Bài giảng Làm quen và khám phá máy tính

Làm quen và khỏm phỏ mỏy tớnh (Quyển 1-2-3) Bựi Văn Thanh Viện Cụng nghệ Thụng tin bvanthanh@yahoo.com.vn Giới thiệu SGK “Cựng học Tin học” Định hướng chung Theo chuẩn kiến thức và kỹ năng tin học cho học sinh tiểu học đó được Bộ GD-ĐT ban hành Nhẹ nhàng về lý thuyết, với định hướng “vừa chơi, vừa học”, “học trong khi chơi” Mục tiờu cuối cựng Biết thực hiện cỏc thao tỏc đơn giản để sử dụng mỏy tớnh Mở một tệp hỡnh ảnh hay văn bản hoặc chạy một chương trỡnh được lưu dưới dạng cỏc tệp trong một thư mục trờn đĩa cứng, đĩa mềm, đĩa CD hay thiết bị nhớ flash. Biết lưu một tệp hỡnh ảnh hay văn bản trong một thư mục riờng của mỡnh. Biết tạo một thư mục mới để lưu thụng tin của riờng mỡnh trờn cỏc thiết bị lưu trữ. Nội dung Quyển 1 (8 tiết) Bài 1: Người bạn mới của em Bài 2: Thụng tin xung quanh ta Bài 3: Bàn phớm mỏy tớnh Bài 4: Chuột mỏy tớnh Bài 5: Mỏy tớnh trong đời sống Mục tiờu về kiến thức Biết được tầm quan trọng của thụng tin, ba dạng thụng tin cơ bản: văn bản, õm thanh, hỡnh ảnh Nhận dạng mỏy tớnh và cỏc bộ phận chớnh của mỏy tớnh, gọi tờn cỏc bộ phận chớnh của mỏy tớnh. Biết mỏy tớnh Biết vai trũ của mỏy tớnh và cỏc thiết bị thụng dụng kiểu mỏy tớnh (thiết bị thụng dụng cú gắn bộ xử lớ) trong đời sống. Mục tiờu về kỹ năng Mở mỏy, đúng mỏy đỳng thứ tự, đỳng qui trỡnh Truy cập phần mềm qua cỏc biểu tượng trờn màn hỡnh desktop Cú khả năng đưa ra cỏc vớ dụ về ba dạng thụng tin cơ bản. Mục tiờu về thỏi độ Yờu thớch làm việc với mỏy tớnh, ham muốn tỡm tũi, khỏm phỏ. Nghiờm tỳc ngay từ những giờ đầu làm quen với mỏy: gừ phớm đỳng, ngồi và nhỡn đỳng tư thế, hợp vệ sinh học đường. Tạo phong cỏch cẩn thận, thực hiện cỏc thao tỏc đỳng quy trỡnh khi sử dụng mỏy tớnh Những điểm lưu ý Nếu cú điều kiện, tổ chức tham quan tại những trung tõm cú sử dụng số lượng lớn mỏy tớnh . Lưu tõm giỏo dục tỡnh cảm quớ trọng, giữ gỡn mỏy tớnh và yờu thớch làm việc với mỏy tớnh. Vị trí đặt máy tính Vị trí đặt máy tính phải cho phép bố trí các thiết bị thuận tiện và hợp lí, thoáng mát, yên tĩnh, trần nhà, tường và sàn nhà phải có độ phản chiếu trung bình, không có sự tương phản quá mức giữa màn hình và các đồ vật xung quanh Ghế ngồi Ghế ngồi phải giúp cho tư thế ngồi được thoải mái, chân ghế phải chắc chắn, thông thường nên dùng ghế có gắn bánh xe. Các bánh xe phải được thiết kế phù hợp với nền nhà của nơi đặt máy tính có hoặc không có thảm Tư thế ngồi Lưng thẳng, đùi song song với mặt sàn, cẳng chân vuông góc với mặt sàn, bàn chân đặt trên mặt sàn, cánh tay thả lỏng, khuỷu tay nghiêng về hai bên để giúp cho cẳng tay và bàn tay song song với mặt sàn. Cổ và đầu ở tư thế thẳng, mắt nhìn hơi xuống một cách tự nhiên. Đôi lúc cũng cần thay đổi tư thế để nghỉ ngơi, thư giãn Tư thế ngồi   ánh sáng phải giúp đọc tài liệu và các kí hiệu trên bàn phím dễ dàng. Khi cần thêm ánh sáng cho các công việc đòi hỏi tỉ mỉ, cần thêm đèn phụ mà không nên tăng ánh sáng chung của phòng. Nguồn ánh sáng đến cần được che chắn hoặc làm cho khuếch tán để cho khỏi chói mắt. ánh sáng Bài 1. Người bạn mới của em Thuật ngữ: Mỏy tớnh, bàn phớm, màn hỡnh, chuột, bộ xử lý, màn hỡnh nền (desktop),… Cỏc thành phần của mỏy tớnh và chức năng của chỳng Kỹ năng: Bật, tắt mỏy tớnh Thụng tin xung quanh ta Nhận