao chính phủ phải cung cấp hàng hóa công ? LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công 83 Tính không hiệu quả của việc cung cấp tư nhân hàng hóa công Ví dụ 1. Về một cây cầu trong một thị trấn D B Qe Qm Qc Lượng đi lại, Q Giá (lệ phí) Pe A Lệ phí qua cầu là Pe gây ra tổn thất vô ích là tam giác B LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công 84 Hoặc tư nhân cung cấp hàng hóa công sẽ làm tăng chi phí Qa Qe Qm Q D F C G Pa Pm Ví dụ 2. Một hàng hóa được sản xuất với chi phí biên không đổi là MC = Pe = 2. Chi phí kiểm soát là Ct = 3 MC = 2 MC’=MC+3=5 Pe E A B LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công Hàng hóa này nên để tư nhân hay chính phủ cung cấp? Tư nhân cung cấp Chính phủ cung cấp ΔWL = - (E + F) ΔWL = - D + tổn thất vô ích do các khoản thuế dùng để tài trợ cho hàng hóa công này LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công 86 2.1. Cung cấp hàng hóa tư tối ưu: Q -kem P – kem 0 QB SMB =DB+J QL $2 S=SMC $3 DB DJ QJ Xem xét cung cấp tối ưu hàng hóa tư    n i iqQ 1 oPP  LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công 87 2.1. Cung cấp hàng hóa tư tối ưu: Hàng hóa tư, cung cấp tối ưu khi chi phí biên bằng lợi ích biên (giá cả thị trường):  Gỉa sử, PC= 1; MCc = 1; thì : ICIC J CIC B CIC MCPMRSMRS  ,, C IC C ICJ CIC B CIC P P MC MC MRSMRS  ,, LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công 88 2.2. Cung cấp hàng hóa công tối ưu: $2 Q – tên lửa P – tên lửa 0 SMB=DB+J $4 S=SMC $6 DB DJ 1 $3 $1 5    n i ipP 1 oQQ  LOGO 2. Cung cấp hàng hóa công 89 2.2. Cung cấp hàng hóa công tối ưu: Hàng hóa công cung cấp tối ưu: chi phí biên bằng tổng tỷ lệ thay thế biên xã hội MRS MCM C i i M,  LOGO 3. Chi tiêu công Chi tiêu công phản ánh trị giá của các loại hàng hóa mà chính phủ mua vào để qua đó cung cấp các loại hàng hóa công cho xã hội nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước. Chi tiêu công thực hiện chính sách tái phân phối thu nhập 90 3.1. Khái niệm LOGO 3. Chi tiêu công  Căn cứ chức năng vĩ mô của nhà nước • Xây dựng cơ sở hạ tầng. • Toà án và viện kiểm soát. • Hệ thống quân đội và an ninh xã hội. • Hệ thống giáo dục. • Hệ thống an sinh xã hội. • Hỗ trợ cho các doanh nghiệp. • Hệ thống quản lý hành chính nhà nước. • Chi tiêu viện trợ nước ngoài, ngoại giao. • Chi khác. 91 3.2. Phân loại LOGO 3. Chi tiêu công  Căn cứ vào tính chất kinh tế • Chi thường xuyên • Chi đầu tư • Chi khác  Căn cứ quy trình lập ngân sách • Chi tiêu công theo các yếu tố đầu vào • Chi tiêu công theo các yếu tố đầu ra 92 3.2. Phân loại LOGO 3. Chi tiêu công Sự phát triển vai trò chính phủ – Gánh vác thêm nhiệm vụ mới – Xã hội hóa các rủi ro • Sự thay đổi quan niệm tổng quát về tài chính công – Kinh tế tự do cạnh tranh chuyển sang kinh tế thị trường. – Thuyết gia trưởng hay phụ quyền (Paternalism) 93 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu công LOGO 3. Chi tiêu công Mục đích đánh giá: –Giúp cho chính phủ sử dụng hiệu quả hơn các nguồn lực tài chính công thông qua ưu tiên hóa các khoản chi tiêu nhằm đem lại lợi ích thiết thực vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội. 94 3.4. Đánh giá chi tiêu công LOGO 3. Chi tiêu công Về tổng thể, đánh giá chi tiêu công là một quá trình phân tích trên hai khía cạnh:  Mặt định tính: Lựa chọn những loại hàng hóa công mà chính phủ nên cung cấp cho xã hội.  Mặt định lượng: Xem xét chi phí bỏ ra để cung cấp hàng hóa công và lợi ích mà hàng hóa công mang lại. 95 3.4. Đánh giá chi tiêu công LOGO 3. Chi tiêu công Các bước đánh giá chi tiêu công  Bước 1: Phân tích các chương trình chi tiêu công • Tạo ra hàng hóa gì? • Lợi ích của hàng hóa ấy như thế nào? • Hàng hóa ấy có đáp ứng với nguyện vọng của người dân hay không? 96 3.4. Đánh giá chi tiêu công LOGO 3. Chi tiêu công Các bước đánh giá chi tiêu công  Bước 2: Phân tích các thất bại của thị trường • Tạo ra thị trường không cung cấp hay cung cấp không đủ hàng hóa ấy? • Tại sao khi thị trường cung cấp thì chi phí xã hội lại quá cao? 97 3.4. Đánh giá chi tiêu công LOGO 3. Chi tiêu công Các bước đánh giá chi tiêu công  Bước 3: Những hình thức can thiệp của chính phủ • Chính phủ có thể đưa ra những hình thức can thiệp nào? • Hình thức nào tỏ ra hợp lý nhất? 98 3.4. Đánh giá chi tiêu công LOGO 3. Chi tiêu công Các bước đánh giá chi tiêu công  Bước 4: Đánh giá tính hiệu quả của chi tiêu công • Tác động đến khu vực tư nhân như thế nào? • Tác động thu nhập, tác động thay thế và tác động phân phối như thế nào? 99 3.4. Đánh giá chi tiêu công LOGO 3. Chi tiêu công Các bước đánh giá chi tiêu công  Bước 5: Cân nhắc sự đánh đổi giữa công bằng và hiệu quả  Bước 6: Quá trình chính trị: nhằm đạt được những sự thỏa hiệp và nhất trí giữa người tham gia xây dựng và thực hiện chương trình chi tiêu. 100 3.4. Đánh giá chi tiêu công LOGO www.themegallery.com 101 Bài tập chương 3 - Bài 7/98 Bài 11/98 - Bài 10/98 Bài 12/99