biết được ba dạng thụng tin cơ bản. Biết được con người sử dụng cỏc dạng thụng tin khỏc nhau, với cỏc kiểu (styles) khỏc nhau cho cỏc mục đớch khỏc nhau. Biết được mỏy tớnh là cụng cụ để lưu trữ, xử lớ và truyền thụng tin. Thụng tin xung quanh ta (tiếp) Thụng tin là một khỏi niệm khoa học cơ bản, khú định nghĩa, khụng là đối tượng cần tỡm hiểu đối với học sinh Tiểu học. Tuy vậy cũng cần cho học sinh nhận biết được cỏc dạng thụng tin ở mức mụ tả đơn giản nhất. Những kinh nghiệm về nhận dạng thụng tin, sử dụng thụng tin và dựng mỏy tớnh để tạo ra thụng tin, lưu trữ, xử lớ và truyền thụng tin sẽ được hỡnh thành dần trong cỏc chương sau, nhờ cỏc phần mềm học vẽ, học soạn thảo văn bản, chơi và học cựng mỏy tớnh. Nhưng chớnh bài học này cung cấp một nền tảng khoa học cho cỏc bài học về sau. Thụng tin xung quanh ta (tiếp) Cần cú nhiều tranh ảnh, bỏo chớ, hỡnh vẽ, băng ghi hỡnh, ghi tiếng dựng làm tư liệu khi tiến hành giờ dạy. Nờn khuyến khớch cỏc em tỡm cỏc vớ dụ cụ thể về cỏc dạng thụng tin và cỏch sử dụng thụng tin cho cỏc mục đớch khỏc nhau nhờ quan sỏt cỏc biển bỏo nguy hiểm, bỏo cấm, bỏo được phộp trong cuộc sống hàng ngày, trong giao thụng, trong bệnh viện, tại cỏc nơi cụng cộng, . . . Thụng tin xung quanh ta (tiếp) Giỏo viờn cú thể lấy những vớ dụ kết hợp cỏc dạng thụng tin để cho thấy sự kết hợp cỏc dạng thụng tin đem lại hiệu quả cao trong việc thu nhận thụng tin. Để cú được bài dạy đạt chất lượng tốt, hấp dẫn học sinh, cần cú sự sưu tầm, tớch lũy và cỏch chọn lựa cỏc tư liệu điển hỡnh. Chuẩn bị đồ dựng dạy học: băng õm thanh, băng hỡnh, tranh ảnh, trũ chơi (game)… Bài 2. Thông tin xung quanh ta Thông tin dạng âm thanh Một số hình ảnh có thể sử dụng cho bài học Thông tin dạng hình ảnh Một số hình ảnh có thể sử dụng cho bài học Một số hình ảnh có thể sử dụng cho bài học Thụng tin dạng văn bản Gợi ý tổ chức dạy học Thụng qua cỏc hoạt động của học sinh Tổ chức theo nhúm Đặt cõu hỏi và thảo luận theo chủ đề Yờu cầu học sinh về nhà sưu tập cỏc thụng tin thuộc ba dạng cơ bản và dạng phối hợp. Cỏc lưu ý Lưu ý đến trang thiết bị của phũng mỏy và cỏch lắp đặt mỏy tớnh như: bàn ghế đỳng chuẩn với lứa tuổi, khụng gian đặt mỏy, ỏnh sỏng chung của phũng mỏy và ỏnh sỏng riờng cho người dựng. Tạo điều kiện để từng học sinh được thử nghiệm thao tỏc với cỏc đĩa và ổ đĩa dưới sự hướng dẫn của thầy cụ giỏo hoặc trợ giảng. Dành thời gian, đồng thời khuyến khớch học sinh mạnh dạn tự khỏm phỏ mỏy tớnh một cỏch khoa học và thận trọng. Bài 3. Bàn phím máy tính Yờu cầu Biết bàn phớm là thiết bị nhập dữ liệu Ngồi đỳng tư thế Gừ phớm bằng mười ngún Bài 4. Chuột máy tính Cỏc thao tỏc với chuột Nhỏy chuột Nhỏy đỳp Nhỏy nỳt phải chuột Kộo thả chuột Bài 5. Mỏy tớnh trong đời sống Nội dung Quyển 2 (6 tiết) Bài 1: Những gỡ em đó biết Bài 2: Khỏm phỏ mỏy tớnh Bài 3: Chương trỡnh mỏy tớnh được lưu ở đõu? Mục tiờu về kiến thức Q2 Bước đầu biết mỏy tớnh làm việc theo chương trỡnh Biết lịch sử sơ lược về mỏy tớnh, chương trỡnh mỏy tớnh và cú khỏi niệm ban đầu về mụ hỡnh xử lớ thụng tin của mỏy tớnh Biết cỏc thiết bị lưu trữ thụng tin, nhận diện và hiểu cỏc thao tỏc cơ bản với ổ đĩa cứng, đĩa và ổ đĩa mềm, đĩa CD và thiết bị nhớ flash (thường được gọi là USB vỡ được sử dụng nhờ cổng giao tiếp USB) Những điểm cần lưu ý trong Bài 1 Từ khi ra đời đến nay cụng nghệ chế tạo mỏy tớnh ngày càng phỏt triển Nguyờn tắc làm việc khụng thay đổi Bộ xử lý cú trong nhiều thiết bị khỏc nhau Mỏy tớnh hoạt động theo chương trỡnh, vỡ vậy mỏy tớnh trở thành cụng cụ đa dụng Sức mạnh, sự thụng minh của mỏy tớnh là do chỳng cú khả năng thực hiện được cỏc chương trỡnh khỏc nhau Cỏc dạng mỏy tớnh phổ biến Tham khảo “Thực hành tin học tiểu học”, Q1 Mụ hỡnh xử lý thụng tin Cú nhiều hoạt động xử lý khỏc nhau trong cuộc sống Mụ hỡnh xử lý thụng tin: Thụng tin vào -> Xử lý -> Thụng tin ra Mụ hỡnh xử lý thụng tin của mỏy tớnh Bài 2. Chương trỡnh mỏy tớnh được lưu ở đõu? Khỏi niệm dữ liệu và chương trỡnh Bộ nhớ mỏy tớnh (RAM) Bước đầu làm quen với cỏc thiết bị lưu trữ: đĩa cứng, đĩa mềm, đĩa CD, USB Về kỹ năng: Sử dụng đĩa CD hoặc thiết bị USB Lưu ý chuẩn bị và tạo khả năng thực hành cho học sinh Nội dung Quyển 3 Bài 1: Những gỡ em đó biết Bài 2: Thụng tin được lưu trong mỏy tớnh như thế nào? Bài 3: Tổ chức thụng tin trong mỏy tớnh Mục tiờu về kiến thức Q3. Biết vai trũ quan trọng của việc tổ chức thụng tin trờn mỏy tớnh. Biết cỏc khỏi niệm ban đầu về tệp, thư mục và vai trũ của chỳng trong việc tổ chức thụng tin trờn mỏy tớnh. Biết cỏc bước để mở thư mục và mở/khởi động tệp, lưu văn bản hoặc hỡnh ảnh trong thư mục thớch hợp và tạo thư mục riờng. Mục tiờu về kỹ năng Thực hiện được cỏc thao tỏc cần thiết để khỏm phỏ cỏc tệp và cỏc thư mục trờn mỏy tớnh, nhận biết được cỏc biểu tượng của ổ đĩa, tệp và thư mục. Thực hiện được cỏc thao tỏc mở thư mục và mở/khởi động tệp, lưu kết quả làm việc trong thư mục thớch hợp và tạo thư mục mới. Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Chương là phần kết thúc về làm quen và khám phá máy tính: Cung cấp cho học sinh những kiến thức và kĩ năng ở mức đơn giản nhất để: Mở tệp (hình ảnh/văn bản) hoặc chạy một chương trình. Lưu tệp (hình ảnh / văn bản) trong 1 thư mục riêng. Tạo thư mục. Nhờ đó học sinh chủ động hơn trong việc tổ chức, khai thác, tìm kiếm thông tin trên máy tính, phục vụ tốt hơn cho học tập và giải trí. Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Như đã đề cập: tin học và máy tính đã quen thuộc trong xã hội. Ngày càng nhiều học sinh Tiểu học có cơ hội tiếp cận và sử dụng máy tính trong gia đình. Vì thế, kĩ năng sử dụng máy tính của một số em có thể đã thành thạo. Giáo viên nên dành thời gian và khuyến khích học sinh giúp nhau tự khám phá máy tính một cách khoa học và thận trọng, tạo điều kiện để từng học sinh được thực hành các thao tác với máy tính dưới sự hướng dẫn của thầy cô giáo. Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Có thể giảng dạy các bài lí thuyết trong chương này mà không nhất thiết phải sử dụng máy tính hay phòng máy tính. Tuy nhiên, giáo viên nên chuẩn bị sẵn một số hình ảnh liên quan đến nội dung bài học để giới thiệu cho học sinh quan sát. Trong trường hợp có thể sử dụng máy tính và máy chiếu (projector) trên phòng học, tốt nhất là sử dụng bài trình bày PowerPoint để chiếu các hình ảnh đó trên màn hình rộng. ..... Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học ... Bài thực hành được thực hiện trong phòng máy tính là tốt nhất. Có thể tổ chức học sinh theo nhóm, giáo viên chỉ giới thiệu ban đầu, các nhóm học sinh sẽ chủ động tìm hiểu và trao đổi lẫn nhau. Trường hợp quá khó khăn trong sử dụng phòng máy tính thì giáo viên cũng cần chuẩn bị để có ít nhất một máy tính sử dụng được trên phòng học. Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Tiếp tục những yêu cầu khi học các quyển trước, học sinh cần có thái độ đúng đắn, nghiêm túc khi làm việc với máy tính như tư thế ngồi trước máy tính đúng, hợp vệ sinh, gõ phím theo đúng ngón,... Có thái độ mạnh dạn, thân thiện khi giao tiếp với máy tính. Khi học sinh thực hành giáo viên cũng cần lưu ý đến trang thiết bị của phòng máy và cách lắp đặt máy tính như: bàn ghế đúng chuẩn với lứa tuổi, không gian đặt máy, ánh sáng chung của phòng máy và ánh sáng riêng cho người dùng.. Những điểm cần lưu ý khi dạy học Bài ôn tập gồm 02 tiết. Một tiết nên dành để ôn tập, một tiết dành thực hành Phần ôn tập gồm 5 điểm tóm tắt và các câu hỏi trắc nghiệm, phần thực hành có 2 bài. (Lưu ý cách diễn đạt câu hỏi trắc nghiệm) Giáo viên nên xem lại sách giáo khoa "Cùng học Tin học" quyển 2 (SGK và SGV) để xác định mức độ yêu cầu ôn tập. Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Khi ôn luyện lại kiến thức, tốt nhất là giáo viên chỉ ra những tình huống gợi ý bằng những câu hỏi, hướng dẫn các em trình bày những kiến thức đã học theo từng bước, từng chủ đề như trình bày trong sách giáo khoa. Cuối cùng đánh giá và tổng kết để học sinh ghi nhớ. Khuyến khích việc tổ chức ôn tập và thực hành bằng cách chia nhóm học sinh để hoạt động. Nếu có thể, giáo viên nên thiết kế thêm các bài tập khác để làm bài ôn luyện phong phú hơn. Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Về nội dung ôn tập thứ nhất, máy tính là công cụ xử lí thông tin, lưu ý học sinh nhớ lại mô hình ba bước: thu thập thông tin – xử lí thông tin – xuất thông tin. Có thể tiếp cận từ những mô hình xử lí khác . Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Bài thực hành T1 yêu cầu học sinh quan sát một máy tính để bàn và tìm vị trí của ổ đĩa mềm và ổ đĩa CD trên máy tính. Lưu ý rằng hiện nay trong các phòng máy tính, không phải máy tính nào cũng được trang bị ổ đĩa CD, còn ổ đĩa mềm có thể có nhưng có thể không được sử dụng do chất lượng đĩa mềm kém và thiết bị nhớ flash đã trở nên rất thông dụng. Do vậy, tuỳ theo cấu hình máy tính trong phòng máy, giáo viên có thể sửa đổi nội dung yêu cầu của bài thực hành này cho phù hợp thực tế hơn, chẳng hạn nhận biết ổ đĩa CD và khe cắm thiết bị nhớ flash,... Những điểm cần lưu ý và gợi ý dạy học Với bài T2, học sinh quan sát mô hình xử lí thông tin của máy tính (mô hình 3 bước), sử dụng phần mềm Logo. Đây cũng là dịp để học sinh ôn tập Logo. Nhưng không cần thiết yêu cầu học sinh ôn tập lại tất cả các lệnh và ý nghĩa của chúng (nội dung ôn tập Logo sẽ có trong chương 6), mà chỉ cần học sinh nhận biết lại ngăn gõ lệnh và tác động của một lệnh cụ thể trên màn hình (sân chơi). Điều quan trọng là học sinh phân biệt được thông tin vào là lệnh. Sau xử lí, máy tính cho thông tin ra là đường đi của Rùa Đĩa cứng được dựng để Chỉ lưu cỏc Chương trỡnh Chỉ lưu kết quả làm việc... Lưu cả chương trỡnh và kết qủa Hóy chọn cõu trả lời đỳng Lưu ý về cõu hỏi, bài tập Đĩa cứng được dựng để Chỉ Lưu cỏc Chương trỡnh Chỉ Lưu kết quả làm việc... Cả A và B (/Cả A và B đều đỳng)